O'zbekiston respublikasining qonuni davlat tili haqida - Tarix - Referatlar

O'zbekiston respublikasining qonuni davlat tili haqida

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

49 KB

Ko'chirib olish

O'zbekiston respublikasining qonuni davlat tili haqida (yangi tahrirda) 1-m o d d a. O'zbekiston Respublikasining davlat tili o'zbek ti-lidir. 2-modda. O'zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi res publika hududida yashovchi millat va elatlarning o'z ona tilini qo'llashdan iborat konstitutsiyaviy huquqlariga monelik qilmaydi. 3-modda. O'zbek tilining O'zbekiston Respublikasi hudu dida davlat tili sifatida amal qilishining huquqiy asoslari ushbu Qonun va boshqa qonunlar bilan belgilab beriladi. Tilning Qoraqalpog'iston Respublikasida amal qilishiga bog'liq masalalar, shuningdek, Qoraqalpog'iston Respublikasining qo nun hujjatlari bilan belgilanadi. Ushbu Qonun tillarning turmushda, shaxslararo muomalada hamda diniy va ibodat bilan bog'liq udumlarni ado etishda qo'llanishini tartibga solmaydi. Fuqarolar millatlararo muomala tilini o'z xohishlariga ko'ra tanlash huquqiga egadirlar. 4-m o d d a. O'zbekiston Respublikasida Davlat tilini o'rganish uchun barcha fuqarolarga shart-sharoit hamda uning hududida yashovchi millatlar va elatlarning tillariga izzat-hurmat bilan munosabatda bo'lish ta'minlanadi, bu tillarni rivojlantirish uchun shart-sharoit yaratiladi. Fuqarolarga davlat tilini o'qitish bepul amalga oshiriladi. 5-modda. O'zbekiston Respublikasida davlat tilida faoliyat ko'rsatadigan, milliy guruhlar zich yashaydigan joylarda esa — ularning tillarida faoliyat ko'rsatadigan maktabgacha tarbiya, bolalar muassasalarini tashkil etish ta'minlanadi. 6-modda. O'zbekiston Respublikasida yashovchi shaxslarga ta'lim olish tilini erkin tanlash huquqi beriladi.O'zbekiston Respublikasi davlat tilida, shuningdek

boshqa tillarda ham umumiy, hunar-texnika, o'rta maxsus va oliy ma'lumot olishni ta'minlaydi. 7-m o d d a. Davlat tili rasmiy amal qiladigan doiralarda o'zbek adabiy tilining amaldagi ilmiy qoidalari va normalariga rioya etiladi.Davlat o'zbek tilining boyitilishi va takomillashtirilishini ta'minlaydi, shu jumladan unga hamma e'tibor qildan ilmiy-texni-kaviy va ijtimoiy-siyosiy atamlarni joriy etish hisobiga ta'minlaydi.Yangi ilmiy asoslangan atamalar jamoatchilik muhokamasidan keyin va Oliy Majlis tegishli qo'mitasining roziligi bilan o'zbek tiliga joriy etiladi. 8-m odd a. O'zbekiston Respublikasining qonunlari, davlat hokimiyati va boshqaruv organlarining boshqa hujjatlari davlat tilida qabul qilinadi va e'lon etiladi. Bu hujjatlarning tarjimalari boshqa tillarda ham e'lon qilinadi.Mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarining hujjatlari Davlat tilida qabul qilinadi va e'lon etiladi. Muayyan millat vakil-lari zich yashaydigan joylarda mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarining hujjatlari respublika davlat tilida hamda mazkur millat tilida qabul qilinadi va e'lon etiladi. 9-m o d d a. Davlat hokimiyati va boshqaruv organlarida ish davlat tilida yuritiladi va zaruriyatga qarab boshqa tillarga tarjima qilinishi ta'minlanadi.O'zbekistonda o'tkaziladigan xalqaro anjumanlarda davlat tili, shuningdek, qatnashchilarning o'zlari tanlagan tillar anjuman-ning ish tili hisoblanadi. 10-m o d d a. Korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va jamoat birlashmalarida ish yuritish, hisob-kitob, statistika va moliya hujjatlari davlat tilida yuritiladi, ishlovchilarning ko'pchiligi o'zbek tilini bilmaydigan jamoalarda davlat tili bilan bir qatorda boshqa tillarda ham amalga oshirilishi mumkin. 11-modda. Sudlov ishlarini yuritish davlat tilida yoki o'sha joydagi ko'pchilik aholi tilida olib boriladi. Ishda ishtirok etayotgan, sud ishlari yuritilayotgan tilni bilmaydigan shaxslarga tar-jimon orqali ishga oid materiallar bilan tanishish, sud jarayonida ishtirok etish huquqi hamda sudda ona tilida so'zlash huquqi

