Қуёнчилик технологияси - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Қуёнчилик технологияси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

84 KB

Ko'chirib olish

Қуёнчилик технологияси Режа: 1. Қуёнчиликда қўлланиладиган асраш усуллари: 2. Қуёнхоналарда зарурий микроиқлим шароитлари. 3. Қуёнларни озиқлантириш ва уларнинг ҳар хил физиологик ҳолатига кўра озиқага бўлган талаб меъёрлари. 4. Қуёнларни урчитиш ва ишлаб чиқариш тақвимини тузиш шартлари.

Таянч иборалар. Асраш ва озиқлантириш технологик жараёнлари, ташқи қафасалар, турғун ҳолатдаги қафаслар, кўчма қафаслар, меҳнат унумдорлиги, қуён боқувчига юклама (бош сонида), катак усули, микроиқлим шароити, ҳаво ҳаракати, ҳаво ҳаракати, ёруғлик коэффициенти, ёруғлик куни, ҳаво ҳарорати, физиологик ҳолатлар, донли озиқалар, кўкат озиқалари, сабзавотли озиқалар, озиқа талаби, меъёри, ишлаб чиқариш тақвими. Мустақил, бозор иқтисоди ривожланиши йўналишидаги Ўзбекистон шароитида қуёнчиликни жорий қилиш учун барча хўжаликлар ва муассасалар аниқ имкониятларига эга. Ана шу имкониятлар кенгрок ишга солинса, давлатимиз ҳам, хўжалик ва ташкилотлар ҳам катта фойда кўриб, кун сайин ўсиб бораётган аҳолини моддий талабларини қондириш борасида бевосита аҳолининг фаровонлигига хисса қўшиб, ҳукуматимизнинг мурожаатига муносиб жавоб берилган бўлади. Қуёнчиликни ривожлантиришда бу соҳа ҳақида кишилар тушунча даражаси камлиги бўлса, иккинчидан қуёнларни асраш жараёнларни ташкил этиш муаммолари мавжуд. Баъзи хўжалик, муассасаларидаги қуёнчилик хўжаликларида қуёнлар ерда атрофи сим турлар билан ўралган ерда боқилади. Биологик хусусиятлардан маълумки ёввойи қуёнлар ер қазиб уяда яшайдилар. Бу хусусият уй қуёнларига ҳам ўтиб, табиийки, улар ерни кавлаб уя қурадилар. Бундай ҳолларда қуёнларни ҳисобга олиш, эркак ва урғочиларни бир - биридан ажратиш, маҳсулот етиштиришни режалаштириш жуда кийинчилик туғдиради. Бундан ташқари қуёнларни тунги ахлати анча юмшоқ бўлиб, кўпгина фойдали моддалар ичак орқали сурилишга улгурмайди. Қуёнлар ана шу ахлатини қайта ейди. Бу ходиса капрофагия дейилади. Бу ходиса бир томонлама фойдали, бўлиб яъни ҳар хил витамин, моддаларни қайтадан

