logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. San'at
  4. Саҳна либослари

Саҳна либослари

Yuklangan vaqt:

21.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

44.5 KB
Ko'chirib olish
Саҳна либослари Режа: 1. Театрлар 2. Либослар 3. Адабиётлар: Театрларда турли - туман кийимлар жуда кўп ишлатилади. Уларнинг барчасини ўқув қўлланмаларда тўла ифодалаб бериш анча мушкулдир. Шу сабабдан бундай улкан материалларнинг баъзи бирларигагина тўхталишга тўғри келади. Театрда саҳна актёрларининг кийимлари - либос деб аталиши, умумтеатр эстетикасига мувофиқдир. Либоснинг кийимдан ажралиб турадиган катта фарқи шундаки, кийимлар кўп миқдорда ишлаб чиқарилади ва уларни кўп шахсларда учратиш мумкин. Либослар эса, бир экземплярда - фақат хусусий буюртма асосида вужудга келади (кутюрье, дизайнер ва рассомларнинг ихтиролари ёрдамида). Театр либослари театрда қандай анъанага эга? Анъана абадий бир ҳол эмас, уни нима ҳол юз берса ҳам қандайдир консерватизм деб бўлмайди. Либослар орқали вақтни ва персонажга таалуқли бўлган ҳодисаларни билиш мумкин. Ўтган давр билан ҳозирги давр пьесаларидаги кийимларни кўрган томошабин албатта ҳаяжон- ланиши табиийдир. Чунки, қадимги кишилар ҳаётида мавжуд бўлган уст-бош кийимлар кейинги даврга тўғри келмас эди. Бундай ҳолатлар “Бой ила хизматчи”, “Майсаранинг иши”, “Нурхон”, “А.Навоий”, ”Қутлуғ қон” каби пъесалардаги либосларда ҳам ифода этилганлигини кўриш мумкин. Яъни, бойлар, муллалар (эшонлар), хизматчилар ва янги даврга интилаётган ёшларнинг либослари ўша даврни тўла ифодалаб беради. Таъкидлаш лозимки, театр устахоналарида турли-туман шаклда ва ҳажмда бўлган либосларни бичиш, тикиш жараёнлари ўтмиш ва ҳозирги даврни яхши билиш билан бевосита боғлиқ бўлади. Театр рассоми зарур бўлганда (ғоялари ва эскизлари қониқарли рўёбга ошишида) бичиш ва тикишни ҳам ўзлаштириши талаб этилади. Баъзи пайтларда бичиш-тикиш усталари орасида анъаналарни ўзгартирувчилар ҳам учрайди. Улар спектакл мазмунидаги либослар тасвирини актёрларга қараб ўзгартириб юборади ёки муаллиф фикрларидан четланиб иш кўради. Ўтган асрда бу жараёнлар қаттиқ танқидга дучор бўлар эди. Ҳозирги вақтда давр ўз талабларини ва кучини кўрсата бошлади. Рассомлар шуни тушуна бошладиларки, энди спектаклда либосларни тўғридан-тўғри кўчириб қўйиш - профессионаликка кирмайди. Аксинча, ҳар бир рассомнинг муаллифларча иш бажарганлиги, новаторлик маҳоратини намоён эта билганлиги инобатга олина бошлади. Бундай экспериментаторлик ижодий ишлар билан “Илҳом ”театрида кўп танишиш мумкин. Либосларни саҳнага олиб чиқишдан аввал улар театр режиссёри, рассом, директор, таъминловчи мутахассис, актёр ва бошқа тегишли мутахассислар кўзидан кечириб олинади. Бу жараённи ижодий назорат иши деб ҳисоблаш мумкин. Ҳар бир либос бичилган чизиқларни кўрсатиб турувчи яхши ва аниқ даражада кўриниб туриши керак. Бундай эскизларни Н.Глубокина (Ўзб. ёш томошаб. театри), М.Шапиро (Рус академик драма театри), С.Зуннунова (Ўзб. Мил. академ. драма театри), М.