logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Pedagogika
  4. Turkiyada ta’lim siyosatining olib borilishi

Turkiyada ta’lim siyosatining olib borilishi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

87 KB
Ko'chirib olish
Turkiyada ta’lim siyosatining olib borilishi Reja: 1. Turkiya talim tizimining mamlakat Konstitusiyasida ifodalanishi. 2. Turkiya ta’lim tizimi va uning turlari. 3. Turkiya litseylari va ularda ta’lim dasturlarining bajarilishi. О‘zbekiston Respublikasi istiqlolga erishgach, uning mustaqilligini birinchi bо‘lib qardosh Turkiya Respublikasi tan oldi. Mamlakatlarimiz о‘rtasida iqtisodiy, siyosiy, madaniy aloqalar, shu jumladan, ta’lim bо‘yicha hamkorlik tez rivojlanib bordi va u bizning xorijiy mamlakatlar bilan aloqalarimizda takchi о‘rinlardan birini egalladi. Bu hamkorlikning natijasi о‘laroq, Respublikamizda 20 dan ortiq о‘zbek-turk hamkorligidagi litseylar tashkil etildi va ular yaxshi faoliyat kо‘rsatmoqdalar. Hap yili yuzlab о‘zbekistonlik о‘quvchilar va talabalar ta’lim olish uchun Turkiyaga jо‘natilmoqda. Ayni vaqtda turkiyalik yoshlar ham Respublikamiz о‘quv muassasalarida bilim olmoqdalar. Shuningdek, bu mamlakat bilan keng kо‘lamda ta’lim bо‘yicha mutaxassislar almashish yо‘lga qо‘yilgan. Hap ikki mamlakatdan ta’limni boshqarish muassasalarining, о‘quv yurtlarining hamda ta’lim bо‘yicha ilmiy tadqiqotlar va ilmiy-metodik ishlar olib boruvchi mutaxassislar, о‘qituvchilar va tarbiyachilar bir- birlariga tashriflar uyushtirib о‘zaro tajribalar almashmoqdalar. Bularning barchasi ikki mamlakat maorifchilarining umumiy maqsad yо‘lidagi ishlarni rivojlantirishga hissa bо‘lib qо‘shilyapti. Turkiya Respublikasida ta’limning qо‘yilishining о‘ziga xos tomonlari borligini hisobga olib, u haqda tо‘laroq ma’lumotlar berish о‘rinli deb hisoblaymiz. Respublikada h ozir amaldagi ta’lim tizimlariga turk xalkining asl farzandi Kamol Otaturk asos solgan. Turkiya ta’lim tizimlari mamlakat Konstitusiyasi, ta’lim- tarbiya t о‘g‘ risidagi q onunlar, «Milliy maorif vazirligining tuzilishi va vazifalari h a q idagi 179, 208, 385- sonli q onunlarda h amda h ukumat dasturlarida h ar tomonlama chu q ur ifodalangan. Respublika Konstitusiyasining 42-moddasida “Barcha ki shi lar talim-tarbiya oli sh huquqiga egad irlar” deb yoz ib qо‘ yilgan va fu q arolarning bilim olish h u q u q lari kafolatlangan. Turkiya Respublikasida barcha tipdagi ta’lim t о‘ la davlat nazoratida b о‘ lib, bunday nazoratga kirmaydigan ta’lim-tarbiya maskanlarini ochish mumkin emas. Xususiy maktablar h am davlat ta’lim standartlari talabiga mos kelishi va davlat dasturlarini t о‘ la bajarishga majbur. Boshlan g‘ ich ta’lim barcha kishilar uchun majburiy, davlat maktablarida bepul о‘q itiladi. Majburiy ta’limdan s о‘ ng, uning keyingi bos q ichlarida о‘q ishni davom ettirish