Узлуксиз таълим тизими таълимнинг ягона тизими - Pedagogika - Referatlar

Узлуксиз таълим тизими таълимнинг ягона тизими

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

174 KB

Ko'chirib olish

Узлуксиз таълим тизими т аълимнинг ягона тизими Режа: 1. Ўзбекистон Р еспубликасида халқ таълими тизими ва унинг қоидалари. 2. Ўзбекистон Ремпубликасида таълимнинг ягона тизими. (Таълим соҳасида давлат сиёсатининг асосий) 3. Узлуксиз таълим тизими ва турлари.

Халқ таълими тизими деганда аниқ мақсадни кўзлаб мамлакат ёшларига таълим тарбия бериладиган муассасалар тушинилади. Халқ таълими тизими деб муайян мамлактлар ички ва ташқи тараққиётига тавсиф берувчи ҳамда маълум бир қоидалар асосида ташкил этилган барча таълим тарбия муассасаларининг тузилишига айтилади. Халқ таълими тизими Ўзбекистон Р еспубликасининг Конституцияси ва Ўзбекистон Р еспубликасининг давлат мустақиллиги асослари тўғрисидаги қонунга мувофиқ ташкил этилади ва назорат қилинади. Республикамиз Конституциясида, яъни 18-41-моддаларида кўрсатилганидек, барча фуқаролар жинси, ирқи ва миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахси ва ижтимоий мавқеидан қатъий назар билим олиш хуқуқига эга. Шунингдек, фуқароларнинг бепул умумий таълим олиши давлат томонидан кафолатланади. Ўзбекистон худудида азал-азалдан таълим-тарбия соҳасига катта эътибор берилган. Шарқ педагоглари болаларни ўқишга қизиқтириш учун китобдаги воқеаларни қуш ва хайвонлар тилидан ҳимоя қилар эдилар. Масалан, «Қобуснома», «Аҳлоқи Муҳиний», «Камила ва Димна» каби асарларидаги нақл-ривоятларга одоб-аҳлоқ қоидалари сингдириб юборилган. 1991 йилнинг 31 августида Республикамиз ҳаётида тарихий воқеа юз берди: Истиқлол эълон қилинди. Шу муносабат билан жаҳон тажрибаларидан келиб чиқиб, энг биринчи навбатда, мустақил республикамизнинг халқ таълими соҳасида ислоҳат ўтказиш масаласи кўтарилди. Ниҳоят Ўзбекистон Р еспубликасининг «Таълим тўғрисида»ги Қонуни таълим тизиининг янгиланишига сабаб бўлди. Олдинги қабул қилинган қонунлардан фарқли ўлароқ, халқ таълими тизими тузилишида бир қанча янги қоидалар жорий этилди ва бажарилиши мажбурий деб қайд қилинди. Бу қоидалар қуйдагилар: 1. Таълим тарбиянинг инсонпарварлиги ҳамда демократиклиги. 2. Бунинг моҳияти шундаки, биздаги барча халқ таълими тизимига кирувчи муассасаларда берилаётган таълим ва тарбия инсонларнинг моддий

ва маънавий камолатини, ақл-заковатининг ўсишини, ўзлигини билиш хақ- хуқуқлари учун курашадиган ватанпарвар бўлиб кетишларини мақсад қилиб қўяди. 3. Таълим тизимининг узлуксизлиги ва изчиллиги. 4. Мустақил Ўзбекистонимизда Халқ таълими муассасаларида берилаётган таълим ва тарбия узлуксиз ўзаро боғлиқдир. Таълим жараёни ўқув режаси ва дастури асосида тизимни, изчил олиб борилади. 5. Давлат таълими тизимининг илмийлиги ва дунёвийлиги Республикамиздаги барча таълим муассасаларидадунёвий билимлар берилади. У илмий асосларга эга бўлиб, фан техника тараққиётининг энг янги мувафақиятлари ва инсон ақл-заковати туфайли такомиллашиб боради. 6. Таълимда умуминсоний ва миллий маънавий қадриятларнинг устиворлиги. 7. Барча таълим тарбия масканларида берилаётган билим аждодларимизнинг минг йиллар мобайнида шаклланган анъаналарига таянади. 8. ДТС лари қоидасида ҳамманинг таълим олиши учун имконият яратилганлиги. 9. Қонуннинг 4-моддасида таъкидланганидек Ўзбекистон Р еспубликасида ижтимоий келиб чиқиши, жинси, тили, ёши, ирқи, миллати, турар жойи, республика худудида қачондан бери яшаётганлигидан қатъий назар, барчанинг таълим олиш учун тенг хуқуқлари кафолатланади. 10. Таянч таълимнинг мажбурийлиги. 11. Мамлакатимизда 1930 йилда бошланғич, 1949 йилда етти йиллик, 1958 йида саккиз йиллик, 1970 йилда умумий ўрта мажбурий таълимга асос солинди. 1984 йилдан бошлаб 11 йиллик мажбурий таълимга ўтилди. 12. Таълим маънавий ва жисмоний дастурларини ягона ва табақалаштирилган ўқув режа ва дастурларни тасдиқлайди. Уларни бажарилишини назорат қилади. Ёш авлодни маънавий бой, рухан тетик,

