logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Siyosatshunoslik
  4. Siyosiy risk darajasi

Siyosiy risk darajasi

Yuklangan vaqt:

19.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

22.3408203125 KB
Ko'chirib olish
Siyosiy risk darajasi Siyosiy risk - bu siyosiy qarorlar, voqealar yoki sharoitlar biznes sub’ektining rentabelligiga yoki ma’lum bir iqtisodiy harakatning kutilayotgan qiymatiga sezilarli ta’sir ko’rsatadigan investorlar, korporatsiyalar va hukumatlar duch keladigan xavf turi. [1] Siyosiy tavakkalchilikni asosli bashorat va sarmoya bilan tushunish va boshqarish mumkin. Siyosiy risk atamasi vaqt o’tishi bilan juda ko’p turli ma’nolarga ega bo’lgan. [2] Biroq, umumiy ma’noda, siyosiy xavf biznes va hukumatlar odatda siyosiy qarorlar deb ataladigan narsa yoki "ma’lum bir iqtisodiy harakatning kutilgan natijasi va qiymatini o ’ zgartiradigan har qanday siyosiy o’zgarish" natijasida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan asoratlarni anglatadi. biznes maqsadlariga erishish ehtimolini o’zgartirish". Firmalar duch keladigan siyosiy tavakkalchilikni "makroiqtisodiy va ijtimoiy siyosatlar (fiskal, pul-kredit, savdo, investitsiyalar, sanoat, daromadlar, mehnat va boshqalar) kabi bozordan tashqari omillar tufayli firma uchun strategik, moliyaviy yoki xodimlarni yo’qotish xavfi sifatida ta’riflanishi mumkin. rivojlanish) yoki siyosiy beqarorlik bilan bog’liq voqealar (terrorizm tartibsizliklar, to’ntarishlar, fuqarolar urushi va qo’zg’olon). Portfel investorlari xuddi shunday moliyaviy yo’qotishlarga duch kelishi mumkin. Bundan tashqari, hukumatlar siyosiy tavakkalchilik natijasida diplomatik, harbiy yoki boshqa tashabbuslarni amalga oshirishda qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin. Ushbu soha tarixiy jihatdan asosan rivojlanayotgan iqtisodiyotlarda siyosiy risklarni tahlil qilishga qaratilgan, ammo bunday xavflar turli ko’rinishlarda bo’lsa ham, rivojlangan iqtisodiyotlarda va liberal demokratik mamlakatlarda ham mavjud. Bu atama pastga tushadigan risklar maʼnosida qoʻllaniladi, ammo siyosiy harakatlar yoki oʻzgarishlar kompaniyalar va hukumatlar uchun yuqori xavf yoki imkoniyatlar yaratishi mumkin. Muayyan mamlakatdagi siyosiy xavfning past darajasi siyosiy erkinlikning yuqori darajasiga mos kelishi shart emas. Darhaqiqat, ba’zi barqaror davlatlar ham eng avtoritardir. Siyosiy tavakkalchilikni uzoq muddatli baholashda yuqoridan pastdan nazorat saqlanib, fuqarolarning tashqi dunyo bilan erkin gʻoyalar va tovarlar almashinuviga yoʻl qoʻyilmasagina, siyosiy zolim muhit barqaror boʻlishi xavfini hisobga olish kerak. Riskni qisman ehtimollik va qisman ta’sir sifatida tushunish siyosiy xavf haqida tushuncha beradi. Biznes uchun siyosiy tavakkalchilikning mohiyati shundan iboratki, siyosiy voqealar uning daromad olishga intilishini to’g’ridan-to’g’ri ta’sirlar (masalan, soliqlar yoki yig’imlar) yoki bilvosita ta’sirlar (masalan, imkoniyatdan voz kechish