Туганакмевали экинлар - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Туганакмевали экинлар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46 KB

Ko'chirib olish

Туганакмевали экинлар Режа: 1. Туганакмевали экинларни аҳамияти, турлари. 2. Картошканинг аҳамияти, келиб чиқиши, тарқалиши. 3. Картошканинг биологик хусусиятлари, навлари ва етиштириш.

Туганакмевали ўсимликлардан қуйидагилар экилади: Картошка - Solanum batatus Lam- оиласи -Atsеracеaе - Маниок - Mani h at esculеnta Gr- оиласи -Eup h orbiacеaе - Ямс - Dipsoria alata L - оиласи - Dioscorеacеaе- Тапо - Calocasia antiguorum- оиласи -Aracеaе. Бу экинлар ҳар хил оилага мансуб бўлгани билан уларнинг туганакмеваси бир-бирига яқин, таркибида қуруғ модда кам, шунинг учун яхши сақланмайди. Ер юзида туганакмевали ўсимликлар орасида энг кўп тарқалгани картошка ўсимлиги. Тропик ва субтропик иқлим шароитида маниок, таро, батат, ямс кўпроқ экилади. Ўзбекистонда асосан картошка қисман топинамбур ва батат экилади. КАРТОШКА. Аҳамияти. Картошка муҳим озиқ-овқат, озиқбоп техник ўсимлик бўлиб, ўсимликшуносликда етиштириладиган барча маҳсулотлар қаторида энг муҳим ўринлардан бирини эгаллайди. Картошка туганагини озиқ-овқатда кўп ишлатилишига сабаб - унинг таркибида инсон организми яхши ўзлаштирадиган углеводлар, оқсиллар асосан, крахмалнинг кўплиги, С витамини, минерал тузлар, темир, калций ва бошқа моддаларнинг мавжудлигидир. Хом туганаги таркибида С витамини миқдори 40% мг.га етади. Туганак таркибида витаминлардан РР, В1, В2, В6 мавжуд бўлиб, С витаминининг эса энг кўп миқдори 12 мг ни ташкил этади ва айрим ҳолларда унинг миқдори 40 мг.га етади. Етилмаган ёш туганаклар бу витаминга жуда бой. Картошка - техник экин ҳисобланади. Уни 1 тонна туганагидан 112 л спирт, 55 кг углекислота, 0,39 л сивуш мойи, 1500 л барда ёки 170 кг крахмал, 80 кг глюкоза ва бошқа маҳсулотлар олинади. Республикамиз миқёсида картошка, асосан, озиқ-овқат мақсадида етиштирилади. Етиштирилган картошканинг 25-30 % уруғлик сифатида фойдаланилади.

Картошканинг ватани Жанубий Америка, Кардильерларидир, чунки Анд тоғи ҳудудларида ва Тинч океани соҳилларида бу экиннинг кўпгина ёввойи ва ярим турлари ҳозир ҳам ўсади. Европага (Испанияга) у XVI асрнинг иккинчи ярмида келтирилган. Петр 1 Гол л андия сафарида юрган вақтида XVII аср охирида граф Шереметевга картошка жўнатган деган тахмин бор. Демак, картошка Россияга XVIII аср охирида келтирилган. Дунёда картошка 1990 йилда - 7,5 млн гача етди. Марказий Осиёда, жумладан Ўзбекистонда картошка Х1Х аср ўрталарида кенг тарқалган. Ер юзида 1994 йил картошка 18 млн.га ерга экилган. Европада 35% экин майдонини, Россияда 3,3 млн.га ни ташкил этган. Картошка Марказий Осиёда асосан озиқ-овқатга ишлатиш учун етиштирилади. 1998 йилда картошка экилган майдон 52746 гектар бўлиб, ҳосилдорлиги 12,1 тҒга, ялпи ҳосили 638180 тҒга етган. Картошка паст ҳароратли ўсимликдир. Шунинг учун туганакларнинг кўкариш ва ўсимликнинг ўсиши учун кўпчилик навларда 6-7 0 C дастлабки ҳарорат деб ҳисобланади. Яхши ўсиши учун 19-23 0 C . Туганак ўцирилаётган вақтда ҳарорат 3-5 0 C ва 31 0 C дан юқори бўлса, у кўкаришдан тўхтайди. Картошка илдизидаги тупроқ ҳарорати 7 0 C дан юқори бўлса яхши ривожланади. Унинг пояси эса 5-60 C да ўса бошлайди, жадал ўсиш эса 17- 220 C да юзага келади, ҳарорат 40 0 C дан ошганда эса у ўсишдан тўхтайди. Ҳарорат -1-1,50 C да картошканинг ер оцки қисми нобуд бўлади. Туганаклар - 1-2 0 C совуқда музлайди, лекин салқин шароитда узоқ сақланади. -3-4 0 C совуққа бардош бериши мумкин. Ҳарорат 18-21 0 C бўлганда картошканинг гуллаши тез ўтади, туганакларни жадал ҳосил бўлиши учун энг қулай ҳарорат 16-19 0 C дан юқори бўлса тугунакларнинг катталашиши секинлашади ва тупроқ ҳарорати 28-29 0 C га етганда туганаклар умуман семирмайди.

