Sinfdan tashqari o’qush darslarini maqsad va vazifalari - Pedagogika - Referatlar

Sinfdan tashqari o’qush darslarini maqsad va vazifalari

Yuklangan vaqt:

21.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

64.7255859375 KB

Ko'chirib olish

Sinfdan tashqari o’qush darslarini maqsad va vazifalari Reja: 1. Sinfdan tashqari o’qish darslarini DTS asosida tasgkil qilish.Sinfdan tashqari o’qishning ahamiyati va uning o’ziga hos tomonlari. 2. Sinfdan tashqari o’qish darslarini olib borishda yangi pedagogik texnalogiyalardan foydalanish va bu vazifani bajarishda o’qituvchi va o’quvchining vazifalari. 3. Sinfda va sinfdan tashqari o’qish darslarning bog’liqligi. 4. Bolalar yozuvchilari bilan tanishtirish ular bilan uchrashuvlar o’tkazish.O’rganilgan asarlarini sahnalashtirish. 1

Boshlang’ich sinflarda sinfdan tashqari o’qishga kichik yoshdagi o’quvchilarni ona tilini puxta o’zlashtirishga tayyorlashning ajralmas qismi,ta’lim jarayonida ularni ahloqiy-estetik tarbiyalashning muhum vositasi sifatida qaraladi.Sinfdan tashqari o’qishning maqsadi kichik yoshdagi o’quvchilarni bolalr adaboyoti va xalq o’gzaki ijodining xilma-xil namunalari bilan tanishtirish,ularda kitobxonlik madaniyatini tiklashdan iboratdir. Sinfdan tashqari o’qish dasturining mazmuniga ko’ra ta’limning har bir bosqichida ikki-asosiy bo’limga ajratiladi. 1-boshqichda o’qish doirasi,ya’ni o’qitiladigan kitoblar va ularni qaysi tartibda o’qish bilan tanishtirish yuzasidan o’quvchilarga ko’rsatma beriladi. 2-bosqichda shu o’quv materiallari asosida bilim,ko’nikma va malakalar shakllantiriladi. Umumiy o’rta ta’limning Davlat standartlari va o’quv dasturiga ko’ra 1-sinfda sinfdan tashqari o’qish mashq’ulotlarida savod o’rgatish darslarida hosil qilingan ko’nikma va malakalar asosida bolalarning ona vatan,istiqlol,milliy qadriyatlar haqidagi tasavvurlari kengaytiriladi,boyitiladi. Sinfdan tashqari o’qish va qiroatxonlik savodlari 1-sinfda haftada 1 marta savod o’rgatish darslarining 20 daqiqasida bolalar badiiy adaboyoti bilan tanishtiriladi.Maqsad kichik yoshdagi bolalarda kitobga mehr uyg’otish, mustaqil uquvlarini paydo qilishdir.Asosan bu sinf o’quvchilariga kitob bilan muamola qilish,kitob o’qish qoidаlari, kitobni asrash,asar qаhramonlarining hatti-harakatlarini kuzatish,ijobiy tamonlarni o’rganish,obrazli qilib qayta hikoya qilib berish, bilim,ko’nikma va malakalarini shakllantirishni o’rganishdan iboratdir.Bu sinf o’quvchilari uchun asosan rasmlarga boy kitoblar olinadi.O’qituvchi bolalarning his- tuyg’ularini o’stiradigan kitoblarni o’qib berish orqali mustaqil mamlakatimiz,uning go’zal shaharlari,qishloqlari,milliy urf-odatlari,qadriyatlari,o’tmishi,insonlarning orzu- istaklari bilan tanishtiradi.Ularda bilimga havas uygotadi. 2

