Qishloq xo‘jaligi logistikada zaxiralar - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Qishloq xo‘jaligi logistikada zaxiralar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

110 KB

Ko'chirib olish

Qishloq xo‘jaligi logistikada zaxiralar Reja: 1.Moddiy zaxira tushunchasi. 2.Zaxiralar hosil qilishning zarurligi. 3.Zaxiralarning asosiy turlari. 4.Zaxira o‘lchamini aniqlash

1.Moddiy zaxira tushunchasi. Moddiy zaxira tushunchasi logistikaning asosiy tushunchalaridan biridir. Ta- biatdan olingan xom-ashyo, oxirgi iste’molchiga tayyor mahsulot ko‘rinishida yetib borgunga qadar, xarakatlanadi, boshqa materiallar bilan birikadi va ishlab- chiqa-rishda qayota ishlanadi. Moddiy zanjir bo‘ylab xarakatlanayotgan xom- ashyo (keyin-chalik esa yarim tayyor va tayyor mahsulotlar ham) u yoki bu ishlab- chiqarish yoki lo-gistik operatsiyaga kirish navbatini kutib to‘xtalib turadi. Moddiy zaxiralar – bu ishlab-chiqarish va muomalaning turli bosqichlarida turgan, shaxsiy yoki ishlab-chiqarish iste’moli jarayoniga kirishishni kutayotgan, ish-lab-chiqarish – texnik maqsadda, aholi iste’molida va boshqalarda ishlatiladigan tovarlardir. Agarda, birlamchi xom-ashyoni aholi iste’moli mollariga aylanishini va uni xarakatlanishini ta’minlovchi ishtirokchilarning butun zanjiri yagona mexanik konveyyer kabi ishlaganda, kutish vaqtini deyarli nolga tushirish mumkin bo‘lar edi. Ammo hayotda bunday kutishlarsiz bo‘lmaydi. Zaxiralarni yaratish doimo xarajatlar bilan bog‘liq. Zaxiralarni yaratish va saqlash bilan bog‘liq bo‘lgan, xarajatlarning asosiy turlarini sanab o‘tamiz: «muzlatib qo‘yilgan» moliyaviy mablag‘lar; maxsus jihozlangan xonalarga bo‘lgan xarajatlar; maxsus xodimlarning ish xaqi; nosozliklar, o‘g‘irliklarning doimiy xavfi; Zaxiralar mavjudligi – bu xarajatlardir. Ammo zaxiralar yo‘qligi – bu ham xarajat, faqatgina ular turli xildagi yo‘qotishlar ko‘rinishida bo‘ladilar. Zaxira-lar yo‘qligi bilan yuzaga keladigan yo‘qotishlarning asosiy turlariga quyidagilar kiradi: ishlab-chiqarishdagi to‘xtalishlardan bo‘lgan yo‘qotishlar; talab qilingan vaqtda omborda tovar bo‘lmaganidan yuzaga kelgan yo‘qotishlar; tovarlarning kichik partiyalarini yuqori bahodan sotib olgandan yuzaga kelgan yo‘qotishlar;

Zaxiralar mavjudligi muayyan xarajatlar bilan bog‘liq bo‘lishiga qaramay, ish-bilarmonlar ularni yaratishga majburdirlar, chunki zaxiralar yo‘qligi undan katta-roq foydani yo‘qotishga olib kelishi mumkin. Zaxiralarni ratsional boshqaruvi, zaxiralarga bo‘lgan minimal xarajatlarda, ishlab-chiqarish va savdo jarayonining uzluksizligini ta’minlashga imkon beradi. 2.Zaxiralar hosil qilishning zarurligi. Ishbilarmonlar moddiy zaxiralarni yaratayotganda tayanadigan asosiy omillar quyidagilar. Talabning o‘zgarish ehtimoli (chiquvchi moddiy oqim intensivligini bashorat qilib bo‘lmaydigan pasayishi). Tovarga bo‘lgan talab o‘zgarib turadi, va uni o‘zgari-shini har doim ham oldindan bilib bo‘lmaydi. Shuning uchun, agarda yetarlicha zaxira-ga ega bo‘lmasa to‘lov qobiliyatiga ega bo‘lgan talab qondirilmasligi mumkin, ya’ni ishbilarmonda tovar bo‘lmagandan keyin mijozning puli o‘zida qolib u xaridsiz ke-tib qoladi. Tovarlarning ayrim turlariga bo‘lgan talabni mavsumiy o‘zgarishi. Bu ay- niqsa qishloq xo‘jaligi mahsulotlariga tegishlidir. Masalan, O‘zbekistonda kar- toshka hosili yig‘iladi. Ammo kartoshka oqimlari tovar o‘tkazuvchi zanjirlar (bo- zorlar, do‘konlar) bo‘ylab yil davomida xarakatlanadi. Demak, qayerdadir zaxira yi-g‘ilishi lozim bo‘ladi. Tovarlarning yirik partiyalarini xarid qilganlarga beriladigan chegirma-lar ham zaxiralar yaratishning sababchisi bo‘lishi mumkin (ayrim yurtdoshlarimiz aynan shu sababli uylarida oziq-ovqatlarning nisbatan katta zaxiralarini saqlay- dilar). Mahsulotlarni olib-sotish. Ayrim tovarlarning narxi keskin oshib ketishi mumkin. Bu oshishni oldindan ko‘ra bilgan korxona, bozor narxini o‘zgarishi hisobi-ga foyda olishni ko‘zlab zaxira yaratadi. Buyurtmani joylashtirish va yetkazib berish bilan bog‘liq bo‘lgan xara- jatlarning kamayishi.

