Синф раҳбарининг оила ва жамоатчилик билан ҳамкорликда олиб борадиган педагогик фаолияти

Синф раҳбарининг оила ва жамоатчилик билан ҳамкорликда олиб борадиган педагогик фаолияти

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

114 KB

Ko'chirib olish

Синф раҳбарининг оила ва жамоатчилик билан ҳамкорликда олиб борадиган педагогик фаолияти Режа : 1. Тарбиявий ишларни амалга оширишда "Оила, ма ҳалла, мактаб ҳамкорлиги" Концепциясининг ўрни ва аҳамияти. 2. Синф рахбарининг оила ва жамоа билан олиб борадиган фаолияти. 3. Укувчиларни тарбиялашда оила, махалла ва та ъ лим муассасаси хамкорлигини амалга ошириш тамойиллари ва боскичлари.

Т арбия жараёни иштирокчилари сахй- ҳаракатлари ни бирлаштириш максадида 1993 йилда ишлаб чикилган "Оила, маҳалла, ўқув билим юрти ҳамкорлиги" Концепцияси ёшларни истиқлол ғояларига садоқатли, маънавий бар камол, ватанпарвар этиб тарбиялашда кенг жамоатчилик фаолиятини мувофиқлаштириш борасида маълум дастуриламал булди. Мамлакатимизда кейинги йилларда қабул қилинган таълим ва тарбия туғрисидаги қатор меъёрий ҳужжатлар, жумладан Ўзбекистон Республикасининг "Таълим тўғрисида"ги қонуни, "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури" бозор иқтисодиёти шароитларида муваффақият ли ишлай оладиган, мустақил фикрловчи кадрларни тай ёрлашда оила, маҳалла ва ўқув билим юрти нуфузини янада юқори поғонага кутаришни тақзо этади. Зеро, таълим-тарбияни такомиллаштиришда ҳам дав лат бош ислоҳотчидир, Президентимиз таъкидлагани дек, биринчидан, ёш авлодга ўзлигимизни, муқаддас анъаналаримизни англаш туйғуларини, халқимизнинг кўп асрлар давомида шаклланган эзгу орзуларини, жа миятимиз олдига бугун қўйилган олий мақсад ва вази фаларни сингдириш; иккинчидан, жамиятимизда бугун мавжуд бўлган ҳ урфикрликдан қатъий назар ёшларни жипслаштира диган, халқимиз ва давлатимиз дахлсизлигини асрайди ган, эл-юртимизни энг юксак мақсадлар сари чорлай диган ягона ғоя — миллий мафкурага садоқат ру ҳида тарбиялаш; учинчидан, ёшларни байналмилал жаҳон хамжамия тида, халқаро майдонда Ўзбекистонга муносиб ҳурмат туғдириш учун интилиш ру ҳида тарбиялаш; тўртинчидан, ёш авлодни ватанпарварлик, эл-юртга садокат, юксак одамийлик ва инсоний фазилатлар руҳ ида тарбиялаш; бешинчидан, ёш авлодни улуғ аждодларимизнинг муносиб ворислари эканликлари, айни вақтда жаҳон ва замоннинг умумбашарий ютуқларини эгаллаш руҳида тарбиялаш Ўзбекистонда ўқувчи-ёшларни тарбиялашнинг энг долзарб масаласидир.

Давлатимиз раҳбари кўрсатиб берганидек, таълим-тарбия со ҳасидаги ислоҳотлар: биринчидан, ижтимоий-сиёсий иқлимга ижобий таъ сир кўрсатишга, умуман мамлакатдаги мавжуд муҳит ни бутунлай ўзгартиришга; иккинчидан, инсоннинг ҳаётда ўз ўрнини топишини тезлаштиришга; учинчидан, жамиятда мустақил фикрловчи эркин Шахсни шакллантиришта; тўртинчидан, инсондаги мавжуд салоҳиятни тўла рўёбга чиқаришга; бешинчидан, умумий ва махсус билимларга эга, онг ли, тафаккури озод, замонавий дунёқараш, миллий ва умуминсоний қадриятларга ворис бўлган, кучли фуқа ролик жамиятини барпо этадиган комил инсонларни тарбиялашга қаратилган. Мазкур Концепцияда тарақиётимизнинг маънавий- ахлокий негизи миллий ва умуман инсоний қадриятлар уйғунлиги эканлиги эътироф этилди, миллий ва уму минсоний тарбиянинг қуйидаги ўзаро алоқалари, уйғун йўналишлари белгилаб олинди. Миллий тарбия йўналиши орқали ёшларда ўзликни англаш, ватанпарварлик, миллий Fypyp, миллатлараро мулоқот маданияти, миллий мафкуравий онглилик, мил лий одоб, фидойилик фазилатлари шакллантирилади. Умуминсоний йўналишда ҳуқуқий, иқтисодий, жис моний, ақлий, эстетик, экологик, гигиёник ва бошқа тарбия йўналишлари амалга оширилади. Бу Концепция миллий давлатчилик ва жамият қ урилиши талаблари асослилигини таъминлайди. Концепцияда оилага ало ҳ ида эътибор қ аратилди. Ў збекистонда 1998 йил "Оила йили" деб эълон қ илини ши оиланинг тарбиявий ролини янада кучайтиради. қ айд этилган масалалар жамиятимиз, хал қ имиз, давлатимиз та қ дири ва унинг дунё ми қ ёсидаги сиесий, и қ тисодий, ижтимоий сало ҳ иятини шакллантиришда ғ оят катта а ҳ амиятга эга эканлигига Ўзбекистон Республикаси Ва зирлар Ма ҳ камасининг 1998 йил 26 мартда қ абул

