Совитиш тизими - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Совитиш тизими

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

51.5 KB

Ko'chirib olish

Совитиш тизими Режа: 1. Совитиш тизими турлари; 2. Двигателнинг сув билан совитиш; 3. Двигателнинг ҳаво совитиш.

Двигателда иссиқлик энергиясидан яхшироқ фойдаланиш учун унинг цилиндрлари, ёниш камераси, поршенлари ва бошқа деталларининг температураси энг қулай даражада бўлиши лозим. Двигател ортиқча қизиса,цилиндрларга ёнувчи аралашма кам киради, мой суюлиб қовушоқлиги камаяди, аралашма учқун берилмасиданоқ ёнади,двигател деталлари ортиқча кенгайиб қадалиб қолади. Двигател ортиқча совитилса, мойнинг қовушоқлиги ортади, сифатли ёнувчи аралашма ҳосил бўлмайди ва аралашма тўлиқ ёнмайди,ёнилғи томчига айланиб,мойни суюлтиради. Ҳар иккала ҳолда ҳам двигателнинг деталлари тез ейилади. Совитиш тизими двигател деталларини совитувчи механизм ва асбоблардан иборат бўлиб, замонавий двигателлар ҳаво ёки сув билан совитилади. Двигател ҳаво ёки сув билан совитилганда ҳар қайси цилиндри алохида ясалиб, цилиндр ва головка деворлари қовурғали қилинади. Цилиндрлар машинанинг ҳаракати вақтида уриладиган ҳаво оқими билан ёки вентилятор ҳосил қиладиган ҳаво оқими билан совитилади. Ҳаво билан совитиладиган двигателларнинг радиатори, сув ғилофлари, сув трубалари бўлмайди. Кўпчиллик трактор ва ўзи юрар ҚХМ юритмалариь двигателлари сув билан совитилади. Бунда цилиндр ва головка деворлари икки қават қилиниб,уларнинг ўртасида ҳосил бўлган бўшлиқ (сув ғилофи)да совитувчи сув айланиб юради.Двигател сув билан совитилганда деталлари ортиқча қизимайди.Цилиндр билан поршень орасида озроқ оралиқ қолдириш мумкин, бу эса мой сарфини камайтиради. Сув билан совитиш тизими, сувнинг айланиш усулига қараб, термосифон ва суви мажбуран айлантириладиган тизимларга бўлинади. Совитиш тизимининг тузилиши ва ишлаш схемаси. Термосифонли совитиш тизимида сув тизимдаги совуқ ва иссиқ сувларнинг солиштирма оғирлиги фарқи ҳисобига айланиб юради. Двигател ишлаганда цилиндрнинг сув ғилофидаги сув исиб, зичлиги камаяди, шу сабабли юқориги қисқа труба орқали кўтарилиб, радиаторга боради. Радиаторда вентилятор ҳосил қилган

ҳаво оқими таъсирида совиб, зичлиги ортади ва пастки қисқа труба орқали сув ғилофга кириб, иссиқ сувни юқорига кўтаради. Бундай совитиш тизими бўлган двигател юргизиб юборилгандан кейин тезроқ қизийди, совитувчи сувнинг ҳаракат тезлиги двигателнинг сўриқишига боғлиқ, яъни сўриқиш қанча кўп бўлса,сув шунча кўп исиб, тезроқ ҳаракат қилади. Лекин сув нисбатан кам ҳаракат қилганлиги сабабли,совитиш тизимининг сиғими каттароқ бўлади. Натижада двигателнинг вазни ортади ва сув сатҳи камайса, двигател совитилмайди.Термосифон совитиш тизими тракторларнинг юргизиб юбориш двигателларидагина қўлланилади. Суви мажбуран айлантириладиган совитиш тизими (46-расм,б) кўпчилик трактор ва ўзи юрар ҚХМ юритмалари двигателларида қўлланилиб,сув марказдан, қочирма насос билан ҳайдалади. Бу насос радиаторда совиган сувни сўриб олиб, цилиндрларнинг сув ғилофига ҳайдайди,ғилофда исиган сув эса босим билан юқориги қисқа труба орқали радиаторга киради. Двигателнинг тирсакли вали қанча тез айланса, насос билан вентилятор ҳам шунча тез ҳаракат этиб,двигател жадал совитилали. Двигател ортиқча совиб кетмаслиги учун радиаторнинг олд томони жалюза ёки парда билан тўсилади ва юқориги қисқа трубага термостат ўрнатилади. Двигател етарли қизигунча термостат сувни радиаторга ўтказмасдан, трубка орқали насосга қайтаради. Агар радиаторнинг тепасига учи доим очиқ турадиган трубка ўрнатилиб, ундан сув буғлари атмосферага чиқа берса,очиқ совитиш тизими дейилади. Агар совитиш тизими махсус буғ-ҳаво клапани билан атмосферадан ажратиб қўйилса,ёпиқ совитиш тизими дейилади. Совитиш тизими элементларининг тузилиши. Радиатор юқориги бак, пастки бак ва ўзакдан иборат бўлиб, сувнинг иссиғини трубкалар девори орқали ҳавога тарқатиб сувни совитади. Ўзак бир неча қатор жез труба ва пластиналардан йиғилади.Трубкалар қирқими юмалоқ ёки чўзиқроқ бўлади.