Сошина (“Эски Масчит” театри) ва бошқа театр рассомларнинг ишларида айнан кўрса бўлади. Бу рассомлар ҳақиқатан ҳам либосларни тайёрлашнинг билимдонларидир. Уларнинг либослари бўйича унча катта тажрибага эга бўлмаган бичувчи-тикувчилар ҳам либосни тайёрлашда адашмайди. Саҳнада либосларнинг тикилган ипуламалари кўринмаслиги зарур. Бунда либосларга қарагандек ўта диққат билан эътибор бериш лозим, бу жонли образни яратишнинг ташқи шаклидир. Театрда актёр либосини кийимга ўхшатиб алмаштириб кийишга йўл қўйилмаслиги керак. Бу ҳеч қачон ютуққа олиб келмайди ва баъзан рол образи ўзгариб, таниб бўлмаслик даражасига бориб етади. Рассом ҳеч қачон актёр истаклари ва кўнгилларига қарам бўлиб қолмаслиги керак. Баъзан, театр рассоми актёрлар билан алоқани бузмаслиги ушбу қонунларни бузади. Лекин бу қонунбузарлик - ижодий маҳсулотнинг пасайиши, қолаверса бузилишига олиб келади. Профессионал театрларда либослар режиссёр ва рассомнинг фикречимлари асосида бажарилади. Спектакл яратиш жараёнида рассомларнинг лойиҳа чизгилари фундамент вазифасида сақланиб қолиши зарур. Улар фақат профессионал мутахассисларнинг фикрлари билан “ўзгариши” эмас, балки янгича шаклланиб бориши мумкин. Шу сабабларга кўра либослар гўзал, шаклдор ва актёрлар қоматига мос ярашган бўлмоғи лозим. Гап шундаки, театр либослари фақатгина китобдаги суратлардан, интернет хизматларидан ва бошқа маълумот воситаларидан тўғридан-тўғри кўчирма усулда эмас, балки рассомларнинг ижодий маҳоратлари натижасида доимо янги ва бетакрор ҳолда яратилиши лозим. Либосни нимадан ва қандай тикиш масаласи энг муҳимдир. Театрларнинг баъзи арбоблари либосларни духоба, драп, шойи, ипак ёки бошқа матоларни даврга мос этиб тиктиришади. Улар ўз принципларидан қайтмасдан, у даврда шундай матолар ишлатилган, деб ўжарлик қилишади. Аммо давр шуни тақозо этадики, рассомлар доимо янгиланиш ва экспериментлар оғушида чўмиб ишлашлари керак. Акс ҳолда, давр улардан илгари олға суриши мумкин. Қарши шаҳридаги “Эски Масчит” театрида яратилаётган спектаклларда қўл меҳнати усулида ишланган либосларни учратиш мумкин. Оқ шойи, ипак матоларга қўл билан безак, ранг ва фактура ишлови берилган. Бу ўзига мос “эксклюзив” (беўхшов) хусусиятига эга. Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикасининг ”Таълим тўғрисида”ги қонуни, 1997 й. 2. Ўзбекистон Республикасининг давлат таълим стандартлари, 1997 й. 3. Ўзбекистон Республикасининг кадрлар тайёрлаш миллий дастури, 1999 й. 4. Каримов И.А. Ўзбекистон ХХ1 асрга интилмоқда, 1999 й. 5. Козлинский В.И., Фрезе Э.П. Художник и театр. - М.: Советский художник, 1975 г. 6. Михайлова А.А. Сценография: теория и опыт. - М.: Советский художник, 1999 г. 7. Захаржевская Р. Костюм для сцены. - Советская Россия, 1967 г. 8. “Театр” журналлари. - Т. 2004-2007 йй. 9. “Сцена” журналы, М. 2003-2006 гг. 10. Сосновская А.Г. Пути развития театрально-декорационного искусства Узбекистана. - Т. 1987 г. 11. Брук Питер. Театральное пространство. Сб: «Советские художники театра и кино», ВНП. 6. - М.1984 г. 12. Абдумаликов Ш.Р. Замонавий театр саҳна безаги санъати. ТДПИ “Педагог”, 2005 й.

O'xshashlar

Театр саҳна тасвири
Саҳна техникаси ҳақида
Саҳна безаги ва мизансаҳна
Саҳна безаги ва мизансаҳна
Рим театри