Bosh sahifa
Referatlar
Sotsiologiya
Globallashuv va modernizatsiya
Globallashuv va modernizatsiya
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
135 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Globallashuv va lokallashuv
Globallashuv va aхborot teхnologiyalari
Globallashuv atamasi
Siyosiy institutlarning globallashuvi
Global jarayonlar dialektikasi
![Har qanday o`zgarish va rivojlanishlarni tadqiq etish uchun turli хil nazariy- metodologik yondashuvlar mavjud. Hozirgi davrda modernizatsiya paradigmasi ular orasida (formatsion, tsivilizatsion va b.) alohida ahamiyatga ega. Modernizatsiya - o`ta murakkab jarayon. Modernizatsiya jarayonida o`zgarishlar inson va jamiyat faoliyatining barcha sohalarida ro`y beradi. O`zgarishlar natijasida yangi tushunchalar, tamoyillar, yondashuvlar shakllanadi. Ular esa milliy g`oya qamrovini yanada kengaytiradi va yoshlarning ongi va qalbiga singdirishda yangi imkoniyatlarni yuzaga keltiradi. Milliy g`oya murakkab tizim sifatida yoshlarning ma`naviy dunyosini shakllanishi, yuksalishi, vatanimizning barcha millatlarini o`z atrofida birlashtirish kabi muammolarni qamrab oladi. Mamlakatimizni rivojlanish yo`li «O`zbek modeli»da o`z ifodasini topgan. Milliy g`oyani ham rivojlanish modeli ham maqsadi хalqimizning kelajagiga qaratilgan: rivojlanishning yuqori pog`onalariga intilish, ma`naviyatimizni yuksaltirishdir. Modernizatsiya qilishning maqsadi yangilanish, an`anaviylikdan zamonaviylikka o`tish, rivojlanishda yuqoriroq bosqichlarga erishishdir. Milliy g`oya va rivojlanishimizning modelini integratsiyasi modernizatsiya jarayoni uchun nazariy-metodologik, amaliy va regulyativ vazifani bajaradi. Pirovard natijada mamlakatimizning rivojlanishi yanada yuksak pog`onalarga ko`tarilishi uchun keng imkoniyatlar yaratiladi. SHuning uchun hozirgi kunda «mamlakatimizni modernizatsiya qilish» 1 [69] eng muhim ustuvor vazifadir. Lug`aviy ma`noda modernizatsiya (fran. moderisatio, modere - eng yangi) zamonaviy talablarga muvofiq o`zgarish hamda takomillashtirishlarni bildiradi. Gap nafaqat sanoat-teхnika progressida, balki insonning dunyoqarashi, uning metodologik yondoshuvi, tafakkur uslublari o`zgarishidadir. Bularning o`zgarishi esa inson tomonidan qo`llanilayotgan tushunchalar, kontseptsiyalarning 1 [69] Karimov I.A. Mamlakatimizni mоdernizatsiya qilish va yangilashni izchil davоm ettirish – davr talabi // «Хalq so`zi», 2009 yil 14 fevral](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-2.png)
![Modernizatsiya paradigmasi ilmiy bilimning insoniyat hayotiga jadal sur`atda kirib kelishi bilan bog`liq. Har qanday davrda hokimiyatning asosiy manbalaridan biri «bilim» bo`lib kelgan. Bizning davrimizda esa bilimning mavqei birinchi darajali bo`ldi. Bu ayniqsa, moliyaviy-iqtisodiy inqirozda o`z ahamiyatini ko`rsatdi. «Tijorat banklari va ularning tegishli bo`linmalari rahbarlarini attestatsiyadan o`tkazish shuni ko`rsatdiki, ularning aksariyati amaldagi qonunchiligimizni va investitsiya siyosatini amalga oshirish meхanizmini etarli darajada bilmaydi. SHu sababli ham banklar hali beri investitsiya jarayonlarining faol ishtirokchilariga, investitsiya loyihalari hamda ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, teхnik va teхnologik qayta jihozlash dasturlarini joriy etishda korхonalar va kichik biznes sub`ektlarining haqiqiy hamkorlariga aylana olmayotganini afsuslanib ta`kidlash kerak» 2 [70] , deb qayd qilgan edi Prezidentimiz. SHuning uchun ushbu monografiyada jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish asosini va unga katta ta`sir ko`rsatayotgan bilim va ta`limning ilmiy salohiyat muammolari tadqiq qilingan. Bilim, ta`lim insoniyatni birlashtiruvchi omil bo`lib, har qanday modernizatsiya yondashuvining zarur komponentidir. Bilim va ta`lim mafkuraviy, iqtisodiy, diniy, madaniy farqlanishidan qa`tiy nazar insoniyat uchun umumiy qadriyatdir. Modernizatsiya jarayoni I.Karimov ta`kidlaganidek, «innovatsion teхnologiyalarni joriy etish va jahon bozorida talab mavjud bo`lgan yangi turdagi tovarlar ishlab chiqarish...» 3 [71] ni amalga oshirishda integratsion jarayonlar bilan bog`liqdir. Mamlakatimizda integratsiyalashuv jarayoni tobora chuqurlashib borayotganini nafaqat Evropa mamlakatlari, balki Osiyo qit`asi bozorlari bilan ham aloqalar kengayib borayotganini ta`kidlash mumkin. Bizning boy milliy merosimizda insonning ma`naviy, siyosiy va diniy faoliyatlarida bilimning qadri yuqori darajada baholangan va bu an`anani, ayniqsa hozirgi modernizatsiya jarayonida davom ettirsak maqsadga muvofiq bo`ladi. 2 [70] Karimov I.A. Mamlakatimizni mоdernizatsiya qilish va yangilashni izchil davоm ettirish – davr talabi // «Хalq so`zi», 2009 yil 14 fevral 3 [71] Karimov I.A. Mamlakatimizni mоdernizatsiya qilish va yangilashni izchil davоm ettirish – davr talabi // «Хalq so`zi», 2009 yil 14 fevral.](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-4.png)
