logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. San'at
  4. Дирижёрлик техникаси

Дирижёрлик техникаси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

36 KB
Ko'chirib olish
Дирижёрлик техникаси Мусиқий таълим муассасаларида ўқимоқчи бўлган ёшларимиз сони йил сайин кўпаймоқда. Шу жумладан бугунги кунда жуда мураккаб ва кўпқиррали санъатга айланган дирижёрликка қўл уриш истагида бўлганлар ҳам оз эмас. Халқ ва пуфлама чолғулар оркестрларининг кўпайиши ўз навбатида малакали раҳбарларга бўлган эҳтиёжни оширди. Ҳозирда мусиқа ижрочилиги юксалди, замонавий муаллифлар яратаётган партитуралар ҳам ўта мураккаблашди. Буларнинг барчаси дирижёрдан юқори меҳнат самарадорлигини қисқа вақт ичида асар устида ишлай билишни талаб қилади. Шундай экан бу ўринда дирижёр маҳорати ўта муҳимдир. Бироқ, дирижёрлик касбига ўқитишни муайян кийинчиликлари борки, булардан бири бўлажак дирижёр ўзининг энг асосий «чолғуси» бўлган   — оркестр билан узвий мулоқотда бўла олмаслигидир. Оркестр ўрнига фартепианодан фойдаланадилар, аммо унинг товуш чиқариш йўли буткул бошқача. Оркестрда ижрочилик имкониятлари кенг ва турли эканлиги боис, у ҳар қандай мусиқий чолғуга қараганда мураккабдир. Асосий мураккаблик шундаки, оркестрда малака ва истеъдоди турли хил бўлган одамлар ишлайдилар ва уларнинг ҳар бири ўзига хос феъл-атвор, эҳтирос ва бошқа руҳий ҳамда хиссий ҳусусиятларга эга бўладилар. Шу боис дирижёрлик бошқа ижрочилик мутахассисликларига нисбатан мураккаб ишдир. Мазкур илмий иш ҳаваскор оркестрлар дирижёрлари, махсус мусиқий мактаб ва лицейлар юқори синф ўқувчилари, маданият институти ва консерватория талабалари учун мўлжалланган бўлиб, уларга дирижёрлик техникаси табиатини яхшироқ тушуниш, унинг оркестрни бошқаришдаги умумий жараёнида тутадиган ўрнини кўрсатиш, унинг кейинчалик оркестр билан мустақил ишлашида зарур бўладиган билим ва кўникмаларни ўзлаштиришга ёрдам беришга қаратилган. Яхши дирижёр истеъдод, билим, ирода кучи, эшитиш қобилияти ва тажриба каби кўплаб фазилатларга эга бўлиши лозим. Бироқ, агар дирижёр бу фазилатларини оркестрга хизмат қилдира билмаса у ёки бу асарнинг темпи, динамикаси ва бу борада ўз талқинини етказишдаги муайян йўлини оркестрга етказа билмаса кўзлаган мақсадига эриша олмайди. XX асрнинг ярмидан бошлаб замонавий мусиқа анча мураккаблашди ва оркестрни бошқаришда юксак дирижёрлик техникасига эга бўлиш муҳимлигини кўрсатди. Шундай қилиб, дирижёрлик техникаси нима? Яқин-яқингача дирижёрликка ўқиб бўлмайди, балки дирижёр бўлиб туғилиш лозим, бундай қобилиятни инсонга табиатни ўзи инъом этади, деб ҳисоблаб келинган. Шунингдек «дирижёрлик техникаси» нима эканлигини ҳамиша ва ҳамма ҳам яхши англайвермайди. Бу тушунча ҳақида турли тасаввурлар бор. Баъзи мусиқачилар дирижёрлик техникасига мусиқий образнинг ва асар моҳиятини қўл ҳаракатлари орқали ифодалаш воситаси деб қарайдилар. Бундай фикрни С. А. Казачков, А. П. Иванов-Радкевич, И. А. Мусинлар қўллаб-қувватлаганлар. Хусусан И. А. Мусин шундай деб ёзган эди: «Қўл ҳаракати ўзига хос тилга айланиб, дирижёр нутқининг ўрнини босди. Унинг ёрдамида дирижёр оркестр ва тингловчилар билан мусиқа мазмуни ҳақида сўзлашади». Айримлар эса дирижёрлик техникаси деганда мусиқий асар ижро этаётган хор ёки оркестрни бошқариш усулларини тушунадилар. (М. И. Канерштейн, И. В. Разумний). Бошқалар эса дирижёрлик техникаси тушунчасини мусиқий асарни ижро этаётган хорни ёки оркестрни бошқаришнинг ўзи деб тушунадилар. (В. Г. Ражников, Ж. М. Дебелая). Бизнинг фикримизча, дирижёрлик техникаси   — аввало дирижёр томонидан унинг қўллари ҳаракатлари ёрдамида ижро этилаётган мусиқани талқин этишдир. Дирижёрлик аппарати деб унинг бутун жисмини олиш мумкинки, бу аппаратнинг самарали ишлаши учун тана қисми, бош, қўллар, елка ва оёқларга нисбатан тўғри вазият эгалланиши керак. Дирижёрлик аппаратининг барча қисмлари ўзаро боғлиқ ва маълум даражада бир-бирини тўлдиради. Адабиётлар рўйхати 1. Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ.-Т.: Шарқ, 1998 . 2. Каримов И.А.Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. Т.7.-Т.: Ўзбекистон, 1999 . 3. Азимов К. Ўзбекистон дирижёрлари.-Т., 2001. 4. Аносов Н. П. Литературное наследие. Изд. Сов. Композитор, 1973. 5. Астров А. Деятель русской музыкальной культуры, С. А. Кусевицкий, Л. Музыка 1981. 6. Ашрафий М. Музыка в моей жизни. Т. 1975. 7. Ансарме Эрнест. Статьи о музыке и воспоминания. М. Сов. Композиор. 1986.

O'xshashlar

Тўққизга дирижёрлик қилиш
Тўртга дирижёрлик қилиш
Олтига дирижёрлик қилиш
Бешга дирижёрлик қилиш
Бирга дирижёрлик қилиш