Хозирги замон психологияси предмети максади ва унинг вазифаси - Psixologiya - Referatlar

Хозирги замон психологияси предмети максади ва унинг вазифаси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

110.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа : 1. Психология предмети ҳакида тушунча. 2. Психик ҳодисалар. 3. Буюк мутафаккирлар руҳий ҳодисалар ҳакида. 4. Фанлар тизимида психологиянинг ўрни. 5. Психология тармоклари. 6. хозирги замон психологиясининг максади, вазифалари ва аҳамияти.

www.arxiv.uz Психология-лотинча «псюхе» - руҳ, жон, «логос» - фан, таълимот деган сўзлардан олинган бўлиб, руҳ, жон ҳакидаги фан деган маънони англатади. Психология фанига бериладиган таърифлар ҳам жуда хилма-хил бўлиб, шулардан айримларини кўриб чикадиган бўлсак фактлар, уларнинг конуниятлари ва психика механизмлари ҳакидаги фандир. Психология-кишининг ички дунёси, уни билиб олиш ва ҳаётда кўлланиш ҳакидаги фандир. Кўриниб туриптики, барча таърифларда ҳам психика ҳакида сўз бормокда. Хўш, психика нима? Психика лотинча псюхе сўзидан келиб чиккан бўлиб, руҳ, жон деган маънони билдиради. Психика сезги, идрок, тафаккур, ҳиссиёт, ирода, хотира ва бошка шу каби тушунчалар билан гуруҳларга ажратилиб, ҳаммаси биргаликда кишининг психикаси, кишининг ички дунёси, унинг руҳий ҳаёти ва ҳоказолар деб ҳам аталадиган тушунчаларни ҳосил килади. Бундан ташкари биз амалиётда психик ҳодисалар, руҳий ҳодисалар деган ибораларга ҳам жуда кўп дуч келамиз. Психика- юксак тараккий этган материянинг яъни миянинг маҳсули бўлиб, тирик мавжудотнинг ташки оламни мияда акс эттирилиши билан боғлик бўлган мураккаб ҳодисалар хоссаси мажмуидир. Психиканинг киска ва содда таърифи-объектив оламни субъектив акс эттирилишидир. Психика барча жонзотларга, жумладан инсонга хосдир. Шунинг учун ҳам биз кўпинча инсон психикаси, ҳайвон психикаси деган ибораларни эшитиб коламиз. Ташки оламни акс эттириш билан боғлик бўлган биологик, физик ҳодисаларни ҳам учратиб коламиз, лекин биз буларни бир-биридан нималар билан фарк килишини билиб олишимиз керак. (Масалан, рефлекс, инстинкт, тропизм ва ҳ.). Илмий психологиянинг предмети деганда, аввало психик ҳаётнинг конкрет фактлари назарда тутилади, психик ҳаётга доир ҳар бир факт эса ҳам микдор, ҳам сифат жиҳатидан характерли хусусиятга эга. Психологиянинг ўрганадиган объекти психик ҳодисалардир .

