XVII асрда Голландия санъати - San'at - Referatlar

XVII асрда Голландия санъати

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

37 KB

Ko'chirib olish

XVII асрда Голландия санъати Бу асрда Голландия Ғарбий Европада иқтисодий жиҳатдан етакчи ўринга чиқиб олди. Фан ва маданият ривожланди. Китоб босиш ва китоб савдоси, газета чиҳариш кенг йўлга қўйилди. Амалий декоратив санъатда ранг - баранг шаклдаги делф фаянслари европаликларнинг олқишига сазовор бўлди. Голланд санъатида рассомлик, айниқса, рангтасвирда катта ютуқларга эришди. Мазкур санъат ўзининг гуллаган даврини бошидан кечирди ва кейинги жаҳон реалистик санъати ривожланишига самарали таъсир ўтказди. Голланд рассомлари Европада биринчи бўлиб, сарой киборларининг инжиқ талабларига қарши эркин ижод қилиш ва бозор иқтисоди билан кун кечириш мумкинлигини бошлаб бердилар. Санъатга бундай янгича қарашлар унинг ривожланишига, ундаги тур ва жанрларнинг кенгайишига таъсир қилди. Кундалик турмуш, халқ ҳаётидан олинган воқеалар рассомлар диқҳатини ўзига жалб этди. Табиат кўриниши, ундаги буюмлар, қайвонлар ҳаёти улар ижодининг асосий мавзусига айланди. Голланд рассомлари реалистик санъат анъаналарининг янада чуқурлашишига, жанрларнинг кенгайишига, янги жанрларнинг пайдо бўлишига катта ҳисса қўшдилар. Голланд саьнатининг энг гуллаган даври XVII аср 40-60 йилларига тўғри келади. Бу ривож буюк голланд рассоми Рембрандт Харменс ван Рейн (1606-1669) номи билан бо ғ лиқ. Рембрандт голланд санъатининг ютуқларини умумлаштириб, уни янги юксак поғонага кўтарди ҳамда ўз даври санъаткорларидан асарлари мавзусининг ранг - баранглиги, ранггасвир, гравюра (офорт) ва қаламсуратда юксак махоратли асарлар ярата олиши билан ўзиб кетди. Унинг қаҳрамонлари кучли иродага эга, маънавий бой, оғир шарт - шароитда ҳам инсонийлик фазилатларини сақлай оладиган шахслардир. Рембрандт 1606 йили Лейден шаҳрида тегирмончи оиласида туғилган. Шу ерда лотин мактабини тугатгач, Лейден университетига қабул

қилинган. Лекин Рембрандт у ерда бир йилча ўқиган, ҳолос. Рассомликка бўлган қизиқиш туфайли Яков Сваненбюрх деган ўрта ҳол рассом устахонасида уч йил, кейинрок, эса Амстердамда Питер Ластман устахонасида бир ярим йилча тасвириёт асосларини ўрганган. Сўнг ўз шаҳрига қайтган. 1625 йили ўз устахонасини ташкил этган. Рассомнинг илк ижоди 20-йиллар сўнгги ва 30-йиллар бошларига тўғри келади. Рассом бу йилларда автопортрет соҳасида кўп меҳнат қилиб инсон мимикаси ва унинг киши ички дунёси билан алоқасини тушуниб етишга ҳаракат қилади. Офорт санъатида дастлабки машқларини бошлайди. Санъаткор 1632 йили Амстердамга кўчиб келади ва тезда энг машҳур рассомга айланади. Буюртма ишларнинг кўпайиб бориши унинг моддий мустақил бўлиб, атрофига шогирдларни тўплашига имконият яратди. Рассомнинг бу йилларда яратган асарлари кўтаринки рухда ишланган. У композицияларини ёрқин бўёқларда тасвирлайди, қимматбақо буюмлар, гул ва биллурлар, либослар унинг яратган асарларга қувонч ва шодлик туйғуларини киритади. Рембрандтнинг Амстердамда яратган дастлабки йирик асари "Доктор Тюлпнинг анатомия дарси" (1632) унга катта шухрат келтирди. Докторни ўраб олишган врачлар гуруҳини акс эттирувчи бу асар композицияси ҳаётий чиққан. Рассом тасвирланувчи ҳар бир образнинг ўзига хос қиёфасини яратиш билан бирга, уларнинг анатомия дарси машғулотларидаги псиҳологик ҳолатини ҳам очишга муваффақ бўлган. Тасвирланувчилар орасида доктор Тюлпнинг кенг силуэта ва қўлининг эркин ҳаракати кўрсатилгани композицияни марказлаштиришга ва ҳамма образларни ягона ғоя атрофида бирлаштиришга ёрдам берган. Композициянинг яхлит ва тугал бўлишида нур - соя ҳам муҳим ўрин тутган. Нур композиция марказини янада аниқ бўлишига, доктор Тюлп атрофидагиларнинг ҳолат ва ҳарактери табиий бўлишига имкон берган. 1642 йил и рассом ўқчи ротаси аскарларининг портретини ишлашга буюртма олади. Бу буюртмани рассом эркин ҳаётий композицияда, маиший жанрга яқин ҳолда бажаради. Унда ўқчи рота аъзолари турли ҳолатда ҳар бир

