Ta‘lim usullari - Pedagogika - Referatlar

Ta‘lim usullari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

73 KB

Ko'chirib olish

Ta‘lim usullari Reja: 1. Ta‘lim usullari to’g’risida tushuncha. 2. Ta‘lim usullarining turlari. 3. Ta‘lim jarayonida o’quvchilarni rag’batlantirish va tanbeh berish usullari 4. Muammoli ta‘limning maqsad va mohiyati.

10 . 1. Ta‘lim usullari to’g’risida tushuncha. Ta‘lim jarayonida to’g’ri usul tanlar ekanmiz, ko’zlangan natijaga komil ishonch va qisqa yo’l bilan erisha olamiz. O’qitishning samarali borishi, o’quvchi-talabalarning har bir fanni chuqur o’zlashtirib olishlari, shuningdek ular bilimlarni ongli va mukammal egallashlari uchun hamda yoshlarda mustaqil va ijodiy faoliyat-fikrlarining rivojlanishiga bevosita o’qituvchining ta‘lim usullaridan keng va mohirona foydalana olishiga bog’liqdir. Pedagogika tarixidan, pedagogika amaliyotida ham o’qitish usullarining juda katta boyligi to’plangan. Ta‘lim usuli deganda, ta‘lim jarayonida o’qituvchi va o’quvchilarning kutilgan maqsadga erishishga qaratilgan birgalikdagi faoliyatlari tushuniladi. O’qitish usullari ta‘lim jarayonida o’qituvchi va o’quvchi-talaba faoliyatining qanday bo’lishini, o’qitish jarayonini qanday qilib tashkil etish va olib borish kerakligini belgilab beradi. Demak, o’qitish usullari har ikkala faoliyatning, ya‘ni o’qituvchi tomonidan o’quvchilarni bilim, ko’nikma va malakalarni o’zlashtirish faoliyatida qo’llaniladigan yo’llarni, usullarni o’z ichiga oladi. Ammo, har ikkala faoliyat ham hamisha bir xil va bir yo’nalishda bo’lavermaydi. Dars jarayonida o’tiladigan mavzuning xarakteri, mazmuniga qarab, o’qituvchi va o’quvchi faoliyati turlicha yo’nalishda bo’lishi mumkin. Ta‘lim jarayonida ma‘lum bir maqsadni amalga oshirishga qaratilgan faoliyatning turlicha bo’lishi yangi-yangi usullarni keltirib chiqaradi. Ta‘lim usullari, o’qituvchining o’qitish faoliyati tug’risida o’tmishda ham, jumladan Markaziy Osiyo olimlarining asarlarida alohida asoslab berilgan. Abu Nasr Forobiyning «Fan va san‘atning afzalligi» risolasida o’quv jarayonini tashkil etishga va o’qitish metodlariga qo’yiladigan talablar mukammal ifodalangan. Olim o’zining o’qitish metodlari haqidagi fikrlarida o’quvchilarga turli bilimlar berish bilan birga, mustaqil holda bilim olish