қ илин ган "Ижтимоий-маънавий му ҳ итни янада со ғ ломлаш тириш, диний а қ идапарастликнинг олдини олиш чора- тадбирлари тўғрисида"ги 130-сонли қ арори мисол бўла олади. Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг "Таълим тўғрисида"ги қ онунининг 30-моддасида "Вояга етмаган шахсларнинг ота-оналари ёки қ онуний вакиллари шахс нинг қ онуний ҳ у қ у қ лари ва манфаатларини ҳ имоя қ илишлари шарт ҳ амда уларнинг тарбияси, ўқув муассасасигача, умумий ўрта, ўрта махсус, касб-хунар таълими олиш лари учун жавобгардирлар", деб белгилаб қ ўйилган. "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури"нинг 3.2 бандида эса таълим олувчиларнинг ў қ иши, турмуши ва дам олиши учун шарт-шароитлар яратиш борасидаги вази фалар ҳал этилишида жамоатчилик бош қ арувини ри вожлантиришга ало ҳ ида эътибор берилган. Бу "Оила, ўқув билим юрти , ма ҳ алла ҳ амкорлиги" бугунги куннинг маънавий , махрифий, мафкуравий, тарбиявий зарурати экан лигини билдиради. Ёш авлодни маънавий-а ҳло қ ий тар биялашда хал қ имизнинг бой миллий, маданий, тарихий анъаналарига, урф-одатларига ҳ амда умумбашарий қ ад риятларга асосланган самарали, замонавий педагогик технологиянинг ишлаб чи қ илиб, амалиётга жорий эти лиши, шахсни тарбиялаш ва уни ҳ ар томонлама камол топтиришнинг устуворлигини таъминлаш; умумий ҳ амда миллий педагогик маданиятни ошириш; мамлакатимиз фу қ аролари орасида миллий мафкуравий тарбия ишларини такомиллаштириш "Оила, ма ҳ алла, ўқув билим юрти ҳ амкорлиги" Концепциясининг асосий ма қ садидир. Ўзбекистонда руй бераётган узгаришлар "Оила, ма ҳ алла, ўқув билим юрти ҳ амкорлиги" йўналишидаги шахс тарбиясида оила, ота-она, ма ҳ алла, ўқув билим юрти нинг асосий вазифаларини мазмунан янгилаб ҳаётга татби қ этишни та қ озо қ илади.

Синф раҳбари оила ва жамоа билан олиб борган фаолияти Мактабнинг оила ва кенг жамоатчилик билан алоқаси синф раҳбари орқали амалга оширилади. Синф раҳбари ота-оналар билан олиб борадиган ишларига қуйидаги вазифаларни ҳал қилади: 1. Ота-оналар билан яқиндан алоқа ўрнатади ва алоқани доимо мустақкамлаб боради; 2. Ўқувчига нисбатан мактабнинг ва оиланинг ягона талаблар қўйишга эришади; 3. Синф ота-оналар жамоасини ташкил этиб, уларнинг синфдаги тарбиявий ишларига фаол қатнашишларини таъминлайди; 4. Ота-оналар ўртасида педагогик билимларни тарқатади ва уларнинг педагогик маданиятини юқори даражага кўтаради; 5. Синфга оталиқ қилаётган ташкилотлар, оила ва мактабга ёрдам берувчи ташкилотлар билан алоқа ўрнатади ва уларни синфдаги тарбиявий ишларга жалб қилади. Синф раҳбарининг ўқувчини яхши тарбиялашдаги оила ва жамоатчилик билан ҳамкорлигининг муваффақияти уларнинг бола билан қилаётган ишлари ҳақида бир-бирларигақанчалик кўп, аниқ ва мунтазам хабар бериб туришларига боғлиқ. Ана шу мақсадда синф раҳбари оилага бир қатор тизимли ахборотлар бериб туриши керак: - Ўқувчининг ўқув меҳнатига тавсифнома, ўқишдаги муваффақияти ва муваффақиятсизлиги, уларнинг сабаблари , олаётган баҳолари. - Ўқувчинниг ижтимоий фаоллиги ҳақида ахборотлар, ўқувчининг жамоа ҳаётидаги иштироки нималардан иборат эканлиги, жамоат топшириқлари ва вазифаларнинг бор-йўқлиги, сабаби, уларга ўзининг муносабати. - Ўқувчининг ўз ўртоқлари, ўқитувчилари билан муносабатида вужудга келган ҳолатларнинг ҳарактери, мактабдаги муносабатларнниг доираси.

- Ўқувчининг айрим хатти-ҳаракатларини таҳлил қилиб, уларга педагогик изоҳлар бериш. Оилага ўқувчи тарбиячи ҳақида маслаҳат ва тавсиялар. Оила ҳам ўз навбатида фарзанди ҳақида ўз мулоҳазалари, кўзатишлари юзасидан синф раҳбарига қуйидаги мазмунда маълум ахборотлар бериб бориши мумкин: - Фарзанди уйга берилган вазифаларни қандай бажаради, унга сарфлайдиган вақти, дарс тайёрлаш тартиби, мустақиллик даражаси. - Белгиланган кун тартибининг бола томонидан бажарилиши. - Ўқувчининг мактаб ҳақидаги ҳикоялари, таассуротлари, гаплари, синф ҳаётидаги турли воқеаларга баҳолари. - Ота-онанинг айрим ўқитувчилардан, синф раҳбаридан, мактаб раҳбарларидан илтимослари ва таклифлари. Синф раҳбари билан оила ўртасидаги бу хилдаги ўзаро хабарлашувлар ўқувчини тўла ўрганишга, таълим ва тарбияда шу ўқувчи учун энг мақбул тарбия ва таъсир воситасини топишга ёрдам беради. Синф раҳбари ўз кўзатишлари, оиладан олган ахборотлари натижасини кундаликка ёзиб борса, ундаги тўпланган маълумотларни вақти-вақтида ўрганиш билан шуларга асосланиб тегишли хулосалар чиқарса, бола хулқини ва фазилатларини яхшилаш йўллари, кейинги режаларни белгиласа, эришилган даражани ҳисобга олиб янги педагогик талаблар қўйиб бўлса, тарбия албатта самарали натижа беради. Синф раҳбарининг ота-оналар билан олиб борадиган ишлари тажрибасида шахсий, синф-синфли ва оммавий каби шакллар кенг тарқалган. Айниқса, унинг ота-оналар билан олиб борадиган оммавий ишлари бу соҳадаги фаолиятинниг асосий йўналишидир. Чунки бу барча ота-оналарни бирлаштиради ҳамда уларни мактаб талаблари билан таништириш, жамиятнинг тарбиядан кўзатадиган мақсадлари, ота-онанинг вазифалари, тарбияни амалга ошириш йўллари, услуб ва шакллари ҳақида билим бериш, синф ҳаётидаги ўзгаришлар, режалар ҳақида маслаҳатлашиш учун педагогик махрузалар ташкил этиш илмий анжуманлар, “очиқ эшик” кунлари, савол-

жавоб кечалари, ота-оналар мажлислари ўтказиш оммавий ишнинг турларидир. Синф раҳбарининг тажрибасида ота-оналар мажлислари кенг тарқалган ва қарор топган иш шаклидир. Бу мажлислар синф ота-оналар жамоасининг юқори органи сифатида ўз қарорлари билан синфдаги, оиладаги ва турар жойлардаги амалга ошириладиган тарбиявий ишларнинг вазифасини ва йўналишини белгилаб беради. Синф ота-оналар мажлисларининг бир неча хили мавжуд: синфдаги ташкилий ишлар билан боғлиқ мажлислар, ота-оналарга педагогик маълумот беришга бағишланган мажлислар, мунозара шаклидаги мажлислар, ярим йиллик ёки йил якунига бағишланган мажлислар. Бу мажлисларнинг ҳар бири ўз мақсадига тайёрлаш ва ўтказиш тартибига эга. Ташкилий масалалар билан боғлиқ синф ота-оналари мажлисида одатда ота-оналар синфи сайланади, иш режалари тасдиқланади, ота-оналар ўртасидаги вазифалар тақсимланади. Кўпгина мактабдаги синф раҳбарининг ота-оналар билан олиб бораётган ишлари тажрибасида савол-жавоб кечалари, маслаҳатлар ва мунозаралар ҳам вужудга келмоқда. Маслаҳатлар кўпроқ шахсий иш шакли бўлиб, унга синф раҳбари ота ёки онага фарзандини тарбиялашдаги қийинчиликларни бартараф этиш ва бошқа масалалар юзасидан аниқ маслаҳатлар беради. Синф раҳбари ўзининг шахсий суҳбатини, оилани ўрганиш ва кўзатиш асосида тўплаган маълумотларни ота-оналар билан ўтказиладиган ишларни ҳисобга олиб борадиган махсус журналига ёзиб бориши ғоятда муҳим. Агар бу хил журнални синф раҳбарлари ҳар йили мунтазам ҳолда юритиб борса, у тарбиявий таъсири яхшилашнинг муҳим воситасига айланади. Ота-оналар билан ишлашнинг шакл ва методлари. Синф раҳбари ота-оналар билан иш олиб боришда ишлашнинг хилма- хил шакл ва методларидан фойдаланиши лозим. Ота-оналар билан ишлашга