Har bir yangi buyurtmani rasmiylashtirish va yetkazish jarayoni qator xarajat- lar bilan kuzatiladi: ma’muriy xarajatlar: yetkazib beruvchini izlash, u bilan muzokaralar olib bo- rish, xizmat safarlari, shaharlararo telefonda so‘zlashuvlar va hokazolar; buyurtmani tashishga bo‘lgan xarajatlar; Bu xarajatlarni, buyurtmalar miqdorini kamaytirgan xolda, pasaytirish mum- kin. Bu esa buyuriladigan partiya hajmini oshishiga, va zaxira ko‘payishiga olib ke-ladi. Yetkazishlarning belgilangan grafigini buzilish ehtimoli (kiruvchi moddiy oqim intensivligini bashorat qilib bo‘lmaydigan pasayishi). Bunday holda, savdo jarayoni to‘xtab qolmasligi uchun, zaxiralar zarur bo‘ladi. Bu ayniqsa korxona daro-madini shakllantirishda asosiy rol o‘ynaydigan tovarlar uchun muhimdir. Ishlab-chiqarishda esa, jarayonlarning rejalashtirilmagan to‘xtab qolishi, ish- lab-chiqarishning uzluksiz sikliga ega bo‘lgan korxonalar uchun ayniqsa xavflidir. Mahsulot birligini ishlab-chiqarish bilan bog‘liq xarajatlarni kamayti-rish. Mahsulotlarni talab paydo bo‘lgan sari kichik partiyalar bilan ishlab-chiqa-rish mumkin. Unda zaxiralar kichik bo‘ladi, ammo bir birlik mahsulot tannarxi oshadi. Ikkinchi variant – bitta katta partiya ishlab-chiqarish va tayyor mahsulotni zaxirada saqlab turish. Bunday holda, zaxira oshgan taqdirda ham, bir birlik mahsu-lot tannarxi pasayishi mumkin. Ishlab-chiqarish va taqsimot operatsiyalarini bir tekisda amalga oshirish imkoniyati. Faoliyatning bu ikkita turi o‘zaro bog‘langan bo‘ladi: ishlab-chiqaril- gan narsagina taqsimlanishi mumkin. Zaxiralar yo‘qligida, taqsimot tizimidagi moddiy oqimlar intensivligi ishlab-chiqarish intensivligini o‘zgarishlariga muvo- fiq ravishda o‘zgarib turadi. Taqsimot tizimida zaxiralarning mavjudligi, ishlab- chiqarishdagi vaziyatdan qat’iy nazar, realizatsiya jarayonini yanada tekisroq amalga oshirishga imkon beradi. O‘z navbatida, ishlab-chiqarish zaxiralarining mavjudligi, xom-ashyo yetkazishda-gi o‘zgarib turishlarni tekislab, ishlab-chiqarish jarayonining bir tekisligini ta’-minlaydi.

