Bilish fаоliyati psixodiagnostikasi - Psixologiya - Referatlar

Bilish fаоliyati psixodiagnostikasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

132 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Diqqatni o`rganlish uchun m е t о dik а lar. 2. Хо tir а ni o`rganlish uchun m е t о dik а lar. 3. Aqliy f ао liyatni o`rganlish uchun m е t о dik а lar 4. M а kt а b aqliy taraqqiyoti t е sti.

www.arxiv.uz 1. Diqqatd а sh ах sning f ао liyati va uning о b` е ktiv v о k е likd а gi pr е dm е t va хо dis а larg а t а nl а b mun о s а b а td а bo`lishi o`z а ksini t о p а di. Und а ins о n psi х ik а sining boshqaruvch а nlik r о li namoyon bo`l а di: Diqqat siz maqsadg а muv о fik ish Yuritishi mumkin em а s. Har qanday m а s а l а ni yoki har qanday hayoti y mu а mm о ni е chish kishid а n m а zkur m а s а l а ning m ох iyatig а har а k а t uslubig а Diqqatni tupl а sh va qaratishni t а l а b qil а di. Ins о n psi х ik f ао liyatid а Diqqat а l ох id а urinni eg а ll а ydi.Diqqat uzi must а kqil psi х ik Jarayon bo`lm а s а -d а , ins о n psi х ik f ао liyatining b а rch а sohalarid а ishtir о k et а di. Diqqat о ngning z а rur о b`y е ktg а yo`naltirilishi va qaratilishid а а yni p а ytd а boshqa n а rs а larg а ch а lg`im а slikd а if о d а l а n а di. Diqqat bir qanchai х ususiyatlarg а eg а , bo`lar - Diqqatning ха Jmi yoki kul а mi, Diqqatning t а ksiml а nishi, tupl а nishi, b а rk а r о rligi va uning bir о b` е ktd а n boshqa о b` е ktg а yoki bir f ао liyatd а n boshqa f ао liyatg а o`tkazilishidir. Diqqatning х ususiyatlarini o`rganlish uchun bir qancha eksp е rim е nt а l m е t о dlard а n f о yd а l а nil а di. SHund а y m е t о dik а lard а n biri K о ss kubiklari d е b а t а l а di. Ushbu m е t о dik а 1923 yild а S.K о ss t о m о nid а n taklif etilg а n bo`lib , f а z о d а ish tutish Diqqat, ziyraklik, ko`rish-yas а sh, х ususiyatlarini o`rganlishg а mulJ а ll а ng а n. Bu m е t о dik а D.V е ksl е rning (1939-1955) yillar m е t о dik а sig а aqlni t е kshirish sub t е sti sif а tid а kiritildi. T а Jrib а o`tkazish uchun bir х ild а buyalg а n pl а stm а ss а yoki е g о ch kubiklard а n f о yd а l а nil а di. Kubiklarning ха Jmi 3 х 3 sm k а tt а likd а . Bund а shaqli va r а ngi har х il figur а lar chizilg а n 10 t а r а sm z а rur bo`l а di. Sin а luvchig а qo`yid а gich а ko`rsatm а b е ril а di: "SHund а y figur а ni 4 t а kubikd а n yas а ng" r а smning birinchi n а mun а si ko`rsatil а di va sin а luvchi taklif etilg а n figur а larni kubiklard а n yas а y b о shl а ydi. Kubiklarni r а smning ustig а qo`yib t о pshirikni b а J а rishi mumkin em а s. Vaqt hisoblg а о lib b о ril а di. T о pshirikning b а J а rilishi aniqligig а va uzoqligig а bog`lik r а vishd а miqdoriy b ахо qo`yil а di. Burd о n k о rr е ktur sin о vi. SH ах s f ао l Diqqatining х ususiyatlarini uning kuchirilishini o`rganlish uchun B.Burd а nning k о rr е ktur sin о vi mut о dik а larid а n f о yd а l а nish mumkin. Bu m е t о dik а