образни жойига қараб катта ва кичик (олдинда, орқада) ҳолда тасвирланади. Ана шу нарса, яъни бир қиёфанинг олдинги планда катта, бошқа бирининг унинг орқа томонида кичикроқ бўлиб кўриниши буюртмачиларга маъқул бўлмайди. Улар буюртмани олишмайди. "Тунги назорат" деб номланган ана шу композиция рассомнинг кейинги ҳаётига катта таъсир этди. Севимли қайлиғи Саскиянинг 1642 йили вафот этиши рассомни янада ночор аҳволга солади. Лекин қийинчиликлар рассом иродасини бука олмайди. Рассом шу йилларда ижодий камолот чўққисини эгаллаб, инсонийлик ғоялари билан суғорилган чуқур фалсафий асарлар яратишга эришди. "Муқаддас оила", "Синдитлар" (Сукно ишлаб чиқариш цехининг бошлиқлари), "Адашган ўғилнинг қайтиши" каби юксак маҳорат билан ишланган ўткир псиҳологик асарлар яратди. "Муқаддас оила" асарида рассом инсон бахтини танч ҳаёт ва меҳнатда, оиланинг бағри бутунлигида ифодаласа. "Адашган ўғилнинг қайтиши" рассомнинг сўнгги асарида ҳаёт қанчалик мураккаб эканлигини акс эттиргани ҳолда, инсонга хос фазилат - унинг кечирувчинлигини илохийлаштиради. Асарда ота оёғига йиқилгаи ўғил ва уни меҳри ва изтироб билан қаршилаётган ота образи тасвирланган. Отанинг ўз ўғли қилмишларини кечириб, унга меҳр ва ачиниш билан қарши олаётганини рассом зўр маҳорат билан очиб беради. Отанинг қўллари ҳаракатида унинг меҳрибонлиги сезилиб туради. Аксинча, ўғилнинг ялангоёқ, кир, йиртилган, жулдур кийимида тиз чўккан ҳолатда тасвирлаб, афсусланишни акс эттиради. Композицияда тасвирланган бошқа образларнинг сокин, осойишта, чуқур ҳаёлга чўккан ҳолатларини аниқ кўрсатилиши бўлаётган воқеа мазмунини янада тўлиқроқ очилишига ёрдам беради. Рембрандт қаламсурат ва офортчи сифатида ҳам машҳур. Унинг офортлари ўзининг ғоявий йўналиши, юксак маҳоратни намоён этиши жиҳатидан унинг рангтасвирда яратган асарлари билан бир қаторда туради.

Адабиётлар: 1. Абдуллаев А.А. санъат тарихи Т. 1991. 1. Апухтин О.К. Тасвирий санъат ҳақида сухбатлар Т.1961. 2. Азимова Б,Ражабов Р, Абдирасилов С. 3. Тасвирий санъатга оид аташамарнинг изоҳли луғати Т 1994. 4. Булатов С.С. Ўзбек халқ амалий безак санъати. Т. 1991. 5. Булатов С.С.Амалий санъат қисқача луғоти. Т. 1992. 6. Қосимов Қ. Наққошлик Т. 1982.

O'xshashlar

XVII асрда Фландрия санъати

XVII асрда фламандия санъати

XVII- асрда Италия санъати

XVII аср санъати

XVII - аср Франция санъати