XVI-XVIII асрларда мовароуннаҳр санъати, маданияти ва меъморчилиги - San'at - Referatlar

XVI-XVIII асрларда мовароуннаҳр санъати, маданияти ва меъморчилиги

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46.5 KB

Ko'chirib olish

XVI-XVIII асрларда мовароуннаҳр санъати, маданияти ва меъморчилиги 1. XVI-XVIII асрларда мовароуннаҳр тасвирий санъати Тарих гувоҳлик берадиким, XIII асрда Ўрта Осиёни, жумладан Мовароуннаҳрни яқин 5-6 асрлик санъати, маданияти ва меъморчилигини мўғул галалари ер билан яксон этган эдилар. Ўтрор, Кат, Афросиёб, Варахша каби шаҳарлар мутлоқ йўқ қилинган. XIV-асрдан Амир Темур ва темурийлар даврида Мовароуннаҳр яна гуллаб яшнади. Айниқса, Улуғбек даврида Мовароуннаҳр санъати, фани, маданияти ва меъморчилиги тарихда қайта "Уйғониш" даври бўлди. Улуғбек даврида фан, санъат, маданият ва меъморчилик беқиёс ривожланди. Улуғбекдан сўнг, Мовароуннаҳрда ўзаро уруш, жанжалли йиллар бошланди. Аммо ижодкор Ўрта Осиё халқи санъатида, маданиятида ўз фаолиятини тўхтатмади. Бу даврлар санъати ва маданиятида яна жаҳонга таниқли, атоқли санъаткорлар Устод Гунг, Устод Шамсиддин, Пир Ахмад Боғишамолий, Устод Жаҳонгирларнинг шогирдлари етишиб чиқдиларким, улар ва уларнинг шогирдлари XVI-XVII-XVIII асрларда баракали ижод қилдилар. Улар Камолиддин Беҳзод, Муҳаммад Мурод Самарқандий, Маҳмуд Музаххиб, Муҳаммад Ноидр Самарқандий, Дарвеш Муҳаммад, Мир Саид Али (Термизий), Хўжа Муҳаммад Мусаввир, Муҳаммад Чағри, Давлат Муҳаммад каби забардаст санъат усталари бўлиб, улар Ўрта Осиё ва Мовароуннаҳр тасвирий санъати ривожланишига катта ҳисса қўшганлар. XVII-XVIII асрларда Ўрта Осиё – Мовароуннаҳрда Бухоро амирлиги, Хоразм ва Қўқон хонликлари мавжуд бўлиб, бу уччала давлат ҳам иқтисодий тараққиётга, санъат, маданият ва меъморчиликни ривожланишига имкон

яратдилар. Айниқса, китобсозлик ва уларни безатишда миниатюра санъатини такомиллашувига эътибор бердилар. Бу даврларда бухоролик Аҳмад Дониш, Мир Муҳаммад Сидиқ, қўқонлик Муҳаммад Амин Косоний, Муҳаммад Шокирбой, Хожа Носир каби мусаввирлар бир қатор атоқли шоир-ёзувчиларнинг бадиий асарларини, тарихий йилномаларни миниатюра асарлари билан безадилар. Меъморий ансамблларга кўплаб деворий рангтасвир расмларини ишладилар. Амир Темур ва темурийлар даврида курилган меморий иншоотлар. 1. Самарқанд. Жомеъ масжиди. (Бибихоним масжиди) 1399-1404 й. Меъмор - Жалолиддин Махмуд ибн Довуд. 2. Шаҳрисабз. Оқ сарой. 1385-1400 й. Меъмор: Устод Муҳаммад Юсуф. 3. Самарқанд. Шохизинда. XIV-XV-аср. Меъморлари: ота-ўғил Шамсиддин ва Зайниддин, Бадриддин Самарқандий, Муҳаммад ҳожа, Бангир, Юсуф Шерозий, Усто Сиддиқ ва бошқалар. 4. Самарқанд. Гўр Амир. XIV-XV аср. Меъмор: Муҳаммад ибн Махмуд Исфахоний. 5. Самарқанд. Боги Дилкушо. 1397-1399 й. Меъмор аниқ эмас. 6. Самарқанд. Муҳаммад Султон мадрасаси. XIV-аср Амир Темур даври. 7. Туркистон. Аҳмад Яссавий мақбараси. XIV-аср Амир Темур даври. 8. Самарқанд. Қўшгумбаз (Шохи Зинда). XIV-аср Амир Темур даври. 9. Самарқанд. Улуғбек мадрасаси. 1417-1420. Меъмори аниқланмаган. 10. Самарқанд. Улуғбек хонақоси. 1417-1420. Меъмори аниқланмаган. 11. Самарқанд. Улуғбек расадхонаси. 1424 йил. Меъморлари: бош муҳандис: Ғиёсиддин Ж.Коший, илмий маслаҳатчи: Қозизода Румий, меъмор: устод Исмоил. 12. Бухоро. Улуғбек мадрасаси. 1417 й. Меъмор: Исмоил ибн Тоҳир Исфахоний.