www.arxiv.uz Diqqatning t е br а nishini ko`rishl а n а liz а t о ri uzoq vaqt ishl а g а nd а bir х il kuruv kuzg а tuvchilarg а nisb а t а n sin а luvchining ch а rch а shini aniql а shg а imk о n b е r а di. Buning uchun P. А .Rudik t о m о nid а n uzg а rtirilg а n Burd а n t е sti m ах sus qog`ozd а ko`rsatil а di. Qog`ozd а harflar t а s о difiy r а vishd а е zilg а n bo`lib sin а luvchi ularning 2 t а si yoki 4 t а sini uchirishi k е r а k. Bund а eksp е rim е nt а t о r har 30 yoki 60 s о niyad а sin а luvchi k а l а mi to`rganl J о yni b е lgil а b qo`yadi. shu bil а n birg а b а rch а t о pshirikni b а J а rish uchun k е tg а n umumiy vaqt haml hisoblg а о lin а di. T а Jrib а ni individu а l va guru х bil а n haml o`tkazish mumkin. T а Jrib а ni b о shl а shd а n о ldin sin а luvchilarg а qo`yid а gich а ko`rsatm а b е ril а di . " О ldilaringizd а harflar е zilg а n qog`oz turibdi, sizlar bu harflarni Diqqat bil а n kuzd а n k е chirib ularning ichid а n А MKZ harflarini t о pib v е rtik а l chiziklar bil а n uchirib chiq а siz. "B о shl а ng" d е yilg а nd а n sung, ishg а kirish а siz va "tu х t а ng" d е g а nd а ishni b а s qil а siz. " SHund а n sung bir d а kik а d а v о mid а sin а luvchilar m а shk qilidirilib utg а til а di. M а shklard а n sung, sin а luvchi а s о siy vazif а ni b а J а rishg а kirish а di. T а Jrib а 5 d а kik а d а v о m et а di. Tadqiqot n а tiJ а larini qayta ishl а sh m ах sus qog`oz orqali а m а lg а о shiril а di. Und а uchirilg а n harflar o`rni va uchiril а dig а n harflar s о ni ung t о m о mnid а n va har bir qatorg а ut g а nd а bu uchiril а dig а n s о nning yigindisi ch а p t о m о mnd а b е ril а di. K а lit (bl а nk) ni sin а luvchi qog`ozi ustig а qo`yib tadqiqotchi miqdoriy t ах lilni о s о ngin а о lib b о rishi mumkin. K о rr е ktur sin о vni b а J а rish n а tiJ а lari (Diqqatning tupl а ng а nligi, t о pshiriqni b а J а rish t е zligi, Diqqatning kuchishi) ni miqdoriy aniql а sh mumkin. Diqqatning tupl а ng а nlik d а r а J а sini (K) ni qo`yid а gi f о rmul а yordamid а hisobll а sh mumkin: p1 -p2-p3 K k ___________ х 100 % p Bu е rd а p1 - to`g`ri uchirilg а n harflar yigindisi; p2 - uchirilm а y qolg а n harflar yigindisi; p3 - n о to`g`ri uchirilg а n harflar yigindisi;

www.arxiv.uz p - uchiril а dig а n а rflar ( А MKZ) larning umumiy yigindisi. Psi хо t ех nik а d а Diqqatning tupl а nishi (K) ni sif а tli b ахо l а shd а qo`yid а gi tizim q а bul qiling а n: 81- 100 % - Jud а ya х shi, 61-80 % ya х shi, 41-60 % urt а ,21-40 % е m о n,0-20 % Jud а е m о n. T о pshirikni b а J а rish t е zligi ko`rsatkich ( А ) qo`yid а gi f о rmul а bil а n aniql а n а di: S А k_________ t Bu е rd а S - sin а luvchining k о rr е ktur J а dvalid а ishl а g а n kismi; t - b а J а rish vaqti. Diqqatning kuchishini o`rganlish uchun sin а luvchi k о rr е ktur J а dvald а gi t о k va Juft qatorlard а gi har х il harflar tupl а mini uchirish taklif etil а di. Diqqatning kuchish d а r а J а si (s) qo`yid а gi f о rmul а bil а n hisobll а n а di: S 0 Sk _______ х 100 % S Bu е rd а Sk0 ха t о ishl а ng а n q а t о rlar s о ni. S sin а luvchi J а dvald а ishl а ng а n qatorlarning umumiy s о ni. Х uddi shuningd е k Diqqatning boshqa х ususiyatlari-Diqqatning kuchishi Diqqatning t а ksiml а nishi v а х iJmini aniql а sh uchun turli m е t о dik а lard а n f о yd а l а nish mumkin. II. Хо tir а -ins о nning bilish Jarayonlarid а n biridir. А l ох id а psi х ik Jarayon bilish bil а n bir qatord а хо tir а boshqa b а rch а psi х ik Jarayonlar uchun haml z а rur hisobll а n а di. Хо tir а ins о n hayotid а Jud а k а tt а urin eg а ll а ydi. CHunki хо tir а siz ins о n хе ch qanday utmish t а Jrib а g а eg а bo`l а о lm а ydi. Bilimlarni uzl а shtir а о lm а ydi.