istagini bildirgan, kam ta’minlangan oilalardan chi qq an bolalar davlat tomonidan stipendiyalar bilan ta’minlanadilar , ularga boshqa tegishli imti yoz lar h am belgilangan. Ta’lim muassasalarida fa q at о‘q uv-tarbiya ishlari, uni takomillashtirish bilan bo g‘ li q vazifalarnigina bajaradilar. Undan tashqari faoliyatlarga y о‘ l qо‘ yilmaydi. Turk millatiga mansub kishilarga ona tili sifatida boshqa biror xorijiy davlat tilini о‘ rgatish mumkin emas . Turkiya milliy maorifi tizimlarining umumiy tuzilishi q uyidagicha : ta’lim tizimi bu mamlakatda ikki asosiy q ismga b о‘ linadi. Ulardan birinchi q ismi maktab ta’limi b о‘ lib, uning tarkibiga maktabgacha tarbiya, boshlan g‘ ich ta’lim, о‘ rta va oliy ta’lim kiradi. Uning tarkibi q uyidagicha: 1. Maktabgacha tarbiya bos q ichiga maktab yos higa t magan bolalarni q abul q ilish ixti yor iydir. Maktabgacha ta’lim-tarbiyaning ma q sadi bolalarni jismoniy, a q liy va a h lokiy rivojlanishini ta’minlash, ularni maktab bos q ichiga puxta tay yor lab berish, kam ta’minlangan о‘q uvchilarga sharoit yaratish, turk tilida t о‘g‘ ri va chiroyli gapirishni о‘ rgatishdan iboratdir. 1992 yilda Turkiyada 131023 bolani q amrab olgan 7 763 bo g‘ cha ishladi. B y maktabgacha tarbiya i shidagi umumiy bolalar sonining 5 foizini tashkil etadi. 2. B oshlan g‘ ich maktabda esa bolalar 6 yos hdan 14 yoshgacha ta’lim oladilar. Bu bos q ichdagi maktab q uyidagi ma q sad va vazifalarni r о‘yob ga chi q arishga xizmat q iladi; a) h ar bir turk farzandiga yaxshi inson b о‘ lib kamol topish, bilimli b о‘ lish, uni milliy iftixor ru h ida tarbiyalash va fikrlashga о‘ rgatish; 6) h ar bir turk farzandiga q izi q ishi, q obiliyati va iste’dodlariga k о‘ ra ta’lim berish, ularni hayot ga, о‘q ishning keyingi bos q ichlariga p uxta tay yor lashdan iborat. Boshlan g‘ ich ta’lim muassasalari maktabgacha tarbiya bos q ichidan s о‘ ng ikki q ismga: 5 yillik boshlan g‘ ich va 3 yillik о‘ rta maktablar bos q ichiga b о‘ linadi. H ar ikki bos q ich maktabini bitirganlik h a q ida о‘qu vchilarga attestat beriladi. Bu ikki bos q ich maktab sharoitiga q arab bir maktab bazasida yok i alo hida -alo h ida ikki maktab tarkibida tashkil q ilini shi mumkin. Ah oli siyrak va tar q o q q ishlo q larda maktab markaziy q ishlo q lardan birida ochiladi, guru h lashtirish imkoniyati b о‘ lmagan tumanlarda esa bu ta’lim bos q ichi internatlar ti p idagi о‘q uv muassasalari shaklida amalga o shi riladi. 