Картошканинг тўлиқ ўсиб ривожланиши ва ҳосил тўплаши учун (10 0 C дан юқори) эртапишар навлари учун 1000-1400 0 C , кечпишарлар учун эса 1400-1600 миқдорда ҳарорат талаб этади. Картошка ёруғсевар ўсимлик. Картошка ўсимлиги узун ва қисқа кунда ҳам яхши ривожланиши мумкин. Картошка ўсимлиги тупроқ намлигига талабчандир. Навлари: Картошканинг Ақраб, Зарафшон, Тўйимли, Седов, Бер л ихинген, Гатчинский, Романа, Дежкоселский ва бошқа навлари бор. Етиштириш технологияси. Картошка республикамиз иқлим шароитида тоғли ва тоғолди районларда ҳамда дарёларнинг қуйи гидроморф тупроқли зоналарида яхши ўсади ва ривожланади. Марказий Осиёда сабзавот ёки сабзавот ем-хашак алмашлаб экиш далаларида ўстирилади. Сабзавот ва илдизмевалилар, пиёз ҳамда дуккакли дон экинлари картошка учун энг яхши ўтмишдош ҳисобланади. Беда ҳам яхши ўтмишдош. Кўп йиллар давомида фойдаланиб келинаётган бўз тупроқларда картошка етиштирилса қуйидаги миқдорда минерал ўғитларни бериш тавсия этилади: эртанги картошка - 120-150 кг азот, 80-200 кг фосфор, 60 кг калий. Кечки картошкага эса - 200-225 кг азот, 150-160 кг фосфор, 100-120 кг калий берилади. Органик ўғитдан гектарига 20-40 тонна берилса, азот ҳамда фосфор ўғитлари миқдори - 20-30%, калий ўғитники эса 50-70% камайтирилади. Картошка экини ҳосилдорлиги экилаётган уру қ қа ҳам албатта боғлиқ. Уруғлик учун туганаклар 3 хилга ажратилади: 25-50 гр, 50-90 гр, 90 г.дан ортиқ. 90 г дан ортиқ туганакнинг кўзлари жойлашишига қараб 2 га бўлинади. Кесилган уруғлар экиндан олдин ишлов берилади. Гектарига 2-2,5 тонна уруғлик туганак сарфланади. Яхши ҳосил олиш учун картошкани экиш муддати, чуқурлиги яхши белгиланиши керак. Суғориш сони, картошка етиштириш муддати ва ер ости сувларининг чуқур ёки юза жойлашишига кўра аниқланади. Эртачи картошкани суғориш апрелнинг иккинчи ярмидан бошланади. У ҳосил тўплаш даври бошлангунча

10 кунда бир марта, сўнг 4-6 кунда бир марта суғорилади. Ўсув даврида ҳар 8-10 кунда 7-10 дан 10-12 мартагача суғорилади. Ўсув даврида касаллик ва зараркунандаларга ҳам самарали усуллардан фойдаланиб қат‘ий курашиш лозим. Картошка туганаклари ТЕК-2 махсус картошка кавлагич машиналарида йиғиб олинади. Сўнгра картошка сараланади, қуритилади ва омборларда сақланади.

Адаби ё тлар: 1. Каримов И. А. «Кишлок хужалик тараккиёти тукин хаёт манбаи» Олий Мажлиснинг 10-сессиясида сузлаган нутки. Тошкент 1997 й.- 2. Отабоева. Х. ва бошкалар. «Усимликшунослик». Тошкент. Мехнат. 2000 й. 3. Ёрматова Д. «Усимликшунослик» Тошкент Шарк 2007 й. 4. Е. Т. Шайхов ва бошкалар Пахтачилик. Тошкент Мехнат 1997 й 5. Чирков В. Н. «Усимликшунослик» Тошкент, Узбекистон. 1994 й. 6. Керефов К. Н. «Биологические основў растениеводетво» Вў с шая школа. М. 1982 г.

O'xshashlar

Силосбоп экинлар

Илдизмевали экинлар

Эфирмойли экинлар

Мойли экинлар

Хашаки илдизмевали экинлар