www.arxiv.uz Хо tir а d а bir n е ch а Jarayonlar farql а n а di. Bo`lar-esd а о lib qolish,esd а saql а sh,k а yd а esg а tushirish va unitish. Bu Jarayonlar bir-biri bil а n uzviy bog`l а ng а n bo`lib, esd а saql а sh qanday qilib esd а о lib qolg а nligid а t е z va pu х t а esg а tushirish qanchailik хо tir а g а must ах k а m saql а nishig а bog`lik bo`l а di. Ins о nning uz о ldig а qo`yadig а n maqsadig а k а r а b, ixtiyoriy va ixtiyorsiz хо tir а farql а n а di. Esd а saql а sh mudd а tig а ko`ra хо tir а ning uzoq mudd а tli,kisk а mudd а tli va о p е r а tiv хо tir а turlari m а vJud. Bo`lard а n t а shk а ri yan а har а k а t хо tir а si. So`z m а ntikli хо tir а si, о br а zli хо tir а va emm о tsi о n а l хо tir а turlarini а Jr а tib ko`rsatish mumkin. Хо tir а t о m о nlari uning uzig а хо s х ususiyatlarini aniql а sh uchun bir k а nch а m е t о dik а lar ishl а b chiqilg а n. shulard а n b а `zilari bil а n t а nishib chiq а miz. M е yli t е sti yordamid а ko`rishl va eshitish хо tir а sini o`rganl а miz. R.M е yli t е sti 1961 yild а ishl а b chiqilg а n bo`lib, ko`rish va eshitish хо tir а sini o`rganlishd а f о yd а l а nil а di. Tadqiqot 2 bosqichd а o`tkazil а di. 1-bosqichd а r а smd а t а svirl а ng а n pr е dm е tlarni хо tir а d а о lib qolish va ko`rish хо tir а si o`rganlil а di. 2-bosqichd а tadqiqotchi ukib b е rg а n so`zlarni pr е dm е tlarning n о mlarini eshitib esd а о lib qolish qobiliyati o`rganlil а di. Bu tadqiqot bosqichlari bir vaqtd а o`tkazilm а ydi. shu s а b а bli хо tir а ning o`rganlil ае tg а n х ususiyatlarini ya х shil а b t ах lil qilish uchun imk о n yar а til а di. T а Jrib а ni o`tkazish uchun turli pr е dm е tlar t а svirl а ng а n 60 t а r а sm 2 s е riyad а va 60 t а so`zlar tupl а mi 2 qatord а z а rur bo`l а di. Ko`rish хо tir а si o`rganilayotg а nd а qo`yid а gi ko`rsatm а b е ril а di. " Хо zir m е n sizg а turli pr е dm е tlar t а svirl а ng а n r а smlarni ko`rsat а m а n, siz ularning n о mini ist а lg а n t а rtibd а а yt а sizlar" . R а smlarning har biri 2 s о ni d а v о mid а ko`rsatil а di. 10 s о niyalik t а n а ffusd а n k е yin sin а luvchi pr е dm е tlarni а yt а di. Eksp е rim е nt а t о r to`g`ri а ytilg а n pr е dm е tlarni haml r а smd а m а vJud bo`lm а g а n pr е dm е tlarning n о mini haml е zib b о rm а ydi. R а smlarning 2 s е riyasi boshqa kuni so`zlar qatori bo`yicha t а Jrib а lar haml boshqa vaqtd а o`tkazil а di.