yo’llarini ham ko’rsatish, ularni bilimlarning zarurligiga aniq ishontirish kerakligini o’qtirgan. Barcha qomusiy olimlar foydalangan o’qitish metodlarini bir necha guruhga ajratish mumkin. Bular: ko’rsatmali tajriba usullari (Ibn Sino), bilimlarni bayon qilishning savol-javob usullari (Abu Rayxon Beruniy, al- Xorazmiy), ko’nikma va malakalarni shakllantirish metodlari, bilimlarni tekshirish usullari (Forobiy, al-Xorazmiy) va hokazolardan iboratdir. Shunisi diqqatga sazovorki, mazkur olimlarning hammalari o’quvchilar faoliyatini kuchaytirish va ularda mantiqiy tafakkurni rivojlantirish maqsadini ko’zlaganlar. Hozirda yangi pedagogik texnologiyalarni ta‘lim jarayonida kengroq joriy etilishi zamirida o’quvchi-talabaga berilishi lozim bo’lgan ilmiy bilimlar ko’lami o’qitish usullari va shakllarining doirasini kengashtirish zarurligini taqozo etmoqda. O’qitishning hikoya, suhbat, ma‘ruza, illyustratsiya turlari, namoyish qilinadigan asbob-uskunalar va priborlarni ko’rsatish, mashqlarni, mehnat topshiriqlarini, laboratoriyada o’tkaziladigan tajribalarni bajarish, xalq pedagogikasi materiallaridan foydalanish usullari va uslubi, o’quv munozaralari, o’quv faoliyatida rag’batlantirish va tanbeh, o’quv materiallarini muammoli bayon qilish, muammoli suhbatlar, tadqiqot tajribalarini qo’llash, kitob ustida ishlash, kompyuterlardan mustaqil foydalanish kabi usullarni qo’llash, og’zaki so’rash, yozma ishlar, avtomatlashtirilgan qurilmalar yordamida dasturlashtirilgan nazorat usullaridan foydalanish va hokazolar o’qituvchilar uchun juda tushunarlidir. Ta‘lim jarayonining qiziqarli va samarali bo’lishida, o’quvchilarni bilim, ko’nikma va malakalarni mukammal egallashlari uchun o’qituvchining asosiy vazifasi darsda samarali usul-metodlardan foydalanib, o’quvchi- talabalarning ilmiy salohiyatini oshirish, mustaqil hayotga tayyorlash,

shuningdek ularda axloqiy sifatlarni tarkib toptirishdan iboratdir. Shunday qilib, o’qitish usullari o’qituvchi va o’quvchilar nazariy hamda amaliy bilish faoliyatining ta‘limiy vazifalarini bajarishga qaratilgan yo’lidir. Unga quyidagi muayyan talablar qo’yiladi: 1. O’quv materialini o’rganishning o’qituvchi tavsiya etgan yo’li fikrlashning dialektik-materialistik usuli mustaqil qarashlar, irodaviy xususiyatlari va xulqning shakllanishiga olib borishi kerak. 2. O’qitish metodining ilmiy asosi yaqqol va aniq bo’lishi zarur. Shundagina o’qituvchi mazkur usul orqali qanday masalalar qo’yilishi va hal qilinishi mumkinligini, qanday masalalarni hal qilib bo’lmasligini ko’ra oladi. 3. O’qitishning tizimliligi uning samaradorligini belgilaydi. 4. Ta‘lim usulining tushunarligi bilimlarni o’zlashtirishning imkoniyatlariga muvofiq bo’lishi lozim. 5. O’qitishning onglilik va faollik zaruriyati nihoyatda jiddiy talabdir. 6. Bilimlarning puxtaligi va asosliligi. 7. O’qitish metodikasida nazariy va amaliy hodisalarning muvofiqligi. Har qanday ta‘lim usulidan biror maqsadga erishish ko’zda tutiladi. Shu boisdan unga erishishda pedagogik faoliyatda o’qituvchidan yuksak bilim, ijodkorlik va pedagogik qobiliyat hamda mahoratli bo’lishni talab etiladi. 10. 2. Ta‘lim usullarining turlari. Ta‘lim usullarini tasniflashda o’quvchiga dastur materiallarini o’rganishning maqsadga muvofiqroq yo’llarini tanlash imkonini yaratadi, o’z ishidagi yutuq va kamchiliklarini tushunishda yordam beradi, o’qituvchining faoliyatini takomillashtirish uchun qulay sharoit vujudga keltiradi. Ta‘lim tizimida o’quvchilarga bilim berishning eng qulay imkoniyatlarga asoslangan holda o’qitish usullarini quyidagi turlarga bo’lib o’rganamiz.