www.arxiv.uz Психик ҳодисалар ўз навбатида уч асосий гуруҳга бўлинади: психик ҳолатлар, психик жараёнлар, психик хусусиятлар. Психик ҳолатлар психик фаолиятнинг вактинчалик динамикаси билан характерланадиган ҳодисалар бўлиб, бу кишининг ички дунёсининг муҳим томонларини ҳисобга олган ҳолда фаолиятга таъсир этадиган омиллардир. Психик ҳолатларга чарчаш (толикиш), эмоционал зўрикиш (аффект, стресс), монотония (диккинафаслик, зерикиш), уйку ҳолати, уйғоклик ҳолати ва бошкалар. Психик жараёнлар-сезги аъзоларига ташки таъсир шакллари, инсон ва ташки муҳит, ички кечинмалари ўртасида боғланишлар шакли бўлиши мумкин. Одатда психик жараёнлар деганда сезги, идрок, тафаккур, хаёл, хотира, ҳиссиёт, ирода тушунилади. Психик ҳодисаларнинг учинчи гуруҳи-психик хусусиятлар бўлиб, одамдаги такрорланмас, бир-биридан фарклаб олиш учун зарур бўлган хусусиятлардир. Бу хусусиятлар кишининг ўзига, атрофидаги одамларга, нарсаларга, меҳнатга муносабатларида, бир сўз билан айтганда унинг хулк- атворида намоён бўладиган хусусиятлардир. Психик хусусиятлар ичида шундай хиллари ҳам борки, булар шахснинг ўзига хос, индивидуал хусусиятлари деб айтилади. Булар-темперамент, характер, кобилиятдир. Психология ташки оламни акс эттириш ҳакидаги фан бўлганлигидан келиб чикиб у жисмоний акс эттириш, физиологик акс эттириш, психик акс эттириш, психика ҳакида таълимот деб айтишга имкон беради. Психологияни ўрганадиган объектлари ўзаро таъсирланувчи реал олам вокелигидир. Психология фанининг предмети-психиканиниг намоён бўлиши ва ривожланиши конуниятларини ўрганишдир. Психологиянинг вазифаси психологик фактлар ва конуниятларни ўрганиш билан бир каторда психик фаолиятнинг механизмларини аниклашдан иборатдир. Шундай килиб, психология фан сифатида психика фактларини, конуниятларини ва механизмларини ўрганади.

www.arxiv.uz Муаммоли савол: Психик ходисалар деганда нимани тушинасиз? Психология кадимий фанлардан ҳисобланади. Унинг пайдо бўлиши кишилик жамияти тараккиёти билан боғликдир. Ижтимоий ҳаёт эҳти-ёжлари кадим замонлардан буён кишини теварак-атрофдаги одамларнинг психик жиҳатдан тузилиш хусусиятларини фарклай билишга ва уларни ўз ҳатти- ҳаракатларида ҳисобга олишга мажбур этиб келган. хар кандай одам ўз тажрибаларига асосланиб, ўзига атроф вокеликни у ёки бу тарзда идрок килишига караб, атроф оламни идрок килишига, нарса ва ҳодисаларни фарклашига караб, англаб етишига караб фаркланади, ўзига ҳисоб беради. Биз кушлар овозини ва музика куйларини эшитамиз ва фарклаймиз, турли нарсаларни кўрамиз, турли ҳидларни, турли таомлар мазасини сезамиз ва бу ҳакда тасаввурга эга бўламиз. Одам ўзини ўраб турган оламни билибгина колмай, шу оламдаги нарса ва ҳодисаларга ўз муносабатини ҳам билдиради. Одам ўз атрофидаги оламни идрок килибгина колмай унга ўзига хос муносабатда ҳам бўлади, яъни ўзининг фаоллигини намоён килади, тегишли хулоса чикаради, максадга интилади, ташаббус ва шижоат кўрсатади, кийинчиликларни енгиб ўтишга ҳаракат килади, бошкача килиб айтганда ўз ирода кучини намойиш этади. Ва ниҳоят, ҳар бир одам бир-биридан нимаси биландир фарк килади, масалан бир одам мусика билан кизикади, бошка биров спорт билан кизикади, бир одам математикага кобилиятли бўлса, бошка биров бадиий ижод билан шуғулланишни маъкул кўради, биров кизиккон, сержахл, ўзини тутолмайдиган бўлса, бошка бирови босик, андишали, биров меҳнаткаш ва камтарин бўлса бошка бирови ялков, димоғдор бўлиши мумкин. Буларнинг барчаси инсон психикасидаги тафовутлардир. Психологиянинг фан сифатида шаклланиши кадимги олим- мутафаккирлар-Платон (Афлотун), Аристотел (Арасту), Гераклит, Демокрит, Гиппократ, Гален ва ватандошимиз Абу Али ибн Сино, Абу Наср Форобий,