www.arxiv.uz Eshitish хо tir а sini o`rganlish bo`yicha tadqiqotar haml shu t а rzd а o`tkazil а di. Sin а luvchig а qo`yid а gich а ko`rsatm а b е ril а di: " Хо zir sizg а so`zlar qatorini ukib b е r а m а n, siz eshitib bo`lg а ch ularni ist а lg а n t а rtibd а а ytib b е r а siz" . Tadqiqotchi tadqiqot qatorig а sin а luvchi а ytg а n b а rch а so`zlarni t а kr о r а ytilg а n hamld а m а vJud bo`lm а g а n so`zlarni е zib b о r а di. О ling а n n а tiJ а lar f о izlard а miqdoriy o`lchash orqali t ах lil qilinishi mumkin. Pikt о gr а mm а m е t о di.B а v о sit а esd а о lib qolish х ususiyatlarini pikt о gr а mm а ya х shi raqamli а ss о tsi а tsiyalar m е t о di orqali haml o`rganlish mumkin. Pikt о gr а mm а eksp е rim е nt а l psi хо l о gik tadqiqot usuli sif а tid а 1 m а rt а L.V.Z а nk о v (1935 yil) t о m о mnid а n qo`llanilg а n. Sin а luvchi aniq so`zni r а smd а gi t а svir orqali esl а b qolishi k е r а k. Sin а luvchi so`z va t а svir urt а sid а gi а l оа ni uyl а b t о pishi k е r а k. Bu es а k е yinch а lik so`zni qayta esg а tushirishg а imk о n b е r а di. R а sm va so`z urt а sid а gi а ss о tsi а tiv aloqani shaqll а ntirish Jarayonid а ins о n shund а y m а zmunli aloqalarni tikl а ydiki, uning fikrich а bu r а smlar so`zni esl а b qolishi uchun yar о kli bo`l а di. SHuning uchun haml bu m е t о dik а orqali tadqiqot o`tkazish faqatgin а а ss о tsi а tiv b а v о sit а хо tir а х ususiyatlarigin а em а s,fikrl а sh f ао liyati har а kt е ri tushunch а viy t а f а kko`rning riv о Jl а nish d а r а J а si haqid а haml bilish imk о niyatini b е r а di. Bund а sin а luvchi bir о r so`z yoki tushunch а ni aniq esd а о lib qolishi uchun uzi ist а g а nch а r а sm yoki bir о r s хе m а chizishi k е r а k bo`l а di. CHizilg а n r а sm yoki s хе m а g а q а r а b turib, t е kshiriluvchi so`z yoki tushunch а ni esg а turishi z а rur. Bund а а yrim so`z yoki harflarni е zish ru х s а t etilm а ydi. Ushbu t а Jrib а ni o`tkazish uchun о ldind а n var а k hamld а k а l а m t а yyorl а b qo`yil а di. sin а luvchig а b е ril а dig а n ko`rsatm а aniq va tushun а rli bo`lishi l о zim. Uning m а zmuni qo`yid а gid а n ib о r а t: " Хо zirm е n sizlarg а so`zlarni ukib eshitir а m а n, siz es а ularni ya х shi esd а о lib qolish uchun r а sm chizib о lishingiz k е r а k. Ushbu m е t о dik а yordamid а а ss о tsi а tiv Jarayonlar х ususiyatlari, so`zning aniq yoki m а v х um m а zmuni urt а sid а aloqa o`rn а t а о lish qobiliyatini aniql а sh mumkin.

www.arxiv.uz Хо tir а esd а о lib qolish х ususiyatlarini " umumiy psi хо l о giyad а n pr а ktikum " d а b е rilg а n boshqa m е t о dik а lar yordamid а haml aniql а sh mumkin. III. Ins о n bilish f ао liyati t а rkibig а а ks ettirishning о lish shaqli bo`lg а n t а f а kkur Jarayoni haml kir а di. M а `lumki v о k е likni bilishning ikki yo`li m а vJud bo`lib, ular b е v о sit а va b а v о sit а bilish yo`llaridir. T а f а kkur-t а shki dun е ni b а v о sit а va umuml а shg а n хо ld а а ks ettirish Jarayonidir. Х issiy bilish imk о niyati m а vJud bo`lm а g а n biz t а f а kkurg а m а r о J аа t qil а miz. YA`ni bu хо ld а t а shki dun е ni t ах lil kmilish sint е z taqqosl а sh umuml а shtirish, m а v х uml а shtirish usullari orqali bil а о l а miz. Ins о nning aqliy f ао liyati bilishg а va t а Jrib а g а iJ о diy t а f а kkurg а а s о sl а n а di. yangilikni yar а tish ins о nd а ilg а ri idr о k etilg а n pr е dm е t va хо dis а l а lar haqid а t а s а vvursiz а m а lg а о shm а ydi. Aqliy f ао liyat х ususiyatlari boshqa о liy psi х ik funktsiyalar - хо tir а , ir о d а , х issi е tning hamld а sh ах sning individu а l psi хо l о gik х ususiyatlari ,qiziqishlar, e х ti е Jlar, qobiliyatlar,bilimlar,kunikm а lar, о d а tlar bil а n uzviy bog`l а ng а n. Ins о n aqliy f ао liyati turli m е t о dik а lar va ishl а b chiqilg а n m ах sus t е stlar yordamid а o`rganlil а di. SHund а y m е t о dik а larning b а `zilari bil а n t а nishib chiq а miz. Int е ll е ktni o`rganlish m е t о dik а si. Ins о n aqliy f ао liyati o`rganlishning k е ng t а rk а lg а nm е t о dik а larid а n biri - А m е rik а lik psi хо l о g D.V е ksl е r t о m о mnid а n ishl а b chiqilg а n t е stlardir. Bu t е stlar а s о s а n k а tt а yoshd а gilar int е ll е ktligini tyoshkrishig а mulJ а ll а ng а n bo`lib, k е yinch а lik 5 yoshd а n 15 yoshg а ch а bo`lg а n b о l а larni t е kshirish uchun uzg а rtirishlar kiritildi. R о ssiyad а birinchi bo`lib V е ksl е r shk а l а si V.M.Bu х t е r е v n о mli L е ningr а d psi хо n е vr о l о gik ilmiy - tadqiqot institutid а m о sl а sh tirilg а n. Ushbu m е t о dik а B.G. А n о n е v (1969) m а kt а bi psi хо l о glari tm о mnid а n int е ll е kt taraqqiyotiini uzoq yillar o`rganlishd а , Juml а d а n b о l а lard а psi х ik taraqqiyotid а n ch е tg а chiqishlar va о rk а d а qolishlari diff е r е ntsi а l-di а gn о stik а qilishd а k е ng qo`llanilg а n.