шахсий ишлар жамоа билан биргаликда олиб борилса мақсадга мувофиқ бўлади. Биз қуйида ота-оналар билан ишлашнинг асосий шакллари билан танишиб чиқамиз : 1. Ўқувчиларнинг уйларига бориш – бу оила билан алоқа қилишнинг энг самарали шаклларидан биридир. Бунда синф раҳбари ўқувчининг ота- онаси, унинг яшаш шароити, моддий имкониятлари билан танишишга имкон топади. 2. Ота-оналарни мактабга чақириш. Бундан мақсад, фақатгина ўқувчиларнинг хулқи, саводлилиги ва бошқа хусусиятлари билан ота-онани таништириш эмас, балки шу билан биргаликда ота-оналарга педагогик ва руҳий маслаҳатлар бериб, уларга ўқувчини оилада тарбиялашларига ёрдам ҳам қилишдир. 3. Ота-оналар билан ишлаш. Бу эса ўқувчига чақириқлар ёки махсус дахватномалар орқали амалга оширилади. 4. Ота-оналар синф мажлисини ўтказиш. Бу шаклдаги алоқа махсус иш режаси орқали амалга оширилади. 5. Ота-оналарни махсус педагогик ва психологик билимлар билан қуроллантириш мақсадида улар билан суҳбат ва махрузалар ўтказилади. 6. Савол-жавоблар кечаси. Ишнинг бу шакли синф ўқувчиларнинг хусусияти, ҳарактерини яхшироқ ўзлаштириш имконини беради. 7. Ота-оналарнинг тарбия борасидаги илғор тажрибалар билан фикр алмашиш, ўртоқлашиш. Бу нарса қуйидаги мавзуда бўлиши мумкин: а) ёшларни қандай қилиб меҳнатга тайёрлаш мумкин? б) ўқувчининг кундалик режими ҳақида. в) “Ота-оналарнинг обрўси” ҳақида, “Оилада ёшларга ахлоқий тарбия бериш” ва ҳоказолар тўғрисида анжуманлар ўтказиш. 8. Мактаб қошида ота-оналар университетларини ташкил этиш ва бу университетлардан тизимли иш олиб бориш: а) ота-оналарни тарбия соҳасидаги адабиётлар билан таништириш. б) “Ота-оналар, сизлар учун” деган мавзуда оғзаки журнал.

в) фаол ота-оналарнинг тарбиявий иш тажрибалари билан бошқа синф раҳбарларини таништириш каби ишлар олиб борилиши лозим. Синф раҳбарининг ота-оналар билан олиб борадиган ишлари ғоят кенг, кўп қиррали бўлиб, бу ишлар фақат синф ва мактаб миқёси билан чекланмайди, аксинча турар жойлардаги ва ўқувчининг ота-онаси ишлаб турган корхонадаги жамоатчилик билан ҳам яқин алоқада бўлишни тақозо этади. Бизнинг ёш авлод халкимизнииг инкилобий, меҳнат, жанговар анъаналарини узлаштириб, узига катта авлоднинг энг яхши фазилатларини — гоявий эътикод ва матонатни, Ватанга мухаббатни, унинг икгисодий, сиёсий ва жанговар кудратини мустаҳкамлашда иштирок этишга интилишни сингдирибгина уз боболари ва оталари ишини давом эттира ва купайтира олади. Бу ишда ота-оналар айникса муҳим урин тутишлари керак. 1 Буни барча синф раҳбарлари назарда тутишлари муҳимдир, Бунда шахснинг ҳуқуқий етуклиги шахс ижтимоийлашувининг махсули эканлигини ҳар бир оилага тушунтириш гоят муҳимдир. Оила шахс учун унинг ижтимоийлашув жараёни руй берадиган, унинг а ҳлоки, дуиёкараши асослари ва ҳоказолар таркиб топадиган дастлабки ва ни ҳоятда му ҳим а ҳамиятга эга булган жамоадир. Оила бошка тарбиявий муассасалардан фаркли paвишда одамнинг бутун ҳаёти давомида унинг барча томонларига, кирраларига таъсир курсатишга кодирдир ва одатда таъсир курсатади. Оила тарбия вазифасининг бу улкап микёси унинг мафкуравий ва психологик таъ сир курсатиишнинг чуқур узига ҳослиги билан уйгунлашиб кетади. Бу эса уни олий даражада таъсирчан килибгина колмай, шу билан бирга ша ҳсни шаклланти риш жараёнининг зарур бугинига ҳам айлантиради. Оиланипг юксак тарбиявий имконияти шахслар ва ота-оналарнинг узига ҳос ҳусусиятлари: кон-кариндошлиги, муҳаббати, якинлиги, ишончи, бурч ҳисси, обрулилиги ва ҳоказолар билан таъминланади. Уз фарзандининг 1 Рахимжонов Н. “Ёшлар иқтисодий тафаккурини шакллантиришда оиланинг роли” Т., 2005 (Б.М.И.)