3. О‘ rta ta’lim boshlan g‘ ich ta’limga tayanib, kamida uch yillik ta’lim beruvchi umumiy, kasbiy va texnik ta’lim muassasalarini о‘ z ichiga oladi. Uning asosiy ma q sadi barcha о‘q uvchilarga umumiy о‘ rta ta’lim va shun g a muvofi q umumiy madaniyat, inson va jamiyat muammolarini о‘ rgati sh , ularni oliy ta’lim bos q ichiga, h ayotga, kasb-kor so h alariga tay yor lashdir. Bu ma q sadlar о‘ rta umumiy ta’lim, turli dasturlarda kasb-kor о‘ rgatuvchi texnik- q urilish q ishlo q x о‘ jaligi y о‘ nal i shlaridagi litseylarda amalga oshiriladi. О‘q uvning h ar bir bos q ichi b о‘ yicha alo h ida-alo h ida dasturlar mavjud. B y dasturlar q uyidagilardir: — t a’limning o liy bos q ichiga tay yor lash dasturi; — kasbga va oliy ta’limga tay yor lash dasturi; — h a yot ga, ishlab chi q arishga tay yor lash dasturi va xokazolar. Litseylar о‘ z turlariga va jum h uriyat e h ti yoj iga k о‘ ra q uyidagicha ixtisoslashtirilgan: — umumiy litseylar — о‘q uvchilarni oliy ta’limga tay yor laydi, 3 yil; — fan litseylari — alo h ida fanlardan i q tidorli va ijodkor о‘q uvchilar bilimini va q obiliyatini takomillashtiradi, 5 yil; — kichik litseylar — kunduzgi litseylarda о‘q ish imkoniyati b о‘ lmaganlar uchun, о‘q ish 4 yil; kasb- h unar litseylari — о‘q uvchilarga о‘ z q izi q ishlari 6 о‘ yicha turli kasb- h unar о‘ rgatadi, о‘q ish muddati 3 yil; — nafis san’at litseyi — ona tili va adabiyoti, rasm, mus iq a kabi b о‘ limlarga ega; — о‘q ituvchilar litseylari — boshlan g‘ ich ta’lim b о‘ yicha о‘q ituvchilar tay yor laydi. О‘q i sh muddati 1 yil tay yor lov kursini h isobga olganda 4 yil; — tijorat va turizm ta’limi litseylari — maishiy xizmat k о‘ rsatish, savdo, umumiy ov q atlanish sha h obchalariga va boshqa so h alarga mutaxassislar tay yor lab beradi; — diniy ta’lim maktablari — imom-xatib h amda din darsini о‘ tuvchi о‘q ituvchilar tay yor laydi; — maxsus ta’lim maktablari — ular korreksion maktablar bо‘lib, jismoniy-aqliy jihatdan nuqsoni bor bolalar uchun mо‘ljallangan; — texnik litse y lar — о‘q uvchilarga umumiy fanlar bila n bir q atorda industrial kasb -h unar ta’limini beradi. Bundan tashqari Turkiyada q izlar kasb litseyi, q izlar texnik litseyi, q izlar san’at о‘ rta maktablari, q izlar, о‘g‘ il bolalar xususiy maktablari mavjud. 4. Oliy ta’lim — mamlakatda oliy malakali turli kasb mutaxassisliklarini, ilmiy tad q i q ot ishlari olib borishga q odir kishilarni t ishtirib beradi. Turkiyada bunday mutaxassisliklar b о‘ yicha h ozir 235' universitetlar va oliy tsxnologik institutlar ishlab turibdi. Bu universitetlardan 2 tasi diniy ma h kamalar tasarrufidadir. Mamlakatdan tashqarida yashovchi turk millatiga mansub kishilarning (ular 2,5 mln. dan orti q ) ta’lim-tarbiyasiga h am katta a h amiyat beriladi. H ozir shunday toifadagi kishilarni о‘q i ti sh uchun Turkiya h ukumati tomonidan 1,236ta о‘q ituvchi ajratilgan. Ularning barchasiga davlat tomonidan h a q t о‘ lanadi. Turkiya h ukumati «Milliy maorifining asosiy Q onu n i»da maktab ta’limi bilan bir q atorda maktabdan tashqari ta’limga h am katta e’tibor berilgan. Maktabdan tashqari ta’limga qо‘ yilgan asosiy talab katta yos hdagilarni о‘q ish va yoz ishga о‘ rgatish; ularga umumiy