Terak kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari - Pedagogika - Referatlar

Terak kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Yuklangan vaqt:

28.10.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

17.75 KB

Ko'chirib olish

Terak kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Parsha kasalligi - Qo’zg’atuvchisi Fusicladium radiosum zamburug’i. Parsha bilan terakning bargi va yosh novdalari kasallanadi. Barglarda to’q dog’lar paydo bo’lib, tez orada dog’larning usti to’q jigarrang baxmalsimon g’ubor bilan qoplanadi. Bu g’ubor zamburug’ning konidiyalaridan iborat. Kasallangan barg bandi orqali zamburug’ yosh novdalarga o’tadi va ularda qorayish hamda qurib qolish kuzatiladi. Zamburug’ kasallanib to’kilgan barglarda peritetsiy deb ataluvchi mevatana holida qishlab chiqadi. Zang kasalligi qo’zg’atuvchisi - Melamsrora populi zamburug’i. Terakda zang kasalligini bir nechta bazidiyali zamburug’lari qo’zg’atadi. Lekin ular keltirib chiqargan kasallik belgilari bir-biridan farq qilmaydi. Ko’proq terakda Melamsrora populi zamburug’i qo’zg’atgan zang kasalligi uchraydi. Zamburug’ning uredo va teleyto bosqichlari oq terakda o’tadi. Esidio- sporalar terak barglari tushgach, ulardan unib chiqqan zamburug’lar tanasi barg ichida rivojlanadi, yozga kelib barglarning orqa tomonida sarg’ish yoki zarg’aldoq - sarg’ish rangdagi uredosporalar uyumi hosil bo’ladi. Ular yoz mobaynida bir necha marotaba shakllanadi. Yozning oxiri – kuz boshida barglarning ustida mayda to’q qo’ng’ir bo’rtmalar holida zamburug’ning teliosporalar uyumi paydo bo’ladi. Bu teleosporalar kasallangan barglarda bahorgacha qishlab chiqadi. Zamburug’ ikki uyli bo’lib, yovvoyi sarimsoq va tilog’och oraliq xo’jayin hisoblanadi. Qo’ng’ir dog’lanish kasalligini Glocosporium populi zamburug’i qo’zg’atadi. Barglar kasallanadi. Ularda jigrrang xoshiyali sarg’ish – kulrang dog’lar shakllanadi. Dog’lar barg plastinkasi yuzasida sochilgan bo’lib, bir-biri bilan qo’shilib ketadi. Dog’larning yuzasida ko’plab, to’q jigarrang lojelar sochilib joylashgan bo’ladi. Zamburug’ kasallangan barglarda loje ko’rnishida qishlab chiqadi.

Oq yoki kulrang dog’lanish kasalligini qo’zg’atuvchisi – Septoria populi z amburug’i . Barglarda to’q jigar rang xoshiyali mayda, dumaloq yoki burchakli, och kulrang dog’lar hosil bo’ladi. Dog’lar yuzasida mayda qora nuqtachalar ko’rinishidagi zamburug’ning mevatanalari piknidalar joylashgan bo’ladi. Piknidalar qishlab chiqish vazifasini bajaradi. Un shudring – kasalligini 2 turga mansub zamburug’lar qo’zg’atadi; Phylloctinia suffulta; Uncinula salicis . O’simlikning barglarida zamburug’ning tanasidan va konidiyalaridan iborat bo’lgan oq g’ubor paydo bo’ladi. Konidiyalar ko’plab miqdorda hosil bo’lib, o’simlikning rivojlanish davrida bir o’simlikdan ikkinchisiga shamol yordamida uchib o’tadi va yoz mobaynida infeksiya manbasi hisoblanadi. Kuzga kelib kasallangan to’qimalar yuzasida mayda qora nuqtachalar ko’rinishidagi zamburug’ning mevatanalari – kleystotetsiyalar shakllanadi. Ularni lupa yoki mikroskopsiz ham ko’rish mumkin. Kleystotetsiyalar dastlab sarg’ish, keyinroq jigarrang va nixoyat qoramtir tusga kiradi. Kasallangan barglarda bahorgacha qishlab chiqadi. Sitosporoz kasalligini qo’zg’atuvchisi – Cytospora nivea zamburug’i. Bu kasallik bilan zararlangan o’simliklar, ayniqsa yosh paytda qurib qoladi. Lekin o’simlik har xil o’sish davrida kasallanishi mumkin. Bunda o’simlikning shox va novdalari, ayniqsa yuqori shoxlari qurib, nobud bo’ladi. Dastlab novdadagi barglar maydalashadi, novdaning po’sti va keyinchalik o’zi nobud bo’ladi. Po’st ostida rivojlanayotgan zamburug’ bo’rtmalarni hosil qiladi. Bu bo’rtmalar zamburug’ning ko’p miqdordagi piknosporalar uyumidan iborat bo’lib, ular poya yuzasida zarg’aldoq - qizg’ish bo’rtma va ipchalarni eslatadi. Qo’zg’atuvchi po’st ostida piknida ko’rinishida qishlab chiqadi. Mevalar deformatsiyasi. Kasallik terak, kulrang qayrag’och va cheremuxa mevalarida kuzatiladi. Terakda kasallikni Taphrina oilasiga mansub zamburug’lar qo’zg’atadi. Binobarin, T. johansonii Sad., T. aurea Fr. tog’terak, turang’il, mirzaterak va boshqa turlarni kasallantiradi. Zamburug’ kurtaklar ichida qishni o’tkazadi. Bahorda daraxtlar gullaganda mitseliy o’sadi va urg’ochining