kabi) orqali qiyinlashtirishi mumkin. Natijada, siyosiy xavf kutilgan qiymatga o’xshaydi, shuning uchun siyosiy voqea sodir bo’lish ehtimoli kutilgan daromadni kamaytirish orqali ushbu investitsiyaning maqsadga muvofiqligini kamaytirishi mumkin. Makro va mikro darajadagi siyosiy xavflar mavjud. Makro darajadagi siyosiy xavflar ma’lum bir joydagi barcha xorijiy ishtirokchilarga o’xshash ta’sir ko’rsatadi. Bular mamlakat tavakkalchiligi tahliliga kiritilgan bo’lsa-da, makro- darajadagi siyosiy xavf tahlilini mamlakat xavfi bilan tenglashtirish noto’g’ri bo’ladi, chunki mamlakat riski faqat milliy darajadagi risklarni ko’rib chiqadi va moliyaviy va iqtisodiy risklarni ham o’z ichiga oladi. Insoniyat paydo bo’lganidan buyon turli zaruriy mahsulotlarga ehtiyoj sezib keladi. Bu ehtiyojlarni hammasini bir o’zi qondirishning iloji bo’lmaganligi sabali o’zida yo’q mahsulotni shu mahsulotga egalik qiluvchi bilan kelishgan holda qo’lga kiritib keladi. Bu dastlab mahsulot ayriboshlash tarzida amalga oshirilgan bo’lsa keyinchalik esa pul ixtiro qilinib hamma vositalar uchun ayriboshlash vositasi sifatida amal qilib kelmoqda. Bu jamiyatda moliyaning rivojlanishiga olib keldi. Avval faqatmahsulotlar ayriboshlangan bo’lsa keyinchalik rivojlanish natijasida moliya sohasi o’ta keng sohaga aylanib bordi. Bugungi kunga lekib moliya sohasi dunyo iqtisodiyotining ajralmas va o’ta katta ta’sirga ega sohasi ekanligini hech kim inkor qilmaydi. Ko’pchilik sohalarda bo’lgani kabi bu sohada ham turli xil xavflar mavjud va bu xavflar moliya sohasiga ta’sir qilishi boshqa ko’plab sohalarga ta’sir qilmasdan qolmaydi. Shu sabadan risklarni o’rganish ularning ta’sirini iloji boricha kamytirish juda muhim. Risk bu – tadbirkorlik faoliyatiga ta’sir etuvchi eng asosiy elementlaridan biri hisoblanadi. Riskning o’ziga xos xususiyatlari bu - noaniqlik, kutilmagan xolat, ishonchsizlik va tahmin. Siyosiy va iqtisodiy nobarqarorlik sharoitida risk darajasi oshadi. Riskning ikkita funksiyasi bor: rag’batlantiruvchi va himoyalovchi. Riskning rag’batlanturuvchi funksiyasining ikkita jihati bor, ya’ni konstruktiv va destruktiv. Konstruktiv jihati shunday bir holatda yuzaga keladiki, bunda risk iqtisodiy qarorlarni hal qilishda katalizator rolini o’ynaydi, ayniqsa innovatsion, investitsion qarorlarni qabul qilishda. Destruktiv ko’rinishi esa asoslanmagan risk bilan qabul qilingan va amalga oshirilgan qarorlar natijasida yuzaga keladi. Riskning himoyalovchi funksiyasi ham ikki jihatga ega: tarixiy- genetik va ijtimoiy - huquqiy. Tarixiy-genetik jihati shundan iboratki, insonlar doimo stixiyali tarzda kutilmagan noxush voqealardan o’zlarini asrash shakllari va vositalarini izlaydilar. Amaliyotda bu sug’urtalangan rezerv fondlarini tashkil etish, tadbirkorlik risklarini sug’urtalash kabi ko’rinishlarda namoyon bo’ladi. Ijtimoiy-huquqiy jihati esa, xo’jalik, mehnat, jinoiy qonun 7 hujjatlari to’plamida risk kategoriyalarini joriy qilishda namoyon