Спорт психологиясининг предмети ва вазифалари - Psixologiya - Referatlar

Спорт психологиясининг предмети ва вазифалари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

101 KB

Ko'chirib olish

Спорт психологиясининг пр е дмети ва вазифалари Режа: 1. С порт психологиясининг предмети ва вазифалари. 2. С порт психологиясининг вужудга келиши ва унинг тарихий тараққиёти. 3. Жисмоний маданият ва спорт психологияси фаниннинг илмий- тадқиқот услублари. 4. Олий таъим тизимида спорт психологияси фанининг аҳамияти.

Мавзуга оид таянч тушунча ва иборалар: психология, спортчи руҳи, старт, муррабий, суҳбат, тадқиқот ўтказиш, таққослаш, объектив ва субъектив, психодиагностика Спорт психологияси жисмоний машқ ва мусобақалар шароитида спортчи психологик фаолияти қонуниятларининг механизмини ўрганадиган фандир. Бу фан бошқа психология соҳалари билан чамбарчас боғлиқдир.Чунончи, умумий психология, педагогика, медицина, ижтимоий психология ва жисмоний маданият назарияси асослари билан биргаликда илмий изланишлар олиб боради. Бу фан спортчиларнинг спортда юқори натижаларга эришишлари йўлида ҳизмат қилади. Шунинг учун ҳам спорт психологияси фанининг мақсади спортчиларни спорт мусобақасига тайёрлашдан иборат. Бу тайёргарлик жараёни спортчилардаги махсус жисмоний сифатларни, кўникмаларини, қобилиятларини шакллантириш билимларни ўстириш, жисмоний ва руҳий тайёргарлик услубини янада такомиллаштиришни талаб қилади. С порт психологияси тренировка ва мусобақа шароитида алоҳида инсонларни ва жамоаларни психик фаолиятнинг қонуниятларини ўрганади. Спорт психологияси фани бошқа спорт психологияси бўлимлари билан боғлиқ. Умумий психология, педагогик психология, ижтимоий психологиялар билан боғлиқ бўлиб, маълумотларни спорт фаолиятида эффектни кўтариш мақсадида фойдаланилади. Лекин бу маълумотлар асосий вазифаларни ечиш (билан) учун камлик қилади. Спорт фаолияти ўзгача бўлиб, у бошқа фаолият турларидан ўз мақсадлари каби услублари билан ҳам фарқ қилади. (эришиш услублари, мақсадлари). Спорт фаолиятининг жабҳаси бу спорт мусобақасига тайёргарлик ва уларда иштирок этиш. Спортчиларда махсус билимларни, сифатларни, малакаларни талаб қиладиган жисмоний ва маънавий кучларни таранглигин талаб қилади. Командаларда мулоқот ўзгача. Спорт жамоасини бошқариш махсус билимларни талаб қилади, шунинг учун

спорт психологияси асосан ўз-ўзининг ўрганиш натижалари асосида тузилади. Спорт психологияси қуйидаги бўлимларни ўз ичига олади; спортда тарбиялаш ва ўқитиш психологияси, спортчиларни жисмоний техник ва тактик тайёрлаш психологияси, спортчининг шахс психологияси, спорт жамоасининг психологияси, спорт психо-диагностикаси. Спортнинг алоҳида турлари (масалан, футбол психологияси, сузиш психологияси, нишонга олиш психологияси, шахмат психологияси, ва ҳ.к.) шу билан бирга мусобақа фаолиятининг психологик хусусиятлари ўрганилади. Бу спорт психологиясининг бўлимлари мусобақа ва тренировка шароитларида спортчиларнинг психик фаолиятининг қонуниятларини очиб беради. Спорт психология фани қуйидаги вазифаларни ҳал этишни мақсад қилиб қўяди: 1. Спорт фаолиятининг спортчилар руҳига таъсирини ўрганиш; 2. Спорт машғулотини сифатли ташкил қилиш учун махсус психологик кўрсатмалар бериш; 3. Спортчини мусобақадан олдинги тайёргарлик ҳолатининг психологик хусусиятларини ўрганиш; 4. Спорт фаолиятини инсонпарварлаштириш мақсадида психологик муҳит ва шарт-шароитларни вужудга келтириш; 5. Спорт жамоасида ўзаро ижтимоий-психологик муносабатлар жараёнини, спорт гуруҳларини бошқаришни ва бошқарувчилик қобилиятини шакллантириш; 6. Спорт фаолиятининг ғоявийлиги; 7. Спорт фаолиятининг мотивлари; Спорт психологиясининг асосий мақсадлари. Алоҳида спортчиларда ва спорт командаларида сифат ва мохирлигини мусобақаларда иштирок этиш зарурлигида, тренировка ва мусобақага тайёргарликда психологик усулларни ишлаб чиқариш ва психик қонуниятларни шакллантиришни ўрганиш билан боғлиқ. Мана шу мақсадларни амалга оширишда қуйидаги амалий масалаларни очиш зарур:

1. Спортчиларнинг психикасига спорт фаолиятини таъсир қилишни ўрганиш: а) мусобақаларнинг психологик таҳлили (умумий ва конкрет) алоҳида спорт турларидан. Б) спортчиларнинг мусобақаларнинг таъсири. В) спортчининг психикаси мусобақанинг талабини аниқлаш. Г) мусобақада яхши чиқиш учун спортчиларга зарур бошқа спорт фанлари билан биргаликда иродавий, аҳлоқий ва психологик сифатларни аниқлаш. 2. Спорт тренировкасининг сифатлилигини ошириш учун психик шароитларни ишлаб чиқиш. Бу психологлардан қуйидагиларни талаб қилади: А) спорт тренировкасининг ҳозирги бор услублари билан янгисини излаб топиш. Б) спортчи организимнинг имкониятларидан фойдаланиш учун максимал йўлларни аниқлаш (аппарат методлари). В) алоҳида спорт турларининг психологик услубларини тасвирлаш, ишлаб чиқариш (психограмм), бу услублар психодиагностик қобилиятларни ижтимоий тузилишини ва жамоанинг психологик ҳаво иқлимини ишлаб чиқариш. Г) тренировка шарт-шароитларини мусобақа шарт-шароитлари билан яқинлаштириш, психологик омилларни аниқлаш. 3. Мусобақа олдида психологик асосларини ишлаб чиқиш керак. Мусобақаларни яхши ўтиши учун тактик ва жисмоний тайёргарликнинг ўзи камлик қилади. Сенсаматор кўникмалар билан бирга интелектуал кўникмалар, жамоа ҳаракат кўникмалари катта аҳамиятга эга. Шунинг учун мусобақа олдида тайёргарликка психик ҳолат ва жаранлар катта роль ўйнайди. 4. Спорт фаолиятининг инсонийлик психологик шароитларини ишлаб чиқиш. Спорт фаолиятининг инсонийлиги деганда травмани олдини олиш, ва спортчи шахсини бузилишини олдини олиш.

5. Уни комил инсон бўлишига шарт-шароитлар яратиш. Спорт жамоасида ижтимоий психологик кўринишларни ўрганиш. А) жамоа ичида жамоа аъзосини (хиссиётини, урф-одатларини) ўрганиш. Б) шахслараро мулоқотнинг қонуниятларини спорт командасида ўрганиш ва спортчиларнинг ўзаро психик келишувини меъзонларини ишлаб чиқариш. В) спортчиларнинг фаолиятини аҳлоқий мотивини (ижтимоий психик сабабини) ишлаб чиқариш. Г) тренернинг шахсини бошқариш услубининг таъсири спорт командаси психологиясига тайёрлаш. 6. Мусобақа ўтказиш яхши чиқиш учун жисмоний ва тактик тайёргарлик камлик қилади. Бунда интелектуал малакалар ва коллектив ҳаракатлар катта аҳамиятга эга. Шунинг учун мусобақадан олдинги тайёргарликда психик ҳолатлар ва жараёнлар роль ўйнайди. Методларни ишлаб чиқиш спорт психологиясининг асоси бўлиб келади А) мусобақа фаолиятида барқарорликни, ишончлиликни кўтариш. Б) психик ҳолатларни ўрганиш. В) спортчиларни психик чиқишини услубини, йўлларни, психопрофилактика (олдини олишни) ривожлантириш. 7. Спорт фаолиятлар (гуманитар) гуманизация шароитларни ишлаб чиқиш (инсонпарварлик). Спорт фаолиятининг гуманизацияси деганда травматизмнинг олдини олиш, зўриқишни олдини олиш, спортчи шахсини деормацияини олдини олиш. Спорт жамоасида ижтимоий психик пайдо бўлишлари ўрганиш. Спорт психологияси спорт жамоасининг фаолиятларини, хусусиятларини ўрганади ва психик қонуниятларга тавсиф беради. Бундан ташқари у бирон бир мамлакатнинг вакили бўлади мусобақа жараёнида у ўзига жавобгар ролни олади. Шунинг учун спортчининг