синтезланишига сабаб бўлади, иккинчидан ҳар хил касалликларга сабаб, айниқса, юқумли ва гелментоз касалликлар бирданига тарқалиб кетишга сабаб бўлади, қуёнлар тез орада кирилиб кетади. Бундан ташқари зоотехник ҳисоб китоб ишлари издан чиқади. Ҳар бир зотга, ёшга, маҳсулдорлик гуруҳига таълуқли қуёнларни уруғлантиришда танлаш ва жуфтлаш имконияти бўлмайди. Туғилган болаларининг сон васифат кўрсаткичларини баҳолаш мумкин эмас, хатто қуёнларни баъзиларида болаларини туғилганда еб қуйиш ҳолатлари мавжуд. Бундан холис этиш имкони ҳам бўлмайди. Умуман, зооветиринария қоидалари издан чиқиши маҳсулдорликни пасайтиради. Шунинг учун замонавий илмий - амалий синовлардан ўтган асраш, озиқлантириш технологик жараёнлардан фойдаланиш зарур. Технология жараён деганда-олдинга қўйилган мақсадга эриши учун бир- биридан кейин кетма-кет келадиган ва бир иш жойда бажариладиган ишлаб чиқариш жараёнинг тизими тушинилади. Биринчи технологик жараён натижасида ишлаб чиқилган маҳсулот келгуси технологик жараён учун хом ашё бўлиб хизмат қилади. Масалан, комплекснинг ўзида ишлаб чиқилган омихта ем, навбатда турли ёшдаги физиологик ҳолатдаги қуёнлар учун озиқа сифатида фойдаланилади. Ишлаб чиқариш жараёнларининг шакли деганда ишлаб чиқариш воситалари ва усулларининг умумий ишлаб чиқариш жараёнларини хал қилишда этиладиган асосий мавқеи тушинилади. Иш жараёни деганда-ишлаб чиқариш манбага таъсир қилувчи барча ишчилар томонидан бир иш жойда бажариладиган технологик жараёнинг ажралмас бир қисми тушинилади. Иш жараёни бажарилиши натижасида қуёнларнинг жисмоний ва физиологик ҳолатлари ўзгариб боради. Кунлик иш жараёни деганда ҳайвонларни озиқлантириш, суғориш, катакларини тозалаш, уларнинг ҳолатини кузатиб бориш каби ишлар

тушинилади. Ҳозирги даврда хўжаликлар шароитида зооветеринария қоидаларига мос ҳолдаги қуйидаги уч хилдаги асраш усуллари мавжуд. Ташки қафасларда асраш, асосан очик ҳавода, соя салқинроқ жойларда ўрнатишга асосланади. Бунда махсус ўлчам ва шакилларга эга бир неча хилдаги қафаслар қўлланилади. Қафаслар хизматчиларга унгайлиги ва санитария қоидаларига мослаб ердан 80 см баландликдаги ерга кўмилган ёғоч оёқларига ўрнатилади. Қафаслар ташки муҳит шароитига кура 2 хил: а) турғун ҳолатда, яъни доимий бир манзилда муқум жойлашган бўлиб, кўчирилмайди. Совуқ пайтларда тўсиқлар билан ўраш мумкин. б) кўчма, яъни йилнинг илиқ фаслларда очиқ ҳавода ўрнатилгани ҳолда, кишнинг совуқ даврида бинолар ичига кучирилиши мумкин. Умуман, ташқи қафасларда асраш усулида меҳнат унумдорлиги нисбатан паст бўлиб, бир қуён боқарга 1500-1800 бош қуён беркитилиши мумкин. Имкон борича қуёнлар алоҳида-алоҳида тартибда, қафасларда бокигани энг маъқул усулдир. Ҳозирги вақтда бир неча хил қуён катаклари мавжуд. Хўжаликлар шароитида қафас уялари иккитадан қуёнга мўлжалланса материал анча тежалади. Битта қафаснинг майдони 0,5-0,7м 2 дан кам бўлмаслиги лозим. Қафаснинг узунлиги 2 метр, ичининг баландлиги 50 см, эни 55 см, бўлиб ҳар иккала қуён учун озиқа солинадиган қисми қафаснинг ўртасига жойлаштириладиган учбурчак симон охул бўлиши керак. Сув солинадиган идишлар ҳар бир қуёнга алоҳида бўлади. Донли озиқалар солинадиган охул алоҳида хар бир уяда жойлаштирилади. Қуён катакларининг поли (таги) 2 кават бўлиб, усткиси олинадиган килиб ясалган маъқул. Юқоридаги поли оралиғи 1-1,5 см қилиб рейкадан ясалади. Остки поли эса олдинга қараб 5 градус қия қилинади, сабаби қуённинг сийдиги шу ерга тўплайди.

