XVIII аср санъати - San'at - Referatlar

XVIII аср санъати

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

101.5 KB

Ko'chirib olish

XVIII аср санъати Режа: 1. 18 аср ижтимоий-иқтисодий ўзгаришлари ва унинг санъатга таъсири. 2. Франция санъатида Рококко услуби. 3. 18 аср Англия саънати.

18 аср ижтимоий-иқтисодий ўзгаришлари ва унинг санъатга таъсири. Людовик XV (1715-1774) ҳукмронлик қилган йиллардан то буржуа инқилобининг бошланишига қадар бўлган давр (1789), одатда маърифатпарварлик асри деб юритилади. Бу даврда олим, ёзувчи ва файласуфларнинг катга гуруҳи яшаб, ижод этди. Улар воқеликка танқидий муносабатда бўлишни ҳар бир нарсага ақл билан ёндашишни ёқлаб , "азоб" че каётган инсоният томонида туриб курашга отландилар. Кишиларни ҳаётга зийраклик билан қарашга чақириб, ақл қудрати билан ижтимоий тузум камчиликларини тузатса бўлади, деган фикрни илгари сурдилар. Санъат орқали "комил инсонни" тарбиялаш масаласига эътибор бердилар. Улар замонавий санъат мавзуларини шу талаб асосида таҳлил этдилар. Санъатиинг .демократик йўналиши ва унинг таъсирчанлигини маъқулладилар. Унинг тарбиявий аҳамияти ни қадрладилар. Маъри фатаарварларнинг бу қарашлари р еализм ривожида муҳим аҳамиятга эга бўлди. XVIII аср француз санъати тараққиети ҳам иккига ажралиб ўрганилади. XVIII аср биринчи ярми санъати сарой аҳллари ва киборларнинг талаби ва диди билан боғлиқ . Кўнгил очиш учун мўлжалланган санъат асарлари, ишқ муҳаббат мавзуси 6у давр санъатида кенг ўринни эгаллай ди. Меъморлик, амалий санъатда эса нафислик ва жимжи мадорликка интилиш яққол сезилади. Санъатнинг бу хусу сияти бевосита шу даврнинг асосий услуби "роккоко"( ўй ноҳи) да яққол сезилади. Лекин 6у йўналиш узоқ яшама ди. Буржуазиянинг мусгахкамлана бориши, санъатнинг кенг жамоатчиликка мўлжаллаб ишланиши унинг демократик йўналишни кучайтириб юборди. Реалистик йўналиш мустаҳ камланди. Меъморлик. Абазлютизмнинг сусайиши йирик сарой қури лишларининг деярли тўхташига олиб келди. Эндилиқда бур жуазия юқори табақалари талаби ва иштиёқи асосида шинам бинолар қуриш одат бўлиб қолди. Бинонинг мақсадга мувофиқ бўлишига, қулайлигига алоҳида эътибор берила бошла нди. Буржуазиянинг учинчи табақасига мўлжалланган кўп хонали турар жойлар қурилиши авж олди. XVIII асонинг 20 - йилларида юзага келган роккоко