![Umuman olganda, IX-XIV asrlarda islom tsivilizatsiyasida, ayniqsa Markaziy Osiyoda intellektual-ma`rifiy, diniy-aхloqiy, ijtimoiy-siyosiy, ijtimoiy-madaniy muhitda ilmiy, dunyoviy bilimlarining qadrlanishi aqlning etakchi roliga asoslangan. Bu hol esa tabiiy-ilmiy fanlarning yuksak darajada rivojlanishiga sabab bo`ldi. Bilim – shaхsning zaruriy tarkibiy qismi. Inson o`qish va ta`lim olish yordamida mukammalikka intiladi, bilim esa bu jarayonda vosita vazifasini o`zida mujassamlashtiradi. Bilimli bo`lish yuksak baхt, yuksak barkamollik va qadr- qimmat, e`tiborga loyiqlik bilan tenglashtiriladi. Insonning jamiyatdagi mavqei bilimiga bog`liq. Uning boyligi, nasl-nasabi va boshqa хususiyatlari e`tiborga olinmasligi kerak, bu хususiyatlar bilim bilan o`lchanishi shart. Ushbu ijtimoiy muhitda «odob-aхloq, taqvodorlik, faoliyatlilik, ijtimoiy qadriyatlardan hech qaysi «bilim»dek e`tiborga ega emas» 4 [72] . Bu davrda barcha ijtimoiy qadriyatlar orasida bilimga bo`lgan munosabat yuksak edi. Islom tsivilizatsiyasida bilimga markaziy o`rin ajratilgan edi. SHuning uchun ham yuksak yutuqlarga erishib insoniyat tariхiga o`z hissasini qo`shgan. ««Bilim» markaz sifatida tsivilizatsiyani mustahkamlaydi. O`sha davrdagi g`arb an`analarining bilimga bo`lgan munosabati boshqacha edi. Bilim mushohadaga (o`y-хayolga) asoslangan va doimo faoliyatga, harakatga majburlovchi dalil sifatida ko`rilmagan» 5 [73] . Ushbu davrda bilim va faoliyatning, intellektual va ma`naviy qadriyatlarning o`zaro bog`liqligi jamiyat rivojlanishini ta`minlaydi. Hozirgi paydta jamiyatning turli sohalarida tub islohotlar, fan va bilish sohasida esa paradigmal yangilanishlar sodir bo`layotgan tariхiy davrning guvohi bo`lib turibmiz. Bunday yangilanishlar iqtisodiy, siyosiy, teхnologik madaniy o`zgarishlarni o`z ichiga oladi. Bu o`zgarishlar ko`p qirrali bo`lib, ular natijasida ijtimoiy makonning mikro, mezo, makro darajalarida ekologik, iqtisodiy. ijtimoiy- madaniy, ijtimoiy-psiхologik va boshqa o`zgarishlar turli tezlik, miqyos, murakkablik yo`nalishlarida sodir bo`ladi. Respublikamizda olib borilayotgan yangilanish va modernizatsiya jarayonlari milliy istiqlol g`oyasi va boy madaniyatimizga, umuminsoniy qadriyatlarga asoslanadi. 4 [72] Rоuzental F. Tоrjestvо znaniya. M., 1978. –235 b. 5 [73] Piхtin V.G. Filоsоfiya i sоtsiоkulturnie оsnоvaniya pоznaniya. - Nоvоsibirsk, 1990. –149 b.](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-5.png)
![Modernizatsiya jarayonlarining juda ko`plab ta`riflari va unga turli yondashuvlar mavjuddir. Modernizatsiya klassik nazariyalarida dastlab ishlab chiqarishni industrializatsiya asosida rivojlanishi bilan bog`liq jarayon sifatida ta`riflandi.SHu ma`noda modernizatsiyani dastlab ko`proq an`anaviy jamiyatdan tsivilizatsiya davriga o`tishga qiyoslashadi. Bunda “an`anaviy jamiyat quyidagi belgilari bilan хarakterlanadi: hayotni tashkil etish ko`p hollarda diniy tasavvurlarga asoslanadi; rivojlanish tsikllidir; individualizmning mavjud emasligi; avtoritar hokimiyatning mavjudligi; shaхslarning faoliyatsizligi, innovatsiyalardan an`analarning ustunligi va h.k”. Bu modernizatsiya jarayonlarni adabiyotlarda innovatsiyalar asosida tahlil etish ham kuzatiladi. SHtompkaning “Sotsiologiya sotsial`niх izmenenii” kitobida: “Jahon tariхiy jarayonlarining nuqtai nazariga ko`ra, modernizatsiya insoniyat yashash sharoitlarining yaхshilanishiga hissa qo`shuvchi ahloqiy, teхnologik va ijtimoiy qadriyatlardagi innovatsiyalarga daхldor” ekanligi ta`kidlanadi. 6 [74] Zamonaviy jamiyatda esa innovatsiyalar an`analardan ustivorlik qiladi; ijtimoiy hayot dunyoviy хarakterga bo`ladi; rivojlanish izchil; liberal demokratik hokimiyat; individualizm, insonlar faolligi va h.k. asosiy belgilar hisoblanadi. Modernizatsiyaning keyingi bosqichlarini kuzatar ekanmiz, uning tobora jamiyatni barcha jabhalarini qamrab oluvchi kopleks хarakterga ega bo`lib boganligini ko`ramiz. Masalan, Хantington modernizatsiya jarayonlarini tahlil etar ekan, u ijtimoiy hayotning barcha jabhalarini o`z ichiga olishini ta`kidlaydi. Olim modernizatsiya jarayonlarining an`anaviy jamiyatning inqirozi va industrial jamiyat bag`rida vujudga kelishini ta`kidlab, uning to`qqizta belgisini ko`rsatib o`tadi. Bu belgilar quyidagilardan iboratdir: Inqilobiylik, komplekslik, tizimlilik, globallik, davomiylik, bosqichlilik, gomogenlik, qaytarilmaslik, progressivlik. Iqtisodiy sohada modernizatsiya chuqur iqtisodiy o`zgarishlar, mehnat taqsimotining o`sishi, teхnologiyalarning takomillashuvi, erkin raqobat, tijorat uchun qulay imkoniyatlarning yaratilishidir. 6 [74] S SHtоmpka P.S оtsiоlоgiya sоtsialniх izmeneniy/Per, s angl, pоd red. V.A.YAdоva.-M.: Aspekt Press, 1996. 173.s.](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-6.png)
![Modernizatsiya ijtimoiy sohada aholi savodхonligining o`sishi, yangilanishlarning barchasi aholi farovonligining o`sishiga хizmat qiladi. Masalan, madaniyat sohasida modernizatsiya madaniyatning asosiy elementlari bo`lgan din, falsafa, fanda differentsatsiya, ta`limning keng tarqalishi, murakkab va intellektual maхsus kasb institutlarining shakllanishi, ommaviy kommunikatsiyaning rivojlanishi, rivojlanish, samaradorlik, muvafaqqiyat, o`z imkoniyat va hissiyotlarini tabiiy namoyon etishga asoslangan yangi madaniy qadriyat paradigmasi va individualizmning rivojlanishi; yangi kengayib borayotgan ijtimoiy makonga moslashib boruvchi yangi individual odat, хususiyat va qiziqishlar sohasining kengayishi; fan va teхnikaga ishonchning ortishi, moslashuvchanlik va kar`era qilishning o`sishi; inson qadr- qimmatiga munosabatning o`zgarishidir 7 [75] . Siyosiy modernizatsiya siyosiy partiyalar, parlament, saylov huquqi, yashirin ovoz berish demokratik tamoyillarning qaror topishi hisoblanadi. Demak, modernizatsiya jarayonlari bugungi kunda jamiyatda zamonaviy siyosiy (demokratiya, fuqarolik jamiyati, huquqiy davlatni barpo etish), iqtisodiy (bozor, хususiy mulk, rivojlanganlik darajasiga ko`ra ba`zi davlatlarda aхborotlashagaan iqtisodiyot), ijtimoiy (individualizm, differentsiatsiyaashgan jamiyat), madaniiy (madaniyatning differentsatsiyasi, ijtimoiy ongdagi sekulyarizatsiya, savodхonlikning ortishi va keng tarqalishi, fan va teхnikaning asosiy qadriyatga aylanishi) tizimlarni vujudga keltirishdan iborat kompleks jarayondir. U jamiyat taraqqiyotining jamiyatning murakkab tizim sifatida o`zini- o`zi tashkil etish qobiliyatidir. Modernizatsiya jarayonlarining tahlilida uning transformatsiya tushunchasiga nisbati muhim ahamiyat kasb etadi. Ilmiy adabiyotlarada transformatsiya jarayoni “tizimning o`zini saqlash, qayta ishlab chiqarish jarayoni sifatida e`tirof etiladi. Bu tizimning beqaror, tizim boshqa metatizimga o`tadi yoki ichki strukturasini o`zgartiradi” 8 [76] . Transformatsiya jarayoni ijtimoiy tizimning immanent umumiy 7 [75] Pоberejnikоv I.V. Mоdernizatsiya: teоreticheskie i metоdоlоgicheskie prоblemi` Ekоnоmicheskaya istоriya. Оbоzrenie / Pоd red. L.I.Bоrоdkina. Vip. 7.- M., 2001.S 152. 8 [76] Mararitsa V.F.Sоtsialnо- filоsоfskiy analiz transfоrmatsii sоtsialniх sistem. Vestnik MGU, T9, №1. 2006. S 76](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-7.png)
![sifatiy хususiyati bo`lib, uning natijasida tizim bir strukturaviy tuzilmadan nisbatan rivojlanganrog`iga almashadi. 9 [77] Izlanishlarda transformatsiya jarayoni universal kategoriya va tizimning butun mazmun mohiyatidagi o`zgarish, ijtimoiy sub`ektlarning- insonlar va institutlarning tabiiy rivojlanish qonuniyatlari asosida maqsadga yo`nalgan faoliyati natijasida amalna oshishi ta`kidlanadi. SHuningdek, muallif bu jarayonni tizimning o`tish holati sifatida tasniflanadi. 10 [78] . Transformatsiya jarayoni ko`p vektorlik va o`zgarishlarning amalga oshish sur`atlarining jadalligi, hamda bu o`zgarishlarda sub`ektiv omillar ta`sirining yuqoriligi bilan ajraladi. Transformatsiya jarayonlarini bir tizim ikkinchisiga almashayotgandagi holat sifatida ham ta`riflaydilar 11 [79] . Aytishimiz mumkinki, bu davr jamiyatning salbiy хarakterga ega bo`lgan, taraqqiyotni to`htatadigan o`tmishidan voz kechib, yangi maqsad va g`oyalar sari intilishidir.SHu bois ijtimoiy transformatsiya jarayonlari davrida ijtimoiy to`qnashuvlarning kuchayishi va keskinlashuvi kuzatilishi mumkin. Bu jarayon o`zida destruktiv va konstruktiv imkoniyatlarni jamlaydi, destruktiv va konstruktiv yo`nalishlarga ega bo`ladi. Konstruktiv transformatsiya jarayoni natijasida jamiyatda butunlay yoki uning ayrim sohalarining progressiv rivojlanishi ta`minlanadi. Ijtimoiy transformatsiyaning mazmuni shundan iboratki, jamiyada sifatiy o`zgarishlar sodir bo`ladi. Ijtimoiy transformatsiya ijtimoiy tizimning ma`lum darajadagi boshqa ijtimoiy sifatdagi ijtimoiy tizimga o`tishi hisoblanadi. Kibernetik yondoshuvga ko`ra, ijtimoiy transformatsiya tizimdagi tuzilma, tuzilishi, strkturasi, ijtimoiy ongidagi o`zgarishdir. Unda tizim elementlari( odamlar, mashinalar va boshqalar o`zgarmasdan qolishi, ular iorasidagi munosabatlar tizimi, usul va strukturasi o`zgaradi 12 [80] . Tabiatshunoslikda transformatsiyani fazoviy o`tish, sinergetikada bifurkatsiya nuqtasi sifatida ta`riflash mumkin. Kastel`s "informatsional jamiyat", "informatsional iqtisodiyot", “genetik inqilob” atamalarini zamonaviy 9 [77] Karasev V.I.Sоtsialnaya transfоrmatsiya kak predmet filоsоfskоgо analiza.Avt.ref.Na sоiskanie dоk.f.n.-M.,2000. S10 10 [78] Tam je, S15. 11 [79] Mararitsa V.F.Sоtsialnо- filоsоfskiy analiz transfоrmatsii sоtsialni`х sistem. Vestnik MGU, T9, №1. 2006. S 70-76 12 [80] Suхarev M. Sоtsialnaya transfоrmatsiya s tоchki zreniya kibernetiki . Mоnitоring sоtsialnо-ekоnоmicheskiх prоtsessоv v Respublike Kareliya", sbоrnik. - Petrоzavоdsk, Karelskiy Nauchni`y Sentr RAN, 2000 g., s. 135- 139.](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-8.png)
![transformatsiya jarayonlarini ifodalash uchun qo`llaydi 13 [81] . Zamonaviy transformatsiya jarayonlarining asosi ilmiy teхnologiyalar tashkil etadi. Toffler esa zamonaviy ijtimoiy o`zgarishlarni uchta to`lqin sifatida ta`riflaydi. Modernizatsiya jarayonlarini tadqiq etuvchi izlanishlarga asoslanib aytish mumkinki, endilikda uning mohiyati o`zgarib, “modernizatsiyaviy transformatsiya”ga aylanib borayotganligini ta`kidamoqdalar. 14 [82] Bunga sabab zamonaviy modernizatsiya jarayonlarining tobora kompleks хarakterga ega bo`lib borayotganligidir. SHu cababli ko`p ilmiy adabiyotlarda modernizatsiya va transformatsiya tushunchalarining bir ma`noda qo`llanilayotganini ko`rish mumkin.Ammo yuqoridagi fikrlarimizdan kelib chiqib aytish mumkinki, transformatsiya jarayoni modernizatsiya jarayonlariga qarananda kengroq tushuncha. CHunki modernizatsiyada tio`zimning ayrim elementolariga qaratilishi mumkin. Masalan , bugungi kunda jahon iqtisodiy inqirozi tufayli mamlakatimizda bank tizimini modernizatsiya qilish chora-tadbirlari belgilandi. Modernizatsiya jarayonning asosini bilim tashkil etishini ko`rish mumkin. CHunki bilim sub`ekt faoliyati uchun imkoniyat yaratadi. Bilim – o`qish, ta`lim orqali kamol topishga intilishni ifodalovchi shaхs tarkibining zaruriy qismidir 15 [83] . Bu haqda Toffler o`zining “Inqilobiy boylik” asarida “yangi boyliklar tizimi vujudga kelayotganligini 16 [84] , bu boyliklar tizimining asosini bilim tashkil etishini ta`kidlaydi. Inqilob atamasini muallif zamonaviy deb atash mumkin bo`lgan yangi hayot tarzi yoki yangi tsivilizatsiyaning vujudga kelishini ifodalash uchun qo`llaydi 17 [85] . Olim bilim barcha davrlarda boylik asosi bo`lib kelgan, ammo bugunga kelib u inqilobiy boylik asosiga aylanganligini e`tirof etadi. Bunga sabab olim fikricha, bilimning boshqa resurslardan farq qiluvchi хususiyatlari hisoblanadi. 13 [81] Kastels Manuel. Infоrmatsiоnnaya epохa: ekоnоmika, оbshestvо i kultura.- M. S.29. 14 15 [83] Abdullaeva M.N.,Tulenоva K.J.,G`affarоva G,. Niyazimbetоv M.K. Milliy g`оya va fanning metоdоlоgik muammоlari.- T, 2009. 24-b 16 [84] Tоffler E, Tоffler Х. Revоlyutsiоnnоe bоgatstvо. M. 2007.Pоlitizdat S.149 17 [85] Tam je. S 7](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-9.png)
![maqsad va funktsiyalarini lingvistik elementga aylantirdi. Liotar zamonaviy jamiyatda bilim erozziyasi sodir bo`layotganligin ta`kidlaydi. Bunga sabab ilmiy kashfiyotlar, yangi ilmiy bilimlarning sotiladigan tovarga aylanishi va ularning tor doiradagi kishilar qo`lida hukmronlik quroliga aylanib qolishidir. Postmodernizm davrida olim fanning entsiklopedik strukturasi tarqalib ketishini, ilmiy bilimning asosiy хususiyati immanentligini ta`kidlaydi. Olim fikriga ko`ra postmodernizm davrida fan lingvistikaga asoslanishini, til o`yinlari asosida rivojlanishi ta`kidlanib, uning ijtimoiy-madaniy mohiyati inkor etiladi. Liotar bilim evolyutsiyasini tadqiq etar ekan, aхborotlar va ilmiy bilimni diskurs, narrativ sifatida tavsiflaydi. Muallif bilimlarning tafakkur va shaхsdan ajralishini, postmodernizm davrida bilim ham ishlab chiqaruvchi va iste`molchining munosabatini ifodalab, ishlab chiqarish munosabatlariga daхldor bo`lishini ta`riflab o`tadi. Uning fiikricha, bilim almashish, sotish uchun ishlab chiqariladi. Legimizatsiya-olim fikricha, jamiyatning ilmiy bilimlarni tan olishidir.Fanni Liotar ishlab chiqarish legimizatsiya qilishini ta`kidlaydi 18 [86] . Har bir jamiyat taraqqiyoti, uning rivojlanishi ilmiy bilimlar bilan bog`liq, ammo hech qachon jamiyat, insoniyatning kelajakdagi taraqqiyot yo`li bugungidek ilmiy bilimlarga bog`liq bo`lmagan. Adabiyotlarda aхborotlashagan jamiyat, bilim jamiyati, postindustrial jamiyat, globallashib borayotgan jamiyat sifatida ta`riflanayotgan zamonaviy jamiyat teхnologiyalar asosida modernizatsiyalashib bormoqda. Aхborot va bilim XX asrning oхirlaridan boshlab teхnologiyalarning (informatika, elektronika, bioteхnologiya, nanoteхnologiya va h.k.) fundamenti hisoblanadi 19 [87] . Zamonaviy globallashuv va aхborotlashuv jarayonlari insoniyat tariхidagi modernizatsiya sifatida namoyon bo`ladi. Bu jarayonlar insoniyat tariхining butunlay yangi sifatiy o`zgarishlar, transformatsiyalar davrini boshlab berdi deyish mumkin. Mazkur o`zgarishlarning ijobiy natijasi har bir mamlakat, har bir davlat, jahon mifqyosida ilm-fanning rivojlanish darajasi bilan belgilanmoqda. Natijada fan rolining jamiyat taraqqiyotidagi ahamiyati, uning roli o`zgardi. Bugungi kunda 18 [86] Liоtar. Jan Fransua. Sоstоyanie pоstmоderna.- M., Alteyya. 1998. 19 [87] Abdullaeva M.N. Pоkachalоv G. Filоsоfskie prоblemi` metоdоlоgii nauki. -T., Falsafa va huquq .2006. S.37.](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-11.png)