kuchalasiga o’tib, mevalarini o’zgartiradi, ya’ni deformatsiyalaydi, ularda urug’lar hosil bo’lmaydi. Mevalarning ustki qismi to’q sariq rangli xaltasporali xaltalar bilan qoplanadi. Sporalar xalta ichida 8 donadan joylashadi. Xaltalar may-iyun oylarida etiladi va o’simliklarning novdalarini kasallantiradi. Kulrang qayrag’ochda meva deformatsiyasini Taphrina alniincanae (Kuhn.) Magn. zamburug’i qo’zg’atadi. Daraxt gullagandan so’ng mitseliy meva to’qimasi ichiga kirib, uni o’zgartirib yuboradi. Ularning ustida uzunligi 2 sm bo’lgan har xil chiziq paydo bo’ladi va diametri 5 mkm xaltasporalari bilan xaltalar hosil bo’ladi. Xaltasporalari xalta ichida kurtak hosil qilish yo’li bilan ko’pa-yadi. Mitseliylari daraxt kurtaklarida qishni o’tkazadi. Xaltalar may oyidan sentyabr oyigacha etiladi. Kasallangan mevalar qoraqayrag’och va boshqa turlarni ham kasallantirishi mumkin. Cheremuxa mevasida meva deformatsiyasini Taphrina pruni Fuck. var. padi Jacz. qo’zg’atadi. Mitseliy daraxt shoxlarini kasallantiradi, tugunchaga o’tganda uning o’sishini kuchaytirib, deformatsiyani yuzaga keltiradi. Bunday mevalar urug’ hosil qilmaydi. Kasallangan mevalar ustida xaltasporali xaltalar hosil bo’ladi va ular mumsimon g’ubor hosil qiladi. Xaltalar cho’zinchoqsilindrsimon (30-35x11 mkm), yuqorisi dumaloqlashgan. Xaltasporalari (4 mkm) dumaloq, kurtaklanish yo’li bilan ko’payadi.Yozning ikkinchi yarmida etiladi. Mitseliylari novdalarning ichida joylashganligi sababli kasallik har yili paydo bo’ladi. Dog’lanish. Meva va urug’larda xar xil o’lcham va rangda dog’lar kuzatiladi. Ular xar xil xaltali va takomillashmagan zamburug’lar ta’siri natijasida yuzaga keladi. Dog’lanish urug’larning unuvchanligini pasaytirishi, ayrimlari esa unib chiqadigan nixollarni kasallantirish mumkin. Chirish. Urug’ va mevalarni yuqori namlik sharoitida saqlashda kuzatiladi. Meva va urug’larning chirishi ko’pincha Monilia Pers. va Botrytis cinerea Fr. zamburug’lari tomonidan qo’zg’atiladi. Ular urug’ va mevalarning buzilishiga sababchi bo’ladi.