Совиш сиртини ошириш ва трубкалар мустахкамроқ бўлиши учун уларга юпқа жез пластиналар киргизиб кавшарлаб қўйилади. Радиаторлар ўзаги бакларга болтлар билан махкамланади ёки кавшарланади. Радиаторнинг сув қуйиладиган бўғзи пробка билан беркитилади. Пастки бакида сув бўшатиб олинадиган крани бор. Юқориги ва пастки қисқа трубалар радиаторни двигател головкасинининг ва блокининг сув ғилофига бириктиради . Термостат совитиш тизимидаги сувнинг температурасини маълум чегарасида сақлайди ва сувнинг исишини тезлаштиради. Термостат юқориги қисқа трубага ўрнатилиб корпус гофрланган жез цилиндр штокга махкамланган асосий клапан ва ёрдамчи клапандан иборат. Жипс беркитилган цилиндрга осон буғланадиган суюқлик - этил спиртининг сувдаги эритмаси оз миқдорда қуйилган. Баъзи двигателлардақаттиқ модда тўлдирилган термостатлар қўлланилади. Тизимдаги сув совуқ бўлганда цилиндр сиқилган ҳолатда бўлиб,асосий клапан термостат корпуси уясини беркитиб, юқориги қисқа трубага сув ўтказмайди. Бундай ҳолда ёрдамчи клапан очиқ бўлиб, сув термостат корпусидаги тешиклар орқали каналга кириб, ундан сув насосига қайтади, яъни кичик доира орқали ҳаракат этади. Тизимга сув қуйишда сув ғилофларидаги ҳавони чиқариб юбориш учун асосий клапанга кичкина тешик қилинган. Вентилятор ҳаво оқими ҳосил этади. Вентилятор гупчакга махкамланган тўртта ёки олтита парракдан иборат. Гупчак сув насоси корпусга ўрнатилиб иккита шарикли подшипникда айланади. Гупчак шкиви битта ёки иккита понасимон қирқимли тасма билан айлантирилади. Вентилятор тасмаси кронштенйга ўрнатилган тарангловчи роликни буриб ёки вентилятор шкиви ўрнатилган кронштейнни кўтариб тарангланади. Сув насоси совитиш тизимида сувни мажбуран ҳаракатга келтиради. Трактор ва ўзи юрар ҚХМ юритмалари двигателларида асосан марказдан қочирма типдаги сув насоси қўлланилади. Сув насоси двигателнинг блок

картерига махкамланган чўян корпус поводок орқали вентилятор гупчагига махкамланган вал билан бирга айланадиган парракдан иборат. Сувнинг насосдаги оралиқлар орқали ташқарига сизмаслиги учун валга сальник ўрнатилган. Марказдан қочирма сув насосининг ишлаш схемаси келтирилган. Корпуснинг ўртасидаги қисқа трубадан сув келади. Вал билан айланадиган паррак сувни марказдан қочирма куч таъсирида насоснинг корпусига ҳайдаб, совитиш тизимида мажбурий ҳаракатга келтирилади.Сув насосининг корпусига нисбатан уринма йўналишда жойлаштирилган трубадан сув ғилофларга тарқалади. Совитиш тизимини назорат қилиш. Совитиш тизимини назорат қилиш сув қуйиш, вентилятор тасмаларини таранглаш, бўшаган қисмларини махкамлаш,сув сизишини тўхтатиш, вентилятор ва насосни мойлаш ҳамда совитиш тизимини қуйқадан тозалашдан иборат. Ҳаво билан совитиш тизимида вентиляторга ҳаво кирадиган сим тўр ва цилиндрларнинг совитувчи қовурғалари ораси тозаланади. Термостат тўғри ишламаса жалюзалар ёки пардадан вақтида фойдаланилмаса двигател етарли қизимайди. Совитиш тизимига ҳар доим тиниқ оқ сув қуйиш керак. Сувнинг сизишига ва сатҳининг камайишига йўл қўймаслик лозим. Совитиш тизимининг бўшаган қисмларини текшириб махкамлаш вақтида радиаторни, хомут ва шлангларни, сув ўтадиган қисқа трубаларни ва сув насосининг сальникларини, вентиляторни, тарангловчи роликни кўздан кечириш лозим. Вентилятор тасмасинин таранглиги бош бармоқ билан босиб кўриб ёки парракнинг учига тош осиб текширилади. Тасма ўзи юрар ҚХМ юритмалари двигателларида 3-4кг, тракторларда 5-7 кг куч билан ўртасидан босилганда 15-20 мм эгилиши лозим. Совитиш тизимидаги қуйқани ювиш учун 1л сувга 100г кир содаси ва 50г керосин қўшиб аралашма тайёрланади. Совитиш тизими бундай аралашма

билан тўлдирилиб, 10-12 соат қолдирилади. Сўнгра двигател юргизилиб 10- 15 минут тезликда ишлатилади, шундан кейин аралашма тўкилади, сўнгра совитиш тизими тоза сув билан ювилади. Совуқ кунларда двигателга сувни иситиб қуйиш лозим. Термостатни тўғри ишлашини текшириш учун у сувга солиб кўрилади .

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Гуревич А. М. Тракторы и автомобили, Москва, «Колос», 1993. 2. Скотникова В. А. Тракторы и автомобили, Москва, Агропромиздат, 1995. 3. Худойбердиев Т.С. Трактор ва автомобиллар назарияси ҳамда ҳисоби. Тошкент «Ўқитувчи» 1984. 4. Белов С.М. Тракторлар. Тошкент «Ўқитувчи» 1980. 5. Шоумарова М., Абдуллаев Т. Қишлоқ хўжалик машиналари. Тошкент. Ўқитувчи. 2002 й. 6. Хамидов А.Х. Қишлоқ хўжалик машиналарини лойиҳалаш. Тошкент; Ўқитувчи.1991 й. 7. Рахимов А, Тракторланинг асосий механизмлари лойиҳалаш, Тошкент «Ўқитувчи», 1994 й.

O'xshashlar

Нерв тизими. Марказий нерв тизими

Дехкончилик тизими

Мойлаш тизими

Таъминлаш тизими

Юргизиб юбориш тизими