logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Psixologiya
  4. O'zbekiston psixologlari tadqiqotlarda o'qitish muammolari

O'zbekiston psixologlari tadqiqotlarda o'qitish muammolari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

45 KB
Ko'chirib olish
O&#39;zbekiston psixologlari tadqiqotlarda o&#39;qitish muammolari Ta &#39; lim tizimini tubdan tashkil qilish o &#39; quv faoliyatini takomillashtirish , o &#39; quvchi shaxsini psixologik jihatdan rivojlantirish hozirgi kunda dolzarb masala hisoblanadi . Bu borada O &#39; zbekiston psixologlaridan M . G . Davletshin , B . RQodirov , E . G &#39; oziyev , RJ . Sunnatova , S . Jalilova , F . Haydarov , Z . T . Nishonovalar tomonidan bu borada tadqiqot ishlari olib borilib ta &#39; lim muassasalarida o &#39; qitish , tarbiya berish masalalari atroflicha yoritib berilgan . M . G . Davletshin o &#39; z tadqiqotlarida talabalaming o &#39; qish faoliyatidagi kotiikma , malakalarini hosil bo &#39; lishi va psixik qobiliyatlami rivojlantirish masalalarini ilgari surdi . Shuningdek, uning shogirdlari tomonidan tadqiqot muammosini ilmiy dalillar asosida asoslab berganlar. Jumladan, M.G.Davletshin, S.X.Jalilovalar tomonidan hozirgi zamon ta&#39;limining asosiy yo&#39;nalishlari sifatida quyidagilar belgilangan: a) ta&#39;limning har bir darajasini uzluksiz ta&#39;lim tizimining tarkibiy qismi sifatida anglash. Bu yo&#39;nalish maktab bilan oliy o&#39;quv yurti o&#39;rtasidagi aloqa muammolarinigina emas, balki talabalaming kasbiy tayyorligini oshirish vazifasini hisobga olgan holda oliy o&#39;quv yurti bilan mutaxassisning ishlab chiqarish faoUyati o&#39;rtasidagi aloqani ham ko&#39;zda tutadi; b) «Ta&#39;limni industriallashtirish» ya&#39;ni kompyuterlashtirish va texnologiyalashtirish asosida hozirgi zamon jamiyatining aqliy faoliyatini kuchaytirish; d) ta&#39;limning hozirgi vaqtgacha ustunlik qilgan «xborot beruvchilik shakllaridan faol o&#39;qitish metodlari va shakllariga o&#39;tisa. Bu yo&#39;nalish «Xotira maktabi»dan «tushunish maktabi», «tafakkur maktabi»ga o&#39;tishdan iborat; e) o&#39;quv tarbiyaviy jarayonni tashkil qilish va boshqarishning qat&#39;iy belgilangan nazorat usullaridan rivojlantiruvchi, faollashtimvchi, takomillashtimvchi usullar va o&#39;yin usullariga o&#39;tish. Bu esa ta&#39;lim oluvchilarning tashkiliy-ijodiy, mustaqil faoliyatini qo&#39;llab-quwatlash va uni rivojlantirishni taqozo etadi. 0 ta&#39;lim oluvchi va muallim o&#39;rtasidagi o&#39;zaro ta&#39;sirini tashkil etish, ta&#39;lim oluvchilarning birgalikdagi jamoa faolligi sifatida tashkil qilish zamriyati qayd qilinadi. Bunda asosiy urug&#39;, o&#39;qituvchining bilim berish faoliyatidan talabaning bilim olish faoliyatiga o&#39;tkaziladi. Psixolog E.G&#39;oziyev tomonidan ham o&#39;quvchilar o&#39;quv faoliyatlari xususiyatlari talabalar o&#39;qish jarayonlari va undagi qiyinchiliklar masalalari tadqiq qilingan. Uning «O&#39;quv faohyatini boshqarishi» nomli o&#39;quv qo&#39;llanmasida o&#39;quv jarayonini boshqarish, bu borada xorij tadqiqotlari o&#39;quvchi shaxsi va aqliy taraqqiyot, intellekt muammolari tahlil qilingan. Shuningdek, olim tomonidan tafakkur muammosi keng doirada talqin qilinib, yoshga xos tafakkur jarayonlarini rivojlanish ko&#39;rsatkichlari tadqiqot natijalari asosida yoritib berilgan. Ma&#39;lumki talabalaming yetakchi faoliyati o&#39;qish hisoblanadi. O&#39;quv faoliyati jarayonida