www.arxiv.uz Абу Райхон Беруний номлари билан, ва ниҳоят рус олимлари И.М.Сеченов, И.П.Павлов номлари билан боғликдир. хаёт психология зиммасига мураккаб назарий ва амалий вазифаларни юклайди. Психологиянинг асосий назарий вазифаси психик фаолиятнинг моҳиятини, унинг содир бўлиш ва ривожланиш конуниятларини тушунтиришдан иборатдир. Инсоннинг барча ҳаёти ва фаолияти жараёнида унинг психикасини ўрганиш ва бошкариш психологиянинг амалий вазифаси ҳисобланади. Бу вазифаларни ҳал килиш, асосий маълумотларни тўплаш ва умумий назарияни бойитиш даврида психологияда бирканча мустакил соҳалар ажралиб чикди. Дастлабки вактлардан бошлаб, ҳатто ҳозир ҳам айрим мамлакатларда психология фалсафанинг таркибида деб ҳисоблаб келинган. Психология инсон ва унинг камолоти билан бевосита боғлик бўлган бир неча фанлар билан - физиология, педагогика, этнография сингари фанлар билан узвий боғликдир. Ижтимоий ҳаёт эҳтиёжлари кадим замонлардан буён кишини теварак атрофидаги одамларнинг психик жиҳатдан тузилиш хусусиятларини фарклай билишга ва уларни ўз ҳатти-ҳаракатларида ҳисобга олишга мажбур этиб келган. Ибтидоий одамнинг тасаввурида руҳ танадан батамом ажратилмаган бўлади. Бундай тасаввурлар ҳаёт ҳодисалари ва онгни, шу жумладан, уйку, ўлим, ҳушидан кетиш ва шу кабиларни ноилмий, примитив тарзда талкин килиш окибатида таркиб топгандир. Кейинчалик жамият тараккий эта борган сари, режалаштириш ва ижронинг, жисмоний меҳнат ва ишлаб чикаришнинг, маънавий кучларнинг табакалашуви, синфий жамиятнинг пайдо бўлиши ва кишининг мавҳумлаштириш кобилияти ривожлана бориши муносабати билан жоннинг моддийликдан холи табиати ҳакидаги ғоялар пайдо бўлди. Шу билан бирга олдинги, антимистик, афсонавий тасаввурлар ўрнини руҳни борликнинг натурфалсафий манзараси нуктаи назаридан тушунтиришга интилишлар эгаллай бошлади

www.arxiv.uz Натурфайласуфлар - Фалес (э.о. VI . аср), Анаксимен (э.о. V .аср), Гераклит (э.о. VI - V . аср) руҳни олам ибтидосини ташкил этувчи нарсалар- сув, ҳаво, оловнинг одамлар ва ҳайвонларга жон ато этувчи шакли тарзида талкин килишган. Платон (Афлотун) (э.о. 428-347. аср), бу файласуфлар орасида алоҳида ажралиб туради. У жоннинг кисмлари тўғрисидаги тушунчани яратди. Шундай кисмлар деб акл-идрокни, жасоратни, орзу-истакни алоҳида ажратиб кўрсатди ва улар тананинг турли кисмлари (бош, кўкрак, корин бўшлиги) га жойлашган бўлади деган фикрни илгари сурди. Платоннинг фикрича, жоннинг кисмлари одамларда бир хил таксимланган бўлиб, улардан бирининг бошкаларига караганда устун бўлиши индивиднинг у ёки бу социал гуруҳга мансублигини белгилайди. Платоннинг шогирди Аристотел (э.о. 384-322) нинг таълимоти анча илгарилаб кетдики, у психологик фикрларни табиий - илмий асосга кайта куриб, уни биология ва тиббиёт билан боғлади. Буни ўзининг «Жон тўғрисида» деган асарида баён килди. Аристотел руҳий фаолиятни ўрганишнинг тажриба усулини, объектив методни ҳимоя килиб чиккан эди. Аристотел кишилик тафакури тарихида биринчи бўлиб руҳ, жон ва тананинг ажралмас эканлиги ғоясини илгари сурди. «Руҳ дарғазаб бўлаётир, деб айтиш бирор кишининг руҳ мато тўкияпти ёки уй кураяпти дейиши билан баробардир» - деб ёзган эди Аристотел. Жон кисмларга бўлина олмайди, лекин у фаолиятнинг озикланиш, ҳис этиш, ҳаракатга келтириш, акл-идрок каби турларига оид саъи-ҳаракатларда намоён бўлади. Ўсимликлар, ҳайвонлар руҳи ва акл идрокли зот руҳи тўғрисидаги таълимотлари билан Аристотел олий кобилиятлар содда кобилиятлардан ва уларнинг негизида пайдо бўлишини билдирадиган ривожланиш принципини жорий этди. Одамда ҳаёт ва психика ривожланишининг ибтидо даражаси мавжуддир. Сезги дастлабки билиш кобилияти боскичи ҳисобланади. Сезги тасаввурлар шаклида из колдиради. Аристотел илгари сезги азоларига таъсир ўтказган нарсалар образларининг