2-sinfda o’quvchilar kichik hajmdagi asarlarni o’qituvchining yordami va topshirig’i asosida mustaqil o’qishga o’tadilar.Bu sinfda 2 haftada bir marta sinfdan tashqari o’qish darlari o’tkaziladi.Ona-Vatan va ota-bobolar jasorati,o’simliklar,qushlar hamda hayvonlar haqidagi asarlarini o’qituvchi topib,tanlab o’quvchilarga o’qish uchun tavsiya qiladi. 3 va 4-sinflarda sinfdan tashqari o’qish mashg’ulotlarida o’quvchilarning mustaqil o’qishlari uchun kishilarninig hayoti,yorqin tasvirlardan,ularning ma’naviy- ahloqiy turmush tarzi aks rttirilgan badiiy va ilmiy-ommobop asarlar tavsiya etiladi.3-4 sinflarda sinfdan tashqari o’qish darslari ikki haftada bir marta o’tkaziladi.Bu sinflarda o’qituvchi sinf kutubxonasiga kerakli bo’lgan o’quvchilar yoshiga mos kitoblarni to’plashni davom ettiradi.Bunda o’qituvchi va o’quvchilar hamkorlikda ish olib boradilar.Badiiy va ilmiy-ommsbop asarlar mustaqil ravishda va izchil oqib borilsagina,o’quvchilarning dunyoqarasglarini kengaytirishga,shakllantirishga xizmat qiladi. Sinfdan tashqari o’qish bolalarda ezgulikka muhabbat,yovuzlikka nafrat uyg’otish,boglanishli nutqni o’stirishga,adabiy-estetik tafakkurlarini yuksaltirishga xizmat qiladi.Bolalr adabiyoti avvalo o’zining qiziqarli mazmuni,badiiy o’brazlarning go’zalligi,tilning ifodaliligi,she’riy so’zlarning musiqaviyligi bilan bolalarga quvonch bahsh etadi.Ayni vaqtda u bolalarga tarbiyaviy ta’sir ham ko’rsatadi.Bolalar adabiyoti o’quvchilarga jonajon o’lka, tabiyatini,kishilarning mehnati,hayoti,ularning qilayotgan ishlari va ko’rsatayotgan qahramonliklari,bolalar hayotidan olingan voqelikni,bolalarning o’yinlarini tushunshga o’rgatadi. Xalqimimzning tarixi,uning urf odatlari,moddiy va ma’naviy boyliklari,barcha orzu istaklari yillar davomida yaratilgan ertaklarida saqlanib kelmoqda.Kishilar o’z orzu havaslarini yosh avlodlarda il-dizlarida ko’rishni istaydilar.Shu sababdan ham o’quvchilarga ertaklarni o’qishga tavsiya qilinadi.Ertak o’qigan bolalar qiyinchilikni yengishga,botir,jasur bo’lishga intiladilar.O’quvchilar yer yuzidagi barcha insonlarning men bir bo’lagiman,men o’z xalqimga qilayotgan ishlarim bilan ularga munosib bo’lib 3

ulg’ayishim kerak desalargina o’z xalqini munosib farzandlari bo’la oladilar.Ertaklar yosh avlodni ana shu ruhda tarbiylaydigan baynalminal badiiy quroldir.”Uch og’ayni botirlar”,”Zumrad va qimmat”,”Egri va To’g’ri” kabi bir qator ertaklar o’quvchilarning sevimli ertaklaridir.O’quvchilar bu ertaklardan kishi o’z mehnatiga ishonib yashashni kerakligigini,birovning boyligiga hasad bilan qaramaslik kerak degan hayotiy xulosalarni o’qituvchi yordamida tushinib yetadilar. “Ur to’qmoq” ertagining bola harakterining shakllanishida alohida o’rni bor: ertak yaxshiga-yaxshi,yomonga-yomon bo’lish kerak degan muhim qoidani o’rtaga tashlaydi.Haqiqatdan ham xalqimizning “Qaynar xumcha”,”Ochil dasturxon”larini zo’rovonlik bilan tortib oladigan shaxslarga nisbatan “Ur to’qmoq”larni ishlatish zarurligini uqtiradi. Sinfdan tashqari o’qish mashg’ulotlari o’qish darslari bilan bog’lab olib boriladi.O’quvchilar o’qituvchi rahbarligi ostida avval mavzuga oid bir necha kitob bilan tanishsalar,so’ngra bolalarning qiziqishlariga yaqin har xil mualliflarning bir mavzuga doir kitoblarini mustaqil tanlab olishga o’tadilar.Bunga asosan o’qituvchi o’quvchilar bilan maktab kutubxonasiga,3-4- sinflardan boshlab tuman yoki shahar kutubxonasiga sayohat uyushtirib,bolalar adabiyoti bilan muntazam tanishtirib boraradi.Shuningdek bolalar gazeta va jurnallari ham o’quvchilarga ertak,hikoyalar o’qishga yordam beradi. Sinfdan tashqari o’qish darslari,o’qish samaradorligini ijobiy tomonga ta’sir qilishning eng qulay usulidir. Sinfda va sinfdan tashqari o’qish darslari boshlang’ich sinflarda o’tiladigan barcha predmet dasturlarining bo’limlari bilan bevosita bog’liq. O’qish darslarida o’tilgan mavzular asosida badiiiy kitiblar axtarish,asar qahramonlarining nomlarini yozish,ularni tasvirlab berish,ijodiy rasm ishlash,fikrni yakunlash uchun mos maqollar yod olish o’quvchini ijod qilishga undaydi. Har bir sinfda sinfdan tashqari o’qilgan barcha asarlarni o’quvchilarga mos ravishda biror voqeani sahnalashtirish mumkin.Bu boladagi nutqni rivojlantirishga,lug’at boyligini oshirishga yordam beradi.Shungdek sahnalashtirilgan 4