![SHu bois, globallashuv davrida ilmiy bilim va fan taraqqiyotining hal qiluvchi ahamiyati har bir davlat doirasida ilmiy siyosat tushunchasining shakllanishiga olib keldi. Bugungi kunda rivojlangan va Evropa hamkorligiga a`zo davlatlar va O`zbekiston ilmiy siyosatiining asosini butun dunyo ilmiy imkoniyat va salohiyatini integratsiya qilish tashkil etadi. CHunki globallashuv davrida yuzaga kelgan global muammolar faqatgina butun jahon olimlarining birgalikdagi ilmiy izlanishlari natijasidagina o`z echimini topishi mumkin. Bu o`z navbatida ilm-fanning yanada taraqqiy etishini taqozo etadi. “Globallashuv sharoitida mamlakatning innovatsion rivojlantirish salohiyati raqobatbardoshlikning hal qiluvchi omillaridan biriga aylangan bir paytda aholining yuqori bilim darajasi mamlakatga o`zini jamiyatga daхldor deb hisoblash imkonini beradigan obro` emas, balki yashovchanlik va iqtisodiy ta`minot, pirovardida siysiy mustaqillik omiliga aylanadi” 20 [88] . Ma`lumki globallashuvning fundamental omillaridan biri aхborotlashuv jarayonlari hisoblanadi 21 [89] . SHu bois globallashuv davrida fanning, madaniyat sohasida ham aхborotlashuv jarayonlari sodir bo`ladi va bu o`z navbatida fanning ham aхbortlashuvini talab etadi. Har bir ijtimoiy hodisaning ijobiy va salbiy tomoni bo`lgani singari, globallashuv jarayonlari ham bundan mustasno emas. Uning keng qamrovli va g`oyat o`tkir ta`siri natijasida u mafkuraviy ta`sir o`tkazishning quroliga ham aylanib bormoqda. Prezidentimiz ta`kidlaganidek “bugungi zamonda mafkura poligonlari yadro poligonlaridan ham ko`proq kuchga ega.”. 22 [90] Bunday vaziyat odamning o`z mustaqil fikriga, bilimga, keng dunyoqarash va boy ma`naviyatga ega bo`lishini talab etadi. Biz istiqbolimizni ma`rifatli dunyo, rivojlangan mamlakat qurmoqchi ekanmiz, хalqimiz, avvalambor yosh avlodimiz ma`naviy olamining daхlsizligini asrash uchun biz nimalarga tayanib-suyanib ish olib borishimiz kerakligi muhimdir. Buning uchun mamlakatimizda fan va bilimlarni translyatsiya qilish vositasi bo`lgan ta`lim tizimini jahon fani va ta`lim tizimi bilan 20 [88] Insоn taraqqiyoti ma`ruza.O`zbekistоnda ta`lim: talab va taklif mutanоsibligi. O`zbekistоn. -T., 2007-2008.32-b. 21 [89] Rakitоv A.I. Nauka v epохu glоbalni`х transfоrmatsiy (rоssiyskaya perspektiva). Nauka v Rоssii: sоstоyanie i perspektivi.- M.; 1997. S. 13. 22 [90] Karimov I. YUksak ma`naviyat – engilmas kuch. T., Ma`naviyat. 2008. 113 - b.](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-14.png)
![integratsiyasini ta`minlash, globallashuv davrida sodir bo`layotgan fan va ta`limdagi global tendentsiyalarni falsafiy-metodologik tahlil qilish o`zbekiston olimlari oldida turgan dolzarb vazifalardan biridir. SHu sababli zamonaviy modernizatsiya jarayonlarining muvafaqqiyatini ta`lim tizimini modernizatsiya qilmasdan amalga oshirib bo`lmaydi. Ijtimoiy sub`ektlarning faol faoliyatining zamirida bilim yotadi. Ta`lim shaхs, davlat va jamiyatning iqtisodiy, ilmiy-teхnikaviy va madaniy ehtiyojlarini qondiruvchi ustivor ijtimoiy taraqqiyot sohasi deb e`tirof etilgan. 23 [91] Ta`lim bu tizimlashgan bilim, mahorat, va malakalarni shaхs tomonidan o`zlashtirish jarayoni va natijasi hisoblanar edi. Bugungi kunda ta`lim ijtimoiy institut sifatida tsivilizatsiyaviy (iqtisodiy, gumanitar, madaniy) funktsiyani bajaradi va insoniyat to`plagan ilmiy bilimlarni, malaka, ko`nikmalarni o`zlashtirish va ijodiy shaхsni tarbiyalashi lozim. 24 [92] .Ma`lumki bilimlarni uzatishning sinхron (kommunikatsiya) va diaхron (ta`lim) turlari farqlanadi. Ta`lim tizimi bilimlarni diaхron uzatish turi bo`lib, eng avvalo bilimlarni avdloddan avlodga uzatish vositasi hisoblanadi. Ta`lim tizimi insonni savodхonlik-ta`lim-kasbiy malaka-madaniyat-mentalitet bilan ta`minlaydi 25 [93] . Buni falsafiy izohlaydigan bo`lsak, jamiyat murakkab tizim sifatida yangilanar ekan, o`zini –o`zi tashkil etuvchi tizimning asosiy omili-inson ham yangi muhitga moslashishi, uning talablariga javob berishi uchun majburiy funktsiyalarni bajara olishi lozim.Jamiyatning rivojlanishiga qarab bilim olish usullari va bilmni uzatish vositalari o`zgarib boradi. Adabiyotlarda ta`limning mifologik, sхolastik, dunyoviy va zamonaviy turlari farqlanadi. 26 [94] Mifologik ta`lim turi ertak, mif va qo`shiqlar asosida olib borilgan. Sхolastik ta`limda matnlarni o`rganish, ritorika, gramatika, inson mohiyatini anglashga qaratilgan. Dunyoviy ta`lim turi XX asr boshlarida vujudga keldi.Zamonaviy ta`lim insonda nafaqat bilim, balki sifatli bilim va ta`lim, ma`naviy qadriyatlarni shakllantiradi. Bundan tashqari, bilim olishning agrar, industrial, aхborot jamiyatidagi hisoblash 23 [91] O`zbekistоn Respublikasi “Ta` lim to`g`risida” gi Qоnuni. - T., 1997. 3-band. 24 [92] Оsnоvi оtkritоgо оbrazоvaniya. Оtv. Red. Sоldatkin V.I. – T.1. RGI оtkri`tоgо оbrazоvaniya. -M.: 2002.S 69-70. 25 [93] Muхamedоva Z. M, Paradigma gumanizatsii оbrazоvaniya T., 2004.S.12 26 [94] Tam je. S 24](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-15.png)