www.arxiv.uz тасаввур тарзида мавжудлигини кашф этди. У шунингдек бу тасвирлар ўхшашлиги, турдошлиги ва кескин фаркланиши каби учта йўналишда бирлашувини ҳам кўрсатди. Бу билан психик ҳодисалар ассоциацияси (боғланиши) нинг асосий турларини очиб берди. Аристотел организмнинг табиатдан олган имкониятларни факат ўзининг хусусий фаоллиги оркалигини рўёбга чикаришига асосланган ҳолда характернинг реал фаолиятида шаклланиши тўғрисидаги назарияни илгари сурди. Кишининг адолатпарвар ва кўнгилчан бўлиши унинг адолатли ва меъёридаги ҳаракатларни тез-тез такрорлайвериши натижасида рўй беради, дейди. Гераклит, Демокрит, Афлотун, Аристотелларнинг таълимотлари кейинги асрларда психологик ғояларни ривожланишида таянч нукта, асос бўлди. Аста-секин руҳ ҳакидаги тушунча ҳозир биз психика деб атаётган даражага нисбатан кўлланила бошлади. Психика категорияси замирида онг ҳакидаги тушунча майдонга келди. Киши факат идрок ва тафаккурга эга бўлиб колмасдан, балки уларни унга мансублигини эътироф этишга ихтиёрий ҳаракатлар килибгина колмасдан, балки бу ҳаракатларни уни ўзи килаётганини билишга ҳам кодирдир. Эрамиздан олдинги иккинчи асрда Римлик врач Гален физиология ва тиббиёт ютукларини умумлаштириб, психикани физиологик негизи ҳакидаги тасаввурларни бойитди ва онг тушунчасига якинлашиб келди. У диккат, хотира, мулоҳаза иштирок этадиган ҳаракатларни киши, масалан, уйкусида бажарадиган ҳаракатлардан чегараланишни кўрсатиб берди. Униси ҳам, буниси ҳам руҳ билан идора килинади шу тарика, руҳ ва онг ҳакидаги карашлар турли даврларда турлича талкин килиниб, турли фалсафий- психологик назариялар, окимлар пайдо бўлишига олиб келди. III асрда Плотин, IV - V асрда Августин онг ҳакидаги таълимотни яратдилар. Ўрта асрларга келиб диний идеология таъсирида айрим олимлар худонинг рухсорига етишга даъват эта бошладилар, жумладан X асрда Абу Наср Фаробий, Абу Али Ибн Сино шундай таълимот асосида психикани илмий тушунтиришга муваффак бўлдилар.