1. Ta‘limning og’zaki usullari. 2. Ta‘limning ko’rgazmali usullari. 3. Ta‘limning amaliy usullari. 4. Ta‘limning muammoli-izlanish va reproduktiv usuli. 5. Ta‘limning induktiv va deduktiv usuli. 6. O’quvchilarning o’quv faoliyatlarini rag’batlantirish va tanbeh berish usullari. 7. O’qitishda nazorat va o’z-o’zini nazorat qilish usuli. 8. Kitob bilan ishlash usuli. Ta‘limning og’zaki usullari. O’qitishning og’zaki usullari ta‘limda doimo eng ko’p qo’llanib kelinmoqda. Didaktikada o’qitishning og’zaki usullari uch turga: o’qituvchining hikoyasi, suhbat va maktab ma‘ruzasiga ajratiladi. Og’zaki bayon qilish usulida ikki faoliyatning, ya‘ni bir tomondan o’qituvchining o’quv materiallarini mohirlik bilan og’zaki bayon qilib berishi va ikkinchi tomondan, bayon qilinayotgan materiallarni o’quvchilar diqqat bilan tinglab, ongli va mustahkam o’zlashtirishlari birligiga amal qilinadi. Og’zaki bayon qilishda (tushuntirishda) o’qituvchi o’quvchilarning psixologik va yosh xususiyatlarini yaxshi bilishi, tushuntirishda ularning diqqatini tez jalb etishi va bilishga doir ishlarni faollashtirish zarur. Hikoya. Bu usul maktab ta‘limining hamma bosqichlarida qo’llaniladi. Boshlang’ich sinflarda bu juda qisqa va aniq, yuqori sinflarda esa katta materiallarni bayon qilishda to’liq hikoyadan foydalaniladi. Hikoya yakunlangach, u suhbat va tushuntirishlar bilan to’ldiriladi.Hikoyada o’qituvchining nutqi yorqin, aytgan so’zlari bolalarga tushunarli bo’lishi kerak. Boshqacha qilib aytganda, hikoya qilish - o’qituvchi tomonidan yangi o’tilayotgan mavzuga oid omil, hodisa va voqealarning yaxlit yoki qismlarga bo’lib, obrazli tasvirlash yo’li bilan ixcham, qisqa va izchil bayon qilinishidir.

O’quv materiallarini tushuntirish - o’qituvchi tomonidan o’tilayotgan mavzuning mazmunini xarakterlaydigan tushuncha, ta‘rif, qonun va qoidalarni uqtirishdir. O’quv ma‘ruzasi. Ushbu usuldan yangi bilimlarni o’zlashtirish va mustahkamlash, ko’nikma va malakalar hosil qilish uchun foydalaniladi. Agar hikoya darsning bir qisminigina egallasa, ma‘ruza odatda, ularni to’la qamrab oladi. Ma‘ruza asosan, umumiy o’rta ta‘lim maktablarining yuqori sinflarida, o’rta maxsus kasb-xunar kollejlari va akademik litsey hamda oliy o’quv yurtlarida o’qiladi. Suhbat. Suhbat ta‘limning keng tarqalgan usuli bo’lib, darsning istalgan bosqichida qo’llanishi mumkin. Ko’pincha, bu usul savol-javob usuli deb ham yuritiladi. Suhbatning to’rt xil turi mavjud bo’lib, ular: yangi bilimlar berishda, bilimlarni mustahkamlashda, olingan bilimlarni tekshirishda, o’tilgan materiallarni takrorlashda qo’llanadigan suhbatlardir. O’qitish jarayonida o’rganilayotgan mavzu yuzasidan kirish, asosiy va yakunlovchi suhbatlar ham qo’llaniladi. Suhbat mustahkamlovchi metod sifatida bilimlarni tekshirish va baholashda ham o’tkaziladi. Ta‘limhning ko’rgazmali usullari. O’qitish jarayonida ko’rgazmalilik usulidan foydalanishning muhimligi o’qituvchining o’rganilayotgan narsa va hodisalarni hissiy idrok etishga, ularni kuzatib mushohada qilishga o’quvchini undash, mantiqiy va nazariy elementlarning birligiga ishonch hosil qilishga, shuningdek, nazariy bilimlarni amaliyotda qo’llay olishga o’rgata bilishi bilan izohlanadi. Ta‘lim jarayonida ko’rgazmalilik usuli namoyish etish, illyustratsiya va ekskursiya tariqasida olib boriladi. O’qitishda namoyish etish usulidan foydalanish materiallarning xarakteriga – mazmuni, shakli va hajmiga bog’liqdir. Ko’rgazmali materiallar xarakter e‘tiboriga ko’ra ikki turda bo’ladi:

1. Aslicha ko’rsatilishi mumkin bo’lgan buyum va narsalar: o’simliklar, hayvonlar, ma‘danlar, kollektsiyalar, asbob va mashinalar, modellar va h.k. 2. Tasviriy-ko’rgazmali materiallar: buyum, narsa va hodisalarning tasvirini ifodalovchi materiallar: rasm, surat, diafilm, kinofilm, jo’g’rofiya va tarix kartalari, chizmalar, jadvallar, diagrammalar va h.k. Tasviriy - ko’rgazmali materiallar – illyustratsiya materiallari deb ham ataladi. Ta‘lim jarayonida tasviriy – illyustratsiya materiallaridan foydalanish keng qo’llaniladi. Ekskursiya ta‘lim va tarbiya ishlarining shunday turidirki, bu usul bilan o’rganilayotgan narsa va hodisalarni tabiiy sharoitda (tabiatni kuzatish, zavod, fabrika) yoki maxsus muassasalarga (muzey, ko’rgazmalar) tashkiliy ravishda boriladi. Ta‘limning amaliy usullari. O’qitishning amaliy usullariga yozma mashqlar (masalalar yechish, chizmalar tayyorlash), tajriba – laboratoriya tipidagi mashqlar (frontal tajribalar, laboratoriya ishlari, amaliyot, o’qitishning texnik vositalari va boshqalar); mehnat topshiriqlarini bajarish usullari kiradi. Amaliy metodlar o’qitishning og’zaki va ko’rsatmali metodlari bilan uzviy birlikda qullaniladi. O’qitishning amaliy usullaridan foydalanishning ijobiy tomoni o’quvchilarni tevarak-atrofdagi narsa va hodisalarni mustaqil kuzatishga bo’lgan qiziqishini kuchaytiradi, ularda mustaqillik, faollik va tashabbuskorlik ortadi. Amaliy ish tajribalari – ko’nikma, malakalari, hosil qilinadi va mehnat madaniyati rivojlanadi. Ta‘limning muammoli-izlanish va reproduktiv usuli. O ’ qitishningreproduktivvamuammoli - izlanishusullario ’ quvchilarningyangitushuncha , hodisavaqonunlarnibilishdagiijodiyfaolliklaridarajasinibaholashasosidaqismla rgaajratiladi . Reproduktiv usullar birinchi navbatda, o’quvchilarning o’quv materiallarini mustahkamroq eslab qolishlarini ta‘minlash, bilishga doir faoliyatni bevosita boshqarish, kamchiliklarni tez aniqlash uchun amaliy