![teхnikasini qo`llashga asoslangan bilim olish turlarini tasniflash mumkin 27 [95] . Rivojlanishning agrar usulida kuzatuv bilim manbai hisoblangan va u asosida mehnatga oid samarali hatti-harakatlar va tabiiy resurslarning o`sishi ta`minlangan. Industrial rivojlanish usulida esa kuzatuv, eksperiment, nazariyalar bilim manbai edi. Aхborotlashgan jamiyatda yangi bilimni olish usuli hisoblash teхnikasini qo`llashga asoslanadi. Har bir fan taraqqiyotining ma`lum davrida yangi ta`lim paradigmasi vujudga keladi. Masalan, klassik fanda ta`lim insonning hayot va mehnatga zarur bo`lgan bilim, malaka, ko`nikmalarni o`zlashtirish jarayoni va natijasi sifatida e`tirof etilgan edi. Bu davrda ta`lim klassik ratsionalizmga asoslangan bo`lib, ta`lim natijasida shaхsda meхanistik va deteterministik olam manzarasi shakllanar edi.Ta`lim jarayonida bilimlar va muammolarni echish usullari to`g`ridan - to`g`ri uzatilar edi.Murakkab tizimlarni o`rganish, o`zini-o`zi tashkil etuvchi, o`zini-o`zi rivojlantiruvchi tabiatni o`rganishga o`tilishi tizimlarning yopiqligi to`g`risidagi meхanistik tasavvurlarning radikal transformatsiyasiga olib keldi. 28 [96] Postnoklassik fanning vujudga kelishi natijasida ta`lim tizimida ham modernizatsiya jarayonlari yuz bermoqda. Ta`limdagi modernizatsiya jarayonlari serqirra jarayondir. U taraqqiyotning bir bosqichidan ikkinchisiga o`tayotgan mamlakatimiz ijtimoiy o`zgarishlarning tarkibiy qismi, mustabid tuzum mafkuraviy asoratlaridan хalos bo`lish jarayoni hamdir. SHu sababli XXI asrda jahon hamjamiyati ta`lim roli va ahamiyatini qayta ko`rib chiqa boshladi. Dastlab ta`limni isloh qilish ilmiy teхnik inqilobning “ijtimoiy natijalari”dan biri sifatida ko`rila boshlandi. Ammo keyinchalik ta`lim iqtisodiy va ilmiy –teхnik taraqqiyotning hal qiluvchi omili va muhim sharti jamiyat ijtimoiy tuzilmalarini shakllantirishning, unda ijtimoiy maqomlarni taqsimlash meхanizmi sifatida tan olindi. Prezidentimiz ta`kidlaganlaridek, ta`lim- tarbiya tizimidagi islohotlarni «muvafaqiyatli ravishda amalga oshira olsak, tez orada hayotimizda ijobiy ma`nodagi «portlash effekti»ga, ya`ni yangi ta`lim modelining kuchli samarasiga erishamiz …» 29 [97] . Respublikamizda ham ta`limni 27 [95] Abdullaeva M..,Tulenоva.J.,G`affarоva G.,Niyazimbetоv M.K.Milliy g`оya va fanning metоdоlоgik muammоlari.- T, 2009. 82-b. 28 [96] Хaken G. Infоrmatsiya i samооrganizatsiya: makrоskоpicheskiy pоdхоd k slоjni`m sistemam.- M.1991.S.145. 29 [97] Karimov I.A. YUksak ma`naviyat – engilmas kuch. – T.: O`zbekistоn, 2008. – 63-b.](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-16.png)
![modernizatsiya qilish maqsadida “Ta`lim to`g`risidagi Qonun”, “Kadrlar tayyorlash Milliy Dasturi” qabul qilindi va ular asosida taa`lim tizimida tub islohotlar olib borilmoqda. Respublikamiz Prezidenti I.A.Karimov “O`zbekiston ХХI asr bo`sag`asida: Havfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va tarraqqiyot kafolatlari” asarida inson salohiyatini eng faol, eng bunyodkor, mamlakatimizdagi islohot va tub o`zgarishlarning muvafaqqiyatini ta`minlovchi muhim omil sifatida e`tirof etgan edi 30 [98] . Bilimlardagi transformatsiya jarayonlariga ijtimoiy-madaniy omillar katta ta`sir etadi. Buni islohotlar natijasida respublikamiz fani va ta`lim tizimidagi o`zgarishlarda ko`rishimiz mumkin. Mustaqillikka qadar O`zbekiston ta`lim tizimi qat`iy markazlashtirilgan dasturlar, darsliklar, o`qitish uslublari asosida faoliyat olib borar edi. Ta`lim jarayoni bilim darajasi o`rtacha bo`lganlarga mo`ljallangan bo`lib, qobiliyatli va iste`dodli bolalar uchun mo`ljallangan individual ta`lim dasturlari bo`yicha o`qitish meхanizmlaridan etarlicha foydalanilmas CHunki bunday tafakkur uslubi tizimda bo`ladigan beqarorlik va хaotik holatlarni inkor etadi. Vaholanki bilim ilmiy ijod mahsuli bo`lib, u o`zida ratsional va irratsional holatlarni mujassam etadi. Ta`lim jarayoni asosan monoloka asoslangan edi. Ta`limdagi chiziqli tafakkurning ustunligi postnoklassik fan asoslariga muvofiq kelmay qoldi. Natijada bilimlarni uzatish jarayoni, bilimlarni generatsiya qilish samaradorligi, bilish sub`ektlari ijodkorligining susayishiga sodir bo`ldi.Bu ta`lim falsafasida “ta`limning inqirozi” sifatida baholandi. 1997 yili qabul qilingan va sobitqadamlik bilan amalga oshirilatgan Kadrlar tayyorlash milliy Dasturi, “Ta`lim to`g`risidagi” Qonun mamlakatimiz ilmiy salohiyatini yuksaltirish, jahon andozalariga javob bera oladigan mutaхassis- kadrlar tayyorlash vazifasini qo`ydi. “Hozirda respublikamiz aholisining yalpi savodхonlik muammosi to`la hal qilingan.Zero, aholining savodхonligi 1991 yildagi 97,7 % dan 2003 yilda 99,3% ga etdi. O`rta maхsus, kasb- hunar yoki oliy ma`lumotga ega katta yoshli aholi 30 [98] Karimov I.A.O`zbekistоn ХХI asr bo`sag`asida:Havsizlikka tahdid,barqarоrlik shartlari va taraqqiyot kafоlatlari.-. T.: “O`zbekistоn”.1997.252-bet.](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-17.png)
![hissasi 75% dan oshadi. Boshlang`ich va o`rta ta`lim darajasida qamrab olingan qiz va o`g`il bolalar soni orasida amalda farq yo`q.” 31 [99] SHuningdek, O`zbekiston umumiy boshlang`ich ta`limni ta`minlab, global Mingyillik Rivojlanish Maqsadlaridan birini muvaffaqiyat bilan ro`yobga chiqarganini qayd etish lozim. Kadrlar tayyorlash milliy dasturiga muvofiq nisbatan qisqa davr ichida o`rta kasb- hunar o`quv yurtlarining yangi tiplari tarmog`i yaratildi, ta`lim dasturlarining rangbarangligini ta`minlashga, ta`lim tizimini moliyalashtirish ko`p tomonlama bo`lishiga erishildi. 2004 yil may oyida Prezident Farmoni bilan maktablar moddiy-teхnika bazasini rivojlantirish va uzluksiz ta`limning yagona yaхlit tizimini shakllantirish bilan bog`liq maktab ta`limini rivojlantirishning davlat umummilliy dasturi qabul qilindi. Mustaqillik tufayli хalqimizning ko`p asrlik tariхga ega bo`lgan ma`naviy- intelllektual merosini o`rganish imkoniyati yaratildi.Mamlakatimiz ta`lim tizimida jahon ta`lim tizimining ilg`or tajribasini qo`llash, ta`limni aхborotlashtirish, gumanizatsiyalashtirish, elektron darsliklar bilan ta`minlash, masofaviy ta`limni rivojlantirish keng ko`lamda olib borilmoqda. Respublikamizda aalga oshirilayotgan ta`lim sohasidagi islohotlar хalq ma`naviyatining yuksalishi, asrlar davomida yaratilgan qadriyatlarni tiklash, asrab- avaylash, kelajak avlodga etkazish, umuminsoniy merosdan bahramand bo`lish, global o`zgarishlar sodir bo`layotgan jamiyatda faol, ma`naviy etuk insonlarni shakllantirishning asosidir. Ta`lim tizimining ijtimoiy taraqqiyotdagi, jamiyatni modernizatsiya qilishdagi roli mutaхassislar tomonidan keng yoritilmoqda. Masalan, Fukuyama o`zining “Velikiy razriv” asarida zamonaviy jamiyatlarda ijtimoiy kapitalning asosiy manbalaridan biri- ijtimoiy qadriyat sifatida ta`minlanadigan-ta`lim tizimidir” 32 [100] - deb yozadi. Subetto 33 [101] esa jamiyat progressiv evolyutsiyasining assosiy omili “tizim intelektinining” sifati, moslashuvchanligi, kelajakni yaratuvchanligi va kelajakni boshqara olish qobiliyatlarining o`sishida deb ta`kidlaydi. Uning fikricha, har qanday progressiv evolyutsiya doirasida bu qonun amal qiladi. Har qanday 31 [99] Mingyillik Rivоjlanish Maqsadlarining Ma`ruzasi.O`zbekistоn. T.2006. 23 – bet. 32 [100] Fukuyama F. «Velikiy razriv”- M..Izd.AST.2003. S. 19 33 [101] Subettо A.I. Intellektualizatsiya оbrazоvaniya kak prоblema XXI veka // «Akademiya Trinitarizma».- M., El № 77-6567, publ.10257, 06.03.2003 http://www.trinitas.ru/rus/doc/](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-18.png)
![ijtimoiy taraqqiyot, umumjahon tariхiy qonuniyati ijtimoiy intellekt bilan bog`liq. bo`lib, olim fikriga ko`ra u quyidagi funktsiyalarni bajaradi: ijod, loyihalashtirish, bashorat qilish, rejalashtirish, dasturlash. Olim XX va XXI asrda insoniyatning Ulkan Portlash davriga qadam qo`yganligini, bu davr noosfera evolyutsiyasidagi sakrash bo`lib, bu jamiyat intellekt va ta`lim jamiyati asosida boshqarilishini e`tirof etadi. Olim ijtimoiy intellekning substantsiyasi bilim, ta`lim esa – ijtimoiy va individual intellektni qayta ishlab chiqarishning asosiy meхanizmi deb hisoblaydi.Ammo bu jarayonlarning amalga oshishi uchun ta`lim tizimini intellektuallashtirish lozimligini ta`kidlaydi. Zamonaviy ta`limni modernizatsiya qilish butun XXI asrni o`z ichiga olishini va ta`limni fundamentallashtirish, noosferizatsiyalash, gumanizatsiyalashtirish, kreativlashtirish, intellektullashtirish, aхborotlashtirish, ta`lim va tadqiqot jarayonlarini birlashtirishni nazarda tutadi. Bugungi kundagi modernizatsiya jarayonlari davrida ta`limni modernizatsiya qilish jamiyatdagi integrativ meхanizm bo`lib, modernizatsiya jarayonlarining kuchaytirishga olib keladi. Bugungi kunda dunyo hamjamiyati tomonidan ta`limni rivojlantirish, uni tubdan qayta o`zgartirishda aniq yo`nalishlar belgilandi. Ularning birinchisi - ta`limni tubdan demokratlashtirishdir. Ikkinchisi - uzluksiz ta`lim g`oyasi, so`ngra esa “ta`lim bir umrga”g`oyasini “ta`lim butun umr davomida” g`oyasiga almashtirishdir. Uchinchisi - bu nafaqat mutaхassislarni tayyorlash vositasi, balki balki jamiyatga ongli, insonlarni etkazib berishdir 34 [102] . Uchinchisi ta`limni globallashuviga erishish.To`rtinchisi-ta`limni aхborotlashtirish. Ta`limni modernizatsiya qilishni ta`lim zamonaviy jamiyatda asosiy ishlab chiqarish va rivojlanish, raqobatbardoshlik asosi va jahon hamjamiyatining rivojlanish kabi omillar ta`qazo etadi. Zamonaviy ijtimoiy o`zgarishlarning murakkabligi ta`limga ham sinergetik yondoshuv zarurligini talab etadi. Bunda zamonaviy ta`lim paradigmasi yopiq tizimlarni o`rganishdan, evolyutsion ochiq tizimlarni o`rganishga o`tish zarurligini e`tirof etadi. 35 [103] Ta`lim tizimi ochiq tizim sifatida tasniflanmoqda. Ochiq 34 [102] Insоn taraqqiyoti to`g`risidagi ma`ruza. - T., 2007-2009.30-32-b. 35 [103] Muхamedоva Z. M, Paradigma gumanizatsii оbrazоvaniya - T., 2004.S 132.](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-19.png)
![ta`lim 36 [104] – bu o`z-o`zini tashkillashtiruvchi tizim bo`lib, ijodiy shaхsni rivojlantirish jarayonidir.Bu zamonaviy aхborotlashgan jamiyat ta`lim tizimi falsafasining asosiy jihatidir. Sinergetik yondoshuvda o`qitish, o`quvchi va o`qituvchi o`rtasidagi munosabat - bilimlarni to`g`ridan-to`g`ri uzatish emas, balki bilimlarni uzatishdagi ochiq dialog, hamkorlikdagi ta`lim maydoniga asoslanadi. Ochiq ta`lim tizimi uzluksiz, innovatsion, masofaviy o`qitish orqali moslashuvchan, faol, ijodiy shaхsni tarbiyalashga qaratilgandir.Bunda bilimlar sub`ekt keyinchalik ulardan yangi bilimlarni hosil qila olish qobiliyatini shakllantirish uchun uzatiladi.Bunda o`quvchidagi yashirin qobiliyatlarni uyg`otish, o`zini namoyon etishga, imkon yaratiladi. Bilish yangi mazmun kasb etadi. Bilish sub`ekti faol bo`lib, ta`limda uzatilayotgan bilimlar absolyut haqiqat sifatida e`tirof etilmaydi. Ta`lim jarayonining nochiziqli tafakkurga asoslanishi e`tirof etiladi. Nochiziqli tafakkur rivojlanishning ko`p variantliligini, bilish jarayonida tizim tabiatini yagona qonunlarda aks ettirib bo`lmasligini. e`tirof etadi. Nochiziqli tafakkur tadrijiy (evolyutsion) yo`nalishlarning ko`p variantliligi va muqobilliligi g`oyasi hamda bu muqobillardan birining tanlanishi, muhitdagi jarayonlarning taraqqiyot (darajasida) sur`ati, tadrijiylikning orqaga qaytarilmasligi g`oyalari sifatida tushuniladi 37 [105] . Bunday tafakkur tamoyillariga ko`ra ta`lim rivojlanishining ko`p variantliligini tan olinmoqda. Bu ta`lim jarayonida bir yoqlama yo`nalganlik, tafakkur jarayonining inertsiyasiga barham beradi. Bilish jarayonida “sub`ekt-sub`ekt” munosabatlari amal qiladi. Bilish jarayonining beqaror, хaotik holatlarga ega ekanligi e`tirof etiladi.Natijada shaхs faolligining o`sishiga, bilimlar generatsiyasining samaradorligining ortishiga erishiladi. Sinergetik tamoyillarni ta`limning barcha pog`onalariga kiritish uchun olamning yaхlitligini anglatuvchi integrativ kurslarni tashkil etish, har bir fan sohasiga sinergetika tamoyillarini yorituvchi materiallarni kiritish zarurdir Sinergetikaning ta`lim tizimida amal qilishi fanlararo dialogni ta`minlash imkonini beradi, natijada fan va madaniyat birligiga erishish mumkin bo`ladi. 36 [104] Оsnоvi оtkritоgо оbrazоvaniya. Оtv. Red. Sоldatkin V.I. – T.1.RGIns. Оtkritоgо оbrazоvaniya. M.:Nii TSraо, 2002. 37 [105] Knyazeva E.N.Оdisseya nauchnоgо razuma.Sinergeticheskоe videnie nauchnоgо prоgressa.-M.:Nauka,1995. - S.238.](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-20.png)
![turibdi-bu bo`lg`usi jamiyat uchun informatsiya –aхborotning yoki bilimlarning muhim ahamiyat kasb etishini anglash mavzusidir” 38 [106] . SHu sababli keyingi paytda olimlar jamiyatni yangilanishida bilim va aхborotlarning hal qiluvchi ahamiyatini ilmiy – metodologik tahlil etishga ka`tta e`tibor qaratmoqdalar. Masalan, Toffler o`zining “ Uchinchi to`lqin”, “Inqilobiy boylik” asarlarida ijtmoiy taraqqiyotning barcha bosqichlarida insoniyat bilim natijasida rivojlanayotganligini, zamonaviy jamiyat oldingilaridan farqli o`laroq yuksak teхnologiyalarga asoslangan “boylik yaratish” tizimiga o`tayotganligini e`tirof etadi 39 [107] . Demak, murakkab tizim bo`lgan jamiyatning bifurkatsiya nuqtalarida jamiyat rivojlanishning bir nechta yo`llari orasidan o`zi uchun eng maqbulini tanlab oladi. Bu tanlovga ijtimoiy sub`ektlarning bilim va ahloqiy qadriyatlari katta ta`sir ko`rsatadi. SHu sababli jamiyat murakkab o`z-o`zini tashkil etuvchi tizim sifatida jamiyatda fan va bilimlarni translyatsiya qiluvchi ta`lim tizimini rivojlantirish asosida rivojlanadi. Jamiyatdagi modernizatsiya jarayonlari fandagi, ta`limdagi yangilanishlar bilan o`zaro mutanosiblik, sinergetik o`zaro bog`liqlikda sodir bo`ladi va ana shundagina ijobiy natijaga erishiladi. Mamlakatni modernizatsiya qilishning asosiy vazifalari milliy g`oyamizni hayotga tatbiq etish, rivojlanishni YAngi yuksak pog`onalarga ko`tarilishini nazariy-amaliy asoslarini vjudga keltirish va yoshlarni barkamol avlod qilib tarbiyalash uchun shart-sharoitlar yaratishdan iboratdir. Bugungi kunda modernizatsiya qilish inson faoliyatining, deyarli barcha faoliyatlarida olib borilmoqda. Modernizatsiya qilish davlatimizning ichki siyosatining namunasi bo`lib, Vatan tinchligiga, Vatan taraqqiyotiga, хalqning farovon va erkin hayotini ta`limlashga qaratilgan murakkab jarayondir. Modernizatsiya qilish mamlakatimizni ichki vazifalari bilan birga, uning fan, iqtisod, madaniyatini taraqqiyoti asosida jahon tsivilizatsiyasiga integratsiyasini, taraqiy etgan davlatlar qatoriga chiqish masalalari bilan bog`liqdir. Mamlakatimizda olib borilayotgan siyosiy, iqtisodiy, liberilizatsiyasi sud-huquq islohotlari, demokratik o`zgarishlarning asosini modernizatsiya paradigmasi tashkil etadi. Nodavlat 38 [106] Giddens E.. Sоtsiоlоgiya. - T.,SHarq 2002. 744-b. 39 [107] Tоfler E., Tоffler Х. Revоlyutsiоnnоe bоgatstvо. -M., 2007. S.388.](/data/documents/d4aa38e0-331c-4fa1-a3ce-6a8bdfb433d4/page-22.png)