Қафаснинг томи эса оркага 15 градус қия қилиб, қаттиқ, иссиқ ва нам ўтмайдиган материалдан ясалади. Олдинги томонига пешайвон сифатида 2030 см чиқарилгани маъқул, ёғин сачрамаслиги учун ва қуёш нуридан ҳимоя қилади. Хўжалик шароитига қараб икки ярусли олти ўринли қафаслардан ҳам фойдаланилади. Олти ўринли катакларнинг узунлиги 300 см, эни 110 см, баландлиги 185 см бўлади. Ҳар бир қуён учун хашак солинадиган охур алоҳида катак ташқарисига жойлаштирилиб қопқоқ билан беркитилади. Ёш қуёнлар онасидан ажратилганидан кейин жинси бўйича эркак ва урғочи гуруҳларга ажратилиб алоҳида асрашиш керак. Буларни алоҳида қафаслар талаб этилади. Бундай мақсад учун узунлиги 200 см, эни 100 см, баландлиги 50 см бўлган қафас мақсадга мувофиқ.ю Агар бўйи 400 см булса, ўртасидан ясли билан ажратилиб эркак ва урғочи қуёнлар боқилиши мумкин. Ёш қуёнларни гуруҳ холида боқиш учун янада оддийроқ бўлган қафасдан ҳам фойдаланиш мумкин. Қафаснинг узунлиги 200 см, эни 100 см, баландлиги 50 см, бўлиб ердан 80-100 см баланд бўлади. Бундай қафасда 15 дона ёш, ёки 10 дона катта қуёнларни сақлаш ва боқиш мумкин. Шунингдек ёш қуёнларни ултрабинафша қуёш нурларидан фойдаланиш учун яйраш майдончасига эга бўлган катакларнинг ҳам бир неча хиллар бор. II. Шед(сорой) усулида қуёнларни асраш тизими йирик ва ўртача қуёнчилик фермалари учун мўлжалланган. Бу усулда оддий механизациялаш, электрлаштириш, озиқлантириш, сув билан таъминлаш, ахлат ва гунгини йигиш каби ишлар анча енгиллашади. Ташки муҳит ёмғир, шамол, қор бўронлардан анча ҳимояланган бўлади. Шед қурилмаси ёғоч каркаслардан, ички томони ёғоч каркаслардан, ёки темир бетон деворлардан қурилиб, ички томони бир неча қатор кун қафасларидан ташкил топган саройдан иборатдир.

Қафасларнинг эшиклари ичкаридаги йўлак томонидан очилган бўлади. Йўлакнинг эни 120-130 см бўлиб, икки томонга қавариқ қилинган бетондан иборатдир. Шеднинг ҳажми унинг узунлиги ва жойлашган қафасларнинг миқдорига боғлик. Энг иқтисодий самарали Шеднинг узунлиги 60 м. дан зиёд бўлиши лозим. Шед курилмаси бизнинг шароитимизда яхши натижа беради. Ундан кишда совуқ-30 0 С. дан паст бўлмайдиган ҳар қандай худудларда фойдаланилса бўлади. Шед (аорой) усулида меҳнат унумдорлиги анча ортган учун 1 қуёнбокарга 125 бош она қуён болалари билан (хаммаси 125х30=350-4000 бош) беркитилиши мумкин, ёки 70 ц гача қуён гўшти (700 кг: 2 кг) = 3500 бош етиштирилиши мумкин. Шед усулидаги тизимда вояга етган қуёнлар урғочи ва эркаклари алоҳида индивидуал (айрим) ҳолда асарлади. Қафас тагини юза сатхи 0,6-0,9 м 2 дан бўлиши мумкин. Қафасларни шедлар ичида хар хил шаклда, бир ва бир неча ярус (қатор)да жойлаштириш мумкин. Ёругли тушувчи форточкалар, гунг ва сийдик чиқарадиган транспортёр, ёки оддий новлар ўрнатилади. Усти шифр билан ёпилади. Қуён болалари учун 1 бошга 0,12 м 2 , насллик болалари учун эса 0,17 м 2 майдон белгиланади. Бундай қафаслар узунлиги 1,7 м, эни 0,7 м, баландлиги 0,6 м бўлиши лозим. Бундай қафасларда маҳсулот етиштириш учун қуён болалари жинси бўйича ва насиллик қуёнлар 5 бош урғочи, ёки 1 бош эркаги булак асралиши лозим. Шед ичидаги йўлак бўйлаб релсли ёки осма ҳолатда 150 кг гача юк кутаришга мўлжалланган гилдиракли аравача ўрнатилиб, озиқани уяларгача келтиришга қўлланади. Кейинги даврларда шед тизими такомиллаштириб, 400, 1200, 2400 бош она қуёнлар учун лойихалар ишлаб чиқилган. Бу лойихалар ҳар хил табиий иқлим шароитидаги худудларга ҳам мўлжалланган бўлиб, ҳаво ҳарорати -