va kasb-kor bilimlarini berish; savod x onlikdagi nu q sonlar i ni bartaraf etish kabi vazifalarni bajaradi, shuningdek, bunday muassasalar fu q arolarga, birinchi galda yos hlarga ijtimoiy hayot ning ilmiy, texnologik, i q tisodiy, madaniy h ayotiga t о‘ la moslashish uchun shart-sharoitlar yaratib beradi. Shuningdek, MTMlar turli so h alarda mehnat q ila yot gan kishilarning ishdan ajralmagan h olda kasb malakalarini oshirishga imkoniyat tu g‘ diradi. Turkiya Reslublikasida maktabdan tashqari ta’lim ikki manba or q ali beriladi. Ulardan biri maktab b о‘ lsa, ikkinchisi ustoz-shogirdlik y о‘ nalishidir. Ularning sohalar bо‘yicha dasturlari quyidagilar: 1. Umumiy ta’lim dasturlari; 2. Kasb-hunar, texnik ta’lim dasturlari; 3. Shogirdlik va ustalik ta’limi dasturlari; 4. Ochi q ta’lim dasturlari va h okazolar. Maktabdan ta shq ari ta’lim muassasalari tarkibiga bulardan tashqari amaliy san’at maktablari, q izlar amaliy san’at maktablari, tuklik i n stitutlari na tuklik texnik ta’lim markazlari h am kiritilgan. Shuningde k , keyingi yillarda о‘q uvchilar va talabalarning b о‘ sh va q tlarini k о‘ ngilli va sermazmun о‘ tkazishga katta a h amiyat berilmo q da. Shu ma q sadda til о‘ rgatish markazlari musi q a, xal q о‘ yinlari, foto, teatr studiyalari, shaxmat-shashka klublari, turli sa yoh atlar uyushtirish, lagerda dam olishni tashkil q ilish h amshiralik, rassomchilik t о‘ garaklari y о‘ lga qо‘y ila yot ir, ular or q ali turli tanlovlar о‘ tkazishni amalga oshirilmo q da. Talabalar va о‘q uvchilar uchun sportning turli so h alari b о‘ yicha seksiyalar tashkil etilgan, ularda sportning ommaviy turlari b о‘ yicha turnirlar, musoba q alar tashkil etilmo q da. Qi zlar uchun esa qо‘ lda t о‘q ish, bichish-tikish, pazandalik y о‘ nalishlaridagi t о‘ garaklar mavjud. Ular tomonidan t о‘q ilgan, tikilgan, tay yor langan ma h sulotlar h ar yili An q aradagi katta k о‘ rgazmada namoyish etiladi. ADABIYOTLAR RО‘YXATI 1. Karimov I.A. “Barkamol avlod О‘zbekiston taraqqiyotining poydevori”.-T, “Sharq”, 1998 y. 2. B.F. Vulfson “Sravnitelnaya pedagogika” M., 2003 y. 3. V.A. Kapranova “Sravnitelnaya pedagogika” 2004 y. 4. N.X. Takanav « Chet ellar pedagogikasi tarixi”-T, 1959 y. 5. M.A. Sokolova va boshqalar «Pedagogik taqqoslash”-T, 1983 y. 6. A.A. Xoliqov “Fransiyada pedagogik fikr taraqqiyoti”-T, 1998 y. 7. “Turk ta’lim tizimi”-T,1994 y. 8. “ The word book enceclopedia ”, 1994 y. 1-jild. 9. “ The word book enceclopedia ”, 2-jild. 10. “ The word book enceclopedia ”, 3-jild. 11. “ The word book enceclopedia ”, 4-jild. 12. “ The word book enceclopedia ”, 5-11 jild.

O'xshashlar

Fransiyada ta’lim siyosatining olib borilishi
Yaponiya ta’lim tizimi va unga dahldor asalalarning olib borilishi
Ekskursiyani olib borish texnikasi
Ta’lim jarayonida ta’lim oluvchi shaxsi
Masofaviy ta’lim