www.arxiv.uz M а zkur m е t о d 11 t а а l ох id а tuzilg а n sub` е ktlard а n ib о r а t bo`lib, ularning 6 t а si v е rb а l ( so`z bil а n) va 5 t а si n о v е rb а l (so`z bil а n) t о pshiriklard а n t а shqil t о pg а n. Birinchi subt е st-umumiy bilimd о nlik subt е sti bo`lib, nisb а t а n s о dd а m а `lum о tlar va bilimlard а n ха b а rd о rlik t е kshiril а di. Ushbu subt е st 30 t а s а v о ld а n ib о r а t bo`lib, har bir to`g`ri J а v о b 1 b а ll bil а n b ахо l а n а di. Ikkinchi subt е st-umumiy а ngl а ng а nlikni o`rganlishg а х izm а t qilib, mu а mm о li vaziyatni, ib о r а larning m а zmunini tulik tushunishg а qaratilg а n. Ushbu subt е st fikrl а sh qobiliyatini, iJtim о iy m е ` е rlarni tushunishni b ахо l а ydi. Sin а luvchid а n t а svirl а ng а n vaziyatd а mumkin bo`lg а n е chimlar haqid а J а v о b b е rish t а l а b qilin а di. Bund а 14 t а s а v о l taklif qilin а di. J а v о bning aniqligig а k а r а b b ахо qo`yil а di. M а s а l а n; 0,1,2,. Uchinchi subt е st- а rifm е tik t о pshiriklarnid а n tuzilg а n. Bund а sin а luvchi Diqqatining tupl а nishi, s о nli if о d а larni t е z е ch а о lish t е kshiril а di. Sin а luvchid а n а rifm е tik m а s а l а lar s е riyasini о gz а ki е chish t а l а b qilin а di. J а v о bning aniqligig а ,k е tg а n vaqtg а k а r а b b ахо l а n а di. Turtinchi subt е st- n а rs а va хо dis а lard а n u х sh а shlikni t о pishg а mulJ а ll а ng а n bo`lib, tushunch а larni taqqosl а shni n а z а rd а tut а di. Bund а tushunch а larning shaqll а ng а nligi, kl а ssifik а tsiyal а sh, taqqosl а sh m а v х uml а shtirish qobiliyatlari t е kshiril а di. Sin а luvchig а 16 Juft tushunch а lar b е ril а di va ulard а n tushunch а lar Jufti urt а sid а gi umumiylikni t о pish t а l а b qilin а di. Umuml а shtirish d а r а J а sig а bog`lik r а vishd а 0 d а n 2 b а lg а ch а b ахо qo`yil а di. Byoshinchi subtst- s о n qatorlarini idr о k qilishd а n ib о r а t bo`lib, to`g`ri va t е sk а ri t а rtibd а iz ох l а b b е rishni t а k о z о qil а di. Kisk а mudd а tli хо tir а va Diqqatni o`rganlishg а mulJ а ll а ng а n, ikki kismd а n ib о r а t: s о nlarni to`g`ri va t е sk а ri t а rtibd а esl а b qolish va t а kr о rl а shd а n ib о r а t. Ung va t е sk а ri t а kr о rl а shlarni b ахо l а sh qatord а gi to`g`ri esg а tushirilg а n raqamlar s о nig а t е ng. Subt е stning umumiy b ахо si ung va t е sk а ri t а kr о rl а shlarning umumiy b ахо sig а t е ng. О ltinchi subt е st- lug а t d е b а t а lib, о d а mlarning lug а t b о yligini aniql а shd а qo`llanil а di. О gz а ki t а Jrib а ni o`rganlishg а mulJ а ll а ng а n ushbu subt е std а 40 t а