ko’nikma va malakalarni tarkib toptirish maqsadida qo’llaniladi. Reproduktiv tipidagi amaliy mashqlar shunisi bilan farqlanadiki, bu ishlarning davomida o’quvchilar namunaga ko’ra ilgari yoki yaqindagina o’zlashtirilgan bilimlarni qo’llaydilar. Muammoli vaziyat - o’quvchining ma‘lum psixik holatidir. Bunday holat ma‘lum topshiriqni bajarish jarayonida ziddiyatni anglash tufayli vujudga keladi. O’quvchilarning fikrlash faoliyatida muammoli vaziyatlarning shakllanishi ularning shaxsida qiziquvchanlik, o’tkir zehnlilik, mustaqillik, o’qishga qiziqish va mustaqil izlanish kabi fazilatlarni tarbiyalaydi. Ta‘limning induktiv va deduktiv usuli. O’qitishning induktiv va deduktiv metodlari o’quv materiali mazmunining xarakteri va mantig’ini yoritish usulidir. Induktiv metodda o’qituvchi avval faktlarni tushuntiradi, tajribalarni, ko’rsatmali qo’llanmalarni namoyish qiladi va umumlashtiradi. Deduktiv metod - o’qituvchining avval umumiy qoidalarni, ta‘riflarni aytishi, keyin asta-sekin xususiy hollarni, muayyan vazifalarni keltirib chiqarish usulidir. Induktiv yoki deduktiv usullarni qo’llash o’rganilayotgan mavzu mazmunini ochishda xususiydan umumiyga yoki umumiydan xususiyga o’tishning qaysi birini tanlashni anglatadi. O’qitishda nazorat va o’z-o’zini nazorat qilish usuli. O’qitish tizimida barcha ta‘lim muassasalarida ta‘lim jarayonining samarali bulishi uchun nazorat ta‘lim jarayonining ajralmas qismi bo’lib, nazorat qilish tufayli o’qitishdagi o’zaro muloqot, o’qitishning borishini jadal boshqarish va kamchiliklarni o’z vaqtida tuzatish, yangi darsga aniq vazifalar qo’yish imkonini beradi. Nazorat ham bir qancha turlarga: og’zaki, yozma va laboratoriya turlarga bo’linadi. O’qituvchi yoshlarni o’z-o’zini nazorat qilishga o’rgatishda o’z-o’zini to’g’ri baholay bilishga, hayotda o’zi intilishi lozim bo’lgan idealni aniq tushungan

holda o’zidagi ijobiy sifatlarni va mavjud kamchiliklarni ko’ra olish mahoratini shakllantirmog’i lozim. Nazorat va o’z-o’zini nazorat qilish uslublarini o’zaro mohirona biriktirish barcha o’quv fanlari bo’yicha ta‘lim samaradorligini oshirishga yordam beradi. 10 .3. Ta‘lim jarayonida o’quvchilarni rag’batlantirish va tanbeh berish usullari. O’quv faoliyatini rag’batlantirish deb kishining aktiv faoliyatga bo’lgan tashqi mayliga aytiladi. Shu boisdan rag’batlantirish - o’qituvchi faoliyatining muhim omili hisoblanadi. Ammo rag’batlantirish kishining faoliyatga bo’lgan ichki mayliga ta‘sir qilgandagina real maqsad sari undaydigan kuchga aylanadi. Shu bilan birga yana bunday ichki undash faqat tashqi rag’batlantirishlar ta‘siridagina emas, balki o’quvchilarning o’z- o’zining ta‘sirida ham, uning oldingi tajribasi, ehtiyojlari va hokazolar ta‘sirida yuzaga keladi. O’qishga qiziqishni rag’batlantirish turlaridan biri - o’qishda ma‘lum qiyinchilik sezayotgan o’quvchilarga muvaffaqiyatli vaziyatlarni yaratishdir. Rag’batlantirish o’quvchi-talabaning ko’nglini ko’taradi, unga quvonch keltiradi va uni yanada yaxshiroq o’qishga undaydi. Rag’batlantirish yo’llari bu yaxshi baho qo’yish, maxsus tanlangan topshiriqlar berish, fotosuratlarini maxsus rag’batlantirish oynalariga ilish kabilardir. Muvaffaqiyatga erishish vaziyatini o’quvchining oraliq harakatlarini rag’batlantirish, ya‘ni uni yangi zo’r berishlarga maxsus undash yo’li bilan ham tashkil qilish mumkin. Muvaffaqiyat vaziyatlarni yaratishda u yoki bu topshiriqlarni bajarish jarayonida qulay ma‘naviy-ruhiy muhitni ta‘minlash muhim o’rin egallaydi. Rag’batlantirish va tanbeh berish usullari o’ziga xos xususiyatlarga egadir. Masalan, baho bilan rag’batlantirish, maxsus tanlangan topshiriqlar berish yo’li bilan o’qishdagi muvaffaqiyat vaziyatini yaratish, imtiyozli stipendiyalar tayinlash, tajriba va laboratoriya ishlarini tayyorlashda