Xaridorga tezda xizmat ko‘rsatish imkoniyati. Xaridor buyurtmasini quyi-dagi usullarning biri bilan bajarish mumkin: buyurilgan tovarni ishlab-chiqarish; buyurilgan tovarni sotib olish; buyurilgan tovarni mavjud zaxiradan tezda olib berish; Oxirgi usul, odatda, eng qimmat bo‘ladi, chunki u zaxiralarni saqlashni talab etadi. Ammo raqobat muxitida aynan ushbu omil hal qiluvchi bo‘lishi mumkin. Ehtiyot qismlar bo‘lmaganligi uchun yuzaga keladigan ishlab-chiqarishdagi to‘xtashlarni kamaytirish. Asbob-uskunalarni ishdan chiqishi, ehtiyot qismlar-ning zaxirasi bo‘lmagan taqdirda, ishlab-chiqarish jarayonining to‘xtab qolishiga olib kelishi mumkin. Bu ayniqsa uzluksiz ishlab-chiqarish jarayoniga ega bo‘lgan kor- xonalar uchun muhimdir, chunki ishlab-chiqarishning to‘xtab qolishi ular uchun qim-matga tushishi mumkin. Ishlab-chiqarishni boshqarish jarayonining soddalashuvi. Bunda korxona ichi- dagi ishlab-chiqarish jarayonining turli bosqichlarida yarim tayyor mahsulotlar zaxi-ralarini yaratish tushuniladi. Ushbu zaxiralarning mavjudligi har xil uchastkalar-dagi ishlab-chiqarish jarayonlarining o‘zaro kelishuvchanligiga bo‘lgan talablarni pa-saytirish imkonini beradi. Yuqorida qayd etilgan tamoyillarda ta’kidlanishicha ishlab-chiqarish, savdo va boshqa sohalarda ham zaxiralarni yaratish maqsadga muvofiqdir, aks holda xarajat-lar oshib ketadi. Shu bilan birga zaxiralarning optimal kattaligini topish ham mu-him ahamiyat kasb etadi. Jarayonlarni logistik tarzda tashkil etilishi, zaxiralar darajasini oshirmas-dan bir birlik mahsulotni ishlab-chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlarni ka- maytirishga, extiyot qismlarining yo‘qligi sababli, ishlab-chiqarishda yuzaga kelgan to‘xtashlarni minimallaashtirishga, va zaxiralarning qator boshqa funksiyalarini amalga oshirishga imkon beradi.

3.Zaxiralarning asosiy turlari. - Ta’kidlab o‘tilganidek, zaxira tushunchasi moddiy ishlab-chiqarishning barcha sohalariga tegishlidir. Chunki moddiy oqim xom-ashyo manbaidan so‘nggi iste’molchi-gacha bo‘lgan «zanjirni» istalgan bo‘g‘inida zaxira ko‘rinishida to‘planishi mumkin. Har bir bo‘g‘indagi zaxiralarni boshqarish esa o‘z xususiyatlariga egadir. - Yuqorida tilga olingan «zanjir» bo‘ylab xarakatlanish chog‘ida zaxiralarning 2 ta asosiy turi yaratiladi (9.1-rasm): - ishlab-chiqarish zaxiralari; - tovar zaxiralari; - O‘z navbatida ularning har biri ham uchta turga bo‘linadi: - joriy zaxiralar; - ehtiyot zaxiralar; - mavsumiy zaxiralar; - Ishlab-chiqarish zaxiralari – bu ishlab-chiqarish iste’moli uchun mo‘ljallan- gan, moddiy ishlab-chiqarishning barcha tarmoqlari korxonalarida mavjud bo‘lgan za-xiralardir. Bu zaxirani yaratishdan maqsad – ishlab-chiqarish jarayonini uzluksizli-gini ta’minlashdir. Misol tariqasida qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ish-lash korxonasidagi ushbu mahsulotlar zaxirasini keltirish mumkin. - Tovar zaxiralari – bu ishlab-chiqaruvchi korxonalardagi tayyor mahsulot zaxi-ralari, va shuningdek yetkazib beruvchidan iste’molchiga qadar bo‘lgan yo‘ldagi zaxi-ralardir (ulgurji va chakana savdo korxonalaridagi). - Tovar zaxiralari o‘z navbatida ishlab-chiqarish vositalarining tovar zaxirala- ri va iste’mol buyumlarining tovar zaxiralariga bo‘linadi. Masalan, traktor ish-lab- chiqarish uchun lozim bo‘lgan qismlar (shina, motor va x.) zaxirasi bu ishlab- chiqa-rish vositalari tovar zaxirasidir. Turli xil sharbatlar, yog‘, sut mahsulotlarining zaxirasi esa bu iste’mol buyumlarining tovar zaxiralariga kiradi. - Aytib o‘tilganidek ishlab-chiqarish zaxiralari ham joriy, ehtiyot va mavsumiy-larga bo‘linadi.