барча заиф ва кучли томонларини йургакдаги чогидан биладиган, унинг калбидаги энг кичик ҳаракатни ҳам сезадиган ва тушунадиган, унга таъсир этишни би ладиган онадан ва отадан я ҳширок. ким ҳам уларни эзгуликка, меҳнатсеварликка, дустликка, муҳаббатга ургата олади! Маълумки, хилма- ҳил фаолият шароитида шахснинг кобилиятлари энг самарали ривожланади, унинг ижодий имкониятлари очилади, шахсни оиладан бошка каерда ҳам фаолиятнинг ҳилма- ҳил турларига жалб этиш мумкин. Оилавий тарбиянипг кимматлилиги ва а ҳамияти яна шундаки, кичик шахслик пайтида оилада эгалланган нарсалар бир умр сакланиб колади. Худди шунинг учун ота-оналарнинг шахсларни ҳар томонлама тарбиялаш мажбурияти конуний тарзда белгилаб куйилган. Синф раҳбарлари ота-оналар билан биргаликда тар биявий ишни ташкил этар зканлар, энг янги психологик-педагогик тадкикотлар маълумотларини эътиборга олишлари ҳам му ҳимдир, уларга ; мувофик усиб келаётган киши ша ҳсини шакллантиришга оиланинг кушадиган ҳиссаси турли ёш боскичларида турлича булади ва тулкинсимон узгаради. Дастлабки 3 йил ичида у айникса кучли булади, шундан кейин оилавий таъсирнинг муайян даражада баркарорлашуви даври бошланади. Унинг навбатдаги чуккисик» одатда ма ҳтабгача ёш тугайдиган пайтга тугри келади, шундан кейин та ҳминан усмирлик давригача у заифлашгандек булади. Яна ота- оналариинг таъсири ота-она оиласидан ажралиб, уз оиласини узгунча анча кучаяди. Пси ҳологик-педагогик тадкикотларнинг маълумотлари бахзан шахснинг имкониятлари тугрисидаги баркарор тасаввурларни узгартириб юборади. Масалан, y ч йиллик шахслар олимлар бир неча йил мукаддам та ҳмин килганларига нисбатан анча чукур идрок этиш кобилияига эга, уч ёшли шахс ҳозир факат олти ешли шахслар килган ва килмаган нарсаларни билиши ва килиши мумкинлиги кичкинтойни юришдан олдин сузишга, она тили билан деярли баравар чет тилида гапиришга урганиш мумкинлиги ва ҳоказолар маълум булди.

Ва ҳоланки, тажрибанинг курсатишича, ота-оналар купинча узларини тарбиявий ишга тула тайёр деб биладилар ва махсус педагогик билимларни эгаллашни зарур деб ҳисобламайдилар. Ота-оналарнинг бу ҳусуиятини таникли педагог ва пси ҳолог К. Д. Ушинский уз даврида таъкидлаган эди. «Тарбия санъати, — деб деган эди у, — шундай ҳусусиятга эгаки, деярли барчага таниш ва тушунарли, баъзоларга эса жуда осон иш булиб туюлади — одам бу иш билан назарий ва амалий жи ҳатдан канчалик кам таниш булса, унга бу шунчалик тушунарли ва осон булиб куринади. Деярли ҳамма тарбия сабр-токатни талаб этишини эътироф килишади, айримлар бунинг учун тугма кобилият ва малака, яъни куникма керак, деб уйлайдилар; лекин жуда кам одам сабр-токат, тугма кобилият ва малакадан ташкари яна ма ҳсус билимлар .кераклиги ҳакида ишонч ҳосил киилиш- Бундай билимларниииг йуклиги оилавий тарбияда куплаб ҳатоларга олиб келади, гуру ҳ ра ҳбари ота-оналар билан ишлашда буни ҳисобга олмай иложи йук.. Бу жиҳатдан ота-оналарнинг шахсларни тарбиялашдаги куйдаги кийинчиликлари ва ҳатоларини ажратиб курсагиш мумкин: 1. Ота-оналарнинг шахслар билан муомаласининг етишмаслиги. Улар узлари, ишлари ҳакида кам сузлаб берадилар, ўқув билим юрти ўқувчилар жамоасининг ҳаёти, уз шахссининг кизикишлари, унинг жамоат ишлари, бу ишга муносабати ва ҳоказолар билан кам кизикадилар. Муомаланинг етишмаслиги шахсларнинг ота-онадан узоклашишига олиб келади, ; катталарни шахсга янада фаолрок таъсир курсатиш имкониятидан ма ҳрум этади. 2. шахсларни ме ҳнат жараёнларига жалб этиш оркали уларнинг ме ҳнат тарбиясини ташкил кила билмаслик Она ишга кумилиб кетган пайтда шахслар оилавий ишлардан, турар жойлардаги ишлардан ва ҳоказолардан озод этиладилар. Бунинг натижасида меҳнатга менсимай муносабатда буладилар. 3. Ота-оналар турмушида салбий мисолларнинг мавжудлиги ўқув муассасасининг педагогик куч-гайратини йукка чикаради.