хулқини шаклланишида юксак аҳлоқий, сиёсий ва ватнпарварлик ҳиссиёти катта аҳамитга эга. Спорт психологияси илмий билимларнинг ёш жабҳаси, лекин шунга қарамай ўзининг тарихига эга. П.Ф.Лесгафт – рус олими асрнинг бошида деган эдики, жисмоний тарбиялаш учун нафақат анатомия ва спорт психологияси, балки инсон психологиясини билиш шарт. Одам танасининг ҳаракати ўзининг танаси ҳақида ва бажараётган ҳаракатларни бажарганда сезиларли ва мушик ҳаракатининг катта роль ўйнашини кўрсатган. Лесгафтнинг фикрлари спорт психологиясининг асоси бўлиб, билимлар жабҳаси деб ҳисобланган. Спорт психологияси асосан ўрганиш, тасвирлаш предмети каби изоҳланган. Тасвирлаб ўрганиш предмети – Спорт психологиясини ўрганиш йўналиши спорт фаолиятининг психологик тасвирлаш каби фарқ қилинар эди. Бошида жисмоний машқларни таъсири инсоннинг психик жараёнлари (интеллектуал жараён) ўрганилар эди (интеллект-ақл). Кейинчалик спорт фаолиятининг психологик таҳлил керак бўлади. Шу мақсадда фаолият тури сифати инсонни психологик муносабати ўрганилган эди. Спорт фаолиятида асосий диққат онгга қаратилган эди. Спорт ҳаракатларининг, кўникмаларнинг ҳаракатеристикасига қаратилган эди. Ўрганиш иродавий жараёнлари эмоционал жараёнлар хусусиятлари ўрганилар эди. Уларнинг спорт (асосан мусобақа фаолиятида роли), шу билан бирга спорт олдидаги ва спорт вақтидаги психик ҳолатлари жавобгар мусобақа шароитида сўз мантиқ компонентлари фаолияти онгнинг роли ва ҳаракат мамлакатларининг автоматизми ўрганилар эди. Шу билан бирга спорт фаолиятининг бошқа ҳар хил турлари махсус ўрганилади. Спорт психологияси ўзининг ўрганиш предметининг ўрганишини касбий билимлар йўналмасига эга бўла бошлади. Қўшилувчан билимлар жабҳасида ўрганиш фаолиятини сақлаган ҳолда ҳар бир билим учун асосий

деб ҳисобланган, у 2-даражада «ишлай бошлади» яъни назариясига спорт амалий муаммоларни ечишда иштирок этади. Спорт психологиясининг ривожланишининг асосий шундаки, бу босқичда у амалий ўрганиш предмети бўлиб қолади. Спортнинг назарияси ва методикаси. Бошқа спортчиларнинг иродавий муаммоси ўрганилган бўлса, улар иродавий сифатларнинг ривожи спорт-методикаси ва ғоясининг асосий назарияларда ўрганилади. Ундан кейин спортчиларнинг психик тайргарлигининг ғояси ажралиб шаклланган техник, жисмоний тактик тайёргарлиги. Спортнинг шаклланиш муаммолари кўрилиб чиқар эди. Асосий ўринни спортчининг спорт формаси ва тайёргарлигининг психологик хусусиятларини ўрганиш, эгаллаш эди асосий ўринни спортчиларнинг мусобақага психологик тайёргарлигини интенсив ўрганиш эди. Мусобақада тайёргарликнинг бир қатор концепциялари шаклланган. Педагогик ечим режасида бошқа ҳар хил муаммолар ўрганилган эди: 1. Спорт қобилиятининг муаммоси 2. Спортда психодиагностика. 3. Психорегуляция. Бу босқич кўп диссертация ишлар билан ва илмий методик материаллар психологлар ўртасида, амалий ишчилар ўртасида интенсив мулоқот орқали семинарлар турида халқаро бошқа мамлакатлар билан алоқани кенгайтириш орқали ўрганилган. Бугунги кунда спорт психологиясининг ҳолати амалий ўрганиш предмети сифатида қолган. Унинг кейинги ривожланиши конструкторлик ихтиро ва конструктор ўрганиш премети назарияси ва амалиёти спортда кўп муаммоларни очиш билан ихтироланади. Ихтиро предмети сифатида бунда нафақат бор муаммоларни балки спортнинг ривожланиш келажаги бор. Рус олимларидан В.П.Кузмин спорт психологиясини алоҳида фан сифатида шаклланишига асос солган. Замонавий спорт амалиёти ва унинг ривожланишининг янги формалари, воситалари, услублари, спортни ташкил қилиш ва бошқариш назариясини, шу билан бирга спортнинг психологик муаммолари ечимини кўзда тутиш керак. XIX асрнинг охирларида Америкада тренерлар тайёрлаш мактаби

очилди. 50 – йилларнинг охирига келиб спорт психологияси спорт амалиётида қўлланила бошлади. Спорт психологияси фани бўйича дарсликлар, ўқув қўлланмалар, илмий китоблар, инглиз ва рус тилларида чиқарила бошланди. АҚШда спорт психологияси мутахассислардан Френклин Хенри ва Артур Хэммеллар фан бўйича докторлик диссертациясини ҳимоя қилдилар. Шу йилларда Англия, Италия, Япония ва Россия давлатларида спорт психологияси фанидан илмий-тадқиқот ишлари олиб борилди. 1965 йил Римда, 1973 йил Мадридда, 1977 йил Прагада ва 1986 йил Вашингтонда спорт психологияси конгресси ўтказилди. 1925-26 йилларда П.А.Рудик томомнидан Москвада жисмоний тарбия институтининг психология кафедрасида бир қанча ишлар олиб борилди. 1960 йилларда Ўзбекистон жисмоний тарбия институтида спорт психологияси кафедрасида очилди. Ҳозирда Ўзбекистонда спорт психологияси фанига катта эътибор берилмоқда, кўплаб илмий ишлар, кандидатлик ва докторлик диссертациялари ҳимоя қилинмоқда. Жисмоний маданият фанининг мақсад ва вазифалари, жисмоний маданият ва спорт психологияси фанининг ўзига хос хусусиятлари ҳақида, спорт психологияси фанининг илмий-тадқиқот методлари ҳақида тушунча бериш. Жисмоний маданият ўқитувчиси педагогик фаолият жараёнида психологик тадқиқотлар ўтказишда спорт психологиянинг асосий услубларидан амалий фойдаланиш имконига эга бўлиш учун уларни ўзлаштириши зарур. Психологик услублари ўқувчининг психик ҳаётини табиатнинг бошқа объектларида бўлганидек, холис таҳлил этувчи тадқиқотлар олиб боришни талаб қиладиган назарий талабларга асосланиб яратилади. Бунда турли-туман усулублар, шу жумладан, психик ҳодисаларни ҳар томонлама тадқиқ этишни таъминловчи бошқа фанларнинг усулубларидан ҳам фойдаланиш мумкин.

Жисмоний маданият ўқитувчиси учун психакани тадқиқ этиш услублари, энг аввало, ўқувчи психикасини самаралироқ шакллантириш мақсадида унинг шахсини, индивидкал психологик хусусиятларини ўрганиш усуллари сифатида қаралади. Психология фанида барча психик жараёнларда процесслар, ҳолатлар ва шахснинг индивидуал хусусиятлри қандай услублар ёрдами билан ўрганилган бўлса, жисмоний маданият психологияси фанида ҳам худди ўша услублардан фойдаланилади. Спортчини объектив текшириш жараёнида спортчи фаолиятининг турли диҳатларини қадам-бақадам қайд қилиб бориш, унинг пайдо бўлиш, кечиши, ифодаланиши тўғрисида ишончли матераил тўплашга имкон беради. Жумладан, турли хил муаммоларнинг пайдо бўлиши, уни хал қилиш имкониятлари тўғрисида ўйлаш (гепотиза яратиш) қийинчилик-лардан чекинмасдан мақсадга эришиш йўллари ва усулларини танлаш, жаҳон биринчилиги ва олимпиада ўйинларида иштирок этиш режаларини тузиш, спортчиларни ўрганишда кузатиш, суҳбат, тажриба ўтказиш, спортчи фаолият маҳсулини таҳлил қилиш, тест каби услублар кенг қўламда қўлланилади. Спортчини чуқурроқ, объектив равишда тадқиқ этиш учун навбати билан бир қанча услублардан фойдаланиш мумкин: I. Кузатиш услуби. Бу услуб спорт мусобақаси ва машғулоти жараёнида спортчи руҳий сифатларини кузатиб бориш билан бирга, спортчи психикасини характерловчи зарурий материалларни кўпроқ йиғишдан иборат. Психология фанидан кузатиш услуби 1) объектив (ташқи) ҳамда 2) субъектив (ички) кузатишдан иборат икки қисмга ажратилиб ўрганилади. Кузатиш услуби воситасида қуйидаги жараёнлар ўрганилади: 1) мақсад ва вазифаларни белгилаш; 2) кузатиш объектини танлаш; 3) спортчининг қайси томонларини кузатиш ҳақида мақсад ва вазифаларни белгилаш;

4) спортчининг машқ ва мусобақа жараёнида қайси томонларини кузатиш объектини танлаш; 5) кузатиш субъекти (синалувчи) спортчини аниқлаш; 6) кузатиш муддатини (вақтини) белгилаш; 7) спортчини кузатиш давомийлигига эришиш яъни ҳар хил фаолият турида, мусобақада, машқда, ақлий ва жисмоний меҳнатга бўлган муносабатини кузатиш; 8) индивидуал ёки спорт гуруҳларини ёппасига кузатиш; 9) кузатиш маҳсулини қайд этиб боришда кундалик, суҳбат дафтари, кузатиш варақаси, видео камера ва магнитофон воситаларидан фойдаланиш. Спортчи қанчалик ақлли, заковатли, етук бўлса, спорт машғулоти ва мусобақа жараёнини мувоффақиятли бажариш ҳолати шунчалик енгил кечади. Спортчи ўзининг шахсий имкониятларини ўзгартириш билан мантиқий жиҳатдан кучайтириш имкониятига ҳам эгадир. Спортчининг билиш жараёни, индивидуал хусусиятлари, хиссиётларини ўрганиш йўли ички ўз-ўзини ва ташқи кузатиш орқали амалга оширилади. Шу боисдан кузатишнинг ҳар иккала ҳар йўлини инобатга олган ҳолда илмий тадқиқот ишлари олиб борилса, у тақдирда кутилган ижобий натижани қўлга киритиш мумкин. Кўпинча тажрибали психолог, ўқитувчи, педагог ва тренерлар ўз- ўзини кузатиш орқали тўплаган маълумотларига асосланган ҳолда ўзгалар фикр юритишини таҳлил қилиш билан чегараланмасдан, балки спортчининг ташқи (объектив) ва ички (субъектив) ҳаракатлари ва хулқ-атвори ҳақида илмий хулосалар чиқариб олиш имкониятига эга бўлади. Масалан, спортчини кузатиш орқали ундаги эмоционал ўзгаришларни аниқлашда ташқари, спортчининг мусобақадаги хавфли вазиятларда ва ақл-заковатининг ички механизмлари вужудга келиши ва кечиши юзасидан. Маълумотлар олинади. Натижада спортчининг мусобақага жисмоний ва психология тайёргарлик ҳолати қай тарзда, қай тезликда, қай шаклда рўй беришда кузатилади.Бошланғич синф ёшидаги болаларнинг жисмоний ҳаракат ва

ўйин фаолияини кузатиш орқали ҳаракатнинг, образли тафаккурнинг ривожланишига ҳаракатли ва сюжетли ўйин турлари таъсири, шунингдек, спорт билан шуғулланаётган ўқувчининг спорт турлари бўйича мустақил фикр юритиши, ғалаба, ҳаяжон, эҳтирос каби ақлий ҳисларнинг пайдо бўлиши ўқувчининг спорт тўғрисидаги тафаккурининг ўсишидан далолат беради. Тажрибаларимизнинг кўрсатишича, кузатиш ёрдамида спорт билан шуғулланаётган ўқувчининг чаққонлиги, чидамлилиги, ташаббускорлиги, спорт мусобақаси жараёнида фикрининг бир объектга йўналтирилганлиги, ташқи таъсирга берилмаслиги, юз аломатларидаги ташвиш ва изтироб, кўзларидаги ғайритабиий ҳолат, ўз-ўзича ички нутқнинг пайдо бўлиши, ўз рақибига, томошабин ва ҳакамларга синчковлик билан қараши,ғазаб ва ҳурсандлик каби руҳий кечинмаларини кузатиш орқали илмий-услубий маълумотларни тўплаш мумкин. Шунингдек, спортчининг спортдаги ижодкорлиги ва эришган натижаларини кузатиш орқали спортга ўта берилиши, хавфли вазиятда қўлнинг, умуман тананинг титраши, кайфиятдаги беқарорликни аниқлаш билан спортчининг ўзини бошқариши, ўзини тута билиши қай тарзда кечиши бўйича у ёки бу хулосага келинади. Кузатишнинг қулай ва самарали жиҳатлари билан бирга, унинг заиф томонлари ҳам мавжуд. Жумладан, спортчи характерида ифодаланадиган кескин ўзгаришлар юз бериши сабабини ўрганишни кузатиш ёрдамида амалга ошириб бўлмайди. Шу сабабли спортчи психологиясини тадқиқ этишда бошқа услублардан фойдаланишга ҳам тўғри келади. II . Ташкилий услуб. Бу услубда тажрибанинг илмий стратегик томонлари аниқланади. Бу гуруҳдаги услубларга қуйидагилар киради: А) таққослаш услуби, орқали спортчининг турли руҳий ҳолати, жараёни, ёш хусусиятлари, жинси, руҳий тайёргарлиги ва жисмоний тарбияга хос характер хусусиятлари ўрганилади: Б) ташкилий услуб ёрдамида кўп йиллик махсус жисмоний машқ бажариш орқали спортчи ҳаракатларининг ривожланиши ўрганилади.Бу услуб мактабда жисмоний маданият ўқитишни такомиллаштиради,

спортчиларнинг кўп йиллик спорт машғулоти жараёнининг сифатини оширишда қўл келади: В) умумийлик услубининг асосий мақсади бирор объектни ўрганишдан иборатдир. Спортчининг ҳаракатлари махсус техник асбоблар ёрдамида ўрганилади. III . Табиий тажриба ўтказиш услуби аниқ фаолиятни ташкил этишда қўлланилади. Жисмоний маданият дарсида,спорт мусобақаси даврида аниқ сифатлар ўрганилади. Бу услубда тажриба ўтказувчи киши спортчига билдирмасдан унинг ўзига керакли томонларни ўрганади. Масалан, қобилиятини, малакасини қизиқишларини ўрганишга ҳаракат қилади. IV . Психодиогностика услуби орқали спортчининг жисмоний ва руҳий ҳаракатларининг ревожланиши ўрганилади. Жумладан, аниқ спорт турларининг махсус хусусиятларини; спортчининг мусобақадан олдинги, мусобақа вақтидаги, мусобақадан кейинги руҳий ҳолатини ўрганади ҳмда спортчининг мусобақага тайёргарлигини, спорт машқини бажаришдаги руҳий кучланишини ўрганади. Бу услубдан спортчиларни комондага саралаб олишда, уларнинг ақлий, хис-туйғулари, иродавий сифатларини аниқлашда фойдаланиш мумкин. V . Эмпирик усулбида суҳбат, анкета, рейтинг, социаметрия ва биография йўлларидан фойдаланса бўлади. Бунга ҳм ўз-ўзини кузатиш услублари киради. VI . Миқдор сифатларини таҳлил қилиш услубида математик корреляциялар ёрдамида аниқ материаллар ишлаб чиқилади. Биринчидан спортчилар эслаб тизимининг кучли ёки кучсизлигига қараб гуруҳларга ажратилади. Иккинчидан, асаб тизимининг типларларини ўрганиш орқали уларнинг темпераменти аниқланади. Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисидаги Қонуни»да таълим олувчиларни юксак маънавий-ахлоқий тарбия ва маърифий ишларнинг самарали шакллари ва психологик услубларини ишлаб чиқиш ҳамда юқори

малакали кадрлар тайёрлаш бугунги куннинг асосий вазифаларидан бири эканлиги таъкидланади. Олий таълим тизимида спорт психологияси фанини ўргатиш, мақсад ва вазифалар, Олий таълим тизимида олиб борилаётган оммавий ишлар, спорт мусобақалар ҳақида, жисмоний тарбия ўқитувчиси, спортчини тайёрлашнинг психологик асослари ҳаида тушунча бериш. Олий таълим тизими талабаларга педагогик ва психологик билимларни ўргатишда уларда маънавий аҳлоқий сифатларни таркиб топтириш: психология фанларида ҳар бир талабада ёш авлодни ўқитиш ва тарбиялаш борасидаги ўз ишларини зўр завқ-шавқ ва мамнуният билан, ўзларининг маънавий бурчларинияхши англаб бажаришга одатлантириш зарур. Юксак аҳлоқли, адолатли, талабчан, интизомли,ширинсўз спортчи ва спорт ходимларини тайёрлаш энг муҳими, талабаларни мустақил оилавий ва ижтимоий ҳаётга тайёрлаш шу куннинг талабидир. Спортчининг гуруҳ ва жамоада шахс сифатида ўзлари яшаб турган жамият томонидан қабул қилинган аҳлоқий талабларни адо этишлари маънавий ҳислар асосида амалга оширилади. Бу жараёнда спортчининг мураккаб, сермазмун, кучли ҳислари: ўртоқлик ва дўстлик ҳислари: муҳаббат ва рашк, инсонпарварлик ва ватанпарварлик ҳислари, ҳуқуқ ва бурч тенглигига асосланиши лозим. Университет талаба-спортчиларининг бурчининг англашини ўзиёқ спочининг тетиклик ва хурсандлик ҳиссини, ўз кучларига ишонч ҳиссини, юксак оптимизм ҳиссини туғдиради. Спортчидаги оптимизм реал гўзаллик ва хурсандлик ҳиссидир. Маънавий ҳис мустақил жамият қураётган, бутун тинчлик учун курашчи бўлган ва бу билан юксак вазифани бажараётган Ўзбекистон фуқаросининг шон ва шараф ҳиссидир.

Ҳозирги кунда университетда «Камолат», «Олипиада», «Универсиада» каби спорт мусобақалари кенг ўтказилмоқда. Бу жамоаларнинг қатнашчилари ўқишда умумийликни англашда, ўзаро ёрдамлашишда, ўзаро маъсулиятни ҳис қилишда, шу жамоанинг олдида турган вазифаларни ҳал қилишда ижобий ҳислатларни намоён қилмоқда. Спорт ва жисмоний маданият психологияси бўлажак жисмоний тарбия ўқитувчилари, ҳар бир спорт тури бўйича мураббийларга психологик таълим беришда ёрдам беради.

Фойдаланилган адабиётлар: Асосий адабиётлар: 1. Баркамол авлод-Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори:Т.,1998. 2. Ўзбекистон болалар спортини ривожлантириш жамғармасини тузиш тўғрисида. Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармони. «Маърифат» газетаси, 2002 йил 26 октябр Қўшимча адабиётлар : 1. П.А. Рудик «Психология» Москва, 1974 йил 2. Джамгарова Т.Т. , А.Ц. Пуни «Психология физического воспитания и спорта» Москва, 1979 йил

O'xshashlar

Спорт психологиясининг предмети

Мулоқот психологиясининг предмети, мақсади ва вазифалари

Ижод психологиясининг предмети

Мехнат психологиясининг тарихи ва унинг предмети

Мехнат психологиясининг тарихи ва унинг предмети