13. Ғиждивон. Улуғбек мадрасаси. 1432-33 й. Меъмор номалум. 14. Бухоро. Лаби ҳовуз. XIV-XV-асрлар. Шаклланиши. 15. Челябинский-Россия. Темур минораси. XIV-XV-асрлар. Амир Темур даври. 16. Самарқанд, Шаҳрисабз. Шаҳар қалъалари. XV-аср. Амир Темур даври. 17. Самарқанд. Кўксарой тўрт қаватли. XV-аср. Амир Темур даври. 18. Самарканд, Шаҳрисабз. Амир Темур ва Улуғбек даврида курилган бошқа меморий ансамбллар. Амир Темур ва темурийлар даврида Мовароуннаҳр тасвирий санъати усталари Самарқанд миниатюра ва амалий санъати усталари Амир Темур ва Улуғбек даврида баракали ижод қиладилар. Улар: Устод Гунг, Хожа Абдулхай, Устод Шамсиддин, Пир Ахмад Боғишамолий, Жунайд Наққош, Хожа Абдулқодир Гуянда кабилар деворий рангтасвир ва миниатюра жанрида ижод қилганлар. Шунингдек, темурийлар даври тасвирий санъати тараққиётида пир Саид Аҳмад Табризий, Шаҳобиддин Абдулла, Захриддин Абзар, Бобо Наққош, Хожа Ахмад Убайдулло, Низомиддин Ахмад, Устод Жахонгир, Камоллиддин Бехзод, М.Музаххиб кабилар хам ижод қилганлар. XVI-XVII асрларда Абдулла Бухорий, Мухаммад Мурод Самарқандий ва Муҳаммад Нодир Самарқандийлар ҳам ижод қилганлар. Чунки, мўғуллар маданияти ва санъати жиҳатидан Ўрта Осиёликлардан анча орқада бўлиб, уларни қадр-қимматига етмас ҳам эди. Шунга кўра мўғуллар қўлга келадиган, ўзига ёқадиган нарсани олиб, қолганига ўт қўйдилар, биноларни ёндирдилар. Ўтрордаги "Катта кутубхона" сувга чўктирилди. Самарқанд, Бухоро, Термиз, Урганчдаги илмий даргоҳлар батамом вайрон этилди. Китобларни ўтга ташланди. Шунга кўра, VIII асргача бўлган Ўрта Осиё тарихини араблар томонидан йўқ қилинган бўлса, VIII-XIII асрлар тарихини мўғуллар кулини кўкка совурдилар. Ғоят кучли ривожланиб

келаётган меъморчилик, илм-фан ва тасвирий санъати мутлоқ ер билан яксон этилди. Афросиёб, Варахша, Кат, Ўтрор меъморчилиги, деворий ранг тасвири, Хоразм ҳайкалторошлиги ерга кўмилди. Ўрта Осиёнинг санъати, маданияти, меморчилиги, фани яқин 100 йилларча ўзини тиклай олмади. Мўғуллар даврида фақат шоҳлар, амирлар саройигина оддий усулда безатилар эди. Бу даврларда Бухоро, Термиз, Урганч, Самарқандда бирон бино қурилмади. XIV асрнинг 70-йилларидан мўғуллар ҳукмронлигига барҳам берилди. Ўрта Осиё тахтини Амир Темур эгаллади. Амир Темур ўз фаолиятини бошлашиданоқ ўз халқини меҳнат ва шижоатга чорлади. Бу халқ ҳунармандчилигини, санъатини-маданиятини ва меъморчилиги равнақига асос бўлди. Мустақиллик мамлакатда деҳқончилик, боғдорчилик, чорвачилик маданияти равнақига олиб келди. Ўрта Осиё Амир Темур даврида гўё янгитдан туғилди ва қайта уйғонди. Бунда нафақат санъат ва меъморчилик, бу ўлка илм-фан, маданият, маънавият ўлкасига айланди.

Адабиётлар 1. И.Каримов. Ўзбекистон буюк келажак сари. Т. 1998 й. 2. И.Каримов. Баркамол авлод орзуси. Т. 1999 й. 3. А.Асқаров. Ўзбекистон тарихи. Т. 1994 й. 4. Б.Аҳмедов. Ўзбекистон тарихи манбалари. Т. 2001 й. 5. Муаллифлар уюшмаси. Ўзбекистон санъати. Т. 2001 й. 6. Муаллифлар уюшмаси. Ватан туйғуси. Т. 1996 й. 7. Н.Абдуллаев. Санъат тарихи. 2 т. Т. 1987-2001 й. 8. Н.Ойдинов. Ўзбекистон халқлари санъати тарихи. (Дастур).Т. 1993 й. 9. Б.Орипов, Б.Жабборов. Ўзбекистон санъати ва меъморчилиги. (Дастур). Т. 1994 й.

O'xshashlar

Мустақил Ўзбекистон санъати, маданияти ва меъморчилиги

Қадимги хоразм санъати маданияти ва меъморчилиги

IX-XI асрларда Ўрта Осиё санъати, маданияти, меъморчилиги ва фани

XVII – XVIII асрларда жаҳон санъати

XVII - XVIII асрларда испания санъати