30 0 С дан+35 0 С гача бўлган шароитлар ҳисобга олинган. Бундай шедларда технологик сақлаш миқдори бўйича асосий гуруҳ 1 бошдан, маҳсулот олиш учун қуён болалари бошдан, насллик қуён болалари эса 4 бошдан белгиланади. III.Механизациялашган қуёнхоналарда асраш усулида меҳнат унумдорлиги янада ошиб, кейинги даврда 2000, 3000, 6000, 9000, 12000 ва 15000 бошга мўлжалланган мажмуалар лойихалари ишлаб чиқилган ва жойларда қурилиб фойдаланилмокда. Бунда барча ишлаб чиқариш жараёнлари технологик жиҳатидан механизациялаштирилган, хатто озиқа таркатиш, суғориш, гўнг чиқариш, макроиқлим шароитлари ҳам. Бундай мажмуаларда қуёнларни ёши, жинси, фойдаланилиш гуруҳлари бўйича алоҳида хоналарга, маъмурий, мутахассислик, озиқа ишловчи, кушхоналар, баъзан қуён ашёларини қайта ишловчи қўшимча корхоналар ҳам ташкил этилган бўлади. Қуёнхоналарда микроиқлим шароитини доимий ҳисобга олиб бориш умумий технологик жараёнларнинг муҳим омилидир. Ёпик қуёнхоналарда ҳаво ҳарорати лойихалари бўйича +10+15 0 С кўрсатилган. Лекин кишда +18 0 С, ёзда +25 0 С бўлиши керак. Шунинг учун баъзи йирик ёпиқ қуёнчилик комплексларида ўртача ҳаво ҳарорати +10+18 0 С ташкил қилади. Ҳавонинг нисбий намлиги 60-80% ни ташкил қилади. Меъёрида ҳавода фойдаланиш учун қуёнхоналарда ҳаво сургич ва ҳайдагич парраклари жойлаштирилади. Ҳавонинг қуёнхонадаги ҳаракати 0,3 м/сек. Шунинг учун бино ойналари дарчаларидан тўғри фойдаланиб, елвезак (шамоллаш) бўлишига йўл қўймаслик лозим. Қуёнхона ҳавоси таркибида аммиак гази 0,01 мг/л.дан ошмаслиги керак. Бунинг асосий сабаб қуёнхонадан гўнг ва чикиндиларни ўз вақтида чиқармаслик бўлади. Шунингдек водород сульфид 0,015 мг/л. дан ошмаслиги керак.