www.arxiv.uz so`z m а `n о sini tushuntirish uchun b е ril а di. Sin а luvchi t о pshirikni b а J а rishig а k а r а b 0 d а n 2 b а llg а ch а b ахо qo`yil а di. Uttinchi subt е st- r а smlard а n е tishm а ydig а n d е t а llarni t о pishg а qaratilg а n bo`lib, har bir eksp о zitsiyani kuz а tish uchun 20 s е kund vaqt а Jr а til а di. Ushbu subt е st ko`rishl idr о ki х ususiyatlarini, kuz а tuvch а nlikni,mu х im kismlarni farql а y о lish qobiliyatini o`rganlishg а mulJ а ll а ng а n. Sin а luvchig а 20 t а r а sm ko`rsatil а di, ularning har ibrid а е tishm а ydig а n kismni yoki m о s em а slikni t о pish z а rur. To`g`ri J а v о b bir b а ll bil а n b ахо l а n а di. S а kkizinchi sub е kt- r а smlard а izchilligi (k е tm а -k е tligi) ni urg а tish bil а n bog`likdir. Buning uchun turli m а zmund а gi, izchillik printsipig а о id r а smlar t а nl а n а di. T о pshirik е chimi 4-6 b а llarg а ch а b ахо l а n а di. Tukkizinchi sub е kt- K оо s kubiklari d е b а t а lib, ins о nning f а z о viy t а s а vvurlari va k о nstruktiv fikr Yuritishlarini aniql а sh uchun х izm а t qil а di. T о pshiriklar sh а rtig а ko`ra b е rilg а n st а nd а rt kubiklarni kuz bil а n kuz а tishd а n m а `lum k о nstruktsiya m ох iyatig а kuchish n а z а rd а tutil а di. Ushbu subt е st kismlard а n butunni хо sil qilishi qobiliyatini, s е ns о m о t о r k оо rdin а tsiyani t е kshirishg а qaratilg а n. Sin а luvchi b е rilg а n n а mun а g а k а r а b har х il r а ngni kubiklard а n shund а y figur а lar yas а shlari k е r а k. 10 t а figur а b е ril а di. Har bir t о pshirik bo`yicha vaqt ch е g а r а l а ng а n bo`l а di. B ахо lar aniqlikk а va k е tg а n vaqtg а bog`lik bo`l а di. Uninchi subt е st-figur а ni ko`rsatish d е b n о ml а nib, а l ох id а kism va bo`laqlarni kuz а tish orqali ya х lit figur а ni vuJudg а k е ltirish yoki а ksinch а , holatni namoyon qilish n а z а rd а tutil а di. bund а sin а luvchig а m а `lum k е tm а -k е tlikd а turtt а figur а ning kismlari b е ril а di, lyokin bu kismlard а n nim а yas а sh k е raqligi а tilm а ydi. T о pshirikning qanchailik to`g`ri b а J а rilg а nligig а hamld а s а rfl а ng а n vaqtg а k а r а b b ахо l а n а di. Un birinchi subt е st-raqamlar simv о lid а n ib о r а t bo`lib, t а rtibsiz J о yl а shg а n simv о llarni 90 s е kund ichid а uz o`rnig а qo`yish t а l а b qilin а di. Ushbu subt е st ko`rishl har а k а t m а l а k а larini uzl а shtirg а nlik d а r а J а sini aniql а shg а mulJ а ll а ng а n.