www.arxiv.uz XVII аср биологик ва психологик билимлар тараккиётида янги даврни очиб берди. Француз олими Декарт (1596-1650) хулк-атворнинг рефлектор табиати ҳакидаги таълимотини яратди. Инглиз олими Гобес (1588-1679), француз олими Спиноза (1632-1677) оламнинг бир бутунлигини, тана ва жон тўғрисидаги таълимотни яратдилар. Инглиз олими Джон Локк (1632-1704) эмпирик (тажриба) асосидаги таълимотни эмпирик психологияни яратди, шундан кейин рус олимлари И.М.Сеченов, И.П.Павлов, И.Е.Введенский, А.А.Ухтомский, иньикос назарияларини яратдилар. Танага нисбатан ҳам, руҳга нисбатан ҳам карашларда туб бурилиш юз берди. Инсон танаси машинага ўхшатилади, техника курилмалариининг тузилиши кандай принципларга асосланган бўлса, тана тузилиши ҳам шундай принципларга асосланган деб тасаввур этилади, бинобарин тана ҳам машина сингари руҳни бошкаришига муҳтож эмас деб каралади. Рефлекс ҳакидаги тушунча организмнинг ташки таъсирга конуний жавоб реакцияси сифатида пайдо бўлди. И. М. Сеченов (1829-1905) «Бош мия рефлекслари» (1963) асарида «онгли ва онгсиз ҳаётнинг барча ҳаракатлари рўй бериш усулига кўра рефлекслардан иборатдир», деган хулосага келган эди. Онгнинг ҳаракати (психик ҳодиса) руҳнинг танасиз моҳият хусусияти эмас, балки Сеченов тили билан айтганда, "Рўй бериш усулига кўра" (тузилишига, рўй бериш хилига караб) рефлексга ўхшаш жараёндир. Психик ҳодиса кишига ўз сезгиларини, ғояларини ҳис- туйғуларини кузатиш чоғида бериладиган нарсалардангина иборат эмас. У худди рефлекс каби ташки кузғовчининг таъсирини ва унга жавобан ҳаракат реакциясини ҳам ўз ичига олади. Психик жараёнлар онгнинг ўзида пайдо бўлиб, онгнинг ўзида тугалланади, деган фикрни Сеченов мутлако нотўғри фикр деб ҳисоблаган эди. Психология фанини ривожланиши натижасида унинг ўрганиш объектига факат жон эмас, балки уни содир бўлиши "Руҳий" ёки психик

www.arxiv.uz ҳодисалардир. Одатда психик ҳодисаларнинг учта катта гуруҳи бор: психик жараёнлар, шахсни психик хусусиятлари ва психик ҳолат. Психик жараёнлар -бу объектив оламни субъектив акс эттиришнинг турли шаклларидир. Психик жараёнларни психик функциялар деб ҳам айтилади. Психик жараёнларни асосий турлари куйидагилардир: сезги, идрок, хотира, тасаввур, хаёл, тафаккур, нутк, ҳиссиёт, ирода бўлиб, ўз навбатида уч гуруҳга бўлинади: билиш жараёнлари, эмоционал жараёнлар, иродавий жараёнлар. Психик ҳолатлар ва психик хусусиятларни юкорида санаб ўтган эдик. Психик жараёнларнинг роли нимадан иборат? Бу организмни сигнал ёки бошкарув функцияси бўлиб, ҳаракатни ўзгарувчан шарт-шароитларга мослаштиради ва шу билан фойдали, мослашувчан самарага эришилишини таъминлайди. Психик жараён, маълумки, ўзича эмас, балки миянинг моҳияти, уни тегишли бўлмалари функцияси сифатида ташки олам ҳакидаги ахбороларнинг каёкка кетиши, каерда сакланиши, ва кайта ишланишини кўрсатувчи жавоб фаолиятининг бошкарувчисидир. И. М. Сеченов психиканинг рефлекторлиги ва фаолиятнинг психик жиҳатдан бошкарилиши ғоясини илгари сурди. Бу муҳим назарий коидалар И. П. Павлов (1849-1939) томонидан тажриба йўли билан тасдикланди ва конкретлаштирилди. У ҳайвонларни шунингдек, одамнинг ташки муҳит билан ўзаро ҳаракати мия томонидан бошкарилиши конуниятларини кашф этди. И. П. Павловнинг ушбу конуниятларга нисбатан барча карашлари одатда икки хил сигнал системаси ҳакидаги таълимот деб айтилади. хайвонлар ўз ҳатти-ҳаракатларида биринчи сигнал системасига амал килади. Хайвонларнинг бутун психик фаолияти биринчи сигнал системаси даражасида юз беради. Одамда ҳам биринчи сигнал системасининг сигналлари (конкрет тимсоллар, тасавурлар), унинг хулк-атворини бошкариш ва йўналтиришда муҳим рол ўйнайди. М: светофор, йўл кўрсаткичлари, белгилар ва хоказолар киши ҳатти-ҳаракатларини кисман автоматлаштиришига хизмат килади. хайвонлардан фаркли ўларок, одамда

www.arxiv.uz биринчи сигналлар системаси билан бир каторда унинг алоҳида бойлиги ва афзаллиги бўлган иккинчи сигнал системаси ҳам мавжуддир. Иккинчи сигналлар системасининг сигналлари талаффуз этилган, эшитилган, ўкилган сўзлар-иккинчи сигналлардан иборатдир. Айтилганлардан хулоса чикарадиган бўлсак, психикани объектив оламнинг субъектив тарзи, вокеликнинг миядаги акси деб ҳисоблашга ҳаклимиз. Психология психикани ўрганишнинг ўз конкрет илмий вазифаларига, ўзининг конкрет тадкикот МАЪРУЗАсига эга. Психология таъсир кўрсатувчи объектлари бўлган субъектнинг ички, психик ҳолатига ташки таъсиротлар натижасида рўй берадиган ўзгаришлар жараёни кандай кечишини ўрганади. 30-йилларнинг ўрталарига келиб психология фанининг асосий принциплари: детерминизм принципи, онг ва фаолиятнинг бирлиги принципи, психиканинг фаолиятда ривожланиши принципи аник ифодалаб берилди. 1. Детерминизм принципи психиканинг турмуш тарзи билан белги- ланишини ва турмуш тарзи ўзгаришига караб ўзгаришини англатади. 2. Онг ва фаолият бирлиги принципи психологияда кабул килинган принципи онг билан фаолият бир-бирига карама-карши эмас, лекин улар бир- бирига айнан ўхшаш ҳам эмас, аммо бирликни ташкил этади. Онг ва фаолият бирлиги принципи психологларга хулк-атворни, фаолиятни ўрганаётиб, ҳаракатнинг максадларига эришишни муваффакиятини таълинловчи ички психологик механизмларни аниклаш, яъни психиканинг объектив конуниятларини очиш имконини беради. 3. Психика ва онгнинг фаолиятда ривожланиш принципи шуни англатадики, психика агар фаолият самараси ва ривожланиш маҳсули сифатида караладиган бўлсагина у тўғри тушунилиши ва айнан бир хил тарзда изоҳлаб берилиши мумкин.

www.arxiv.uz хозирги замон психологияси шаклланишининг турли боскичларида ва амалиётнинг ҳар хил соҳалари билан боғлик илмий фанларнинг жуда ҳам кенг тармокли тизими ташкил этади. Психология тармокларини тасниф килиш учун куйидаги психологик жиҳатлар асос килиб олинади: 1. Конкрет фаолият; 2. Ривожланиш; 3. Одамнинг жамиятга, ўзи яшаётган муҳитга муносабатлари. хозирги замон психологияси тармокларини уч гуруҳга ажратиш мумкин: 1. Психик фаолиятнинг умумий конуниятларини ўрганувчи психология соҳалари-умумий психология, зоопсихология. 2. Кишиларга таъсир этиш, уларга таълим ва тарбия бериш, психик ривожланишни бошкариш, яъни психик тараккиёт шароитларини ўрганадиган соҳа психологияси (ёш психологияси, педагогик психология) 3. хар турли фаолият соҳаларидаги кишилар психикасини ўрганувчи психология-меҳнат психологияси, мухан-дислик психологияси, спорт психологияси, юридик психология, савдо психологияси, тиббиёт психологияси, санъат психологияси ва ҳ. Бу тармоклар ичида яна бир канча тармоклар ҳам мавжудки, булар тегишли соҳа одамлари учунгина зарурдир. Масалан, ёш психологияси ўз навбатида мактабгача тарбия психологияси, кичик мактаб ёши психологияси, ўсмирлик психологияси, ўспиринлик психологияси, олий мактаб психологияси, карилик даври психологияси-геронтолия сингари тармокларга ажралиши мумкин. Шунингдек, психик ривожланишда нормадан оғган болалар, яъни аномал тараккиёт психологияси ёки махсус психология ҳам бор. Патопсихология - касаллар психологияси. Олигофренопсихология - акли заифлар психологияси, сурдопсихология - кар-соковлар психологияси, тифло психология - кўзи ожизлар психологияси.