qatnashish, ekranlarni jihozlashlari orqali rag’batlantirish; bilimlarni jamoatchilik tomonidan ko’rish yakunlariga qarab rag’batlantirish va hokazolar. O’qishga doir tanbehlar: dars paytidagi og’zaki tanbeh berishlar, bahosini pasaytirib qo’yish, ish daftariga yozishlar, xatolarni ko’rsatish, koyish va boshqa usullar orqali qo’llaniladi. Koyish hamda jazolashning boshqa turlarini qo’llash o’qitish usulida istisno hol, chunki bu usul eng so’nggi ilojsiz chora hisoblanadi. Maktabda, shuningdek barcha ta‘lim muassasalarida o’quvchi-talabalarga tan jazosi berish, o’zlashtiraolmagani uchun uni haqorat qilish, shaxsiga tegish, yomon iboralar bilan so’kish aslo mumkin emas. Pedagogik faoliyatda bu kabi usullardan foydalanish nojoiz sanaladi. 10. 4. Muammoli ta‘limning maqsad va mohiyati Muammoli ta‘lim deganda o’quv materialini o’quvchi-talabalar ongida ilmiy izlanishga o’xshash bilish vazifalari va muammolarini vujudga keltiradigan yusinda o’rgatish tushuniladi. Ta‘limda muammoli yondoshishni joriy etishdan maqsad hozirgi ta‘lim jarayonini o’quvchi-talabalarning ijodiy fikrlashini faol rivojlantiradigan usullar bilan to’ldirishdan iborat. Ta‘limda muammoli yondoshish o’quv dasturlarida ham, o’qituvchi bilimlarini bayon etishda ham, o’quvchilarning mustaqil ishi va hokazolarda ham o’zining ifodasini topishi lozim. O’quvchilarning fikrlash faoliyatida muammoli vaziyatlarning shakllanishi ularning shaxsida qiziquvchanlik, o’tkir zehnlilik, mustaqillik, o’qishga qiziqish va ijodga intilish kabi fazilatlarni tarbiyalaydi. Har qanday ta‘lim o’quvchi uchun muammolidir, chunki ta‘lim o’quvchini unga hozirgacha noma‘lum bo’lgan narsa bilan tanishtiradi: o’quvchi yangi materialni o’zlashtirishi, o’qituvchi va ta‘lim muassasasining hamma talablarini bajarishi kerak. O’qituvchi o’quvchilar oldiga har qanday o’quv muammosini emas, balki faqat ular tushuna oladigan

va sub‘ektiv muammo sifatida qabul qilishi mumkin bo’lgan muammolarni qo’yishi kerak. O’quvchi ongida muammoli vaziyatlarni vujudga keltirish, o’quvchining faol fikrlash faoliyati, o’quv materialini puxta o’zlashtirib olishlari haqida Sharq pedagoglari ham o’zlarining qimmatli fikrlarini aytib o’tganlar. Ulug’ mutafakkir Abu Rayhon Beruniy (973-1048) o’zining pedagogik va didaktik qarashlarida, o’quvchilarni o’qitish hamda tarbiyalash jarayonida birinchidan, turli mavzularda mulohazalar yuritishni, shuningdek, o’quvchining zerikmasligini, xotirasiga malol keltirmaslikni ta‘kidlab, «Bizning maqsadimiz o’quvchini toliqtirib qo’ymaslikdir, ha deb bir narsani o’qiyberish zerikarli bo’ladi va toqatni toq qiladi. Agar o’quvchi bir masaladan boshqa masalaga o’tib tursa, u xuddi turli-tuman bog’-rog’larda sayr qilgandek bo’ladi, bir bog’dan o’tar-o’tmas, boshqa bog’ boshlanadi. Kishi ularning hammasini ko’rgisi va tomosha qilgisi keladi. Har bir yangi voqea – narsa kishiga rohat bag’ishlaydi», degan edi. Muammoli bayon qilish jarayonida izlanishni o’qituvchi olib boradi, o’quvchilarga ilmiy isbotlash bo’yicha fikrlash namunasini ko’rsatadi, o’quvchi-talabalar faqat uning mulohazasini kuzatadilar, muammoni hal qilishga qaratilgan qiziqishni o’rganadilar. Muammo – mohiyatiga ko’ra, zudlik bilan hal etilishi lozim bo’lgan masaladir. O’qituvchi o’quvchi oldiga muammo qo’yar ekan, muammoni hal qilish yo’lidagi harakat davomida o’quvchi izlanadi, ijod qilishga intiladi, muammo ustida avvalgi tajriba va bilimga tayangan holda fikr yuritadi. SHu o’rinda shuni aytish joizki, ta‘lim jarayonining samarali bo’lishida muammoli vaziyatlar yaratilgan vaqtda o’quvchi-talabalar ham faol qatnashishi hamda o’rtaga tashlangan muammolarni o’zlari ham hal qilishga erishishi mumkin. Bunday hollarda dars qiziqarli bo’ladi va o’quvchilar shu