Қуёнхонада ёруғлик 50 дан 100 люксгача белгиланади. Фақат муайян ёруғлик коэффициентигина эмас, ёруғлик куни давомийлиги ҳам муҳим рол ўйнайди. Ёруғлик куни 16-18 соатдан кам бўлмагани маъқул. Чунки қиш даврида кундузги ёруғлик 10 соатдан ҳам қисқариб кетади. Уни узайтириш маҳсулдорликка ижобий таъсир этади. Қуёнхоналарда қуёнларни ҳар хил юқумли касалликлардан эҳтиёт қилиш учун санитария - гигиена қоидаларига аҳамият бериш лозим. 1) қуёнхона ва қафасларни ўз вақтида дезинфекция қилиш. 2) Қуёнхонага бошқа ҳайвон, паррандаларни келишига йўл қўймаслик. 3) Қоровул итни боғлик асраш ва 3-4 ойда 1 марта гельминтларини туширибтуриш. Ўлик ва пиширилмаган қуён гўшти, ички органларини итга бермаслик керак. 4) Қуёнхонага озиқаларни юқумли касалликлар бўлмаган худудлардан келтириш лозим. 5) Қуёнлар ичадиган сувни тоза идишларда сақлаш, уни кемирувчилар кушлардан эҳтиёт этиш лозим. Қуёнлар кундузгига нисбатан кечаси кўпроқ озиқланади. Қишда кўпроқ пичан, ёзда эса кўк озиқалар сарфланади. Донли озиқалар эрталаб берилгани маъқул. Кечқурун эса ширали озиқалар берилади. Сабзавот, илдизмевалар яхшилаб ювилиб тозаланиб, майдалаб берилади. Демак, дон ёрмаси намланиб берилгани маъқул, чунки қуёнларни нафас йўллари безовталамайди. Картошка пиширилиб берилса, хазмланиши ошади ва зарарсизлантирилади. Пичан ва кўк озиқалар майдаланмай берилади. Узоқ сақланган қўк озиқалар берилмагани маъқул, заҳарланиши мумкин, ўриб келинган кўк озиқа едириш зарурати бўлса, қуруқ пичанга аралаштириб берган маъқулроқ. Агар охирларда музлаган озиқалар, илдизмевалар бўлса олиб ташлаш керак. Заҳарли кўк озиқа (ўт) ларни қуёнлар емайдилар, ҳар эҳтиёждан итузум, айиқтовон, энчуп, дигиталис, зангпоя, соркибош, сутлама, қарғакўз,

пиёзли ўсимликлар, картошка ва памидор палаклари каби заҳарли ўсимликларни бермаслик лозим. Бўрдоқиланаётган қуёнларга ўткир хидли ўсимликлардан бермаслик керак, қуёнинг гўштидан келиб қолади. Болали она қуёнларга сув совуқ пайтларда ивитиб берилиши керак. Бўғоз қуёнларга бўғозликнинг биринчи ярмида бўйдоқ давридагига нисбатан цион 30%, иккинчи ярим даврида 70% га оширилади. Бўғозлик даврида калцийли озиқалар миқдорини 1,5-2 марта ошириш керак. Бола эмизиш даврида она қуёнга дастлабки 15 кунлигида рацион 2 марта, оталарида 3 марта, сутдан чиқиши даврида 4 мартагача оширилади. Онасидан ажратилган қуёнчаларга уларни онаси билан бирга турган давридаги озиқаларни 2-3 хафтагача бериб турилади. Бир турдаги озиқадан иккинчи турдаги озиққа 5-6 кун давомида секин-аста ўтказилади. Бунда янги бериладиган озик миқдорини кўпайтириб, тухтатиладиган озиқа эса камайтириб берилади. Онасидан ажралиб боқишдаги 2,5-3 ойлик қуёнчаларга силос ва кепак берилмайди. Силос қорнини шиширади, кепак эса кокцидоз билан оғришига олиб келиши мумкин. Қуёнчаларга 2 ойлиги дан дон ёрмаса бериш мумкин. Қуёнларга 1 шимдим туз ва бур беришни унитилмаслик керак. Қуёнчилик хўжалигининг йўналиши, қуёнларнинг маҳсулдорлик хусусиятлари бир-бирларини ҳисобга олган ҳолда йиллик урчитиш жараёнларини ўзига хос ишлаб чиқиш муддатлари, миқдори, гўштга топшириш каби она қуёнлардан умумий фойдаланиш тартибини белгилайди. Чунончи насилчилик хўжаликларида она қуёндан йилига 4 мартадан оширмасдан бола олиш режалаштирилса, товар хўжаликларида, 6 мартагача бола олинади. Хўжаликларда она қуёнларни уруғлантириш ва болалатиш мутахасис томонидан тузилган махсус уруғлантириш ва туғдириш календар талаблари осида бажарилиши лозим. Қуёнчиликда ишлаб чиқариш календари деб она қуёнларини уруғлантириш, болалатиш, болаларини онасидан ажратиш ва еш