4. Ота-оналар тарбиявий таъсиринипг изчил эмаслиги — онда-сонда укишини текшириш, бирор ножуя иш учун жазолаш ва ҳоказолар аҳлокий иммунитет ҳосил булишига ёрдам бермайди. 5. Оилавий тарбиянинг асоси сифатида такиклашлар системаси — ижобий намуна асосида тарбиялай билмаслик, шахс ҳаётини у ҳар доим турли ҳатти - ҳаракатни машк киладиган тарзда ташкил эта олмаслик натижасидир. Бу система шахснинг катталар ҳоҳишига салбий муносабатини тугдиради, мустакилликнинг ривожланишини сусайтиради. 6. Ҳаракатларнинг ўқув билим юрти билан мувофи қ лаштирилмаган - лиги ёки у билан келишмовчилик. Тарбияланувчида педагогга, ўқув билим юрти га ишончсизлик пайдо булади ва усиб боради, бу эса унинг камчиликларини тузатишни кийин-лаштиради, педагогик жи ҳатдан каровсизлик ҳолатига олиб келади. 7. Айрим ота-оналарнинг шахслар улгайиб бориши билан тарбиявий фаолликни сусайтириб юборишлари, бу эса шахсларнинг ота-оналардан узоклашувига, ўқув билим юрти га кизикиши пасайишига ва ҳоказоларга олиб келади. 8. Карорлар кабул килишда кечикиш. Шахс катта булгандан кейин акли кириб, тузалади деб уйлаш одатда узини о қ ламайди, купинча кайта тарбиялашни талаб этадиган педагогик жиҳатдан каровеизлик ҳолатига олиб келади. Курсатиб утилган камчиликлар каторига ота-оналар нинг тарбия усулларини буш билишларини, шахслар улгайиши билан уларни узгартиришни билмаслик ёки истамаслик ота билан онанинг талаблари бирлигининг, педагогик одоб, чидамнинг йуклиги, ота-оналарнинг турмушнинг маънавий томонига зид тарзда моддий томонига кизикиб кетиши ва бошкаларни кушиш мумкин. Ота-оналар билан иш шакллари ва усулларини танлашни одатда синф ра ҳбари уз шахсий ҳусусиятлари тажрибасини, ўқувчиларнинг оилаларида вужудга келган узига ҳос ҳусусиятларни, ота-оналарнинг билим ва

тажрибасини, тарбияланувчиларни тарбиялашда юкорида курсатиб утилган ҳатолар ва кйинчиликларни, феъл-атвор ҳусусиятларини, ўқув муассасаси педагоглар жамоасидаги муҳитни, ота-оналар билан иш олиб боришда таркиб топган анъаналарни ва ҳоказоларни ҳисобга олиб белгилайди, Тажрибанинг курсатишича, синф ра ҳбарининг ота-она лар билан ҳамкорлигининг оммавий, синф. тарзидаги ва якка тартибдаги иш шаклларини окилона бирга кушиб олиб бориш, бунда унинг мазмунида изчилликка риоя этиш оркали эришилади. Курсатилган шакллар таърифи ва уларни куллашнинг энг юкори натижа беришиии таъминлаидиган шарт-шароитларга кискача тухталиб утамиз. Ўқувчиларни тарбиялашда оиланинг бир қанча вазифалари мавжуд бўлиб улар қуйдагилардир: —оилада соғлом муҳитни яратиш, миллий руҳ ва турмуш тарзини ҳисобга олиш, фарзандлар учун ота-она ҳар томонлама ўрнак бўлиши, фарзандларнинг ота-онасига, Ватанга муҳаббат туйғусини шакллантириш, ўзаро ғaмxўp булишни таъминлаш; —оилада ҳуқуқий тарбияни яхшилаш, оила ахзоларининг ўз ҳуқуқ ва бурчларини англаб етишларини ва уларга риоя қилишларини таъминлаш; —фарзандларига чуқур дунёвий билим асосларини бериш, Маърифатли ва маънавиятли кишилар бўлиб етишишларини таъминлаш; —бозор муносабатларига мос бўлган касб-ҳунар ўргатиш, иқтисодий тушунчаларни фарзандлар онгига сингдириш; шахсларнинг маънавий баркамол ва жисмонан соғлом бўлишлари учун иқтисодий ва ижтимоий муҳитни яратиш; шахсларни мустақил фикрлашга ўргатиш, истиқлол ғоялари ва миллий мафкурага садоқат руҳида тарбиялаш; шахсларнинг бўш вақтларини педагогик нуқтаи назардан келиб чиқиб унумли ташкил қилиш, уларга қўшимча таълим бериш;

—фарзандларида мавжуд бўлган истеъдод кўртакларини ривожлантириш учун зарур шароитларни яратиш; —ўз фарзандларининг ўқув муассасаси, маҳалла, давлат ва жамият олдидаги бурчларини тўла адо этишлари учун оилада масъулиятли бўлиш; —ота-оналар ўзларининг педагогик ва психологик билим савияларини доимо ошириб бориши; — шахсларда тежамкорлик ва ишбилармонликнинг маънавий ахло қ ий томонларини шакллантириш; —оилада миллий ва умуминсоний тарбиянинг барча йўналишларини уй ғ ун ҳ олда бос қ ичма-бос қ ич амалга оширишга масъулликни таъминлаш; —санитария-гигиёник, экологик кўникмаларни сингдириш, диний а қ идапарастлик, ичкиликбозлик, гиё ҳ вандликка қ арши тарбияни амалга ошириш; —оила, ўқув билим юрти ва ма ҳ алла олдида ў з фарзандларининг барча ҳатти- ҳ аракатлари учун жавобгардир; —со ғ лигида ва а қ лида ну қс онлари бўлган фарзандларига ҳ аёт талабларига мос равишда билим ва касб-кор ўргатишдан иборат. Ота-онанинг фарзанд олдидаги бурчи, ўзбекона таъбир билан айтганда, фарзандга я ҳши ном қ ўйиш, я ҳши муаллим қ ўлига топшириб саводини чи қ ариш, илмли, касб- ҳ унарли қ илиш, оилали ва уйли-жойли қ илишдан иборатдир. Ёшларни тарбиялашда оила, маҳалла ва мактабнинг ҳамкорлигини амалга ошиширш тамойиллари ва босқичлари. Ёш авлодни яхши ҳулқли, давлат рамзларига садоқатли қилиб тарбиялашда уларнинг ёш жиҳатларига, ҳарактерига алоҳида аҳамият бериш лозим, чунки буларсиз тарбияда кўзланган мақсадга эришиб бўлмайди. Оила, маҳалла, ўқув билим юрти ҳамкорлигида қуйидаги тамойилларга ва босқичларга амал қилинганда самарадорлик янада юқори бўлади: —таълим ва тарбия соҳасида ҳамкорлик жараёни иштирокчилари ҳаракатларининг иш бирлиги;

