logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. San'at
  4. Nutqning ifodaliligi

Nutqning ifodaliligi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

33 KB
Ko'chirib olish
Nutqning ifodaliligi Nutq madaniyatining eng muhim belgilaridan yana biri – nutqning ifodaliligidir. Nutqning ifodaliligi so‘zlovchining so‘z qo‘llash mahoratiga bog‘liqdir. Nutqning ifodaliligi deyilganda nimalar tushuniladi? 1. Eng avvalo, so‘zlovchi matnga qaramay, mustaqil holatda so‘zlay bilishi fikrni aniq, lo‘nda ifodalay olishi lozim. Takrorlar nutqning ifodaliligini susaytiradi. 2. Tinglovchiga noma’lum bo‘lgan, bugungi kun uchun muhim masalalar haqida fikr yuritish nutqning ifodaliligini oshiradi. Buning uchun so‘zlovchi avvalo, o‘zi ifodalamoqchi bo‘lgan fikrga oid materialni yaxshi bilishi, kundalik yangiliklar bilan o‘z vaqtida tanishib borishi va uni tushunarli shaklda ifodalay olish mahoratiga ega bo‘lishi lozim. 3. Tinglovchiga tushunarli bo‘lmagan, yoki o‘zi etarli darajada bilmagan so‘zlarni ishlatmaslik lozim. CHunki notanish so‘z nutqning boshqalarga etib borishiga halaqit beradi, uning ifodaliligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Nutqdagi ortiqchalik, uslubiy g‘alizlik uning ifodaliligini, rang- barangligini, mantiqiyligini buzadi. 4. So‘zlarni, har bir tovushini aniq talaffuzda qilish ham nutqning ifodaliligini ta’minlovchi vositalardan biridir. Nutqning ifodali, ravon chiqishi uchun har bir so‘zgina emas, hatto har bir tovushning talaffuziga ham alohida e’tibor bermoq kerak. G‘aliz talaffuz qilingan so‘z tinglovchiga aniq etib bormaydi. Bunday holat ko‘proq fonetik jarayonlarda namoyon bo‘ladi. Doira (musiqa asbobi, aylana), amr – amir, asr – asir, fe’l (turkum, harakter). 5. Nutqning ifodaliligini ta’minlovchi vositalardan yana biri so‘zlardagi urg‘uni o‘z o‘rnida ishlatishdir. Ayniqsa, so‘z va mantiq urg‘ulariga amal qilishning ahamiyati kattadir. 6. Nutqning ifodaliligini ta’minlovchi muhim vosita sifatida intonatsiyaning o‘rni beqiyosdir. Ohang va kuchning ko‘tarilishi, tushishi va to‘g‘ri xarakat qilishi, tempning sekinlashuvi va tezlashuvi, psixologik, fiziologik, xezitatsion pauzalar qilish, urg‘uli bo‘g‘inlar talaffuziga alohida e’tibor berish nutqning ifodaliligini oshiradi. Ba’zan bir jumlani turli intonatsiya bilan aytish mumkin: Kelsinlar jumlasini “keling”, “menda nima ishingiz bor”, “men sizni kutib o‘tiribman”, “bizda qanday ishlari bor?”, “siz kimsiz?” tarzda ifodalash mumkin. 7. Nutqda xalq maqollaridan, hikmatli so‘zlardan frazeologik iboralardan o‘rinli foydalanish ham nutqning ifodaliligini ta’minlaydi. 8. Nutqda uslubiy mutanosiblikni ta’minlash ham nutqning ifodaliligini oshiradi. Masalan: Ona zamin uzra tole’ing kulsin. Zamin uzra, tole’ so‘zlari badiiy uslubga xosdir. Ona kulsin so‘zlari esa uslubiy hoslanmagan so‘z hisoblanadi. Demak, ushbu jumladagi so‘zlar uslubiy jihatdan to‘g‘ri tanlangan. Nutqning ifodaliligini oshirishda badiiy adabiyotning o‘rni beqiyosdir. CHunki, nutqda badiiy tasvir vositalarini qo‘llash orqali ifodalilikka erishish mumkin. Ziyoli, ayniqsa, san’atkor o‘z nutqining badiiy bo‘lmog‘iga erishmog‘i joizdir. Adabiyotlar 1. V. A. Vaхrоmееv, Musiqaning elеmеntar nazariyasi, Tоshkеnt – “O`qituvchi” 1980 yil. 2. T. Sоlоmоnоva, O`zbеk musiqasi tariхi., Tоshkеnt – “O`qituvchi” 1981 yil. 3. I. Akbarоv., Musiqa lug`ati, Tоshkеnt – 1987 yil. 4. Q. Rahimоv., Musiqaning elеmеntar nazariyasi, Ma’lumоtnоma. Tоshkеnt – 2006 yil. 5. Q. Rahimоv., Musiqaning elеmеntar nazariyasi bo`yicha mashq va vazifalar to`plami., Tоshkеnt – 2006 yil.

O'xshashlar

Nutqning aniqligi
Nutqning sofligi
Nutqning boyligi
Nutqning qisqaligi va ixchamligi
Nutq madaniyati mezonlari