bo’ladi. Bulardan tashqari riskning yana quyidagi xususiyatlari mavjud bo’lib, ular qaramaqarshilik, alternativlilik va noaniqliklardir. Qarama-qarshiliklar quyidagilarda namoyon bo’ladilar: risk bir tomonlama muhim iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy-ahloqiy natijalarga olib keladi, ya’ni ijtimoiy, texnik rivojlanishni tezlashtiradi, jamiyatning fikr va ma’naviy muhitiga ijobiy ta’sir qiladi. Ikkinchi tomonlama esa, aksincha ta’sir qilishi mumkin, ya’ni risk ijtimoiy-iqtisodiy va ma’naviy rivojlanishga to’sqinlik qilishi mumkin. Alternativlilik, bu bir yoki bir qancha ko’rinishdagi qarorlarni tezlik bilan tanlashda namoyon bo’ladi. Tanlash lozim bo’lmagan joyda riskli jarayonlar ham vujudga kelmaydi va risk bo’lmaydi. Noaniqlilik, bu albatta noaniq, ya’ni kutilmagan xolatlar bilan bog’liq. Uning yuzaga kelish va tus olish shakli noaniq bo’lib qolaveradi. Bugungi kunda biz nafaqat risklar haqida ma’lumotlarga egamiz, balki ularni tahlil qilib, baho berib, risklarni boshqarish imkoniyatiga egamiz. Lekin tahlilni ham, risklar boshqaruvini ham birinchi bosqichi - bu risk turini aniqlashdir. Risklarini turli belgilar bo’yicha tasniflash mumkin: 1) Tarkibi bo’yicha risklar quyidagilarga bo’linadilar: iqtisodiy risk; bozor riski; inflyatsiya riski; valyuta riski; siyosiy risk; ijtimoiy risk; ekologik risk; texnologik risk; marketing riski; moliyaviy risk; kredit riski; bankrotlik riski; ilm- texnika riski; informatsion risk va boshqalar; 2) muddati bo’yicha risklar quyidagilarga bo’linadilar: qisqa muddatli risklar; uzoq muddatli risklar; 3) olinadigan natijaga qarab risklar: spekulyativ risk - ular ta’sirida katta zarar yoki katta foyda olish imkoniyati bor; sof risklar - ular ta’sirida nolga teng bo’lgan zarar yoki foyda ko’rish mumkin; 4) loyihaga ta’sir etish darajasi bo’yicha risklar quyidagilarga bo’linadi: mumkin bo’lgan risklar - ular ta’sirida kutilgan foydadan ayrilish mumkin; kritik risklar - loyiha pul tushumlaridan ayrilish xatari; katastrofik risklar - daromaddan va kiritilgan investitsiyalardan ayrilish xatari. Moliyaviy bozor eng yuqori riskga ega bo’lgan soha deb hisoblanadi. Undagi risklar ikkita katta guruhga bo’linadi: - tizimli risklar; - tizimsiz risklar. Tizimli risklar (investitsiya portfeli risklari) - bu xatar ta’siriga ba’zi bir qimmatli qog’ozlar emas, balki butun bozor, uni katta bir qismi risklarga uchraydi. Bu holda iqtisodiy nobarqarorlik tufayli yoki boshqa sabablarga ko’ra ko’pchilik emitent va qimmatli qog’ozlar egalari zarar ko’rishlari mumkin. Tizimli risklarga quyidagilar kiradi: foiz riski; valyuta riski; inflyatsiya riski; siyosiy risklar. Tizimsiz risklar - xatarga ba’zi bir qimmatli qog’ozlar yoki ularni majmuasi uchraydi, ya’ni ma’lum bir korxonaning qimmatli qog’ozlari yoki tarmoqning qimmatli qog’ozlari kiradi. Tizimsiz risklarga quyidagilar kiradi: tadbirkorlik riski; moliyaviy risklar; nolikvidlik riski. Yuqorida keltirilgan tasniflashlarga asoslangan