услуби 30-40 йилларда ўзининг энг гуллаган даврини бошидан ке чирди. Меъморлик ансамблларида жимжимадорликка эьти бор бериш кучайди. Роккоко услубида қурилган бинолар да классицизмга хос аниқ симметрия ўрнини ассиметрия, "тартибсизлик" эгаллай бошлади. Биноларнинг ташқи кўри нишини жиддий ва сипо қилган ҳолда хоналарни безашга эьтибор ортди. Эндилиқда бинолар, уларнинг хоналари учун олинган нисбатлар ҳам енгил ва нафисликка эга бўла бош-лади. Хона ички қисми енгил "пастель" рангида ишланган нақши, мифологиядан олинган кичик-кичик суратлар би лан безатилди. Хоналарнинг кескин бурчаклари ҳам йўқ қи линиб, ўрнини ёй шакли эгаллай бошлади. Меьмор Жер мен Боффорнинг (1667-1754) интеръерлари безатилиши ва характер и жиқа т идан роккоко услубин и нг шу ў зига хос томонини намо ён этади. Танланган буюмлар (мебел ь, шкаф ва бошкалар) ҳа м хона характери ва безаг и га мосланган. XVIII аср ўрталаридан бошлаб, роккоко услуби композици яларининг ҳаддан ортиқ мураккаблиги, жимжимадорлиги танқидга учрай бошлади. Меъморларни эндилиқда кўпроқ юнонларнинг жиддий ва содда меъморлик санъатлари қизиқ тира бошлади. ХVIII аср меъморчилигига хос услублар эхтиёткорлик билан бойитилиб классицизм ўзига хос жиҳатларини му стаҳкамлай борди. Жак Анж Габриаль (1699-1782) дастлабки ижодида илк классицизмга хос жиҳатлар кўрина бошлайди. Габриэлнинг й ирик асарларидан бири Париждаги "Муроса майдони" (1751-1769) бўлиб, унда меъморнинг новаторлиги намоён бўлади. Бу дастлабки очиқ майдонлардан бўлиб, Сена дарё си ёқасига жойлашган ва катта бир ансамблни марказлаш тириш ва ташкил этиш учун фойдаланилган. Майдондан уч томонга нур сингари йўл кетган бўлиб, Габриэлнинг май дон қуриш услуби кейинчалик ривожланган классицизм даврида меъморлар томонидан кенг қўлланилди. Версал паркидаги "Кичик Трианон" деб номланган қурилма ҳам Габриэлнинг муҳим асарларидан бўлиб, у классицизмнинг дастлабки намунаси ҳисобланади. Табиат билан узвий боғлиқ ҳолда қурилган бу бинода ҳамма нарса аниқ, жиддий ва содда, деталлар нисбати ва характери нафис ва жозиба дор. Аср ўрталарида ижтимоий бинолар,

жумладан театр, савдо марказлари ва шунга ўхшаш бинолар кўплаб қурил ди. Парижда дастлаб Париж хомийси авлиё Женевьевлар черкови учун мўлжалланган, кейинчалик Францияникг машҳур кишилари мақбарасига айлантирилган «Пантеон» меъмор Жак Жермон Суффло (1716-1780) нинг энг катта қурилмаларидандир. Классицизмнинг ёрқин наму наси бўлган бу бино режаси бут шаклида бўлиб, у бара бан устига ўрнатилган катта гумбаз билан тугалланади. Ба рабан атрофи устунлар билан ўралган, бинонинг олд томо- нида олти устунли фронтонли пешайвон қурилган. Бино композицияси пирамидал бўлиб, тепага кўтарилган сари унинг деталь ва қисмлари кичрайиб, енгиллашиб бораёттан дек туюлади. Бу бутун бинога вазминлик ва хотиржамлик бахш этади. Бино деворига алоҳида зътибор берилган. Хай- калтарошлик, монументал рангтасвир санъати, ҳамда меъморлик ҳажмлари уни кўркам бўлишини таъминлаган. Меьморлик интерьери билан боғлиқ жараёнлар тасвирий ва амалий санъатда ҳам ў з ифодасини топди. Жумладан, рангтасвир санъатида шаклланган роккоко услуби декоратив ва дастгоҳ санъатида ўзини намойиш этди. Девор, шифт тепа сига ишланган суратлар гобелен композиииялари кўнгил очишга мўлжалланган мавзулар билан тўлдирилди. Декоратив рангтасвирда одам қомати декоратив унсу р га айлана борди ва майинлик хислатини ифода лаш га бў йсу н дир и лди. Рассомлар оқиш, кулранг, пушти, товланувчи олтинсимон рангларнинг т усланишига эътибор берилди. Бироқ расмларнинг мавзуси бирмунча чегараланган. Ишқ-муҳаббат, оқсуякларнинг кўнгил очиши ва дам олишини тасвирловчи асарлар яратилди. Пас торал жанрида (табиат қўйнида эркин, фароғатда яшаётган чўпон йигит ва қизлар ҳаётига бағишланган манзараларини акс эттирувчи жанр) композициялар юзага келди. Идеал лаштирилган, нафис, мифология қаҳрамонларига ўхшатиб портретлар ишланди. Баракко санъати ривожланиши билан реалистик санъат ҳам ўз мавқеини мустаҳкамлаб борди. Портрет, манзара, натюрморт, маиший жанр соҳасида ҳаётий таъсирчан асарлар яратилди. Француз саньатидаги ана шу ранг -