қуёнларни харажатга чиқариш йиллик режасига айтилади. Қуёнларни туғдириш муддатлари қуйидаги мулохазалар асосида белгиланиш лозим. А) ёз фаслида бир марта туғдирилиб, гўштга топширилувчи ёш урғочи қуёнлар етиштириш мақсадида она қуёнларни ишлаб чиқариш йили учун биринчи уруғлантиришни шимолий районларда декабрнинг бошларида, жанубда декабр ойининг охирларида бажариш лозим. Б) хар бир она қуён ҳисобига бир йилда 4 мартадан кам бола олмаслиги эришиш лозим. Бу эса хўжаликда мавжуд ишчи кучидан ва асбоб – анжомлардан тўлиқ фойдаланиш имкониятини беради. В) она қуёнлардан охирги бола олишни шимолий худудларида 20 августдан жанубий худудларида эса, 10 сентябрдан кечиктирмаслик керак. Чунки қуён болалари бу муддатдан кеч туғилганда суст ўсади, озиқага нисбатан кам қўшимча вазни беради ва келгуси ишлаб чиқариш фасли ёки йили учун она қуёнлари тайёрлашга салбий таъсир кўрсатади. Қуёнларни уруғлантириш ва болалатиш календари ўртача (4 мартагача) ярим тиғиз (5 марта) тиғиз (6 марта) бўлиши мумкин. Г) ярим тиғиз ва тиғиз болалатишда олдинги туғишларда камроқ бола ўстирган ва тирик массасини кўп камайтирмаган она қуёнлар фойдаланилади. Тиғиз болалашда она қуёни тикканда кейин 2-нчи куни уруғлантириш лозим, яримтиғиз болалатишда эса, туққандан 15-20 кундан кейин қочирилади. Қуёнларни тиғиз болалатиш календарида онасидан қуён болалари 28 кунлик ёшида, яримтиғиз болалатишда эса, 35-40 кунликда ёшида ажралиши белгиланади. Она қуёнларни болалатишда баъзан бир марта тиғиз, иккинчи марта яримтиғиз кўринишда болалатиш хам мумкин ва йилни охирида, 6 марта бола олишга тўғри келади.

Ўртача (4 марта) календар ҳисобида болалатишда она қуёнларни туққанидан 60 кундан кейин, яъни қуён болалари онасидан ажралгандан кейин қочирилади. Д) бир марта ьола олинишга мўлжалланган урғочи қуёнлардан бола олишни фаслига мўлжаллаш лозим, чунки улардан олинган қуён болаларини арзон озиқалар Билан устирилиб, 120-135 кунлигида, юқори сифатли тери бериш даври сўйишга топшириш мумкин. Гўшт – тери маҳсулот йўналишида зотлардан олинган қуён болаларини 4-5 ойлигида, яъни тулаш томом бўлгандан сўнг гўштга топшириш тавом этилади, шунингдек, тивит йўналишидаги қуён болаларини 4 ойликка яқин ёши қирқимидан (2 ойликдаги) сўнг анча ўсган бўлади.

Адабиётлар 1. Сысоев В.С., Александров В.И. - "Кролиководство" М, 1985 2. Минина И.С., Леонтюк С.В., “Как разводить кроликов”, Москва., 1981 3. Помитко В.И., Деваева Г.М. и др. Пушное звероводство и кролиководство. Москва. 1982 4. Икромов Т. Ўзбекистонда қуёнчиликнинг ривожланиши. Тошкент. 1985 Кушоков Ж. Қуёнчилик(укув кулланма). Тошкент. 1994 йил 5. Кафедрадаги мавжуд ишланмалар .

O'xshashlar

Силос тайёрлаш технологияси

Пичан тайёрлаш технологияси

Шолини етиштирш технологияси

Пичан тайёрлаш технологияси

Маккажўхорини етиштириш технологияси