- Joriy zaxiralar – ishlab-chiqarish va tovar zaxiralarining asosiy qismini tashkil etadi. Zaxiralarning bu kategoriyasi, keyingi yetkazishlargacha bo‘lgan davr ichida ishlab-chiqarish yoki savdo jarayonining uzluksizligini ta’minlaydi. Joriy zaxiralar hajmi doimo o‘zgarib turadi. - Ehtiyot zaxiralari – turli xil ko‘zda tutilmagan hollarda ishlab-chiqarish yoki savdo jarayonini uzluksizligini ta’minlash uchun mo‘ljallangandir. Bunday hol- larga quyidagilarni kiritish mumkin: - yetkazishlar davriyligi va kattaligi shartnomadagidan farq qilishi; - materiallar va tovarlarning turli sabablar bilan yo‘lda to‘xtab qolishi; - talabni kutilmagan oshib ketishi; - Shunday qilib, ehtiyot zaxiralari yaxshi rivojlanmagan xo‘jalik munosabatlari va noto‘g‘ri bashoratlardan o‘zini asrash uchun yaratiladi. - Ehtiyot zaxiralarining hajmi, odatda, o‘zgarmas bo‘ladi. - Mavsumiy zaxiralar – ishlab-chiqarish, iste’mol yoki tashish mavsumiy xusu-siyatga ega bo‘lganda paydo bo‘ladilar. Bu ayniqsa qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab-chiqarish, qayta ishlash va tashish uchun ayniqsa muhimdir. Misol tariqasida yig‘im-terim mavsumida yoqilg‘i iste’molini keltirish mumkin. Qishloq xo‘jaligi ishlab-chiqarishining mavsumiyligini hisobga olgan holda unga tegishli deyarli barcha zaxiralar mavsumiy deb hisoblanishlari mumkin. - Bundan tashqari moddiy zaxiralarning quyidagi turlari mavjud: - o‘tuvchi; - tayyorgarlikli; - nolikvid; - yo‘ldagi zaxiralar va b.;

rasm. Moddiy zaxiralarning asosiy turlari O‘tuvchi zaxiralarga hisob davrining oxiridagi moddiy vositalar resursla- rining qoldiqlari kiradi. Zaxiralarning ushbu turi hisob davridan keyingi davr-dagi yetkazishgacha bo‘lgan vaqt ichida uzluksizlikni ta’minlash uchun xizmat qiladi. Tayyorgarlikli zaxiralar – bu ishlab-chiqarish jarayonida ishlatishdan oldin qo‘shimcha tayyorgarlikni talab qiluvchi ishlab-chiqarish zaxiralarining bir qismi- dir. Nolikvid zaxiralar – bu uzoq vaqt davomida ishlatilmaydigan ishlab-chiqa- rish yoki tovar zaxiralaridir. Ular, saqlash jarayonida tovarlar sifatining yomonla- shishi, ma’naviy eskirishi munosabati bilan paydo bo‘ladilar. Shuningdek bu zaxi- ralarga, endilikda ishlab-chiqarilmaydigan mahsulot uchun mo‘ljallangan zaxiralar ham kiradi. Yo‘ldagi zaxiralar – bu hisob vaqtida tashilayotgan, ya’ni yo‘lda bo‘lgan zaxira-lardir. Zaxiralarni yo‘ldagi vaqti deganda, transportga ortilganidan to manzilgacha yetib kelishi uchun sarflangan vaqt tushuniladi. Bu ko‘rsatkich shartnomada kelishil-gan, hamda turli transportlar uchun mavjud me’yorlar bo‘yicha belgilanadi. 4.Zaxira o‘lchamini aniqlash Buyurtma qilinadigan partiyaning optimal o‘lchamini aniqlash. Моддий захиралар Ишлаб-чи қ ариш захиралари Товар захиралари Жорий захиралар Э ҳ тиёт захиралари Мавсумий захиралар