баранглик рассом ва ҳайкалтарошларни гоҳ антик дунёга, гоҳ Голландия , гоҳ Венеция ижодкорларига мурожаат этиш га даъват этди. Антуан Ватто (1684-1721) XVIII асрнинг йирик рангтасвир ва қаламсурат устасидир. У ў з асарларида нозик туйғуларни, ҳ иссий кечинмаларни поэтик руҳ д а тасвирлади. Ваттонинг илк ижоди даврида ҳаётий мавзуда қатор асарлар яратган. Булар ичида "Савояр" (1709) ҳамда армиядаги кун- далик турмушни ифодалайдиган асарлари диққатга сазо вордир. У 1710 йилда саньат мухлислари ва ҳомийлари тўгарагига қабул қилинади ва бутун умрини шу тўгарак билан боғлайди. Эндиликда рассом аристократлар ҳаётига, ишқ - муҳаббат мавзусига бағишланган суратлар муаллифига ай- ланади. Шунингдек театр ҳаётига бағишланган композициялар ҳам ишлайди, Рассомнинг "Цитеру оролига зиёрат" (1717) номли машҳур асарида романтик манзара фонида ичкари томон бораётган йигит ва қизлар тасвирланган. Узоқда эса туман орасида жаннат - фаришта-ю малоикаларга тўла бахт ороли кўринади, Рассом композициядаги ҳар бир образнинг хис-туйғу ва кечинмаларини очишга ҳаракат қилади, Шу мақсадда уларнинг ҳатти-ҳаракати, юриш-тури ши, атрофдагиларга муомаласи, қош, кўзлари кўриниши ни аниқ кўрсатади. Асардаги табиат манзараси чуқур лирик туйғу билан суғорилган бўлиб, уларнинг кайфиятларига мос келади. Ватто кам фигурали маиший жанрга ҳам тез-тез мурожаат қилади. Бу ўринда унинг "Савояр", "Жил" (1720), "Инжиқ қиз" (1710 йил охири) каби асарларини эслаш мумкин. Композициянинг бундай ечими рассомга ўз қахрамонлари ҳиссий кечинмаларини чуқур ифодалаш им кониятини беради, "Жил" асарида тасвирланган образдаги маъюслик ва ғамгинлик унинг ёлғиз туриши орқали янада бўртгарилган. Ваттонинг сўнгги "Жерсен дўкони" (1721) деб номланган йирик асарида суратлар билан савдо қилувчи дўсти Жерсен дўконининг ички кўриниши тасвирланган. Рассом харидорлар қиёфасини тасвирлаб, уларнинг санъат-га муносабатини кўрсатган. Ватто қаламсурат борасида ҳам самарали ижод қилган. Унинг қаламсуратлари бевосита ҳаётнинг ўзидан ишланган бўлиб, ҳаётийлиги, чизиқларининг ифодалилиги

ва таъсирчанлиги билан эътиборни тортади. Ватго ижодида бир томондан реалистик, иккинчи томондан бароккога хос хусусиятлар сезилса, аксинча шу даврнинг бошқа бир рассоми Франсуа Буше (1703-1770) ижодида роккоко услуби етакчилик қилади. киролнинг биринчи рассо ми, академия директори, аристократия санъаткори бўлган Буше китоб безаш, интеръерлар учун декоратив паннолар ишлаш йўналишида самарали ижод қилди. Шпалер учун картонлар ишлади. Париж опера театри учун декорац и я ва кийимлар яратди. Ўз ижодида мифология, аллегория ва па сторал жанрларига мурожаат қидди. Унинг асарлари сюже тида нозик ва малоҳатли Венералар, шўх ва ўйинқароқ малоикалар, ишқ - муҳаббат кўйида ёнган ёш чўпон йигит ва қизлар образи ёрқин гавдаланади, Мусаввир асарлари сер жилва, чизиқ ва шаклларининг ўзаро мураккаб наҳшлани ши билан характерланади. Асарлари колоритида пушти, оқиш, кукиш ранглар гаммаси етакчилик қилади. Улар асарга кўркамлик бахш этади. Рассом образлариинг хатти-ҳарака ти, мимикаси орқал и улар ҳ ол атини очишга интилад и . Лекин бу ҳолатлар сунъий бўлиб туюлади. У ўз образларини идеаллаштиришга интиладикк, бу ҳам унинг асарлари ҳаёт ҳ ақиқатидан узоқлаштиради. Буше ижоднинг энг гуллаган даврида яратилган "Венеранинг туғилиши" унинг асарларига хос жиҳатларини яққол намойиш қилади. Буше манза ра жанрида ҳам ижод қилган. Улар ўзининг лирик кайфияти билан илиқ таассурот қолдиради. Рассом қаламсуратлари ҳам ўзига хос асар сифатида кўринади. XVIII аср ўрталаридан бошлаб, киборларнинг ҳаддан ортиқ нозиклашиб, қаётдан узоқлаша борган санъати Дени Дидро бошчилигидаги буржуа танқидчилари томонидан кес кин танқидга учради. Жумладан, Дидро киборлар саньати нинг ҳаётдан узоқлигини, ҳаддан ташқари сунъийлигини танқид қилган ҳолда, ҳаёт ҳодисаларини аниқ гавдалантириб, янги замон кишилари тарбиясига хизмат қила оладиган санъатни маъқуллади. Дидро бошчилигидаги танқ идчилар фикрича санъат чуқур мазмунли бўлиши, кишилар га ҳаёт муаммоларини билишга кўмаклашиши ҳамда жамият ривожланишига хизмат қилиши зарур эди. Дидронинг санъатга бу хил