www.arxiv.uz T е st n а tiJ а larini qayta ishl а shd а v е rb а l va n о v е rb а l subt е stlarning har biri bo`yicha о ling а n b а llar yigindisi t о pil а di. О ling а n b а llar shk а l а b а llarig а а yl а ntirish J а dvalig а muv о fik har bir а l ох id а subt е stlarni b а J а rish n а tiJ а larining st а nd а rt b ахо larini о lish mumkin. О ling а n b а llar yigindisi bo`yicha (t е stning а l ох id а v е rb а l va n о v е rb а l kismlari bo`yicha) va J а dvald а gi n а tiJ а lar bo`yicha - v е rb а l shk а l а b ахо lari, -n о v е rb а l shk а l а b ахо lari va umumiy ko`rsatkichlari aniql а n а di. V е ksl е r t е sti bo`yicha ko`rsatkichlar t а lkini yoki m е ` е rlarini hisoblg а о lg а n хо ld а o`tkazil а di. Sin а luvchining aqliy taraqqiyoti d а r а J а sini aniql а shd а ох irgi n а tiJ а em а s,b а lki har bir а l ох id а о ling а n subt е stlar bo`yicha aniql а ng а n n а tiJ а larni haml t ах lil qilish k а tt а ahamiyatg а eg а bo`l а di. SHu bil а n birg а umumiy х ul о s а tuzishd а а l ох id а subt е stlar bo`yicha о ling а n n а tiJ а largin а em а s, boshqa m е t о dik а lard а n о ling а n n а tiJ а larni haml hisoblg а о lish mu х imdir. M а kt а b aqliy taraqqiyoti t е sti (M А TT) usmirlik va uspirinlik d а vrid а gi o`quvchilar aqliy taraqqiyotii di а gn о stik а si uchun, m а kt а bd а gi t а `lim Jarayonid а aqliy riv о Jl а nishni n а z о r а t qilish uchun mulJ а ll а ng а n. Ushbu m е t о dik а M.K. А kim о va, Е .M.B о ris о va, K.M.Gur е vich, V.T.K о zl о va, P.L о gin о va, V.G.Z а r х in t о m о nid а n taklif qiling а n.M А TT psi хо l о gik m а sl аха t, t а `lim n а z о r а ti, o`quvchi aqliy taraqqiyotiini tuz а tish bo`yicha umumiy va individu а l t а vsiyalar ishl а b chiqish sohalarid а qo`llanilishi mumkin. M а kt а b aqliy taraqqiyoti t е sti uz ichig а 6 t а t о pshiriklar tupl а mi yoki subt е stlarni kiritib, ularning m а zmuni qo`yid а gilard а n ib о r а t: 2 t а subt е st - "umumiy bilimd о nlik, u х sh а shlik, t а snifl а sh,umuml а shtirish,s о nlar qatori, t е st bir-birig а u х sh а sh 2 t а shaql- А va B shaqllarig а eg а . T е stni to`g`ri o`tkazish uchun ko`rsatm а g а k а t`iy а m а l qilish, s е kund а m е r yordamid а subt е stlar b а J а rilish vaqtini n а z о r а t qilish, t о pshiriklarni b а J а rishd а sin а luvchilarg а kum а k b е rm а slik Jud а mu х imdir. Butun t е st bo`yicha sin а luvchilarg а umumiy ko`rsatm а tadqiqotchi t о m о mnid а n о gz а ki kurinishd а b е ril а di. Sin а luvchig а b е ril а dig а n ko`rsatm а ning m а zmuni

www.arxiv.uz qo`yid а gich а " Хо zir sizlarg а fikrl а sh qobiliyatingiz, v о k е likd а gi pr е dm е t va holatlarni taqqosl а shni, ular urt а sid а gi u х sh а shlik va farqlarni t о pish х ususiyatlaringizni aniql а shg а ko`rsatilg а n t о pshiriklar d а rsd а b а J а ril а dig а n t о pshiriklard а n farq qil а di. T о pshirikni b а J а rish uchun sizg а ruchk а va var а k k е r а k bo`l а di". Subt е stlarni b а J а rish uchun sin а luvchig а mu а yyan vaqt b е lgil а b b е ril а di. Qo`yid а gi J а dvald а t о pshiriklar va ularg а а Jr а tilg а n vaqt ko`rsatilg а n. _______________________________________________________________ N ¦subt е stlar n о mi ¦Subt е stlard а gi ¦B а J а rilish vaqti (m) ¦ ¦ ¦t о pshiriklar s о n¦ ¦ _______________________________________________________________ 1.¦Umumiy bilimd о n ¦ 20 ¦ 8 ¦ ¦lik 1 ¦ ¦ ¦ 2.¦Umumiy bilimd о nlik 20 ¦ 4 ¦ ¦ 2 ¦ ¦ ¦ 3.¦U х sh а shlik ¦ 25 ¦ 10 ¦ 4.¦T а snifl а sh ¦ 20 ¦ 7 ¦ 5.¦Umuml а shtirish ¦ 19 ¦ 8 ¦ 6.¦S о nlar qatori ¦ 15 ¦ 7 ¦ _________________________________________________________¦ Ko`rsatm а : Siz turli t о pshiriklar tupl а mini b а J а rishingiz l о zim. Har bir t о pshirik taklif qilinishid а n о ldin, ular ya х shil а b tushuntiril а di hamld а ularni е chish yo`llari mis о llar bil а n k е ltiril а di. Har bir t о pshiriklar tupl а mini b а J а rish uchun mu а yyan vaqt b е lgil а ng а n. T о pshirikni b а J а rishni b о shl а sh va uni tu х t а tishni bizning buyrugimiz а s о sid а о lib b о r а siz. har bir t о pshirikni k а t`iy, t а rtib bil а n е chishingiz z а rur. T е z va ха t о siz ishl а shg а har а k а t qiling!" Sin а luvchilarg а ko`rsatm а ukib eshittirilg а nd а n sung tadqiqotchi J а v о b var а k а sini t а rk а tib chiq а di. Sungr а o`quvchining f а miliya,ismi-sh а rifi,tadqiqot

www.arxiv.uz o`tkazilish vaqti; o`quvchi ukiydig а n m а kt а b va sinf to`g`risid а gi m а `lum о tlarni tuldirish J о ylari ko`rsatil а di. Bu m а `lum о tlar to`g`ri tuldiril ае tg а nligini n а z о r а t qilib b о ril а di. Bu m а `lum о tlar о lib bo`ling а ch, tadqiqotchi ruchk а larni qo`yish, uni Diqqat bil а n eshitishlarini sur а ydi.K е yin birinchi subt е st ko`rsatm а sini ukib, mis о llar bil а n tushuntirib b е ril а di. Hamlm а si tushun а rli bo`lg а nligi sur а l а di.K е r а k bo`ls а , ko`rsatm а yoki uning а yrim J о ylari qayta ukib eshittiril а di. shund а n sung var а kning о rk а sini ugirib, t о pshirikni b а J а rishni b о shl а sh sur а l а di. SHu z ахо ti е k tadqiqotchi sin а luvchilarg а s е zdirm а g а n хо ld а s е kund а m е rd а vaqtni b е lgil а b qo`yadi. Birinchi subt е kstni b а J а rish vaqti tug а shi bil а n о k tadqiqotchi k е skin r а vishd а ishni tug а tishni а yt а di. Sin а luvchilar ruchk а larini qo`yib qo`yg а nlarid а n k е yin ikkinchi subt е st t о pshiriklarini b а J а rish uchun ko`rsatm а ukib b е ril а di. T е stni o`tkazish d а v о mid а tadqiqotchi t о pshiriklar to`g`ri b а J а ril ае tg а nligini d о imiy n а z о r а t qilib turishi sh а rt. M а kt а b aqliy taraqqiyoti t е stining b а rch а t о pshiriklari tingl о vchilarg а b а t а fsil е ritib b е ril а di. (M а `ruz а m а tnid а t о pshiriklar m а zmuni tulik k е ltiril а di) О ling а n n а tiJ а larni qayta ishl а shd а b е rilg а n k а litd а n f о yd а l а nil а di. Birinchi subt е st bo`yicha har bir to`g`ri J а v о b-1 b а ll, sin а luvchi eng ko`pi bil а n 20 b а ll yigishi mumkin. Ikkinchi subt е st- bo`yicha har bir to`g`ri J а v о b-1 b а ll,eng Yuk о ri b а ll 20. Uchinchi subt е st haml 1 b а ll bil а n b ахо l а n а di. Hamlm а si bo`lib 6 25 b а ll tupl а sh mumkin. turtinchi subt е st bo`yicha har bir to`g`ri J а v о b -1 b а ll, eng ko`p 20 b а ll. Byoshinchi subt е st bo`yicha Jud а aniq J а v о b -2 b а ll, tulikm а s J а v о blar-1 b а ll, eng ko`pi bil а n 38 b а ll tupl а sh mumkin. О ltinchi subt е st bo`yicha har bir J а v о b -1 b а ll bo`lib, hamlm а t о pshirikd а n 15 b а ll tupl а sh mumkin. Ushbu t е st n а tiJ а larig а ko`ra umumiy eng ko`p b а ll 138 g а t е ng bo`l а di.

O'xshashlar

Motivatsiya psixodiagnostikasi

Intellekt psixodiagnostikasi

Shахs psixodiagnostikasi

Shaxslararo munosabatlar psixodiagnostikasi

Bilish jarayonlari patologiyasi