Сули уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дона дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Сули уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дона дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш

Yuklangan vaqt:

22.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

146 KB

Ko'chirib olish

Сули уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дона дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш Сули уруғини экиш учун тайёрлашда уруғлик сифати учун мувофиқлик сертификати уруғликнинг тозалиги, 1000 дона уруғнинг вазни, ўсиш қуввати, унувчанлиги ва бошқа кўрсаткичлари баҳоланганидан сўнг олинади. Машғулот мақсади. Талабаларга сули донининг 1000 та уруғ вазни, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш усулларини лаборатория шароитида ўрганишдан иборат. K эракли ўқув предметлари ва лаборатория асбоб ускуналари. Амалий ва лаборатория машғулотлари учун ўқув ва услубий қўлланмалари, дафтар, қалам, ўчиргич, чизғич, ҳар хил сули навлари уруғликларидан ўртача намуналар, метал ёки пластик ростилни, зичлагич, косача, (расм), метал бўлгич, 0.01аниқлигидаги лаборатория электрон тарозиси ва махсус уруғ санаш электрон қурилмаси, олдиндан зарарсизлантирилган совитувчи ва иситувчи термостат, қум лагани, куракча, механик сув сепгич, фильтр қоғозлари, пинсет.

расм. Уруғларни ўстириш учун керакли лаборатория предметлари 1-иш . Кичик гуруҳлар асосида талабалар алоҳида сули навлари бўйича 1000 дона уруғининг вазнини аниқлаш учун стандарт услубиятига асосан сули уруғликлари ўртача намуналар ва тегишли ёрлиқ жойлаштирилган халтачалардан бирини танлаб ажратиб оладилар. Уруғлик ёрлиғи маълумотларининг дафтарга кўчирилиши, маълумотларнинг тўғрилигини текшириш ва лабораториянинг рўйхатга олиш дафтарига кўчирилиши 8 - машғулотда келтирилган тартибда амалга оширилади. Талабаларнинг ҳар бир кичик гуруҳидан бир киши ўзларининг уруғлик тозалиги таҳлилидан ўтган уруғлик намунасидан электрон уруғ санаш қурилмасининг косачасига кераклигича уруғ солади. Электрон қурилма ёрдамида ишчи намунадан, 2 марта 500 донадан 2та субнамуналар олинади. Улар алоҳида алоҳида, электрон қурилма ёнидаги 0,01 аниқлигидаги электрон тарозида тортилади. Олинган ўртача вазн кўрсатгичларини иккига кўпайтириб 1000 та уруғ вазни аниқланади. ГОСТ 12042-80 га биноан, икки қайтарилиш бўйича алоҳида тортиб аниқланган маълумотлар бир - бирига қўшилиб, уни 2 га бўлиш орқали ўртача кўрсатгич чиқарилади. Шу билан бирга икки қайтарилиш ўртасидаги

фарқ аниқланади ва у рухсат этилган фарқ билан солиштирилади (жадвал 29). Солиштириш 31-жадвал маълумотлари бўйича амалга оширилади. Мисол учун: Узбекский широколистный нави ишчи намунаси уруғлигидан олинган 1-субнамуна оғирлиги 30,50 г. 2-субнамуна оғирлиги 31,20 г бўлсин. Икки намуналарнинг умумий оғирлиги: 30,50 + 31,20 = 61.70 ёки 62 г. Икки қайтарилиш ўртасидаги ҳақиқий фарқ: 31,20 – 30.50 = 0,70 г. Икки қайтарилишни қўшгандаги оғирлиги (62 г) ни 29 -жадвалдаги “Ўнлик” бўйича устунидан 6 ни, жадвалнинг “Бирлик” устунларидан эса 0 топилади. Бу ҳар иккала сонларнинг жадвал бўйича кесишган катагидаги рухсат этилган фарқ 0,90 эканлиги аниқланади. Шундай қилиб, икки параллел таҳлиллар ўртасидаги фарқ (0,70) рухсат этилган фарқдан (0,90 дан) кичик бўлгани учун таҳлил тўғри ўтказилган деб ҳисобланади. Агар таҳлиллар ўртасидаги фарқ рухсат этилган фарқдан ортиқ чиқса, таҳлил учун учинчи субнамуна олинади ва натижа маълумоти юқоридаги икки субнамуна натижалари билан ҳисобланиб ўртачалар фарқи рухсат этилган фарқ билан солиштирилади.

Жадвал. Рухсат этилган фарқлар катталиклари, г. O’nliklar Birliklar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 - 0,02 0,03 0,04 0,06 0,08 0,09 0,10 0,12 0,14 1 0,15 0,16 0,18 0,20 0,21 0,22 0,24 0,26 0,27 0,28 2 0,30 0,32 0,33 0,34 0,36 0,38 0,39 0,40 0,42 0,44 3 0,45 0,46 0,48 0,50 0,51 0,52 0,54 0,56 0,57 0,58 4 0,60 0,62 0,63 0,64 0,66 0,68 0,69 0,70 0,72 0,74 5 0,75 0,76 0,78 0,79 0,81 0,82 0,84 0,85 0,87 0,88 6 0,90 0,92 0,93 0,94 0,96 0,98 0,99 1,00 1,02 1,04 7 1,05 1,06 1,08 1,10 1,11 1,12 1,14 1,16 1,17 1,18 8 1,20 1,22 1,23 1,24 1,26 1,28 1,29 1,30 1,32 1,34 9 1,35 1,37 1,38 1,40 1,41 1,42 1,44 1,45 1,47 1,48 Топшириқ. Сули навлари ёки элита уруғлиги ўртача намуналаридан 1000 дона уруғ вазннини аниқланг, натижаларнинг тўғрилигини услубиятга биноан текширинг. 2-иш. Сули уруғларининг ўсиш қуввати ва унувчанлигини аниқлаш қишлоқ хўжалиги экинлари уруғларининг унувчанлигини таҳлил қилиш учун ишлаб чиқарилган давлат андозаси (ГОСТ 12038-84) бўйича, махсус оптимал ҳароратли термостатлар (расм) ва қуйидаги талаб қилинган шароитларда амалга оширилади (жадвал). Жадвал. Сули уруғларининг ўсиш қуввати ва унувчанлигини аниқлаш Navlar nomi Undirishda qo’llaniladi Undirish tempyeraturasi, 20 o S. Yorug’lik yoki qorong’uli k Aniqlash muddati, kunlar Tahlil natijasi, o’rtacha % da. O’sish quvvati Unuvc hanlik O’sish quvvati. Unuvchan lik. Filtr qog’oz, qum ., ., ., Qorong’u 4 7 ., ., .,

., ., ., ., ., ., Лаборатория таҳлили ўқитувчининг ёки малакали лаборатория мутахассиси кузатувида уруғликлар таҳлилларини бажариш тартибига риоя қилинган ҳолда амалга оширилади. Лаборатория таҳлиллари тажрибаларига асосан талабалар лабораторияда жойларда етиштирилган ва ҳар хил навларга таллуқли сули уруғликлари ўртача намуналаридан қанча борлигига ва билимларни ўзлаштиришни қулайроқ қилиш учун 3, 6 кишилик кичик гуруҳларга бўлинишади. Навбатда қишлоқ хўжалиги экинлари уруғликлари сифат кўрсаткичларини лабораторияда таҳлил қилиш учун аккредитацияланган марказий синов лабораториясидан бирининг иш тартибига ўхшаш ҳолатда (8- лаборатория машғулоти ва расмга қаранг) ўз дафтарларига уруғлик маълумотлари кўчирилади. Ундан ташқари дафтарга ўз таҳлил натижаларини ёзиб бориши учун жадвал 31 ҳам кўчириб чизилади. Уруғларнинг унувчанлиги термостат ёрдамида аниқланади. Унувчанликни аниқлаш учун таҳлил бошлаш олдидан фойдаланиладиган барча асбоб -ускуналар зарарсизлантириш махсус тайёрланган кимёвий аралашмасида амалга оширилишишарт (8– машғулотнинг 2– ишига қаранг). Ҳар бир кичик гуруҳ талабаларидан бир киши уруғлик тозалиги таҳлилидан ўтган қопчадаги уруғлик намунасини таҳлил қилиш учун стол устига тўкади. Бошқа гуруҳлар талабалари ҳам бу талабанинг ишларини кузатиб боради ва параллел ҳолатда ўз таҳлилларини давом эттирадилар. Таҳлил тўрт такрорда амалга оширилиши кўзда тутилади. Шунинг учун талаба тўрт марта алоҳида - алоҳида 100 донадан уруғ (тўртта кичик

намуналарини) ажратиб олади. Уларнинг ўсиш қуввати ва унувчанлиги алоҳида аниқланиши керак. Натижалари ўртача фоиз ҳисобида дафтардаги жадвалга кўчириб ёзилади. Уруғни ундириш учун пластмасса ёки металл ростилни идишларидан (расм) бирининг 2 донаси танлаб олинади. Ҳар бир идишга этикетка ёпиштирилади ёки жойланади, унга кичик намунанинг рақами, шунингдек, уруғнинг бошланғич ва асосий унувчанлиги аниқланадиган кунлари ёзиб қўйилади. Бундан сўнг фильтр қоғоз ростилнига мослаб қирқилади, унга жойлаштирилади ва ўртаси тўсиқ ёки фильтр қоғозини ўзи билан деворча қилиб идиш иккига ажратилади (расм ...). Фильтр қоғоз сувга тўйинтирилади ва ростилнининг ҳар бир бўлинган қисмига 100 донадан уруғ жойланади (...расм). Жами иккита ростилни ҳар бири икки такрорли, яъни тўртта такрор, битта сули нави ёки элита уруғлиги учун етарли ҳолатида тайёр бўлади. Ростилнилар ишлаб турган термостатга жойланади ва экилган куннинг қайси вақтида экилган бўлса, ҳар суткада бир марта шу вақтда термостатдан олиниб сув сепгич билан намланиб, яна термостатга жойланади. Термостатнинг ҳарорати, кузатув тартиби, ва бошқа шароитлар қоидага биноан амалга оширилади (10- машғулот, 2-ишига қаранг). Ростилнилардаги уруғлар ўсиш қуввати ва унувчанлиги жадвалда кўрсатилган шароит ва муддатларда таҳлил қилиниб, уруғларнинг ўсиш қуввати ва унувчанлиги аниқланади. Таҳлил натижалари 4- иловадаги уруғ намунаси унивчанлигини аниқлаш варақасига (дафтарга кўчириб чизилиши керак) ёзилади. Уруғнинг бошланғич унувчанлиги (ўсиш қуввати) ва асосий унувчанлиги ҳар бир кичик намуна бўйича алоҳида аниқланади. Бунда бошланғич унувчанликни аниқлашда нормал ҳолда униб чиққан уруғ ва бўккан уруғ алоҳида-алоҳида саналиб, униб чиққан уруғ олиб ташланади. Қолган униб чиқмаган уруғлар унувчанлик олинадиган кунгача термостатда ундиришга қўйилади. Уруғнинг асосий унувчанлигини аниқлашда униб

чиққан ва унмаган ҳамма уруғни санаб, гуруҳларга (нормал унган, нормал унмаган, бўккан, ва чириган) ажратилади (расм). Ҳар тўрттала кичик намуналардаги уруғларнинг униши ўртачаси ҳисоблаб чиқилади. Такрорлаш натижалари орасидаги фарқи белгиланган ГОСТ талаби меъёридан ошмагандагина таҳлил натижаси тўғри ҳисобланади (жадвал). Акс ҳолда, таҳлил такрорланади . расм. Собиқ 4-77 чи гуруҳ талабалари Р. Тошпўлатова ва Ғ. Мансуровлар сули уруғининг унувчанлигини аниқлашмоқда (2018й.). Жадвал Уруғликларни унувчанлигини таҳлил натижалари Унувчанликни ўртача арифметик фоизи Мумкин бўлган фарқ, %. (4х100 учун) 99 ёки 1 +- 2 97 дан -98 гача ёки 2 дан -3 гача +- 3 95 дан -96 гача ёки 4 дан -5 гача +- 4 92 дан -94 гача ёки 6 дан -8 гача +- 5 88 дан -91 гача ёки 9 дан -12 гача +- 6 83 дан -87 гача ёки 13 дан -17 гача +- 7 75 дан -82 гача ёки 18 дан -25 гача +- 8

62 дан -74 гача ёки 26 дан -38 гача +- 9 39 дан -61 гача +- 10 Топшириқлар: 1.Сули уруғи ўсиш қуввати ва унувчанлигини аниқлаш усулини ўрганиш бўйича бошқа нав ва репродукциялар уруғликларининг ўсиш қуввати ва унувчанлигини ўрганиш таҳлилини мустақил амалга оширинг. 2.Таҳлил натижангиз руҳсат этилган ГОСТ талаби меъёридан (жадвал 31) ошган ҳолда такрорий амалга оширинг ва натижасини текширинг.

Адабиётлар: 1. Абдукаримов Д.Т. Донли экинлар селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2010й. 402 б. 2. Абдукадиров Д.Т. Қишлоқ хўжалиги экинлари селекцияси ва уруғчилиги. Тошкент 2002 й. 275 бет. 3. Азизов Б.М. Кузги буғдой дон сифатини оширишнинг муҳим омиллари. Ж.Ўзбекистон аграр фани ҳабарномаси. 3 (69)-сони, 2017й. 4. Азизов Б.М., Исроилов И.А., Худойкулов Ж.В. Ўсимликшуносликда илмий тадқиқот ишлари. Дарслик. Тошкент 2014. 265 б. 5. Азизов Қ.Қ., Ашуров К.К. Қанд жўхорининг янги навларини яратишда селекцияни тутган ўрни “ЎЗБЕКИСТОН ПАХТАЧИЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ” номли Республика илмий тўплами 2014 йил (I-ҚИСМ) 128 ва 130 бетлари 6. Ан Хе Сунг, Азизов К.К., Еденбаев Д., Бобоев Фю Г., Тахирбаева Д.У. Тритикале етиштириш қўлланмаси. Ташкент. 2017. 22 б. 7. Виноградов Б.И., Атабаева Х.Н., Дементьева А.А. Ўсимликшунослик. “Мехнат” матбуоти. 1987. 166 б. 8. Дала тажрибаларини ўтказиш услубиятлари. Тошкент 2007. 149 б.

O'xshashlar

Арпа уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлигини аниқлаш

Тритикале уруғларини 1000 та дон оғирлиги, ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш

Буғдой уруғларини қабул қилинган услуб асосида 1000 дона оғирлиги ва намлигини аниқлаш

Жўхори уруғларини 1000 дон оғирлиги, кўкариш кучи ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш

Маккажўхорида ўсиш қуввати ва унувчанлик қобилиятини аниқлаш