қарашлари унинг Луврда бўлган кўргазма ларга атаб ёзилган мақолаларида ўз ифодасини топди. Дидро ҳурматига сазовор бўлган, ўз ижоди билан унинг қарашларига яқин рассомлардан бири Жан Батист Симеон Шарден (1699-1779) эди. Шарден рассомликдан тугал академик тарбия олмади. Натурадан расм чизиш, ҳаётни синчик лаб ўрганиш уни буюк француз реалист рассоми даражасига кўтарилишига олиб келди. У оддий турмуш ҳодисаларидан, ҳунармандларнинг устахоналаридан, "учинчи табақа" вакил ларининг кундалик ҳаётидан санъатда ифодалаш мумкин бўлган сюжетлар кўра олди. Улардан поэзия топа олди. 1726 йили ана шу мавзудаги икки асари билан кўпчилик эътибо рини ўзига тортди. Кўргазмага кўйилган икки натюрморти учун Академик унвонига сазовор бўлди. Шарден XVIII асрда Франция санъатида шакллана бошлаган натюрморт жанри да самарали ижод қилди. У оддий кўза, шиша идишлар, ста кан, оддий ошхона буюмларидан, мева ва сабзавотлар, баъ зан эса балиқ ёки овда отилган ўлжаларни тасвирлаб натюр мортлар ишлади. («Мис идиш», "Санъат анжомлари", "Натюр- морт"). У табиат неъматларининг ранг-баранг шакли, фактураси, ҳажми, кўринишидан завқланиб, уларни ифодалашга ҳаракат қилди. Улардаги нур ва ранг тусланиш ларида гўзаллик кашф этди. Дидро унинг асарларини "Буюм лар атрофидаги ҳаво ҳаракати қандай ажойиб тасвирланган, мана ким бўёқ ва рефлекслар гармониясининг қадрига ета ди" деб юксак баҳолаб, Шарденни Европа рассомлари ичи даги биринчи калорист сифатида тан олган эди. Хақиқатан ҳам ғарб санъатининг ажойиб колорист рассоми Шарден ўзининг содда, лекин улуғвор натюрмортларида буюмларнинг масса си, фактурасини кўрди. Улар ичида яширинган кучни ҳис этди. Уларнинг ҳаво билан ўралган, нур билан ёритилган холатини моҳирона ифода этди, Шарден маиший жанрда ҳам самарали ижод килган. Унинг "учинчи табақа" кишилари ҳаётига багашланган композициялари содда ва самимий ("Ов қат олдидан ибодат", 1744, "Кир ювувчи", 1737). Уларда на драматизм, на насихатг ў йлик сезилади. Ҳамма ў з турмуши билан банд. Шулардан рассом чуқур ахлоқий мазмун кўра олди.