mutaxassislami tayyorlashning asosiy maqsadlariga erishiladi. O&#39;qish faoliyati talabaning psixik jarayonlarini xususiyatlari rivojlanishiga kasbiy muhim bilimlar, ko&#39;nikmalar va malakalarni egallashga ta&#39;sir ko&#39;rsatadi. Agar o&#39;qish ijodga aylansa, talabalarning hissiy sohasiga ijobiy ta&#39;sir qiladi, diqqat va xotirasini rivojlantiradi, qoniqish hissini yuzaga keltiradi, faoliyatga nisbatan qiziqishi ortadi. AAAbdurazzoqov va E.P.Nazirovlaming o&#39;tkazgan tadqiqot -laridan ma&#39;lum bo&#39;Iishicha birinchi va ikkinchi kurslarda auditoriyada beriiadigan vazifalarga qiziqish kuchli bo&#39;ladi. Yuqori kurslarda esa auditoriyadan tashqari vazifalarga va mutaxassislikka bog&#39;liq fanlarni chuqur o&#39;rganishga qiziqish kuchayadi. Shuning uchun talabalarning o&#39;quv faoliyatini rivojlantirishda ularning bu xususiyatlarini e&#39;tiborga olish maqsadga muvofiq. Talabalarning o&#39;quv faoliyatini o&#39;rgangan E.G&#39;oziyev rahbarligida uning shogirdlari tomonidan zo&#39;r qiziqish bilan o&#39;rganildi. Jumladan, A.X.Ruxiyeva «Talabalar o&#39;quv faoliyatida o&#39;z-o&#39;zini boshqarishning psixologik xususiyatlari» mavzusidagi nomzodlik dissertatsiyasida umumlashgan o&#39;quv faoliyatining usullari sistemasi orqali o&#39;quv faoliyatini boshqarish deganda maqsadga yo&#39;naltirilgan, rejalashtirilgan, nazorat qilinadigan sistemalashtiriladigan, tashkil qiiinadigan mustaqil bilim olishga qodir bo&#39;lgan faoliyatni tushuniladi. Tadqiqotda o&#39;z-o&#39;zini boshqarishning barcha komponentlarining tarkibiy qismlari xususiyatlarga egaligi professional qiziqishini takomillashtirish va faoliyatni amalga oshirishda uchraydigan to&#39;siqlarni yengish orqali talaba o&#39;quv faoliyati subyektiga aylanishi isbotlangan. RJ.Sunnatova ilmiy izlanishlarida shaxsda o&#39;z-o&#39;zini boshqarish va tafakkur operatsiyalari tadqiq qilinib, bu borada tadqiqot ishlari olib borildi. Olim tomonidan ta&#39;lim muassasalarida o&#39;qitish ishlarini tashkil qilish va uni shaxs rivojlanishiga ta&#39;sir masalalari yetarlicha yoritib berildi. Shuningdek, olti yoshli bolalarni maktab ta&#39;limiga tayyorligi, moslashish xususiyatlari, psixik rivojlanish masalalari atroflicha tahlil qilingan. Z.T.Nishonova tadqiqotlarida aynan o&#39;smirlik davri o&#39;quv fa&#39;-&#39;iyatlarini egailash masalalari yoritiiib, muallif bu borada tafakkur sifatlarini rivojlanishi, bilimlar egaUashning asosi ekanligini tadqiqot natijalari asosida ko&#39;rsatib o&#39;tadi. F.I.Haydarov tomonidan o&#39;rganilgan muammo o&#39;quv faoliyati motivlari masalasiga bag&#39;ishl&#34; - &#39;2-? n bo&#39;lib bu borada qishloq va shahar maktablari o&#39;quvchilarining o&#39;qish motivlarini rivojlanishi bo&#39;yicha f<dqiqot ishini olib bordi. Tadqiqot natijalaridan shuni ko&#39;rish mumkin-ki, o&#39;smirlik davrida o&#39;qish motivlarini namoyon bo&#39;lish xususiyatlari ya&#39;ni bilish, ijtimoiy, tashqi, ichki motivlari yoritiladi. Shuningdek, ularning o&#39;zaro farqlar bo&#39;yicha dinamikasi ko&#39;rsatiladi. Ma&#39;lumki, shaxsda o&#39;qishga nisbatan ijobiy xususiyat bilimga qiziqish, intiluvchanlikni yuzaga chiqishi ichki turtki sabablar ya&#39;ni motivlarga bog&#39;liqligi asoslab berilgan. S.XJalilovaning «Pedagogika instituti talabalarida shaxsiy sifatlar shakllanishining psixologik xususiyatlari» mavzusidagi nomzodlik dissertatsiyasida talabalarda shaxsiy