ta'minlanadi.Korxonalar, tashkilotlar va muassasalar o'rtasidagi xo'jalik nizolarini ko'rib chiqish va hal qilishda davlat tili qo'llaniladi. Xo'jalik nizolari taraflarning roziligi bilan boshqa tilda ham ko'rib chiqilishi mumkin. 12-modda. O'zbekiston Respublikasida notarial harakatlar davlat tilida amalga oshiriladi. Fuqarolarning talabiga ko'ra rasmiylashtirilgan hujjat matni davlat notariusi yoki notarial harakatni bajarayotgan shaxs tomonidan rus tilida yoki imkoniyat bo'lgan taqdirda — boshqa maqbul tilda beriladi. 13-m o d d a. Fuqarolik holatini qayd etuvchi hujjatlar, shaxs-ning kim ekanligini va uning huquqlarini tasdiqlovchi hujjatlar davlat tilida rasmiylashtiriladi, zaruriyatga qarab boshqa tilda tar-jimasi takrorlanishi mumkin. 14-modda. O'zbekiston Respublikasi hududida yashovchi shaxslarga davlat tashkilotlar! va muassasalariga, jamoat birlash-malariga arizalar, takliflar, shikoyatlar bilan davlat tilida va boshqa tillarda murojaat qilish huquqi ta'minlanadi. 15-modda. O'zbekiston Respublikasida yashovchi shaxslar, o'z millatidan qat'iy nazar, o'z ismini, otasining ismi va famili-yasini milliy-tarixiy an'analarga muvofiq yozish huquqiga egadirlar. 16-m o d d a. Televideniye va radio eshittirishlari davlat tilida, shuningdek, boshqa tillarda olib boriladi. 17-m o d d a. Noshirlik faoliyati davlat tilida, ehtiyojlarni hisobga olgan holda esa, boshqa tillarda ham amalga oshiriladi. 18-modda. Pochta-telegraf jo'natmalari davlat tilida yoki fuqarolarning xohishiga ko'ra boshqa tilda amalga oshirila di. 19-m o d d a. Muassasalar, tashkilotlar va jamoat birlashmalari muhrlari, tamg'alari, ish qog'ozlarining matnlari davlat tilida bo'ladi.O'zbekiston Respublikasi hududida joylashgan xalqaro tash kilotlar va muassasalar, qo'shma

korxonalarning, shuningdek, milliy madaniy jamiyatlar va markazlarning muhrlari, tamg'alari, ish qog'ozlari matnlarining tarjimasi davlat tilida takrorlanadi. 20-modda. Lavhalar, e'lonlar, narxnomalar va boshqa ko'rgazmali hamda og'zaki axborot matnlari davlat tilida rasmiy-lashtiriladi va e'lon qilinadi hamda boshqa tillarda tarjimasi beri-lishi mumkin. 21-m o d d a. Korxonalarda ishlab chiqariladigan mahsulot davlat tilidagi va boshqa tillardagi yorliqlar, yo'riqnomalar, etiketkalar bilan ta'minlanadi. 22-modda. Respublikaning ma'muriy-hududiy birliklari, maydonlari, ko'chalar va geografik obyektlarining nomlari davlat tilida aks ettiriladi. 23-modda. O'zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomasi matnlari, agar shartnomaning o'zida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo'lsa, davlat tilida va ahdlashuvchi tomonning (tomon-larning) tilida yoziladi. 24-modda. O'zbekiston Respublikasida davlat tiliga yoki boshqa tillarga mensimay yoki xusumat bilan qarash taqiqlanadi. Fuqarolarning o'zaro muomala, tarbiya va ta'lim olish tilini er-kin tanlash huquqini amalga oshirishga to'sqinlik qiluvchi shaxs-lar qonun hujjatlariga muvofiq javobgar boiadilar. «Hozirgi o'zbek adabiy tili» fanining mundarijasi Bo'limlar O'rganish obyekti Fonetika va fonologiya Nutq tovushlari sistemasi, tovush almashinishi va o'zgarishi, bo'g'in va urg'u, ularning turlari, fonema va ularning o'zaro munosabati o'rganiladi. Fonetika Nutq tovushlari, ularning akustik va talaffuz xususiyatlari, bo'g'in, urg'u va intonatsiya kabi masalalarni o'rganadi. Fonologiya Nutq tovushlarining funksional tomoni —ma'no farqlash vazifasi: fonema, ularning

tasnifi, fonemalar o'rtasidagi munosabat o'rganiladi. Orfoepiya Nutq birliklarining talaffuz me'yori va qoidalari o'rganiladi. Grafi ka Harf, alifbo, harf va fonema o'rtasidagi munosabat, haiflarning yozilish shakllari, turlari, so'zlardagi o'rni va ular ifodalagan tovushlarning xususiyatlari kabi masalalar o'rganiladi. Orfografiya So'z va uning ma'noli qismlarini to'g'ri yozish qoidalari o'rganiladi. Leksikologiy a Leksema, leksikma'no, lug'aviy birliklarning semantiktuzilishi, shakl va ma'no munosabatiga ko'ra tiplari o'rganiladi. Frazeologiya Frazeologizm,frazeologikma'no, frazeologikbirliklarning shakl va ma'no munosabatiga ko'ra turlari o'rganiladi. Leksikografi ya Lug'at va uning tiplari, lug'at tuzish asoslari bilan bog'liq bo'lgan masalalar o'rganiladi. Morfemika Morfema, uning turlari, so'zning morfemiktuzilishi kabi masalalarga e'tibor qaratiladi. So'z yasalishi So'z yasalish strukturasi. so'z yasash usullari haqida ma'lumot beriladi. Grammatika (morfologiya va sintaksis) So'z turkumlari, grammatikshakl va grammatikkategoriyalar, so'z birikmasi, gap va undan yirikbo'lgan birliklar o'rganiladi. Punktuatsiya Punktuatsiya asoslari va tamoyillari,

tinish belgilari va ularning . ishlatilish qoidalari haqida fikr yuritiladi.

O'xshashlar

O'zbekiston Respublikasining jahon hamjamiyatiga qo'shilishi

O'zbekiston kelajagi buyuk davlat

Rim Respublikasining qulashi. Rim imperiyasi

Rim Respublikasining ijtimoiy-siyosiy hayoti

O’zbekiston Respublikasining hozirgi zamon arxiv tizimi