жисмонан бақувват, аҳлоқан пок ва меҳнатсевар бўлиб вояга етиш учун барча моддий ва маънавий шароитларни ҳозирлайди. 13. Билимдонлик ва истеъдодли рағбатлантириш таълим-тарбия муассасаларида таълим олаётган билимдон ва истеъдодли ўқувчиларни рағбатлантириш стипендия, турли кўринишдагимақтов ёрлиқлари шаклида ташкил этилади. 14. Таълим муассасаларида чет тилларни ўрганиш дин тарихи ва жаҳон маданияти соҳасида билим олиш учун шароитлар яратиш. 15. Таълим муассасаларининг сиёсий партиялар ва ижтимоий-сиёсий харакатларнинг таъсиридан холи бўлиши. 16. Тарбияланувчилар ва таълим олувчиларни хурматлаш. 17. Педагог шахсини, унинг ижтимоий мавқеини хурматлаш. 18. Олдинги қабул қилинган қоидалардан фарқли ўлароқ, янги қонунда педагог шахсини унинг ижтимоий мавқеини хурматлаш лозимлиги белгилаб қўйиган. 19. Амалдаги қонунлар доиларида мулкчиликнинг тенг хуқуқлилиги, уларнинг мустақиллиги таъминланиб, таълим муассасаси мустақил юридик шахс сифатида, қонунларга белгиланган тартибда барпо этилади. 20. Таълим муассасалари ўзаро битим тузишга, ўқув партия комплекслари ва ўқув илмий ишлаб чиқариш бирлашмалари ва уюшмалари таркибига киришга хақлидир. Таълимнинг ягона тизими. Ўзбекистон республикасида таълимнинг ягона тизимига амал қилинади. Ягона таълим тизими қуйдагиларни ўз ичига олади. 1. Мактабгача тарбия. 2. Умумий таълим. 3. Ҳунар-техника таълими. 4. Ўрта махсус таълим. 5. Олий таълим. 6. Илмий ва илмий педагог ходим. тайёрлаш.

7. Кадрлар малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш. 8. Оиладаги таълим. 9. Мустақил таълим. М актабгача таълим. Мактабгача таълим тармоғига 1-3 ёшдан, 6-7 ёшгача бўлган болаларга таълим-тарбия берувчи ясли ва боғча муассасалари, шунингдек оиладаги таълим-тарбия киради. Бундан кўзланган мақсад бола камолоти асосларини шакллантиришдан, унинг билимга қизиқишини таъминлашдан, маданий ахлоқий меҳнат кўникмаларини, илмга муҳаббатини тартиб топтиришдан иборат. Умумий таълим Узлуксиз давлат таълими тизимида асосий бўғин бўлиб, таълим олувчиларнинг илмий билим, меҳнат ва бошланғич касбқкор кўникма ва малакаларини, ишбилармонлик асосларини, эгаллашларини шунингдек, ўз ижодий қобилиятлари, фазилатларини ривожлантиришларини таъминлайди. Мактабдан ташқари таълим. Болалар ва ўсмирларни талаб ва эҳтиёжларини тўлароқ қондириш, уларнинг дам олишини ташкил этиш мақсадида мулкчиликнинг турли шаклларидаги корхоналар, жамоа бирлашмалари ва маданий, илмий, техника, спорт ва бошқа йўналишдаги мактабдан ташқари таълим муассасалари барпо этилади. Ҳунар-техника таълими. Ҳ.Т.Т, меҳнат ва касб-кор махорати ҳамда ишчи ва кадрлар тайёрлашни, уларни қайта тайёрлаш ва малакаларни оширишни мақсад қилади. Ҳ.Т.Т таянч таълим асосида бир вақтнинг ўзида умумий ўрта махсус ўқув юртларида, таянч урта ва касб-хунар таълими негизида амалга оширилади. Олий таълим Олий таълим танланган фаолият соҳасида чу4қур умуммиллий ва махсус билимни зарур касбқ-кор кўникмаси билан уйғунлаштирадиган юқори

малакали мутахасисларини шунингдек илимй ва илмий педагог ходимлар тайёрлаш мақсадини кўзлайди. ОЎЮда таълим икки босқичда бакалавр ва магистр даражасини бериш орқали амалга оширилади: ОЎЮ қонунда белгиланган тартибда вақти-вақти билан аттестация акиредациядан ўтказиб туриади. Илмий ва илмий педагог ходимлар тайёрлаш Илмий ва илмий педагог ходимлар тайёрлаш узлуксиз таълим тизимида олий босқич ҳисобланиб. Шахс ва жамият эҳтиёжларини шунингдек, жамиятнинг бундай кадрларга бўлган талаб ва эҳтиёжини қондиришни таъминлайди. Илмий илмий педагог ходимларни тайёрлаш илмий даражалар (фан номзоди, фан доктори) ва илмий унвонлар (доцент, катта илмий ходим, профессор ва ҳ.) бериш тартиби қонунлар билан белгиланади. О иладаги таълим Ота-оналар ва уларни ўрнини босувчи шахслар боланинг жисмоний, маънавий камолотига ва ақл-заковатини ўстиришига маълумотли бўлишига жавобгардирлар. Оиладаги таълим ўқув юртларнинг дастурлари бўйича амалга оширилади. Кейинчалик экстернат тартибида аттестациядан ўтказилади. Атестациядан ўтган таълимнинг исталган босқичидан бошлаб ўқув муассасаларида ўқишни давом эттиришлари мумкин. М устақил равишда таълим олиш. Давлат фуқароларининг мустақил равишда ўз маълумотлар, маданий, касб- кор савиялариниоширишга бўлган интилишлари, қизиқишларини қўллаб - қувватлайди, уларга шарт-шароит яратади. Билим ва малака даражасини мустақил равишда оширишган шахсларга экстернат тартибида имниҳон топшириш имконияти берилади. Таълим Ўзбекистон Р еспубликасининг ижтимоий тараққиётида устивор деб эълон қилинади. Таълим соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий принциплари қуйдагилардан иборат: - т.-т. нинг инсонпарвар демократик хар-рда эканлиги; - таълимнинг узлуксизлиги ва изчиллиги;

- умумий ўрта, шунингдек, ўрта махсус касб-хунар коллежида ўқишни танлашнинг ихтиёрийлиги; - таълим тизимининг дунёвий характерда эканлиги. - ДТС асосида таълим олишнинг ҳамма учун баробарлиги. - таълим дастурларини танлашда ягона ва табақалаштирилган ёндашиш, билим олишга интилиш истеъдодни рағбатлантириш. - Таълим тизимида давлат бошқарувини уйғунлаштириш. Жиниси, тили, ёши, ирқи, миллий мансублиги, эътиқоди, ижтимоий келиб чиқиши, хизмат тури, турар жойи, Ўзбекистон Р еспубликасида қанчй вақт яшаётганлигидан қатъий назар, ҳар кимга билим олишга тенг хуқуқ яратилади. Ўзбекистон Р еспубликасининг таълим тизими ягона ва узлуксиздир. Узлуксиз таълим тизими ва турлари. Узлуксиз таълим тизимининг фаолият олиб бориши ДТС асосида, турли даражадаги таълим дастурининг изчиллиги асосида таъминланади ва қуйдаги таълим турларини ўз ичига олади: - мактабгача таълим - умумий ўрта таълим - ўрта махсус касб-хунар таълими. - Олий таълим - Олий ўқув юртидан кейинги таълим - Кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш - Мактабдан ташқари таълим Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг ўзига хос хусусияти мустақил равишдаги 9 йиллик умумий ўрта ҳамда 3 йиллик ўрта махсус касб-хунур таълими жорий этишдан иборатдир. Бу эса умумий таълим дастуридан ўрта махсус касб-хунур таълимига изчил ўтишини таъминлайди. Умумий таълим дастурлари: мактабгача таълим, бошланғич таълим, умумий ўрта таълим, ўрта махсус касб хунар таълимини қамраб олади.

Касб-хунар таълими дастурлари ўрта махсус таълими, олий таълим ва ОЎЮ дан кейинги таълимни, кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлашни қамраб олади. Мактабгача таълим. Мактабгача таълим боланинг соғлом ҳар томонлама камол топиб шакеланишини таъминлайди, унда ўқишга интилиш ҳиссини уйғотади, мунтазам таълим олишга тайёрлайди. Мактабгача тарбияни ривожлантириш учун қуйдагиларни амалга ошириш лозим бўлади: - малакали тарбиячи ва педагог кадрларни устивор равишда тайёрлаш; - мактабгача таълимнинг самарали психологиг педагогик услубларини излаш ва жорий этиш; - болаларни оилада тарбиялаш ташкилий психологик, педагогик ва услубий жиҳатдан таъминлаш; - замонавий ўқув-услубий қўлланмалар, техник воситалар ўйинчоқлар ва ўйинлар яратиш ҳамда уларни ишлаб чиқиш; - мактабгача ёшдаги боалаларни халқнинг бой маданий тарихий мероси ва умумбашарий қадриятлар асосида маънавий ахлоқий жиҳатдан тарбиялаш учун шарт-шароитлар яратиш; - Мактабгача тарбия муассасаларининг ҳар хил турлари учун турли вариантдаги дастурларни танлаб олиш, мактабгача тарбиянинг барча масалалари бўйича малакали консультация хизмати кўрсатиш имкониятини яратиш; - Мактабгача тарбия ва соғломлаштириш мауссасалари тармоғини қўллаб-қўвватлаш ва ривожлантириш механизмини ишлаб чиқиш. Умумий ўрта таълим. 9 йиллик ўқишдан иборат умумий ўрта таълим мажбурийдир. Умумий ўрта таълим тугаллангандан кейин ўқув фанлари ва улар бўйича олинган баҳолар кўрсатилган ҳолда давлат томонидан тасдиқланган намунадаги аттестат берилади.

Умумий ўрта таълимнинг янгича тизими ва мазмунини шакллантириш учун қуйдагилар зарур: - таълим олишни таъминловчи ДТС ларини ишлаб чиқариш, бунда АЛ ва КХК ларидан кейин олинадиган таълим дастурлари билан мантиқий боғлиқлик ҳисобига олиниши лозим; - юқори малакали педагог кадрларни тайёрлаш; - худудларни жўғрофий ва демографик хусусиятларига, шахс, жамият ва давлатнинг эҳтиёжларига мувофиқ равишда таълим муассасалари тармоқларини ривожлантириш; - ўқувчиларни қобилиятлари ва имкониятларига мувофиқ равишда таълимга табақалаштирилган ёндашувни жорий этиш; - таълим беришнинг илғор педагогик технологияларини, замонавий ўқув услубий мажмуалари яратиш ва ўқув тарбия жараёнларини дидактик жиҳатдан таъминлаш; - ўқувчиларни касб-хунарга йўллайдиган ва психологик педагогик жиҳатдан маслаҳатлар берадиган марказлар тармоқларни ташкил этиш; Ўрта махсус ва касб-хунар таълими. Умумий ўрта таълим негизида ўқиш муддати 3 йил бўлган мажбурий ўрта махсус, КХ таълими узлуксиз таълим тизимидаги мустақил турдир. Ўрта махсус, КХ таълими йўналиши АЛ ёки КХК ўқувчилари томонидан ихтиёрий танланади. АЛ. ДТС ларига мувофиқ ўрта махсус таълим беради. Алларда ўқувчилар ўзлари танлаган таълим йўналиши бўйича билим савияларини ошириш ҳамда фанни чуқур ўрганишга қаратилган махсус касб-хунар куникмаларини ўзларида шакллантириш имкониятига эга бўладилар. Бу кўникмаларни ўқишни муайян олий таълим муассасаларида давом эттириш ёки меҳнати жараёнида рўёбга чиқаришлари мумкин. КХК тегишли ДТСлари доирасида ўрта махсус, касб-хунур таълими беради; ўқувчиларнинг касб хунарга мойиллиги, билим ва кўникмаларини чуқур ривожлантириш, танлаган касби бўйича бир ёки бир неча ихтисосни эгаллаш имконинин беради. КХК лари жиҳозланганлиги даражаси педагогик