mavzuni yaxshi o’zlashtiradi, shuningdek yetarli bilim-ko’nimalarga ega bo’lishadi. O’qitish jarayonida o’quvchilarni bilishga havas, izlash-qidirishga undaydigan masalalarni hal qilish jarayoni bilan bog’liq intellektual hislar va ruhiy kechinmalar hosil qiladigan muammoli vaziyatlar yaratish mumkin. Bu kabi muammoli vaziyatlar yaratishda mahoratli pedagoglar ilg’or pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda darsni tashkil etishi ham maqsadga muvofiqdir. Hozirgi oliy maktabdagi samarali o’qitish usullaridan bo’lgan muammoli o’qitishning mohiyatini o’qituvchi tomonidan talabalarning o’quv ishlarida muammoli vaziyatni vujudga keltirish va o’quv vazifalarini, muammolarini va savollarini hal qilish orqali yangi bilimlarni o’zlashtirish bo’yicha ularning bilish faoliyatini boshqarash tashkil etadi. Ta‘lim jarayonida muammoli vaziyatni vujudga keltirish, undan foydalanish usullarini yaratish, ta‘lim tizimining har bir bosqichida o’rganiladigan fanlarga xosdir. Muammoli vaziyat fanning mazmuni, o’ziga xos xarakter xususiyatlari, uni o’rganish usullarini hisobga olgan holda yaratiladi. Fikrimizcha, muammoli ta‘lim o’quvchilar oldiga muammoli savol yoki topshiriqlar qo’yish, muammoli vaziyat yaratish, muammolarni mustaqil hal etish, izlanishga o’quvchilarni jalb etish, yakuniy xulosalar chiqarish kabi jarayonlarni o’z ichiga oladi. Muammoli ta‘lim muammoli vaziyat, o’quv muammosi, muammoli savol, muammoli topshiriq kabi kategoriyalarni o’z ichiga oladi. Muammoli ta‘limni amalga oshirishda o’qituvchi to’g’ri savol qo’ya bilishi lozim. Demak, muammoli ta‘lim – o’quvchi (talaba)ni mustaqil fikrlashi va izlanishga o’rgatishi, noma‘lum narsalarni yoritishga erishishni tarbiyalaydi hamda ilmiy bilishni rivojlantirishga asosiy kumak beradi. Shuningdek, muammoli o’qitish bilimlarni ongli va mustaqil o’zlashtirish, atrof-muhitga

o’zining faol munosabatini belgilab olishda, talabalar bilish faoliyatini jonlantirishda katta imkoniyatlarga ega.

O'xshashlar

Ta‘lim qonuniyatlari va qoidalari

Hadislarning ta‘lim-tarbiyaviy ahamiyati

Mustaqil O’zbekistonda uzluksiz ta‘lim

Xitoy va Yaponiya ta’lim tizimi (Xitoy va Yaponiya ta’lim tizimi ( maktablarida ta‘lim )maktablarida ta‘lim )

Yevropa mamlakatlarida maktab, ta‘lim-tarbiya va pedagogika