Рассом асарларининг юксак маҳорат билан ишланиши, ранглар уйғунлиги унинг асарларига таъсирчанлик бахш этади. Шарден XVIII аср француз санъатида реалистик порт рет яратган дастлабки ижодкорлардандир. Унинг "Автопорт рет", "кайлиғим портрети" машҳурдир. XVIII аср реалистик санъатининг ривожланиши портрет санъатига қизиқиш билан боғлиқдир. . Ҳайкалтарошлик. Ҳайкалтарошлик ҳам кўпроқ интерьер л а р н и б е з а ш с а н ъ а т и г а х о с р о к к о к о у с л у б и г а а с о с л а н д и . Мифологик ва аллегорик сюжетларга қизиқиш ортди. Бу м ав зу лар шу д аврд а кенг ёйила бо шл аган м айда пл аст ика да кўп ишланди. Лекин буржуазиянинг дид ва қарашлари ўзгариши билан шу давр ҳайкалтарошлигининг мавзу ва характери ўзгара бошлади. Ишланган ҳайкал композициясининг с о дд а ва ж ид ди й б ўли ш и , к ам д ет а лл ар д а н фо йд ал а ни б , а са р я р а т и ш г а и н т и л и ш с е з и л а р л и б ў л д и . Я р а т и л г а н а с а р л а р д а р е а л и с т и к ж и ҳ а т к у ч а я б о р д и . Б у я н г и ш а к л л а н и б к е л а ё т - г а н ж а р а ё нл а р д а ст л а б п о р т р ет с а н ъ а т и д а, к е й и н р о қ м о н у менталь ҳайкалтарошликда кўрина бошлади. Ана шу изланишлар йирик француз ҳайкалтароши Этьен Морис Фальконе (1716-1791) ижодида ўз ёрқин ифодасини топди. Фал ьконе ўз ижодини интим-лирик пландаги ҳайкаллар ишлаш б и л а н б о ш л а д и . Ч и н н и м а н у ф а к т у р а с и г а б а д и и й р а ҳ б а р бўлгандан кейин (1757) майда пластикада ижод қилиб, ф р а н ц у з ч и н н и с а н ъ а т и р и в о ж т о п и ш и д а к а т т а р о л ь ў й н а ди. 1850 йил охирларидан бошлаб, Фальконе ижодида антик давр санъатига қизиқиш орта борди. У асар мазмунини чу қурлаштириш,у нинг бад иий тили со дда в а ж иддий б ўлишига э ъ т и б о р б е р а б о ш л а д и . Б у у н и н г к е й и н ч а л и к й и р и к м о н у менталь ҳайкалтарош уста даражасига к ўтарилишига асос б ўлди. Унинг Петербургдаги "Мис чавандоз" (1766-1782) ҳайкали шундан далолат беради. XVIII аср француз ҳайкалтарошлигига хос реализм Жан Антуан Гудон (1741-1828) ижодида, айниқса, унинг порт р е т л а р и д а ё р қ и н н а м о ё н б ў л д и . У ў з и ж о д и б и л а н н о з и к лашиб кетган рококкога ҳам, классицизмнинг ортиқча риторикасига ҳам қарши чиқиб, воқеликнинг ўзига мурожаат қилди. У антик санъатни ва ўз даврининг машҳур ҳайкалтарошлари асарларини қунт билан ўрганди. Аммо улар тобе бўлиб қолмади. Гудон узоқ вақт одам анатомиясини ўрганиб, ўзининг машҳур анатомик ҳайкалини (териси олиб ташланган эркак ҳайкали) яратди. Санъаткорнинг

йигирма олти ёшда яратган бу ҳайкали кейинчалик тасвирий санъат асосини ўрганувчилар учун кўргазмали намуна бўлиб қолди. Гудон ўз ижодини монументаль ҳайкалтарошлиқдан бошлади, лекин портрет санъатида унинг ҳақиқий истеъдоди намоён бўлди. У ўз қаҳрамонлари ташқи қиёфасини жуда ўзига ўхшатгани ҳолда, уларнинг ички дунёси, ўйчан кайфиятини ҳам аниқ ифода қилди. Унинг қаҳрамонлари ҳаракатчан, оташ қалбли кишилардир. Гудоннинг портрет санъатидаги ижоди 1770-1780 йилларда самарали бўлди. У жуда кўп портретлар ишлади. Айниқса, илғор кишилар, маъри фатпарварлар, мутафаккирлар, эскиликка қарши курашувчилар, иродали ва ҳаракатчан ташаббускорларга атаб ишла ган портретлари эътиборлидир. Бу асарлари, уни маърифат парварларга яқинлаштирди. Уларнинг мафкурасини тарғиб этувчи санъаткор даражасига кўтарди. Бу ҳайкалтарошнинг йирик асари "Волътер ҳайкали"да (1781) яққол намоён б ў лади. Ушбу ҳайкалда буюк файласуф Вольтернинг креслода ўтирган пайти тасвирланган. Унинг бироз букил ган қомати ва ўтиришида ҳорғинлик ва қайсарлик аломатлари сезилади. Лекин унинг ўткир қарашларида, енгил таб бассумида ўт юракли, зийрак, ўз суҳбатдоши билан баҳсла шишга тайёр турган шахс қиёфаси гавдаланади. XVII асрда бўлган 30 йиллик уруш (1618-1648) Германи яни янада тарқоқлаштириб, унинг иқтисодий заифлашу вига сабаб бўлди. ХVIII асрда бўлиб ўтган Пруссия ва Ав стрия орасидаги низолар ҳам Германия ва Австрия ижтимоий ҳаётига салбий таъсир кўрсатди. Ана шу ижтимоий- тари хий шароитда янгича санъат ўзига йўл очиб борди. Бу дас тлаб адабиёт ва мусиқада ўзини намойиш этди (Лессинг, Гете, Шиллер, Бах, Гендель). Меъморлик ва тасвирий санъатда ги жонланиш дастлаб, Италия ҳамда Франция таъсирида юз берди. XVIII аср биринчи ярмида барокко, иккинчи ярмида эса классицизм услуби устувор б ўл ди. Германия санъатида барокко ўз кўриниш ва харакгери жиҳатидан Италия барок косига ўхшаб кетса ҳам, лекин унга нисбатан деталларининг бирмунча майда ва совуқ кўриниши билан фарқланади. Ба рокко мавзуси кўпинча рококо мотивлари билан

аралашиб кетади. Бу хусусиятлар Вюрцбург саройи биноси ва ундаги интерьерлар (унга Ж. Б. Тьепола суратлар чизган) бой де коратив безагида намоён бўлади. Дрездендаги йирик черков бинолари, Потсдамдаги Сан-Суси саройи ҳам ўзининг но-зик бадиий безатилиши билан зътиборни тортади. XVIII аср иккинчи ярмида классицизм Германия меъморлигида етак чи ўринга чиқа бошлади. Берлиндаги Бранденбург дарвоза си (меъмор К.Лангганс) ўзининг жиддий кўриниши ва тантанаворлиги билан кейинчалик немис меъморлигининг ўзига хос услубий кўринишини белгилашда муҳим аҳамият касб этади. Рассомлик ва ҳайкалтарошлик. XVII ясрга келиб, инглиз рассомлиги ва ҳайкалгарошлигида муҳим асарлар яратидди. Айниқса, инглиз рассомларининг рангтасвир борасида эриш- ган ютуқлари кейинчалик Европа санъати тараққиётида муҳим бўлди. Уил ь ям Хогарт (1697-1764) Англиянинг йирик рассоми, инглиз реалистик рангтасвирининг асосчисидир. Унинг ран гтасвир ва гравюраларида мавжуд тузум, унинг иллатлари ўз ифодасини топди. Ўзига хос новаторлик билан ишлан ган, ҳикоянавислик характерига эга Хогарт асарлари даврнинг илғор ғоялари билан суғорилган бўлиб, улар инглиз санъатида реализм тамойилларининг мустаҳкамланишига хизмат қилди. Хогарт назариётчи сифатида ҳам самарали меҳнат қилди. "Гўзалликни таҳлил этиб " (1753) китобида Хогарт санъатнинг ғоявий жиҳатига эътибор бериб, демок ратик эстетикага хос тамойилларни илгари сурди. У расмий бадиий назарияларни, ташқи жиҳатидан чиройли, лекин ички моҳияти жиҳатдан бўш, ҳаётдан узоқ санъат асарларини, биринчи галда расмий портретларни танқид қилди. Кишилар турмуши, жамият тараққиётини ўзида тўлиқ акс эттира оладиган маиший жанр етакчи ўринни эгаллаши керак , деди. Ўзи шу тамойилларга содиқ ҳолда асарлар яратишга интилди. Хогарт ижоди 1780 йиллардан бошлан ди. Унинг илк асарларидаёқ рассом ижодининг ўзига хос ху сусиятлари пайдо бўдди. У одатда туркумли асарлар, яъни бир-бири билан боғлиқ бир неча мустақил композициялар яратишни севади. Рассом ўз фикр ва ғоясини

туркум асарларида секинлик билан баён этиб, очиб боради. Масалан, унинг "Замонавий никоҳ" (1735) асарлари туркуми олти тугалланган суратдан иборат бўлиб, унда камбағаллашиб қолган зодагон ўз ўғлини бой савдогар қизига уйлантири- ши ва шу орқали бойиб олишга интилиши кўрсатилади. Асарнинг сўнггида эса унинг натижаси-куёв келиннинг ўйнаши томонидан ўлдирилиши, қотилнинг дорга осилиши, келин эса алам ва уятга чидай олмай ўз-ўзини ўлдириши тасвирланади. Рассом ҳар бир композицияни тугал, тасвир ланган воқеанинг тушунарли бўлишига алоҳида эътибор беради. Шу мақсадда, қатнашувчиларнинг ҳатти-ҳаракати дан, юзидаги мимик ўзгаришларидан, уларни ўраб турган буюм ва деталлардан кенг ва ўринли фойдаланишга ҳаракат қилади. Хогартнинг ҳаётга танқидий қарашлари унинг графика асарларида ҳам ўз ифодасини топди. У шаҳар ҳаётига бағишланган графикаларида ахлоқий масалаларни кўтариб чиқади. Турмушнинг оғирлиги туфайли одамлар инсонийликдан чиқиб бораётганлигини очиб кўрсатди. "Пиво соти ладиган кўча" (1751) асарида тасвирланган она образи шулардан биридир. Хогарт портрет санъатида ҳам самарали ижод қилди. У ўз портретларида замондошлари образларини яратиб, уларга бўлган самимий ҳурматини изҳор этди. Хогарт XVIII асрнинг йирик рассомларидан бири сифатида ижоди билан инглиз санъатида илғор анъаналарни бошлаб берди. Унинг ижоди Европа реалистик санъати тараққиётида муҳим аҳамиятга эга бўлди. Унинг ижоди не мис, рус ва бошқа халқлар рассомлик санъатида маиший жанр тараққий этишига таъсир ўтказди. Кейинчалик Евро па реализмининг йирик вакили Гойя унинг ғоялари таъсирида ижод қилди. XVIII асрда инглиз портрет санъатида ҳам кат т а ютук л арга эришилди. Бу даврда ижод қилган кўпгина рассомлар расмий портрет анъаналарини давом эттирган ҳолда, ўз замондошларининг тўлақонли, ҳаётий образларини яратишга ҳаракат қилдилар. Ана шундай рассомлардан бири Жошуа Рей нольодс (1723-1792) дир. Инглиз академиясининғ ташкилот- чиси ва биринчи президенти Рейнольдс асосан, юқори та бақа вакиллари портретларини яратди. У ўз ижодида расмий портрет анъаналарига содиқ қолган ҳолда, уни

аниқ пси хологик мазмун билан бойитишга интилди. Шунингдек, Италия ва Францияга қилган саёҳати унинг ижодий ўсишида катга роль ўйнади. Эркин ранг суртмаларидан фойдаланиш га интилиши унинг асарларига қайтарилмас ўзига хослик бахш этди. Рейнольдс аллегорик ҳамда романтик руҳ билан ишланган расмий портретлар ҳам яратди.Тарихий воқеа ва афсоналардан олинган сюжетлар асосида расмлар ишла ди. Лекин ижодига хос муҳим фазилат унинг натурадан ишланган портретларида, айниқса, ёрқин намоён бўлди. Улар рассомнинг энг баркамол асарлари ҳисобланади. Шундай портретлардан бири "Нелли Брайен портрети" (1762) дир. У ўзининг тўлақонлилиги, портретланувчининг ўтириши, асарнинг нур ва рангга бойлиги билан яхши таассурот қолдиради.

Адабиётлар: 1. Архитектурне памятники Средней Азии. Бухара, Самарканд. Ленинград., 1969. 2. Абдиев В.И. Кадимги Шарқ тарихи. Тошкент, 1965. 3. Абдуллаев Н. Санъат тарихи. «Укитувчи» нашриёти,1986 йил. 4. Афанасьева В., Луконин В., Померанцева Н. Искусство Древнего Востока. 1976. история искусство Древнего Востока. Л.1947, т.1-2. 5. Алпатов М.В. Всеобҳая история искусств. Т. 1-2. М., 1948-1949. 6. Абдуллаев Н. Санъат тарихи. 2-жилд. -Тошкент « Ўқ итувчи»,2001.

O'xshashlar

ХIХ аср санъати

XVII аср санъати

XVII - аср Франция санъати

XVII – XVIII асрларда жаҳон санъати

XVII - XVIII асрларда испания санъати