Chоlg`uchilar ansambli - San'at - Referatlar

Chоlg`uchilar ansambli

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1854 KB

Ko'chirib olish

«Ch о lg`uchilar ansambli» Qo’lingizdagi kitobga ustoz sozandalarning bir necha avlodlari tomonidan ko’p asrlardan beri ijro qilinib, halqning qalbida saqlanib kelayotgan Xorazm maqomlarining chertim yo’llaridan va Xorazm xalq musiqasidan ayrim namunalar kiritilgan. Bu namunalar eshituvchi va ijrochiga olam-olam zavq baxsh etuvchi, halqning uzoq o’tmish tarixini, orzu-umidlarini, quvonch, g’am-g’ussalarini o’zida mujassam etgan va yillar davomida og’izdan-og’izga, ustozdan-shogirdga o’tib kelayotgan o’lmas, barhayot navolardir. Xorazmning boshqa ko’pgina sozandalari kabi kamina ham ustozlarimiz; bastakor va sozandalar, O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan artist Abdusharif Otajonov, Hayitboy Bobojonov, Xorazm maqom yo’llari va xalq musiqasining chuqur bilimdoni, g’ijjak, tanbur, dutor kabi asboblarning mohir ijrochisi Ollanazar Hasanov, mashhur qo’shnaychi-sozanda Qurbonboy Bobojonov, naychilar Sattor Abdullaev, Egambergan Qozoqov, g’ijjakchi Karim Iskandarovlar va doirachi Ahmadjon Ismoilovlarning saboqlaridan bahramand bo’lib, mumtoz kuy va qo’shiqlarni ana shu ustozlardan eshitganmiz va o’rganganmiz. Kelgusida sozanda, xonanda yoki bastakor bo’lishni orzu qilgan har bir Xorazm farzandi mumtoz kuy va qo’shiqlarimizni chuqur o’rganishlari, ularni kattayu-kichik davralarda tinglovchilarni rom qilib, mohirlik bilan ijro qila olishlari hamda bu bebaho merosni asrab-avaylab, kelgusi avlodlarga etkazishga baholi qudrat o’z hissalarini qo’shishlari lozim deb hisoblajmiz. Ana shunday ezgu niyatlar bilan bu navolarni qog’ozga muhrlashga kirishar ekanman, hurmatli ustozimiz, O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan san'at arbobi, Hamza nomidagi Respublika Davlat mukofoti sovrindori, bastakor Matniyoz Yusupov nashr ettirgan kitoblardan nusxa ko’chirish fikridan yiroq turdim. Aksincha, nota yozuvini mumkin qadar ustozlar ijrosiga yaqinlashtirishga harakat qildim. Bunga qay darajada erishganligim yuksak didli, nozikta'b sozanda va san'atkorlar hukmiga havola.

Ma'lumki, chertim yo’lidagi maqom kuylari ichida “Saqil” lar va “Muxammas” lar doira usuli jihatidan ham, kuy tuzilishi jihatidan ham o’ta murakkab asarlar hisoblanadi. “Saqil”larning doira usuli har 24 taktdan, “Muxammas”larniki esa, har 16 taktdan bir marta aylanib keladi, ammo, qo’llanmada bu kuylar ancha sodda, ixcham doira usullarida berilishiga sabab, kuylardagi xona va bozgo’ylarining davr taqozosi bilan o’zgarishlarga uchraganidadir.

Abdusharif Otajonov (1924-1988) O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan artist, Respublika kompozitorlar va bastakorlaruyushmasining a'zosi, Ulug’ Vatan urushi qatnashchisi. Ogahiy nomidagi Xorazm viloyati musiqali drama va komediya teatri sahnasida 1959-1985 yillar davomida qo’yilgan 20 dan oshiq spektakllarga musiqa bastalagan. 20 dan oshiq vokal-xoreografik, cholg’u va xor asarlari, yuzlagan qo’shiqlar, kupletlar va raqs kuylari muallifi. Chang va simfonik orkestr uchun konsert; solist, xor va orkestr uchun “Xorazm”vokal-xoreografik poemasini yaratgan.O’zining tashkilotchilik va ijodiy faoliyati bilan Xorazmda professional musiqa san'atinig rivojiga ulkan hissa qo’shgan myehri daryo, olijanob inson. SAQILI NAVO Vazmin, salobat bilan 1-xona

Saqili Nav о »- («saqil»- о g`ir, vazmin)- Nav о maq о mi turkumiga kiruvchi ch о lg`u kuyi bo`lib, х alq о rasida « Хо n chiqar» n о mi bilan ham mashhurdir. Aytishlaricha, bu kuy Хе va хо ni Muhammad Rahim хо n II («F е ruz»)ning sar о yga kirib k е lib, ta х tga o`tirish paytida ijr о qilinganligi sababli ana shu n о mni о lgan.

О hangni uzmasdan chalish l о zim bo`lgan qismlar (frazalar) liga b е lgilari bilan ko`rsatilgan. Hajmi katta bo`lganligi sababli kuyni хоna, bоzgo`y va raqamlar bilan bеlgilangan qismlarga bo`lib o`rganish zarur. Kuyni s о dda, i х cham d о ira usuli bilan ijr о qilish mumkin, amm о , « Хо razm tanbur chizig`i»da «Saqil»larning d о ira usuli quyidagicha b е rilgan: «Saqili Nav о » ni sha х san ust о z Hayitb о y aka B о b о j о n о vdan o`rganganman.

O'xshashlar

Хоrazm хalfachilik san’ati

Оllanazar Hasanоv (1923-1997)Muhammasi ushoq

Хalfachilik san’ati va uning turlari

Mеtr, o`lchоv, takt va zataktlar

Tanburni tuzilishi