таркибнинг танланганлиги, ўқув жараёнининг ташкил этилиши жиҳатидан чнги типдаги таълим мауссасалари ҳисобланади. Олий таълим. Олий таълим ўрта махсус касб-хунар таълими негизига асосланади ҳамда 2 босқичга эга. Бакалаврият- мутахассисликлар йўналиши бўйича фундаментал ва амалий билим берадиган таълим муддати ҳамда 4 йил давом этадиган таянч олий таълимдир. Битирувчиларга давлат аттестацияси якунларига биноан «бакалвр» дипломи берилади. Магисратура- аниқ мутахассислик бўйича фундаментал ва амалий билим берадиган, бакалаврият негизидатаълим муддати номида 2 йил давом этадиган олий таълимдир. Магирстларга давлат томонидан тасдиқланган намунадаги, касб-хунар фаолияти билан шуғулланиши хуқуқини берадиган диплом топширилади. Олий ўқув юртидан кейинги таълим. Олий ўқув юртидан кейинги таълим жамиятнинг олий малакали илмий ва илмий педагогик кадрларга бўлган эҳтиёжларини қондиришга шахснинг ижодий таълим касб-хунар манфаатлари қаноатлаштиришга қаратилган ОЎЮ дан кейинги таълимнинг ОЎЮларида ва илмий тадқиқот муассасаларида олиш мумкин. ОЎЮдан кейинги таълим босқичлари диссертация ҳимояси билан якунланади. ЯДАттестацияси натижаларига кўра тегишли равишда фан номзоди ва фан доктори илмий даражаси берилиб, давлат томонидан тасдиқланган намунадаги дипломлар топширилади. Кадрлар малакасини ошириш, қайта тайёрлаш. Кадрлар алакасини ошириш ва қайта тайёрлаш мутахассисларнинг касб билимлари ва кўникмаларини янгилаш ҳамда чуқурлаштиришга қаратилган. Кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш таълим муассасаларидаги ўқиш натижаларига кўра давлат томонидан тасдиқланган намунадаги гувоҳнома ёки сертификат топширилади.

Мактабдан ташқари таълим. Болалар ва ўсмирларнинг таълимга бўлган якка тартибдаги, ортиб берувчи талаб ва эхтиёжларини қондириш уларни бўш фақтларини дам олишини ташкил этиш учун давлат органлари жамоат ташкилотлари бошқа юридик ва жисмоний шахслар маданий-эстетик, илмий техникавий спорт ва бошқа йўналишларда мактабдан ташқари давлат ва нодавлат таълим муассасаларини ташкил этадилар. 1. Таълим турлари Макт абгач а таъли м Умум ий ў рта таъли м Ў рта махсус касб хунар таълим и Олий таъли м Олий ў қ ув юртид ан кейинг и таълим Кадрлар малакаси ни ошириш ва уларни қ айта тайёрлаш Макта бдан таш қ а ри таъли м Умумий ў рта таълим бос қ ичлари Таянч таълим V - IX синфларБошлангич таълим I-IV синфлар Олий укув юртидан кейинги таълим. магистирлик н егизида Фан номзоди илмий даражаси негизида

БИРИНЧИ БОСҚИЧ (1997-2001) Мавжуд кадрлар тайёрлаш тизимининг ижобий салоҳиятини сақлаб қолиш асосидпа ушбу тизимни ислоҳ қилиш ва ривожлантириш учун ҳуқуқий кадрла жиҳатидан, илмий- услубий, молиявий- моддий шарт-шароитлар яратиш. ИККИНЧИ БОСҚИЧ (2001-2005) Миллий дастурни тўлиқ рўёбга чиқариш. Меҳнат бозорининг ривожланиши ва реал ижтимоий-иқтисодий шароитларни ҳисобга олган ҳолда ўта аниқликлар киритиш. УЧИНЧИ БОСҚИЧ (2005 ва кейинги йиллар.) Тўпланган тажрибаларни тахлил этиш ва умумлаштириш асосида, мамлакатни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш истиқболларига мувафиқ кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш ва янада ривожлантириш. Шах с Давлат ва жамият Узлуксиз таълим Фан Ишлаб чиқаришКадрлар тайёрлаш миллий дастурининг босқичлари . МИЛЛИЙ МОДЕЛ Фан номзоди илмий даражасига эга былади. Фан доктори илмий даражасига эга былади.

Давлат ва жамият Шахс Фан Ишлаб чиқариш

O'xshashlar

Узлуксиз таълим тизими таълимнинг ягона тизими

Махсус таълим тизими

Ўзбекистонда таълим тизими

Махсус таълим тизими

Ўзбекистонда узлуксиз таълим тизими. кадрлар тайёрлаш миллий дастури ва модели