sifatlar shakllanishining dinamikasini aniqlashga uringan. Pedagogika institutlaridagi ta&#39;lim jarayonida talabalarni sistemali o&#39;rganish shuni ko&#39;rsatadiki, «retrospektiv», «real», «ideal» va «refleksiv» - «men»ni bir-biri bilan taqqoslash talabalarning shaxsiy-ehtiyoj sohasiga hamda ularning shaxsiy professionallashuv jarayoniga ta&#39;sir qiladi. Tadqiqotlardan olingan ma&#39;lumotlar asosida pedagogika institutlarining talabalarini psixologik-pedagogik tayyorlashni takomillashtirish bo&#39;yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan bo&#39;lib, bu tavsiyalar milliy psixologiya va pedago-gikaning eng yaxshi an&#39;analarini hisobga olgan holda tuzilgan. Muallifning ta&#39;kidlashicha, pedagogika oliy o&#39;quv yurtida bo&#39;lajak o&#39;qituvchilarni pedagogik-psixologik jihatdan tayyorlash, takomil lashtirish talabalardagi o&#39;z kasbiga bo&#39;lgan psixologik qarashni qayta qurish hamda «ideal o&#39;qituvchi» bo&#39;lajak o&#39;qituvchi shaxsini rivojlantirishning asosiy vositasi ekanligi sababli talabalarning uzluksiz amaliyotda qatnashish jarayonini sifat va miqdor jihatdan kuchaytirish lozim. S.X.Jalilovaning fikricha, talabalarni psixologik- pedagogik tomondan tayyorlashda mashg&#39;ulotlaming usul va turiari awalambor, talabalarning ijodiy imkoniyatlarini rivojlantirishga, ularning o&#39;zlariga, atrofdagilarga, jamiyatga bo&#39;lgan subyektiv munosabatlarini psixologik jihatdan qayta qurishlariga yo&#39;naltirilgan bo&#39;lishi kerak. Yuqoridagi fikrlardan ko&#39;rinib turibdiki, o&#39;qish, o&#39;qitish masalasiga e&#39;tiborning ortishi bu boradagi keng doiradagi tadqiqot ishlari olib borilishiga turtki bo&#39;ladi. O&#39;quv faoliyati masalasining mohiyat mazmuni o&#39;rganilgan bo&#39;lsada, yosh olimlarimiz tomonidan uning o&#39;rganilmagan jabhalari bo&#39;yicha ilmiy izlanishJar olib borilmoqda. Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Karimov I.A. Barkamol avlod O&#39;zbekiston taraqqiyotining poydevori. - Т .: «O&#39;zbekiston», 1997. 2. Karimov I.A. Barkamol avlod orzusi. - Т .: «O&#39;zbekiston», 2000. 3. Karimov I.A. O&#39;zbekiston XXI asrga intilmoqda. - Т .: «O&#39;zbekiston», 2001. 4. Активные методы обучения педагогов и руководителей учреждений образования. Тезисы докладов. -Пермь, 1993. 5. Андреева Г.М. Социальная психология. -М., 1998-376-с. 6. Бадмаев Б.С.Психология: как ее изучить и усвоить. - М.,1997.-256-с. 7. Бадмаев Б.С. Психология и методика ускоренного обучения.-М., 1998.- 272 с. 8. Бадмаев. Методика преподавания психологии М.: 2001. 9. Введение в психологию: Учебник для высш.школы/Под общ.ред.А.В.Петровского.-М., 1996. -493-с. 10. Возрастная и педагогическая психология: Учеб.пособие для институтов /Под ред. М.В.Гомезо и др. -М., 1984. - 256-с. 11. Галперин П.Я. Психология как объективная наука. Избр. психологические труды. -М.: Воронеж, 1998. - 480 с. 12. Галперин П.Я., Талызина Н.Ф. Формирование знаний и умений на основе теории поэтапного усвоения умственных действий. — М.: 1968. 13. Гиппенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. -М.: 1996. - 336-с.

O'xshashlar

O’zbekiston psixologlari tadqiqotlarida o’qitish muammolari
Sharq allomalari asarlarida o'qitish usullari
Bolalar psixologiyasi muammolari
Psixologiya fanlarini o'qitish metodikasi fanining predmeti
Oilaviy munosabatlarni tadqiq etishning nazariy-metodologik asoslari. Jinsiy farqlar psixologiyasi