—тарбияланувчига ҳурмат ва талабнинг уйғунлиги; — ҳамкорлик жараёни субхектларининг тёнг ҳуқуқлилиги ва юксак масъулияти; —фаолият жараёнида миллат ва давлат манфаатлари устуворлиги; — ҳ амкорликнинг илмий асосланганлиги; Биринчи бос қ ич. Ёш оилалар билан ишлаш. Ёш ота-оналарга фарзанд ва унинг тарбияси ҳ а қ ида фалсафий, тиббий тушунчаларни бериш ва бу масалаларга тиббиёт ҳодимлари, обрули ҳотин - қ изларни, ота-оналарни жалб қ илиб, "Ёш оналар ва оталар ўқув муассасасилари" фаолиятини йулга қ ўйиш му ҳ им а ҳ амият касб этади. Иккинчи бос қ ич. Фарзанднинг ўқув муассасасигача бўлган давридаги жисмоний, а қ лий ва маънавий ривожланишини таъминлаш борасида уларга расм чизиш, во қ еаларни баён қ илиш, ўзига ўзи ҳизмат қ илиш, ҳ арф таниш, қ ўши қ , айтиш ва ра қ с тушиш, турли ў йинларда онгли қ атнашиш тушунчаларини сингдириш ва муста қ ил равишда билим олиш кўникмаларини шакллантириш юзасидан ўқув муассасасига тайёрлаш синфлари, "Якшанбалик ўқув масканлар" ишини ташкил қ илиш. Учинчи бос қ ич. Кичик ёшдагилар учун мулжалланган (6-11 ёш) ўқув муассасаларида шахсларнинг жисмоний, маънавий ва ижтимоий шаклланишини таъминлаш, унинг илк и қ тидори, қ изи қ иши ва а қ лий имкониятларини ани қ лаш, ўз ҳатти - ҳ аракатларига жавобгарлик ҳиссини тарбиялаш, бўш ва қ тини ту ғ ри ташкил қ илишни ўргатиш, атроф-му ҳ итга онгли муносабатда бўлиб, дўстлик, байналмилаллик, ватанпарварлик ҳислатларини шакллантириш. Тўртинчи бос қ ич. Ўсмирларнинг (11-16 ёш) қ изи қ ишини, билимга чан қ о қ лик ва а қ л заковатини ҳ исобга олган ҳ олда ижтимоий фаолиятга тортиш, жисмонан ба қ увват бўлишини таъминлаш, маиший ме ҳ нат фаолияти ор қ али турли касбларга йўналтириш, ўсмирлар синфлари ва жамоатчилик орасида ўз ўрнини топа олишига кўмаклашиш, ўз ҳатти- ҳ аракатлари учун жамият, қ онун ва ота-оналари олдида жавобгарлик туй ғ усини