Zaxiralarni to‘ldirish tizimi tanlangandan so‘ng, buyurtma kattaligini va tak- rorlanish vaqtini miqdoran aniqlash lozim bo‘ladi. Buyurtmaning optimal kattaligi va chastotasi quyidagi omillarga bog‘liq bo‘la-di: talab hajmi; transport-tayyorlov xarajatlari; zaxirani saqlashga bo‘lgan xarajatlar. Buyurtma o‘lchami oshganda transport-tayyorlov xarajatlari kamayadi, chunki to-varlarni sotib olish va tashish katta partiyalarda, va demak kamroq amalga oshiri-ladi. Bu bog‘liqlikning grafigi 7.2.-rasmda tasvirlangan. rasm. Transport-tayyorlov xarajatlarini buyurtma o‘lchamiga bog‘liqligi. Optimallik mezoni sifatida transport-tayyorlov va saqlashga bo‘lgan xarajat- lar summasining minimumi olinadi. Ushbu ikkala xarajatlar ham buyurtma o‘lchamiga bog‘liq, ammo ularning bog‘liq-lik darajalari turlicha. Saqlashga bo‘lgan xarajatlar esa buyurtma o‘lchamiga to‘g‘ri proporsionaldir. Bu bog‘liqlikning grafigi 7.3.-rasmda keltirilgan. Транспорт харажатлари Буюртма ў лчами

Yuqoridagi ikkita grafikni qo‘shib, transport-tayyorlov va saqlash xarajatla- rini buyurtma o‘lchamiga bog‘liqligini aks ettiruvchi egri chiziqqa ega bo‘lamiz. Ko‘rib turganimizdek bu egri chiziq minimum nuqtasiga ega, aynan shu nuqtada xarajatlar yig‘indisi minimumga teng bo‘ladi. Ushbu nuqtaning abssissasi esa buyurtmaning op-timal o‘lchami qiymatini aks ettiradi. rasm. Zaxiralarni saqlashga bo‘lgan xarajatlarni buyurtma o‘lchamiga bog‘liqligi. rasm. Transport-tayyorlov va saqlash xarajatlari summasini buyurtma o‘lchamiga bog‘liqligi. S опт – buyurtmaning optimal o‘lchami. Buyurtmaning optimal o‘lchamini aniqlash masalasi analitik usul bilan ham yechilishi mumkin. Buning uchun transport-tayyorlov va saqlash xarajatlari summasi-ni aks ettiruvchi funksiyani minimumga intilishi shartlarini aniqlash lozim, ya’ni: С ум. = С сақ. + С тр. min (7.1) бу ерда: Са қ лаш харажатлари Буюртма ў лчами Буюртма ў лчамиСа қ лаш ва транспортировка харажатлари S опт

С ум. – tashish va saqlashga bo‘lgan umumiy xarajatlar; С сақ. – zaxirani saqlashga bo‘lgan xarajatlar; С тр. – transport-tayyorlov xarajatlari; Tasavvur qilaylik, aniq bir davr ichidagi aylanma kattaligi Q.ni tashkil et-sin. Bitta buyuriladigan va yetkaziladigan partiyaning o‘lchami S. Oldingi partiya tu- gab bo‘lgandan so‘nggina keyingisi olib kelinadi. Unda zaxiraning o‘rtacha qiymati S/2 ga teng bo‘ladi. Zaxirani saqlash uchun (M) tarifni kiritamiz. M – T davr ichidagi saqlash xara-jatlarini o‘sha davrdagi o‘rtacha zaxira qiymatidagi ulushi bilan o‘lchanadi. Masalan, M=0,1 bo‘lsa, demak zaxirani saqlash bo‘yicha xarajatlar, uning o‘rtacha qiymatini 10% ni tashkil etadi. Shuningdek, bir birlik tovarni saqlash xarajatlari ham, uning qiymatini 10%ni tashkil etadi. Endi T davr ichida tovarlarni saqlashga bo‘lgan xarajatlarni hisoblash mum- kin:2 S M Ccak   (7.2) T davr ichidagi transport-tayyorlov xarajatlarining o‘lchami, buyurtmalar soni-ni, bitta buyurtmani olib kelish bilan bog‘liq xarajatlarga ko‘paytmasi bilan aniq-lanadi. S Q K Ctp   (7.3) bunda: K-bitta buyurtmaga bo‘lgan transport-tayyorlov xarajatlari; Q/S - T davrdagi buyurtmalar miqdori; Olingan ifodalarni joy-joyiga qo‘yib chiqib, olib kelinadigan partiyaning optimal o‘lchamini topamiz. (S опт. ) С ум. = С сақ. + С тр. min S Q K S M Cумумий     2 (7.4) С ум , uning S bo‘yicha birinchi hosilasi nolga teng, ikkinchisi esa noldan katta bo‘lgan nuqtada, minimumga erishadi. Birinchi xosilani topamiz:

,) 2( ! ! S Q K M Cym    (7.5) 2 ! 2 S Q K M Cym    (7.6) Maqsadli funksiya hosilasini nolga olib keluvchi Sning qiymatini topamiz: ,0 2 2    optS Q K M (7.7) bundan M Q K Sопт    2 (7.8) Tekshiruv, ikkinchi hosilani noldan katta ekanligini ko‘rsatadi. Demak, topil- gan Sopt. yetkazish va saqlashga bo‘lgan xarajatlar summasini minimumini ta’minlay-di. Buyurtmaning optimal o‘lchamini hisoblashga imkon beruvchi ushbu formula, za-xiralarni boshqarish nazariyasida Uilson formulasi deb nomlanadi. [Gadjinskiy] Buyurtmaning optimal o‘lchamini hisoblashga doir misolni ko‘rib chiqamiz. Bosh-lang‘ich ma’lumotlar sifatida quyidagi kattaliklarni olamiz. Bir birlik tovar qiymati – 40 so‘m (0,04 ming so‘m) Berilgan tovar pozitsiyasi bo‘yicha omborning oylik aylanmasi (oboroti): Q’= 500 birlik/oy, yoki Q = 20 ming so‘m/oy. Tovarni saqlash xarajatlari, uning qiymatini 10%ga teng, ya’ni M=0,1. Bitta buyurtmani joylashtirish va yetkazish bilan bog‘liq transport-tayyorlov xarajatlari: K=0,25 ming so‘m Bunda yetkazilayotgan buyurtmaning optimal o‘lchami: 10 1,0 25,0 20 2     оптS ming.so‘m Agarda aylanma (oborot) hajmini natural birliklarda ifodalaganda, hisob boshqacha shaklga ega bo‘ladi: P M K Q Sопт     ! 2 (7.9) bu yerda:

Q’ – natural birliklarda ifodalangan aylanma hajmi (bizning misolimizda Q’=500 birlik) R – bir birlik tovarning qiymati (bizning misolimizda R = 0,04 ming so‘m)250 04,0 1,0 25,0 500 2      оптS бирлик Ravshanki, tovarni bir oy ichida ikki marotaba yetkazish maqsadga muvofiq bo‘la-di: 20 m.s. : 10 m.s. = 2 marta Bu xolda transport-tayyorlov va saqlash xarajatlari: 1 10 20 25,0 2 10 1,0      ymymC ming so‘m Olingan natijalarni e’tiborga olmaslik, xarajatlarni oshib ketishiga olib keladi. Masalan: 12 ming so‘mga teng bo‘lgan partiya olib kelinganda (ya’ni S=12) 02,1 12 20 25,0 2 12 1,0      ymymC ming so‘m 8 ming so‘mga teng bo‘lgan partiya olib kelinganda (ya’ni S=8) esa: 025,1 8 20 25,0 2 8 1,0      ymymC минг сўм Buyuriladigan partiya hajmini aniqlashdagi 20% lik xatolik, bizning misoli- mizda korxonaning tashish va saqlash bo‘yicha oylik xarajatlarini 2% ga oshiradi. Buni depozit jamg‘armasining stavkasi bilan tenglashtirish mumkin. Boshqacha qi- lib aytganda, Agrologistika menedjerining ushbu xatosi, pullarni depozitda «ishlat- masdan», ushlab turgan moliyachi xatosi bilan baravardir. 2.Buyurtmaning optimal o‘lchami formulasining qo‘llanilishi Uilson formulasidagi K va M kattaliklarini hisoblash, transport-tayyorlov va saqlash xarajatlari smetalarini tuzish asosida amalga oshiriladi. Ushbu hisob- lashlarning har biri bilan tanishib chiqamiz: Bitta buyurtmaga bo‘lgan transport-tayyorlov xarajatlari (K kattaligi), o‘tgan davrdagi transport-tayyorlov xarajatlarini ushbu davrda qabul qilingan buyurtma- larga nisbati bilan aniqlanadi. Transport-tayyorlov xarajatlarining smetasi, quyidagi xarajat turlarini o‘z ichiga oladi:

К 1 – yetkazish shartnomasini rasmiylashtirish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar, ya’ni xizmat safarlariga, muzokaralar olib borishga va b. bo‘lgan xarajatlar; К 2 – yetkazish jarayonida yukni qo‘riqlashga bo‘lgan xarajatlar; К 3 – sug‘urta xarajatlari; К 4 – tashish xarajatlari; К 5 – buyurtmani joylashtirish va bajarish bilan bog‘liq boshqa xarajatlar. Umumiy transport-tayyorlov xarajatlari quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: L K K n i i   1 (7.10) bu yerda: 1. L – belgilangan davrda joylashtirilgan (qabul qilingan) va bajarilgan buyurt-malar miqdori. 2. T davr ichidagi saqlash xarajatlarini, ushbu davrdagi o‘rtacha zaxira qiyma- tidagi ulushini (M kattaligi) hisoblash ham bir necha moddalarni o‘z ichiga oladi: m 1 – zaxiralar qiymatini to‘lash uchun zarur bo‘lgan kredit bo‘yicha foizlar. U quyidagi formula bo‘yicha topiladi:  pS m 21 (7.11) bu yerda: S бирлик – buyurtmaning natural ko‘rinishidagi hajmi; Р – bir birlik tovarni sotib olish bahosi, so‘m; б – kredit bo‘yicha o‘rtacha foiz stavkasi; m 2 – zaxiralarni saqlash bilan bog‘liq xodimlarning ish xaqi; m 3 – zaxiralarni saqlashda ishlatiladigan binolar va uskunalar amortizatsiya- si; m 4 – ma’muriy xarajatlar va kommunal xizmatlar; m 5 – qo‘riqlash, yo‘qotishlar va zaxiralarni saqlash bilan bog‘liq boshqa joriy xarajatlar; M kattaligi, ya’ni T davrdagi zaxiralarni saqlash xarajatlarining ushbu davr- dagi o‘rtacha zaxira qiymatidagi ulushi, quyidagi formula bo‘yicha topiladi:

Р S m M бирлик i i    1 2 (7.12)

Adabiyotlar ro‘yxati 1. Anikin B.A. Logistika: Ucheb.posobiye. M.: Infra M. 2000 g. 2. Anikin B.A Praktikum po logistike. Uchebnoye posobiye. Moskva Infra-M 2002 g. 3. Gadjinskiy A.M. “Logistika” M 2003 g.– 407 s. 4. Gadjinskiy A.M. Praktikum po logistike. M.: IVS «Marketing», 2001 g. 5. Mirotin L.B., Sergeyev V.I. Osnovi logistiki. Uchebnoye posobiye. Moskva, “Infra-M”, 1999 g. 6. Nerush Y.M. Logistika. Uchebnik dlya vuzov.-3-ye izd., pererab. i dop.- M.: YUNITI-Dana, 2003 g. 7. Nerush Y.M. “Kommercheskaya logistika” M “Banki i birji” Izdatelskoye obyedineniye “YUNITI” 1997 g.-240 s. 8. Sarkisov S.V. Upravleniye logistikoy. Uchebnoye posobiye. Moskva ZAO «Biznes-shkola «Intel-Sintez» 2001 g. 9. Samatov G‘.A. Y.K.Qoriyeva. B.Payziyev. Raqobat muhitida xalqaro transport tizimi faoliyatining logistik ishonchligi. Toshkent 2003 y. 10. Chudakov A.D. Logistika. Uchebnik. M.: OOO «Izdatelstvo RDL», 2001 g. 11. Ballou R.H. Basic Buisness logistics. New York, 1987 g. 12. Cristopher M. The Strategy of distribution management. London, 1986 y. 13. Kearney A.T. Logistics Productivity the Competitive edge in Europe. – Chicago, 1994 y. 14. Magee J., Capacino W., Rosenfiueld D. Modern logistics management. – New York, 1986 y.

O'xshashlar

Qishloq xo‘jaligi logistikada ombor xo‘jaligi

Qishloq xo‘jaligida logistikada servis xizmati ko‘rsatish

Qishloq xo‘jaligi hayvonlari uchun ozuqa tayyorlash biotexnologiyasi

Қишлоқ хўжалиги логистикада омбор хўжалиги

Xarid logistikasi