asarni tomosha qilgan o’quvchilarning diqqatilari oshib xotiralarida saqlash qobiliyati o’sadi.Hatto sahnalashtirish o’quvchini har tomonlama kasbga yo’naltiradi,ya’ni aktiyorlik qobiliyatini rivojlantiradi,suhandonlik,rejissorlik kabi kasblarga nisbatan ilk tasavvurlarni o’rgata boshlaydi.Asarni sahnalashtirish davrida albatta o’qituvchi rahbarlik qiladi.O’quvchilarni ifodali kitob o’qishlari, o’quvchilarda zavq-shavq uyg’otib kitobga,badiiy asarga havas,uni o’qib o’rganishga intilish uyg’toadi.Sinfdan tashqari o’qish darslarida o’qituvchi o’quvchilarni bolalar yozuvchilari va shoirlar bilan tanishtirib borishi lozim.Q.Muhammadiy,P.Mo’min,Z.Diyor,A.Obidjon kabi yozuvchi va shoirlarning asarlari o’quvchilarda katta qiziqish uyg’otadi.Shuning uchun har bir maktab, ta’lim muasssasi o’quvchilar o’rtasida turli mavzularda ijod ahli bo’lgan shoir va yozuvchilar bilan uchrashuvlar tashkil etib turishlari kerak.Bunday uchrashuvlar o’quvchilarni vatanni madh qilishga uni sevib ardoqlashga chaqiradi.Kitobni,asarni qanday paydo bo’lishini,uni hurmat qilish, asrab-avaylashni o’’rgatadi.Shunday qilib badiiy adabiyot,bolalar adabiyoti voqelikni haqqoniy aks ettirish,yorqin obrazlar yaratish bilan bolalarda estetik did va ahloqiy sifatlarni mujassamlashtradi.Ularda hayot go’zalligini idrok etishga o’rgatadi.So’z san’ati badiiy asarda o’z ifodasini topadi.Xalq badiiy so’zning yosh avlod tarbiyasidagi kuch-qudrati va jozibasiga qadim zamonlardanoq e’tibor berib kelishgan.Badiiy so’z xalqning barcha madaniy boyliklarini abadiylashtirgan.Buning uchun esa o’quvchilar albatta xalq og’zaki ijodni yaqindan o’rganishlari lozim.Ertaklar-yaxshilikka yetaklar deganlariday o’quvchilar ertaklar bilan tanishar ekan mard,jasur,vatanparvar,mehribon bo’lishga,topishmoqlar o’qir ekanlar,topog’on,bilimdon,zukko bo’lishga intiladilar.Shu bilan bir qatorda sinfdan tashqari o’qish darslarini samaradorligini o’stirishda “Sinfdan tashqari o’qish” burchagini yuritish juda katta ahamiyatga ega.Chunki “Sinfdan tashqari o’qish burchagi turlicha bezatilishi mumkin.Bu ishlar o’qituvchilarning ilg’or pedagogik mahoratiga va ijodkorligiga bog’liqdir.”Sinfdan tashqari o’qish burchagi” qanday bezatilmasin,u yerda topshiriq,,rasm va shu kabilarni ishlab ilib qo’yish uchun taxta yoki kitob javoni bo’lishi shart.(150x100) kattalikdagi stend devorga qistirilib,uning tepa qismiga “Sinfdan tashqari o’qish burchagi” deb 5