шакллантириш, ижтимоий фаоллиги ва муста қ ил дуне қ арашини юзага келтириш. Бешинчи бос қ ич. Ёшларни (16 ёш ва ундан ю қ ори) дунё андозаларига мос билим олишлари, касб танлашлари, муста қ ил ҳ аётга тайёргарликларини таъминлаш. Уларнинг имкониятлари даражасида таълим олишларига, танлаган касблари бўйича иш билан таъминланишларига, и қ тисодий муста қ ил бўлишларига шарт-шароит яратиш. Ватан, Давлат ва жамият олдидаги фу қ аролик бурчларини адо этишга жавобгарлик ҳ иссини тўла шакллантириш, муста қ ил оила қ уришга тайёрлаш. Таълим ва тарбия соҳасига эътиборни кучайтириш, бу борада ҳукуматимиз томонидан қабул қилинган қонун ва ҳужжатларни, директив кўрсатмаларни самарали бажариш учун оила, маҳалла, ўқув муассасаси ҳамкорлиги фаолияти ўзига ҳос педагогик тизим, услуб ва шаклларга эга булиши зарур 2 . Ўтказилган тадбирлар ҳар томонлама пухта, шунинг билан қатнашчиларнинг ёшларига мос педагогик ва психологик мужассамлашган, мантииқан теран, қизиқарли ва кўргазмали, таъсирчан, оммабоп, амалий жиҳатдан қисқа ва лўнда, эстетик жиҳатдан кенг кўламли бўлиши керак. Ҳамкорликда олиб борилаётган ишлар маҳалла ҳудудидаги барча ёшлар ва тоифадаги фуқароларни қамраб олиши ҳамда уларнинг кизиқиш ва интилишларига мос бўлиши лозим. Ҳамкорлик тадбирларининг мавзулари "С ОҒЛОМ авлод учун", "Ота-онангга раҳмат", "Одобинга балли", "С ОҒ танда соғлом ақл", "Меҳр чашмаси", "Қизлар ибоси", "Бир йигитга қирқ, ҳунар оз", Ўғлим посбоним", «Ҳаёт—устоз, ҳалқ—муаллим", "Ўзбекистон Ватаним маним!", "Миллий бурч ва масъулият", "Оила сабоқлари", "Оила этикаси", "Оила тинч — маҳалла тинч", "Мустақил ҳаёт бўсағасида", "Аскарлик — йигитлик ўқув муассасасии", "Оила ба ҳти — Ватан ба ҳти", "Спортчи оила", "Оиламиз оҳанглари", "Ватан остонадан бошланади", "Биз киммиз" каби тадбирлардан иборат бўлиши мумкин. 2 Ж.Йўлдошев «Замонавий ўзбек оилаларида ўсмир болалар шахсининг шаклланиши” номзодлик диссертацияси, Т., 2002

" баҳслар, беллашувлар, учрашувлар ва турли саналарга бағишланган анжуман ва тантаналардан иборат бўлиши мумкин. Жорий қилинган жамоатчилик кенгаши ўз фаолияти тўғрисида маҳалла аҳлига ҳар чоракда бир маротаба ҳисобот беради. Зарурат туғилганда ўқув- тарбия муассасалари, маҳалла фаоллари, маҳалла ҳудудида жойлашган ташкилот, кор ҳона ва идораларнинг таълим-тарбия юзасидан олиб борилаётган ишлари тўғрисида ҳисоботларини тинглаб, уларга амалий ва назарий ёрдам бериши иш самарасига ва унинг изчиллигига ижобий таъсир кўрсатади.

Ҳулоса. Мамлакатимизда кейинги йилларда қабул қилинган таълим ва тарбия турғрисидаги қатор меъёрий ҳужжатлар, жумладан Ўзбекистон Республикасининг "Таълим тўғрисида"ги қонуни, "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури" бозор иқтисодиёти шароитларида муваффақият ли ишлай оладиган, мустақил фикрловчи кадрларни тай ёрлашда оила, маҳалла ва ўқув билим юрти нуфузини янада юқори поғонага кутаришни тақзо этади. Оила бошка тарбиявий муассасалардан фаркли paвишда одамнинг бутун ҳаёти давомида унинг барча томонларига, кирраларига таъсир курсатишга кодирдир ва одатда таъсир курсатади. Оила тарбия вазифасининг бу улкап микёси унинг мафкуравий ва пси ҳологик таъ сир курсатиишнинг чукур узига ҳослиги билан уйгунлашиб кетади. Бу эса уни олий даражада таъсирчан килибгина колмай, шу билан бирга ша ҳсни шаклланти риш жараёнининг зарур бугинига ҳам айлантиради. Таянч иборалар Оила, жамоа ва мактабнинг тарбиявий ишларининг ҳамкорлиги, "Оила, маҳалла, мактаб ва укув юрти ҳамкорлиги" Концепцияси, ҳамкорлик, оиланинг ўрни, Ота-онанинг фарзанд олдидаги бурчи, фарзандга яхши ном қўйиш, саводини чиқариш, касб-ҳунарли қилиш, услублар.

Адабиётлар: 1.Маҳкамов М. «Бўлажак тарбиячиларнинг педагогик мулоқат маданиятини шакллантириш” номзодлик диссертацияси. Т., 2005. 2. Султонова Г.А. Педагогик маҳорат. Т.:ТДПУ.-2005.-149 б. 3.«Педагогика» В.А.Сластёнин, И.Ф.Исаев, А.И.Ми ҳёнко, Е.Н.Шиянов. Москва. «Школғная пресса». 2004 4.Волжский А. Методика воспитателғной работў с молодежғю. – М. 2003. 5.Котов В. Воспитателғная работа в школе: опўт и проблемў. – СПб: Сев.сияние 2003. 6 .Тарбиявий ишлар методикаси. П.И.Рувинский. – Т. 1991 й.

O'xshashlar

Ташкилотчининг оила ва жамоатчилик билан ҳамкорликдаги тарбиявий ишлар методикаси

Синф раҳбарининг ўқувчиларни ўрганиш методикаси

Мактабдаги тарбиявий ишлар тизимида синф раҳбарининг фаолияти, ташкил этиш методикаси

Синф раҳбарининг тарбиявий ишларини ташкил этиш методикаси курси предмети, мақсади ва вазифалари

Синф раҳбарининг шахс ва жамоани ўрганиш методикаси