holda, loyiha faoliyatidagi risklarni quyidagi guruhini keltirish mumkin: 1) loyiha ishtirokchilari riski; 2) loyiha smeta qiymatining oshish riski; 3) qurilishni o’z vaqtida tugamaslik riski; 4) ish va ob’ekt sifatining pastligi riski; 5) konstruktsion va texnik risklar; 6) ishlab chiqarish riski; 7) boshqaruv riski; 8) sotish riski; 9) moliyaviy risk; 10) mamlakat riski; 11) ma’muriy risk; 12) huquqiy risk; 13) fors-major riski. Moliyaviy riski. Bu riskning loyiha faoliyatidagi asosiy turlari: a) kredit riski; b) valyuta riski; c)foiz stavkasini o’zgarish riskidir. Kredit riski - bu loyihani amalga oshirayotgan tashkilotning kreditor bankka kredit shartnomasi bo’yicha to’lov majburiyatlarini to’liq yoki umuman to’lay olmaslik riski. Valyuta riski- bu risk loyiha mahsuloti mahalliy bozorda sotilganda va hokimiyat mahsulotni milliy valyutada sotilishini talab qilayotgan paytda yuqori bo’ladi. Foiz stavkasining o’zgarish riski- bu risk kredit resurslari o’zgaruvchan stavkada qo’llanilganda ro’y beradi. Xulosa qiladigan bo’lsak moliya sohasida risklarni aniqlash va ularni bartaraf etish bu juda muhim masala. Chunki agar bu o’rganilmasa va e’tibor berilmasa hozirgi raqobatdosh bozorda yashab qolishning imkoni yo’q. iqtisodiyotning rivojlanishi uchun moliya tizimi zarur bo’lsa moliya tizimi rivojlanishi uchun risk menejerlari juda ham zarur. Bugungi kunda yurtimizda bu sohaga talab juda kuchliligini ko’rishimiz mumkin. Mening fikrimcha yurtimizda bu sohani biladiga kadrlar juda kam. Kuchli mutaxasislarning kamligi sohada katta loyihalarni amalga oshirishga eng katta to’siq bo’luvchi omil hisoblanadi. Mikro darajadagi risklar sektor, firma yoki loyihaga xos xavfga qaratilgan. Makro-darajadagi siyosiy tavakkalchilik loyihadan tashqari o’ziga xos risklarni ko’rib chiqadi. Makrosiyosiy risklar ma’lum bir mamlakatdagi barcha ishtirokchilarga ta’sir qiladi. [10] Keng tarqalgan noto’g’ri tushuncha shundan iboratki, makro darajadagi siyosiy xavf faqat mamlakat darajasidagi siyosiy xavfga qaraydi; ammo, mahalliy, milliy va mintaqaviy siyosiy voqealarning birlashishi ko’pincha mahalliy darajadagi voqealar manfaatdor tomonlar uchun makro darajada keyingi ta’sir ko’rsatishi Makro darajadamumkinligini anglatadi. Boshqa xavf turlariga hukumatning valyuta harakatlari, tartibga solish o’zgarishlari, suveren kredit defoltlari, endemik korruptsiya, urush deklaratsiyasi va hukumat tarkibidagi o’zgarishlar kiradi. Ushbu hodisalar portfel investitsiyalari va to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar uchun xavf tug’diradi, bu esa investitsiyalar uchun maqsadning umumiy yaroqliligini o’zgartirishi mumkin. Bundan tashqari, bu hodisalar chet el hukumatining o’z ishlarini olib boorish uslubini o’zgartirishi mumkin bo’lganxavflarni keltirib chiqaradi.Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, makro darajadagi ko’rsatkichlar boshqa xavf turlari kabi miqdoriy va modellashtirilishi mumkin. Masalan, Yevroosiyo guruhi makro-darajadagi siyosiy barqarorlik hisobiga to’rtta alohida tavakkal toifasini o’z ichiga olgan siyosiy xavf indeksini ishlab chiqadi. Ushbu Global Siyosiy Risk indeksini The Economist kabi nashrlarda topish mumkin. [11] Makro darajadagi siyosiy xavf haqida nashrlarni taklif qiluvchi boshqa kompaniyalar qatoriga Economist Intelligence Unit, DaMina Advisors, iStrategic LLC, IHS Markit, Jane’s va The PRS Group, Inc kiradi. DaMina Advisors Afrika kabi chegara bozorlariga qaratilgan. iStrategic MChJYaqin Sharq va Shimoliy Afrikaga yo’naltirilgan. Mikro darajadagi siyosiy risklar loyihaga xos xavflardir. Makrosiyosiy xatarlarga qo’shimcha ravishda, kompaniyalar sanoatga va o’z firmalarining mahalliy iqtisodiyotga qo’shgan nisbiy hissasiga e’tibor berishlari kerak. [12] Ushbu turdagi siyosiy xatarlarni o’rganish ma’lum bir mintaqadagi mahalliy siyosiy iqlim biznes faoliyatiga qanday ta’sir qilishi mumkinligini ko’rib chiqishi mumkin. Mikrosiyosiy risklar mamlakatda faoliyat yuritayotgan xalqaro tashkilotlardan ko’ra ko’proq mahalliy korxonalar foydasiga. Mikro darajaliUshbu turdagi xavf jarayoniga Qo’shma Shtatlardagi xorijiy investitsiyalar bo’yicha loyihaga oid hukumat tekshiruvi qo’mitasi (CFIUS), siyosiy kuchga ega xavfli mahalliy hamkorlarni tanlash va loyihalar va aktivlarni ekspropriatsiya/milliylashtirish kiradi. Yuqoridagi CFIUS misolini kengaytirish uchun Xitoy kompaniyasi AQSh qurol komponentlarini ishlab chiqaruvchisini sotib olmoqchi ekanligini tasavvur qiling. Mikro darajadagi siyosiy xavf hisoboti CFIUS tartibga solish iqlimining to’liq tahlilini o’z ichiga olishi mumkin, chunki u to’g’ridan-to’g’ri loyiha tarkibiy qismlari va tuzilishi bilan bog’liq, shuningdek, Kongress iqlimi va Qo’shma Shtatlardagi bunday kelishuvga nisbatan jamoatchilik fikrini tahlil qiladi. Ushbu turdagi tahlil kompaniyaning bunday bitimni amalga oshirish yoki qilmaslikni baholashda qaror qabul qilish jarayonida hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’lishi mumkin. Misol uchun, Dubai Ports World AQShning P&O port operatsiyalarini sotib olishga urinishi tufayli jamoatchilik bilan aloqalar bo’yicha katta zarar ko’rdi, bu o’sha paytdagi AQSh iqlimini aniqroq tushunish bilan oldini olish mumkin edi. Siyosiy tavakkalchilik, shuningdek, hukumat tashabbuslari (diplomatik, harbiy yoki boshqa) siyosiy tavakkalchiliknatijasida murakkablashishi mumkin bo’lgan hukumat loyihasi qarorlari uchun ham tegishli. Biznes uchun siyosiy xavf mezbon hukumatni va uning xattiharakatlari va munosabatlari biznes tashabbusiga qanday ta’sir qilishi mumkinligini tushunishni o’z ichiga olishi mumkin bo’lsa-da, hukumatning siyosiy risklarini tahlil qilish siyosat va siyosatni yaxshi tushunishni talab qiladi, bunda mijoz hukumat ham, faoliyat olib borayotgan hukumat ham kiradi

O'xshashlar

Siyosiy mаdаniyat, siyosiy mаfkurаlаr
Siyosiy elita va siyosiy yetakchilik
Siyosiy mаdаniyat
Siyosiy jarayon
Siyosiy zamonaviylashuv