yozub qo’yiladi.O’quvchilar navbatdagi sinfdan tashqari o’qish darsigacha o’qishlari uchun tavsiya etiladigan adabiyotlar ro’yxati unga joylashtirilishi mimkin. Masalan:“ Do’stlik” mavzusida sinfdan tashqari o’qish burchagi tashkil qilsak ishni quyidagicha bajaramiz. Tavsiya qilinadigan adabiyotlar: ____________________________ 1.”Laylak bilan tulki” O’zbek xalq ertagi. 2.”Arslon bilan it”. Lev Tolstoy. 3.”Kapalak” Zulfiya. Sherlar to’plami. 4.”O’tinchi yigit bilan sher” ertak. 5.”Ko’ngilchan o’tinchi” ertak. 6.”Asalari bilan pashsha” ertak. Ertak asosida chizilgan sur’atlar va aplikassiyalar. _______________________________ O’qilgan adaboyotlar. O’quvchilar tavsiya qiladigan adabiyotlar. O’quvchilar ikki xafta davomida kitoblar bilan tanishadilar.O’zlariga yoqqan asar qaxramonlarining rasmlarini chizadilar,aplikasiyalar bilan bezatilgan rasmlar ham tayyorlashlari mumkin.Xafta yakunida o’qigan kitoblari asosida sahna ko’rininshlari tayyorlaydilar,monolog va diologlar o’qiydilar.Savol-javob,test uslublaridan foydalanadilar. Darsllar jarayonida o’rgangan xalq maqollari,hikmatli so’zlar,tez aytishlardan foydalanib o’quvchilarning o’g’zaki nutq ko’nikmalarini shakllantiish,mustaqil fikrlash qobiliyatlarini o’stirishga ega bo’ladilar. Masalan:”Mexnatsevarlik” mavzusida quyidagi interfaol uslublarddan foydalanish mumkin. Mehnat-mehnatning......roxat Mehnat.... keltirar. Xunar-xunardan .....unar Ishlagan tishlaydi, Ishlamagan ...... . Ishlaganing uyingga, o’rganganing ........ . Halol mehnat yahshi odat, berar senga ....... . 6

Yigit kishiga ....... . Xarakating erta bo’lsa Kyzda ......o’rasan. Gap bilan ....... berma, Ish bilan dalda ber. Mehnat bersa to’yimli. ......... . Klajagimiz bo’lgan yosh avlodni milliy qadriyatlarimizni bilgan holda aqlan etuk, jismonan sog’lom qilib tarboyalash biz murabbiylar,ustozlar zimmasidadir.Shunday ekan mashaqqatli, ammo sharafli kasbimizni bajarishda izlanuvchan ijodkor bo’lishimiz zarurdir.Chunki yurtboshimiz aytganidek, ”Farzandlarimiz bizdan ko’ra kuchli,bilimli,dono va albatta baxtli bo’lishlari shart” Foydalangan adabiyotlar: 7

1. DTS o’quv dasturi.1999 yil mahsus son. 2. 1-2-3-4- sinf uchun dasturlar. 3. Boshlang’ich ta’lim jurnallari.2002 yil 6-son. 4. Ahli dil.M.Mahmudov.”O’qituvchi” nashriyoti 1997 yil. 5. www.ziyonet.uz 8

O'xshashlar

Sinfdan tashqari mashg’ulotlar

Sinfdan tashqari o’qish metodikasi

Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar

Fizikadan sinfdan tashqari ishlarini tashkil etish

Logopediya fanining maqsad va vazifalari