www.arxiv.uz Хозирги замон психологиясидаги окимлар Бихевиоризм -АКШда Э.Торндайк, Д.Уотсон каби олимлар дастлаб ҳайвонларда кейинрок одамлар хулкини ўрганиш асосида хулк- атвор психологиясини яратдилар. Бихевиоризмнинг формуласи S  R (Стимул реакция) тасирга жавоб беришдан иборатдир. Необихевиоризм -тажриба йўли билан тасирни ўрганиш, оралик узулишлар бўлиши ҳакида, бунинг асосида гешталт яъни тасвир ҳакидаги таълимотдир. Унинг асосчилари Толмен ҳисобланади, худди шу таълимот асосида австриялик врач психиатр З.Фрейд психоанализ таълимотини яратди. Тушуниш психологияси - бу олдиндан ҳис этиш яъни интуицияга асосланган караш бўлиб, унинг асосчиси В.Дилтен (1833-1911) ҳисобланади. У табиий илмий ва диний илмий деган икки йўналишдаги фанлар тизимини таклиф килди. Неофрейдизм -австриялик А.Альфред (1870-1937) швейцариялик Юнг Карл Густав аналитик психологияни, америкалик Хорней (1885-1952) психоанализ таълимоти асосида ўз назарияларини яратдилар, унга мувофик одам ташки таъсирга жавобан ўз стратегиясини ишлаб чикади яъни одамларга интилиш ёки одамлардан кочиш, унга карши чикиш ёки ёнбосиш иштиёкида бўлади. хар доим невротик, конфликт ҳолатидан чикиш йўлларини кидиради. Установка назарияси-таъсирга тайёрлик, олдиндан кўра билиш назарияси. Бу назарияни Россияда Л.Ланге (1858-1921) Германияда Г.Мюллер, Т.Шумен, Н.Ах (1871-16-946), Грузияда Д.Н.Узнадзе (1886-1950) асослаб бердилар. Маданий тарихий жараёнларнинг келиб чикиши хакида Н.С.Виготский (1896-1934) назариясини яратди. Тафаккур назариясини С.Л.Рубинштейн (1889-1960) яратиб муаммога фаолиятли ёндашувни таклиф килди.

www.arxiv.uz хозирги кунда психологиянинг болалар психологияси, педагогик психология, касб психологияси сингари тармоклари жадал ривожланиб бормокда.

www.arxiv.uz А д а б и ё т л а р. 1. Каримов И.А. «Буюк максад сари оғишмайлик» Тошкент-1993 2. Каримов И. А. «халоллик ва фидоийлик-фаолиятимизнинг асосий меъзони бўлсин» Тошкент-1994 3. Каримов И. А. «Ўзбекистон XXI асрга интилмокда». Тошкент-1999 4. Ўзбекистон Республикасининг таълим тўғрисидаги конуни. 1997 йил 29 август 5. www.ziyonet.uz 6. www.tdpu.uz

O'xshashlar

Психология предмети, максади ва вазифаси

Ҳозирги замон психологияси тузилиши ва унинг принциплари

Ҳозирги замон психологияси ва унинг амалийвазифалари. Мактабда психологик хизмат

Бошкарув психологияси максади ва вазифалари

Хозирги замон психологиясининг вазифалари, тармоқлари