Terakning yuqumsiz kasalliklari . O’simliklarda so’lish, ranggining o’zgarishi, barg va novdalarning qurishi kuzatilishi mumkin. Ularda yuqumli kasallik qo’zg’atuvchilari topilmaydi, bunday xollarda tashqi muxit omillari kasallik sabab-chisi bo’lib xizmat qiladi. Tuproqda namlikning etishmasligi barglarning so’lishi va qurishiga olib keladi. Tuproqda namlik me’yoridan ortiq bo’lib, xavoning kirishi yomonlashsa, ildizlar nobud bo’ladi va chiriydi. Ko’pincha ignabargli daraxtlarda yaxshi yog’ochlashishga ulgurmagan (turli kasalliklar ta’sirida) shoxlari past xaroratlar ta’sirida nobud bo’ladi. Tuproqda ozuqa moddalarining etishmasligi xam o’simlik-larda turli yuqumsiz kasalliklarning yuzaga kelishiga sababchi bo’ladi. Binobarin, ozuqa moddalarining umumiy etishmasligi pakanalikni keltirib chiqarsa, temir etishmasligi yoki kalsiy miqdorining ortib ketishi barglarda xlorotiklikni yuzaga keltiradi. Tuproqda xar xil tuzlar miqdorining ortib ketishi xam barglarning sarg’ayishiga sababchi bo’ladi. Xavodagi zaxarli gazlar xam o’simliklarning kuchsizlanishi va xatto nobud bo’lishiga olib keladi. Dastlab barglarda qizg’ish-qo’ng’ir nekroz dog’lar paydo bo’ladi, ignabarglar esa qizil tus oladi. O’simliklarning o’sishi sekinlashadi, ba’zan daraxt barglarini to’kadi va butunlay qurib qoladi. YUqumsiz kasalliklar yuzaga kelganda uni qo’zg’atgan u yoki bu tashqi omilni bartaraf etishga qaratilgan tadbirlar majmui qo’llaniladi. Terak kasalliklariga qarshi qo’llaniladigan tadbirlar tizimi Himoya tadbirlari majmui quyidagilarni o’z ichiga oladi:  xar bir urug’ partiyasi tozalangandan so’ng baraban va uning panjarasini 0,25% li formalin eritmasi bilan (1:60) dezinfeksiya qilish, shuningdek idishlar va omborxonalarni tozalash va ularni xam dezinfeksiya qilish. Idishlar (qop va yashiklar) 0,20% li formalin eritmasida namlanadi, ombor esa oltingugurt donachalari bilan fumigatsiya qilinadi. Fumigatsiya qilishdan oldin ombor zich berkitiladi va zarur extiyotkorlik choralari ko’riladi;

 urug’larni quruq omborlarda 4-5 0 S xaroratda va 65-70% namlikda saqlash. Urug’larni saqlash davrida omborni davriy shamollatib turish va urug’larni aralashtirish;  o’simliklari ko’chatzorlari uchun joyni to’g’ri tanlash. Ularni kartoshka va sabzavot ekinlariga yaqin joylashtirish tavsiya etilmaydi, chunki bunday maydonlarda ko’chatlarning yotib qolishiga sababchi bo’ladigan kasallik qo’zg’atuvchilari juda ko’p bo’ladi;  ekishdan oldin urug’larni fitopatologik ekspertizadan o’tkazish. Fusarium va boshqa turkum vakillari bilan kuchli zararlangan urug’lar brak qilinadi, kuchsiz zararlanganlari formalin eritmasi bilan (1:80) yarim quruq usulda ishlov beriladi. Ishlov berilgan urug’lar 2 soat dimlanadi, so’ngra shamollatiladi va quritiladi;  kasallangan ko’chatlarni yo’qotish va tuproqni dezinfeksiya qilish. Buning uchun kaliy marganets oksidining 0,5% li eritmasi yoki formalinning 0,15% li eritmasi (tuproq namligiga bog’liq ravishda 1 m 2 ga 6-10 l eritma) qo’llaniladi. Sug’orishni shunday amalga oshirish kerakki, bunda eritma ildiz bo’g’zidan oqib o’tishi kerak. Zarur xollarda 12-14 kundan so’ng takroriy dezinfeksiya qo’llaniladi. Bunda tuproq xarorati 12 0 S dan past bo’lmasligi lozim. Dezinfeksiyadan so’ng tuproq mulchalovchi qog’oz bilan 7-10 kun yopib qo’yiladi;  begona o’tlarga qarshi kurashish va ko’chatlarni yopishda qo’llaniladigan materiallarni xar yili almashtirish;  ko’chatzorlarni xar xil tashqi ta’sir xamda shamoldan ximoyalash maqsadida devor bilan o’rash, quyoshda kuyishdan asrash uchun ildiz bo’g’ziga taxta qirindisi va boshqa mulchalovchi materiallar sepib qo’yish;  barcha ko’chatchilik tadbirlariga rioya qilish: to’g’ri parvarish-lash, qulay qalinlikda ekish, tuproq qatqalog’iga qarshi kurashish va x.k.  fitoftoroz yuzaga kelganda o’simliklarga 1% li bordos suyuqligi, mis xlor oksidining 0,3% li suspenziyasi yoki ularning o’rindoshlarini puxta purkash. Bunda ishchi suyuqligi sarfi 600-800 l/ga.

O'xshashlar

Tol kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari. Qayrog’och kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Tok kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Tut kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Fuzarioz

Eman va zarrang kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Igna bargli daraxtlarning kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari