Pedagogik psixologiya fanining paydo bo’lishi va vazifalari - Pedagogika - Referatlar

Pedagogik psixologiya fanining paydo bo’lishi va vazifalari

Yuklangan vaqt:

29.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53.12109375 KB

Ko'chirib olish

Pedagogik psixologiya fanining paydo bo’lishi va vazifalari Pedagogik psixologiya - taʼlim va tarbiya muammolarini tadqiq qiladigan psixologiya sohasi. U shaxsning maqsadga muvofiq rivojlanishini, bilish faoliyatining va insonda ijtimoiy ijobiy sifatlarni tarbiyalashning psixologik muammolarini oʻrganadi. Pedagogik psixologiyaning maqsadi — shart sharoit va boshqa psixologik omillardan kelib chiqqan holda oʻqitishning oqilona rivojlantiruvchi taʼsirini kuchaytirish. Pedagogik psixologiya 19-asrning 2 yarmida vujudga kelgan. Eksperimental psixologiya tadqiqotchilari Pedagogik psixologiya rivojiga katta hissa qoʻshganlar. Pedagogik psixologiyaning fan sifatida taraqqiy etishida oʻsha davrda yuzaga kelgan psixologik yoʻnalishlar ham turtki berdi. Pedagogik psixologiya fan sifatida XIX asrning ikkinchi yarmida tarkib topadi. XIX asrning 6O-yillarida xalq ommasi orasida bilimlarni tarqatishga qaratilgan tashkilotlar paydo bo’la boshladi. Bu davrda talabalarning tashabbusi bilan dehqon va hunarmandlarga ta’lim beradigan kattalarning ballik maktablari paydo bo’la boshladi. Shuningdek, dastlabki xalq kutubxonalari va o’quv zallari (qiroatxonalar), mehnatkashlar uchun tekin kutubxonalar tashkil etildi; umumta’lim, amaliy va kasbiy bilimlarni ommalashtirishning keng tarqalgan shakllaridan biri xalq o’qishlari o’tkazila boshlandi. Bilimlarni ommalashtirishda bilim jamiyatlari va komitetlari muhim ro’l o’ynadi. Bunday muassasa a’zolari xorij va rus yozuvchilarining eng yaxshi asarlarini chop etish, yozgi pedagogik kurslarni tashkil etish , xalq maktablari va kutubxonalarini yaratish kabi ishlar bilan shuglillanishgan. Sankt-Peterburgda 1861-yilda tashkil etilgan bilim jamiyatiga L. N. Tolstoy, I. S. Turgenev kabi mashhur yozuvchilar a’zo bo’lishgan. Xalq ta’limining rivojlanishida pedagogik muzeylarning tashkil etilishi katta ahamiyatga ega bo’lgan. Yuksak tafakkur namoyandalarining asarlarida bilim olishga keng o’rin berilgan bo'lib,o’tmishda ham, hozirda ham qayerda ta’lim sohasiga e’tibor yuqori

bo’lsa, o’sha yerda taraqqiyot doimo ilgarilab borganligi yaqqol ko’rinadi. Sharqning qomusiy olimlari asarlarida ta’lim-tarbiya, shaxs kamoloti borasidagi fikrlari bilan birga bilim egallash, ilm olish yo’llari xususida qator ilmiy ma’lumotlar keltiriladi. Jumladan, Imom al-Buxoriy, Abu Nasr Forobiy, Abu Ali ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Burhoniddin Zarnujiy, Mahmud Qoshg’ariy, Yusuf Xos Hojib , Umar Xayyom, Abu Hamid Fazzoliy, Alisher Navoiy, Muhammad Rizo Ogahiy, Abdulla Avloniy kabi olim va mutafakkirlarning asarlarida yuqoridagi muammolar yuzasidan atroflicha ma’lumotlar keltiriladi. Qomusiy olim Imom al-Buxoriy ham ilm o’rganishni yuqori darajaga qo’yib, o’z asarlarida quyidagi fikrlarni ilgari suradilar: ≪ Kishi ilm bobida nafaqat o’zidan yuqori yoki tengdoshlaridan, balki o’zidan past bo’lganlardan hadis olmaguncha, yetuk muhaddis bo'la olmaydi ≫ . Imom Buxoriy ushbu fikri bilan o’quv faoliyatining ijobiy motivlari ustoz-muallim tomonidan shakllantirilishiga urg’u beradi. Abu Nasr Forobiy esa ko’plab asarlarida bilish masalasiga kata e’tibor beradi. U bilishda ikki bosqichni — hissiy va aqliy bilishni farqlaydi hamda bilishda inson aqlining roliga ahamiyat beradi. Forobiy insonlarni ilmli bo’lishga chaqirib, o’quvchining ijtimoiy hayotda tutgan o’rni va uning o’ziga xos xususiyatlari to’g’risida ibratli g’oyalarni ilgari surgan. U o’quvchiga ta’lim berish, uni ilmli qilish uchun o’qituvchi tinmasdan mashaqqatli mehnat qilsagina o’quvchi oqishga, ta’lim olishga, bilimli bo’lishga intilishi mumkinligini ta’kidlaydi. O’qituvchi o’quvchiga bilim beraman desa , o'quvchi oldida haqiqatgo’y bo’lishi kerak, o’zi fahm-farosatli bo’lib, or-nomusini qadrlashi lozim, shogirdlariga nisbatanadolatli bo’lishi, ko'zlagan maqsadiga erishishida qat’iylik ko’rsata bilishi va o’rnak bo'lmog'i joiz, deya ta’kidlaydi mutafakkir. Forobiy tushunishni, bilimning mohiyatini uqib, anglab olishni quruq yodlashdan ustun qo’yadi, o’quvchiga umumiy qonun-qoidalarni o'zlashtirishni tavsiya etadi, chunki qonun-qoidalarni anglash, uning e’tirofiga ko'ra, juda katta ahamiyatga ega. Allomaning mulohazasiga binoan, har qanday o'quvchi o’z xatti- harakatidan xabardor bo'lmog'i, ya’ni o'zini anglagani, zamonaviy psixologiyafani terminologiyasiga ko’ra, o'zini refleksiya qilish ko'nikmalariga ega bo’lishi va shu

sa’y-harakatlari tufayli baxtga erisha oluvchi insonligini anglamog’i lozimdir. Forobiy o’quvchining shaxsigaxos qator fazilatlarga xolisona sharh bergan olimdir. 1864-yilda Peterburgda harbiy-o’quv yurtlarining Pedagogik muzeyi tashkil etilgan. Dastlab muzey faqat xorijda nashr etiladigan o’quv qollanmalarni tizimlashtirish , mamlakatimizda yaratiladigan o’quv qollanmalarni ishlab chiqish, o’qitishning ilg’or metodlarini ommalashtirish bilan shug’ullangan. Keyinchalik muzeyda kata ilmiy tadqiqot ishlari olib borilgan, pedagogika fanining dolzarb muammolarini ishlab chiqadigan jamoatchilik ilmiy markaziga aylantirildi. Bu yerda pedagogik psixologiya bo’yicha Rossiyada birinchi eksperimental laboratoriya tashkil etildi. Bixevioristik (qarang Bixeviorizm) psixologiya yoʻnalishi tarbiyachi va oʻquvchiga tashqi muhitning taʼsirini Pedagogik psixologiya uchun asos qilib oladi. Pedagogik psixologiya umumiy va bolalar psixologiyasi, shuningdek, pedagogika bilan uz-viy bogʻliq. Pedagogik psixologiya, asosan, taʼlim psi- xologiyasi va tarbiya psixologiyasiga boʻlinadi. Taʼlim psixologiyasida oʻquv jarayonida xotira, tafakkur, nutq, xayol, irodaning roli , shuningdek, oʻquvchilarning individual xususiyatlari (temperamenti, harakteri, qiziqishlari), oʻquv predmetlarining oʻziga xos tomonlari, taʼlim jarayonini boshqarishning psixologik tamoyillari va boshqa oʻrganiladi. Hozirgi zamon taʼlim psixologiyasida oʻquvchilarga doimiy yangilanib turadigan axborotlarni mustaqil oʻzlashtirish imkoniyatini beradigan, ilmiy-texnika yangiliklaridan orqada qolmaslikni taʼminlaydigan tafakkur sifatlarini oʻrganish muhim masaladir. Tarbiya psixol o giyasining asosiy vazifasi — maktabdagi tarbiyaviy ishlar jarayonida shaxsning shakllanishi masalasini ishlab chiqish. Unda shaxsning axloqiy sifatlarining shakllanishiga alohida ahamiyat beriladi. Pedagogik psixologiya tadqiqotlari oʻquv materiali mazmunini tanlash, oʻquv dasturlari, darsliklar tuzish, taʼlimning har xil bosqichlarida oʻqitish metodlari tizimini tashkil qilishda muhim ahamiyatga ega. Pedagogik psixologiya — psixologiya fanining tarmog’i sifatida ta’lim va tarbiyaning shaxsga samarali ta’sir etuvchi omillari ,

qonuniyatlari va mexanizmlarini o’rganuvchi fandir. Pedagogik psixologiyaning predmeti o’quvchilarni maktabda bilim, ko’nikma va malakalarni egallash qonuniyatlarini, bu jarayonlarda sodir bo’ladigan individual tafovutlarni, ularda mustaqil va ijodiy tafakkurni tarkib toptirish qonuniyatlarini tadqiq etishdir. Pedagogik psixologiyaning muhim vazifalaridan biri — maktabdagi ta’lim-tarbiya jarayonini yanada takomillashtirishning psixologik asoslarini ishlab chiqishdan iborat bo’lib, bu hoi yangi ta’lim dasturiga o’tish bilan bog’liqdir. Pedagogik psixologiya uch bo’limdan iborat: ta’lim psixologiyasi, tarbiya psixologiyasi va o'qituvchi psixologiyasi. Pedagogik psixologiyaning vazifalari: 1) ta’lim jarayonlarini boshqarishning psixologik masalalarini o’rganish; 2) bilish jarayonlarining shakllanishini tadqiq qilish; 3) aqliy taraqqiyotning ishonchli ko’rsatkichlarini aniqlash; 4) ta’lim jarayonida aqliy taraqqiyotning samarali bo’lish sharoitlarini o'rganish; 5) pedagog va o’quvchilar o’rtasidagi, o’quvchilar va o’quvchilar o’rtasidagi o’zaro munosabat xususiyatlarini o’rganish; 6)o’quvchilarga individual yondashish bilan bog’liq bo’lgan masalalarni o’rganish. 7) pedagogik faoliyatni amalga oshirishning psixologik qonuniyatlarini o’rganish. Pedagogik psixologiyaning muammolari quyidagilar:Bolaning rivojlanishida uning hayotidagi har bir senzitiv davrni topish va undan iloji boricha ko’proq foydalanish muammosi.Bu masalaning muammoliligi shundaki, birinchidan , bola shaxsi va intellekti rivojlanishining barcha senzitiv davrlari ma’lum emas, uning qachon boshlanishi, qancha davom etishi vaqachon tugashi noma’lum. Ikkinchidan, har bir bolaning hayoti o’ziga xos individual bo’lib, turli davrda har xil kechadi. Bolaga ongli tashkil etilgan pedagogik ta’sir va uning psixologik taraqqiyoti orasidagi bog’lanish muammosi. Ta’lim va tarbiya bolaning rivojlanishiga ta’sir etadimi, yoki u ta’lim va tarbiya natijasida faqat bilim, ko’nikma va malakalarga ega bo’lib, uning intellektual va axloqiy rivojlanishga

ta’sir qilmaydimi? Har qanday ta’lim bolaning rivojlanishiga ta’sir qiladimi yoki faqat muammoli va rivojlantiruvchi ta’lim-mi? 3. Ta’lim va tarbiyaning umumiy va yosh muammolari. Bola hayotining har bir aniq davrida ta’limga yoki tarbiyaga urg’u berish kerakmi? Bola hayotining ayni davrida nimaga ko’proq ehtiyoj sezadi: kognitiv-intellektual yoki shaxs sifatida rivojlanishgami? 4. Pedagogik ta’sirlarning kompleksligi va bola taraqqiyotining sistemaliligi xarakteri muammosi. Bola taraqqiyotini kognitiv va shaxsiy xislatlarning o’zgarishi sifatida tasavvur qilsak, ularning har biri alohida rivojlanishi mumkin, har birining rivojlanishiboshqa xususiyatlarga bog'liq. 5. Bola xulq-atvori va psixologik xarakteristikalarining rivojlanishi ta’lim va yetilishga, layoqat va qobiliyatlar, genotip va muhitga bog’liqligi muammosi. Ta’limni bola organizmida ma’lum neyrofiziologik tuzilmalar yetilmasdan boshlash mumkin-mi? Ta’lim bolaning organik rivojlanishiga ta’sir qiladimi? Agar ta’sir qilsa, qanday darajagacha ta’sir qiladi? Genotip hamda muhit bolaning psixologik va xulq-atvori rivojlanishiga alohida , birgalikdaqanday ta’sir qiladi? 6. Bolaning ongli ta’lim va tarbiyaga psixologik tayyorligi muammosi. Bu muammoni hal qilishda ta’lim va tarbiyaga psixologik tayyorlik deganda nima nazarda tutilishi: bolada layoqatlarning mavjudligi ma’nosidami yoki ta’lim va tarbiyaga qobiliyatning rivojlanganligi ma’nosidami, bolada yaqin taraqqiyot zonasi va rivojlanish darajasi mavjudligi ma’nosidami, intellektual va shaxsiy yetuklikning ma’lum darajasiga erishilganligi ma’nosidami? 7. Bolaning pedagogik qarovsizligi muammosi. Bolaning pedagogic ta’sirlarni o’zlashtira olmasligi unga bolaligida yomon ta’lim va tarbiya berilganligi. 8. Ta’limni individuallashtirishni ta’minlash muammosi. Bolalarning layoqat va qobiliyatlari asosida guruhlarga bolib o'qitish, har bir bolaning individual xususiyatlarga mos ta’lim va tarbiya metodlarini tanlash tushuniladi. Yuqorida keltirilgan psixologik-pedagogik muammolarni hal qilish

o’qituvchilardan yuqori kasbiy mahoratni, psixologik bilim, ko’nikma va malakalarni talab qiladi. Pedagogik psixologiya: universitetlar uchun darslik. Pedagogik psixologiya. Zimnyaya I.A. Mana bepul elektron kitob Pedagogik psixologiya : Universitetlar uchun darslik ismi bo'lgan muallif - Mualliflar jamoasi . Kutubxonada AKTİV BIR TVSIZ kitobni "Ta'lim psixologiyasi: universitetlar uchun darslik" RTF, TXT, FB2 va EPUB formatlarida bepul yuklab olishingiz yoki o'qishingiz mumkin. onlayn kitob - Mualliflar jamoasi - Pedagogik psixologiya: ro'yxatdan o'tmasdan va SMS holda universitetlar uchun darslik. Pedagogik psixologiya - bu fan bo'lib, uning predmeti ta'limdir. Ta'limning asosiy maqsadi zamonaviy sharoitlar o'z-o'zini tarbiyalash va rivojlantirish, jamiyatda, madaniyatda va kasbda o'zini erkin va malakali belgilashga qodir shaxsni tarbiyalashga aylanadi. Rivojlanayotgan ta'limni faollashtirishga yordam beradigan sharoitlarni yaratish birinchi o'ringa qo'yiladi ijodkorlik talaba shaxsining barcha sohalari (hissiy, shaxsiy, ma'naviy va axloqiy). Ta'limda amaliyotga yo'naltirilgan ta'lim tobora ko'proq qo'llanilmoqda, uning vazifasi o'quvchilarning fikrlash orqali o'z tajribasiga asoslangan bilim olish qobiliyatini rivojlantirishdan iborat. Ta'lim sohasida ishlaydigan psixolog uchun savolga javob berish muhimdir: "Ta'lim to'liq faoliyat yuritish, aqliy va jismoniy salomatlik uchun sharoit yaratadimi? shaxsiy o'sish bola?" Pedagogik jamoaning har qanday harakati 1989 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan qabul qilingan va 1990 yilda Rossiyada ratifikatsiya qilingan Bola huquqlarini himoya qilish to'g'risidagi konventsiyaga rioya qilingan taqdirdagina qimmatlidir (1-ilova). Pedagogik psixologiyaning konstruktiv, amaliyotga yo'naltirilgan fan sifatida, ta'lim, uning har bir sub'ekti - bolalar, ota-onalar va o'qituvchilarni rivojlantirish omili sifatidagi imkoniyatlari juda katta. Hozirgi zamon pedagogik psixologiyasi sub'ekt va ob'ektning ajralmasligi tamoyiliga asoslanadi. U hayotni qurishni o'z tadqiqotining boshlang'ich nuqtasiga aylantiradi, o'z navbatida, tadqiqotning o'zini hodisalarning dizayni deb hisoblaydi va shu bilan ham

psixologlar, ham pedagoglar ongini shakllantiradi. Darslikda keltirilgan psixologik-pedagogik nazariyalar to’plangan ma’lumotlarni tushuntiradi, tushunarli qiladi murakkab hodisalar qabul qilingan qarorlarning oqibatlarini bashorat qilish va yangi faktlarni kashf qilish. Lekin eng muhimi, ulardan birini hal qilishadi muhim masalalar bu ta'lim sohasida ishlaydigan psixolog qanday bo'lishi kerakligi, uning kasbiy va shaxsiy pozitsiyasini qanday tamoyillar bilan belgilashi kerakligidan iborat. Va bu ko'p jihatdan psixologning darsliklardan olinishi mumkin bo'lgan bilimlariga bog'liq. Biroq, ko'proq psixolog ishining samaradorligi uning shaxsiy xususiyatlari bilan belgilanadi: odamlarga chuqur qiziqish, hissiy barqarorlik, boshqa shaxsning huquqlarini hurmat qilish, kasbiy burchni bilish, o'ziga ishonchni uyg'otish qobiliyati, yuqori daraja o'z-o'zini anglash. Rossiyada psixologning axloq kodeksi hali uning tartibga soluvchisiga aylanmagan kasbiy faoliyat . Eng muhimi, u o'z zimmasiga oladigan mas'uliyat, har bir harakatini anglash, qabul qilingan qarorlarning oqibatlarini tushunishdir. Ta'limdagi psixolog ishining asosiy va universal tamoyillari quyidagilardan iborat: - insonparvarlik - o'quv jarayoni sub'ektlarining shaxsiyati va huquqlarini hurmat qilish, ularning shaxsiy o'sishini tan olish ustuvorlik va psixolog ishining asosiy maqsadi; - ekologik tozalik - kengayishning har qanday shakllaridan voz kechish, xavfsiz muloqot muhitini ta'minlovchi manipulyatsiyasiz, zo'ravonliksiz ishlash usullariga e'tibor berish; - demokratiya - ta'limda ishlarni amalga oshirishda demokratik tamoyillarga tayanish; psixolog ota-onalar, bolalar va o'qituvchilar bilan teng huquqli hamkorlik, sheriklik va sheriklik pozitsiyasini egallashga intiladi; - konstruktivlik - psixologning ishi xatolar, buzilishlar va boshqalarni aniqlashga emas, balki ta'lim jarayonini rivojlantirish va takomillashtirish uchun resurslarni topishga qaratilgan; - oshkoralik - psixologning harakatlari oshkora, oshkora amalga oshiriladi; - psixolog tomonidan qo'llaniladigan usullarning o'qituvchilar uchun tushunarliligi va maqbulligi;

- maxfiylik - psixolog ishining natijalari u bilan muloqot qilgan shaxsning roziligisiz e'lon qilinishi mumkin emas. Darslikda o’quvchilar o’zlari o’ylab ko’rishlari yoki seminarda o’qituvchi va guruh bilan muhokama qilishlari mumkin bo’lgan savol va topshiriqlar, yangi narsalarni o’rganishda foydalanish mumkin bo’lgan vaziyatlar taklif qilingan. o'quv materiali , seminarlar davomida materialni o'zlashtirish sifatini nazorat qilishda tegishli bo'lim bo'yicha bilimlarni tizimlashtirish. Vaziyatlarni guruhlarda muhokama qilish mumkin (har biri 3-4 kishi), ularning har biri o'z echimini asoslaydi va bolaning shaxsiyatini shakllantirishga yondashuvlarni belgilaydi. “ Pedagogik psixologiya ” kursini o ’ rgatuvchi o ’ qituvchilar har bir bo ’ limdan so ’ ng taklif etilayotgan seminar mavzularidan unumli foydalanadilar . 1-bob Ta'lim psixologiyasi o'rganish predmeti sifatida Pedagogik psixologiyaning predmeti, vazifalari va tuzilishi Pedagogik psixologiya - psixologiya fanining bir tarmog'i bo'lib, ta'lim jarayoni kontekstida shaxs shakllanishi faktlari, qonuniyatlari va mexanizmlarini o'rganadi. Zamonaviy psixologik-pedagogik adabiyotlarda pedagogik psixologiya fanining turli talqinlari mavjud. Bir tomondan, ta'lim psixologiyasi psixologiya va pedagogika o'rtasida ma'lum o'rin egallagan va yosh avlodni tarbiyalash, tarbiyalash va rivojlantirish o'rtasidagi munosabatlarni birgalikda o'rganish sohasiga aylangan chegaraviy murakkab bilim sohasi sifatida ifodalanadi. Boshqa tomondan, P. Ya tomonidan ishlab chiqilgan aqliy harakatlarning bosqichma- bosqich shakllanishi nazariyasiga e'tibor qaratish. Galperin pedagogik psixologiyaning predmeti sifatida uning tuzilmalarini, xususiyatlarini, oqim shakllarini, o'quvchining yoshi va individual xususiyatlarini, eng katta rivojlanish samarasini beradigan sharoitlarni o'z ichiga olgan o'quv jarayoni deb ta'riflanadi. ob'ekt pedagogik faoliyat ta'lim va tarbiya jarayonlari bo'lib, predmet esa o'quvchilar faoliyatining indikativ qismidir. DA bu ta'rif pedagogik psixologiyaning ta'lim psixologiyasi va o'qituvchi mehnati psixologiyasi kabi

predmetlari ko'rsatilmagan. A.V. Petrovskiy rivojlanish va pedagogik psixologiyaning uzviy bog'liqligini ta'kidlab, "Pedagogik psixologiyaning predmeti ta'lim va tarbiyaning psixologik qonuniyatlarini o'rganadi" deb hisoblaydi. Uning nuqtai nazaridan ta'lim psixologiyasi o'quv jarayonini boshqarish, shakllantirish masalalarini o'rganadi kognitiv jarayonlar , ishonchli mezonlarni qidiradi aqliy rivojlanish , unga erishish shartlarini belgilaydi, talabalar o'rtasidagi, shuningdek, o'qituvchi va talaba o'rtasidagi munosabatlarni ko'rib chiqadi. Ta'lim jarayonining murakkabligi tufayli ta'lim psixologiyasining predmetining xilma-xilligini ta'kidlash tendentsiyalari mavjud bo'lib, u faktlar, mexanizmlar va shaxsning (bolaning) ijtimoiy-madaniy tajribasini o'zlashtirishning qonuniyatlari, mexanizmlari va qonuniyatlari yordamida amalga oshiriladi. tashkil etilgan va boshqariladigan o'qituvchining ta'lim faoliyati sub'ekti sifatida uning intellektual va shaxsiy rivojlanishini o'zgartirish jarayoni mavjud. Pedagogik psixologiya - bu hal qilish uchun mo'ljallangan professional psixologik faoliyatning rivojlanayotgan sohasi haqiqiy muammolar ta'lim. Psixologik ta'lim xizmati 1970 yilda Rossiyada shakllana boshladi zamonaviy yutuqlar pedagogik psixologiya, u ta'lim va tarbiya jarayonining samaradorligini oshiradi. 1999 yilda “Xizmat to'g'risidagi Nizom amaliy psixologiya ta'lim vazirligi tizimida Rossiya Federatsiyasi ". Asosiy maqsad sifatida psixologik xizmat Ta'lim Nizom o'quvchilarning rivojlanayotgan turmush tarzini shakllantirishga ko'maklashishni, ularning rivojlanishini belgilaydi ijodkorlik , o'rganish uchun ijobiy motivatsiya yaratish, shuningdek, aniqlash psixologik sabablar shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishning buzilishi va bunday huquqbuzarliklarning yuzaga kelishi uchun sharoitlarning oldini olish. An'anaga ko'ra, ta'lim psixologiyasi fan sifatida ta'limda sodir bo'ladigan hodisalarni o'rganish, tushuntirish va tavsiflashi kutiladi. Shu bilan birga, bevosita shug'ullanadigan o'qituvchilar va psixologlar ta'lim amaliyoti , ba'zan ular pedagogik psixologiyada o'zlari uchun muhim bo'lgan savollarga javob topa olmaydilar: o'qituvchi va psixologning maqsadlari, ma'nosi va maqsadi nimadan

iborat? zamonaviy jamiyat muayyan muammoli professional vaziyatda qanday harakat qilish kerak. Akademik psixologiya vakillari va amaliyotchilar turli xil kasbiy faoliyat sub'ektlariga, turli maqsadlar va uni amalga oshirish vositalariga, turli xil kasbiy tilga ega. Ilm-fan va amaliyot o'rtasidagi o'zaro ta'sirning tavsiyaviy usuli, ayniqsa ta'lim kabi murakkab usul etarli darajada samarali emas. Buning sababi shundaki, tavsiyalar o'z qonunlariga ko'ra dinamik rivojlanayotgan real vaziyatdan orqada qolmoqda. Bundan tashqari, ulardan kim foydalanishi har doim ham hisobga olinmaydi. Amaliy psixologlar ham qiyin vaziyatda harakat qilishadi. Bir tomondan, natijalar ilmiy tadqiqot ta'lim jarayonining mohiyati haqidagi tasavvurlarini boyitadi, ikkinchi tomondan, ularda ko'pincha javob topa olmaydi, xususan, ta'limda amaliy psixologning ishining ma'nosi nimada? Psixolog va o'qituvchining faoliyati qanday taqqoslanadi? O'quv jarayoni sub'ektlari bilan psixologik ish texnologiyasi qanday quriladi? ilmiy dunyo ta'lim psixologiyasini ijtimoiy-madaniy va amaliy-o'zgartiruvchi fan sifatida tushunish zarurati ro'yobga chiqdi. “Ilm-fanni uning inson dunyosini va bu dunyodagi o'zini yaratish jarayonlarida ishtirok etishi nuqtai nazaridan ko'rib chiqish kerak. Bugungi kunda ta’lim metodologiyasi, nazariyasi va metodikasi, xususan, ta’lim psixologiyasi “ilmiy mulohazaga loyiq bo’lmagan quyi janr maqomidan xalos bo’ldi, ta’lim amaliyotining o’zi esa ta’lim-tarbiya yo’llarini ochish uchun sinov maydonchasiga aylandi. va insonga ta'sir qilmasdan, balki vaziyatni tizimli ravishda o'zgartirishga intiladigan yangi antropotexnika vositalari." uning odamlar bilan va o'zi bilan o'zaro munosabatlari. Shunday qilib, ta'lim psixologiyasi nafaqat o'rganadi psixologik mexanizmlar va ta'limda sodir bo'ladigan jarayonlarning qonuniyatlari, balki ularni zamonaviy ta'lim amaliyotiga integratsiyalashga intiladi. Shu munosabat bilan pedagogik psixologiya fanining predmeti – ta’lim jarayonida shaxs shakllanishi jarayonini ta’minlovchi mexanizmlar, qonuniyatlar va shart-sharoitlardir. Pedagogik psixologiya amaliy fan sifatida o'quv jarayonini psixologik qo'llab-quvvatlashga qaratilgan bo'lib, u psixolog va o'qituvchining o'quv amaliyoti bilan ishlashning samarali usullarini aniqlash va loyihalashni o'z ichiga oladi.

Pedagogik psixologiya – rivojlanish va differensial psixologiya, psixogenetika, pedagogika, ijtimoiy psixologiya, falsafa, madaniyatshunoslik bilan chambarchas bog’liq bo’lgan fan sohasi. Pedagogik psixologiyaning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: - mexanizmlarni o'rganish va to'liq huquqli ishlash uchun zarur shart-sharoitlarni ta'minlash aqliy rivojlanish talabalar va ularning har bir yosh bosqichida shaxsiyatini shakllantirish; - ta'lim jarayoni sub'ektlarining shaxsiy rivojlanishi, o'z taqdirini o'zi belgilash va o'z-o'zini rivojlantirishga maksimal darajada yordam beradigan ijtimoiy-pedagogik sharoitlarni aniqlash va loyihalash; - bolaning intellektual va shaxsiy rivojlanishining xususiyatlarini aniqlash va bashorat qilish imkonini beruvchi uslubiy vositalarni yaratish; - o'rganish psixologik xususiyatlar ta'lim jarayonining ishtirokchilari (ota-onalar, o'qituvchilar, ma'muriyat). ta'lim muassasasi ) va ularning bolaga ta'sir qilish mexanizmlari. Pedagogik psixologiyaning strukturasi uchta bo'limni o'z ichiga oladi: pedagogik faoliyat psixologiyasi, ta'lim psixologiyasi va ta'lim psixologiyasi. Pedagogik faoliyat psixologiyasi o'qituvchi faoliyatining tuzilishini, uning shaxsiyati va muloqotining xususiyatlarini, uni kasbiylashtirish bosqichlari va qonuniyatlarini o'rganadi. Pedagogik jamoa ichidagi munosabatlarga, ziddiyatli vaziyatlarning sabablari va ularni bartaraf etish yo'llariga alohida e'tibor beriladi. DA yaqin vaqtlar olimlar va amaliyotchilarning e’tibori pedagoglarning kasbiy va shaxsiy rivojlanishini ta’minlash, ularning ta’lim muassasasi rahbarlari bilan o’zaro hamkorligi uchun maqbul shart-sharoitlarni yaratish texnologiyalarini ishlab chiqishga qaratilmoqda. Ta'lim psixologiyasi o'quv jarayonining borishi qonuniyatlarini, o'quv faoliyatini shakllantirish xususiyatlarini, uni motivatsiya qilish masalalarini, sinfda kognitiv jarayonlarni shakllantirish xususiyatlarini, rivojlanishda o'qituvchining rolini o'rganadi. bolaning ijodiy salohiyati va ijobiy "men-kontseptsiyasi". Ta'lim psixologiyasi doirasida bilim, ko'nikmalarni shakllantirish, psixologik sog'lom

shaxsni rivojlantirishni ta'minlashga qaratilgan o'qitishning shakl va usullarining psixologik tahlili berilgan. Ta'lim psixologiyasi turli yosh bosqichlarida shaxsni shakllantirish qonuniyatlarini o'rganadi, yaqin va uzoq ijtimoiy muhitning bolaning rivojlanishiga ta'sirini ko'rib chiqadi, ta'lim jarayoni ishtirokchilari o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning maqbul usullarini belgilaydi va ishlab chiqadi. Pedagogik psixologiya oldida yangi vazifalar turibdi: ta'limning psixologik xizmati faoliyatiga kontseptual yondashuvlarni ishlab chiqish, uni ta'minlash. samarali usullar ish, pedagogik psixologlar tayyorlashning ilmiy asoslangan va amaliyotga yo’naltirilgan tizimini yaratish. Psixologning ta'limdagi o'rnini tushunishning eng samarali usullari quyidagilardir: - psixolog - vaziyatning diagnostikasi, bolaga rivojlanish yo'lini tanlashda yordam beradi, individual xususiyatlarni hisobga olgan holda u uchun o'quv dasturini topadi; - psixolog - konfliktolog va psixoterapevt; - psixolog - bolaning rivojlanish holati va umuman ta'lim muhiti dizayneri; - aloqa o'rnatish uchun mas'ul psixolog ta'lim muhiti muassasalar; - bolalarning psixologik salomatligini saqlash uchun mas'ul bo'lgan psixolog; - psixolog - boshqaruv maslahatchisi va maktabni ta'lim muassasasi sifatida rivojlantirish bo'yicha mutaxassis. Psixologning ta'limdagi vazifasi ham ta'limning o'zini, ham uning barcha sub'ektlarini (bolalar va bolalar jamoasi, o'qituvchilar, ota-onalar, ta'lim muassasasi rahbarlari) rivojlantirish funktsiyasidir. Pedagogik psixologiyaning tamoyillari va usullari Pedagogik psixologiyaning tamoyillari Zamonaviy pedagogik psixologiyaning shakllanishi ta'lim va tarbiya sharoitida o'ziga xos ma'naviy tarbiya sifatida mustaqil, hayotiy shaxsni shakllantirishga qaratilgan ilmiy xarakterdagi insonparvarlik g'oyalari bilan belgilanadi. Ijtimoiy maqsadga muvofiqlik printsipi. Ta'lim psixologiyasining rivojlanishi

ta'lim tizimi doirasida va umuman jamiyatda qabul qilingan ijtimoiy qadriyatlar va umidlar tizimi bilan belgilanadi, ular nazariya va amaliyotning muayyan harakatlarining ijtimoiy maqsadga muvofiqligini belgilaydi. Shunday qilib, hozirgi bosqichda mustaqil, avtonom shaxsni tarbiyalashga hissa qo'shadigan, o'z rivojlanish maqsadlarini belgilash va amalga oshirishga qodir bo'lgan shunday ta'lim tizimlarini yaratish ijtimoiy jihatdan maqsadga muvofiqdir. yanada rivojlantirish jamiyat. Pedagogik psixologiyaning o’rganish predmetiga aylangan har qanday psixik hodisa yoki tizim ijtimoiy maqsadga muvofiqlik nuqtai nazaridan ikki darajada tahlil qilinadi: - moslashish darajasi (sub'ektning hayotiy faoliyatini ta'minlashda uning individual normalarining ijtimoiy talablarga muvofiqligi); - o'zini va jamiyatni o'zgartirish darajasi (rivojlanishga hissa qo'shadigan yangi ijtimoiy-tarixiy shakllarni yaratish); bu odam (tizim) va umuman jamiyat taraqqiyoti). Nazariya va amaliyotning birligi tamoyili. Ta'lim amaliyoti nazariy va uchun muammolarning asosiy manbai hisoblanadi eksperimental tadqiqotlar pedagogik psixologiya, shuningdek, ularning samaradorligini baholash mezoni. Psixologik va pedagogik nazariya va amaliyot bir-biriga ta'sir qiladi. Ta'lim psixologiyasi nazariyasi va amaliyoti o'rtasidagi o'zaro aloqani tashkil etishda uchta asosiy masala mavjud: Nima uchun? Shaxs tomonidan yangi psixologik bilimlarni qo'llash uchun semantik asoslarni izlash (odamni yangi bilimlar va psixolog bilan voqealar jamoasiga jalb qilish, yangi bilimlarda shaxsiy ma'noga ega bo'lish, keyingi o'zgarishlar uchun potentsialga ega bo'lish). Nima? Psixologik ta'sir maqsadlarini aniqlash (inson tabiati va uning rivojlanishini tushunishga qarab); Qanday? Amaliy psixotexnika samaradorligini baholash (qo'llashning maqsadga muvofiqligi, psixolog ta'sirining tabiati, psixolog ta'sirining qisqa muddatli va uzoq muddatli natijalari va boshqalar).

rivojlanish tamoyili. Ta'lim psixologiyasi nazariyasi va amaliyotining har qanday ta'sirining maqsadi ta'lim jarayoni va umuman ta'lim tizimi ishtirokchilarining shakllanishi va rivojlanishidir. Har qanday hodisa va jarayon yaxlit tizim sifatida emas, balki rivojlanish va shakllanishda o’rganiladi. Samarali tizim ta'lim va tarbiya uch turning rivojlanishini uyg'un ravishda birlashtiradi: - o'sish va kamolot - ta'lim jarayoni ishtirokchilarining faol aralashuvisiz ontogenez jarayonida ularning biologik etukligi orqali aqliy neoplazmalarni egallash. Rivojlanishning bu turiga asoslangan ta'lim tizimlariga shaxsning erkin ta'lim tizimlari misol bo'ladi (Valdorf maktabi, M. Montessori maktabi va boshqalar); - shakllantirish - ta'lim jarayonining kattalar ishtirokchilari tomonidan faol ravishda efirga uzatiladigan ijtimoiy tajriba va me'yorlarni ichkilashtirish tufayli aqliy neoplazmalarni o'zlashtirish. Rivojlanishning ushbu turiga asoslangan ta'lim yondashuvlari xulq-atvor va faoliyatga asoslangan; - transformatsiya - o'z aqliy rivojlanish vositalarini mustaqil izlash orqali aqliy neoplazmalarni egallash. Rivojlanishning ushbu turi ta'lim jarayonidagi kattalar ishtirokchilarining yordami bilan amalga oshiriladi, ularning asosiy vazifasi bolaning o'zini o'zi takomillashtirish imkoniyatlarini yaratishdir. Gumanistik pedagogika , ta'limga ekzistensial-gumanistik va sub'ektiv yondashuvlar ushbu rivojlanish tamoyilini amalda amalga oshiradi. Aniqlik printsipi tadqiqot predmetining uning hayotidagi oldingi yoki keyingi voqealar va munosabatlar bilan aloqasini o'rnatishga, atrof-muhitning muayyan ta'siriga qarab uning kelajakdagi xatti-harakatlarini bashorat qilishga imkon beradi. Aniqlashning ikki turi mavjud: Sabablarni aniqlash psixik hodisalar o'rtasidagi shunday munosabatlarni o'rnatadi, qachonki voqea/o'tmish tajribasining munosabati muqarrar ravishda shaxsning ma'lum bir ruhiy sifatini shakllantirishga olib keladi. Masalan, o'smirning deviant xulq-atvori bizga ushbu bolaning oilaviy tarbiyasida noqulay omillar mavjudligini taxmin qilish va ularni optimallashtirish dasturini ishlab chiqish imkonini beradi. Sabablarni aniqlashga asoslangan talqinning kamchiliklari - bu stereotiplarning

ta'siri, shuningdek, sub'ektning o'tmishdagi tajribasiga qattiq bog'liqlik, har qanday qiyinchiliklarni bartaraf etishda sub'ektning o'ziga xos imkoniyatlarini hisobga olishning mumkin emasligi. Maqsadni aniqlash psixik hodisalar o'rtasidagi munosabatlarni o'rnatadi, qachonki sub'ektning maqsadlari va qadriyatlari uning hayotiy faoliyatini yo'naltiradi va belgilaydi. Psixologik yordam deviant o'smir uchun bu holda uning hayotiy maqsadlari va qadriyatlarini aniqlash, shuningdek, ushbu maqsadlarga erishish uchun mustaqil ko'nikmalarni shakllantirish asosida quriladi. Tizim printsipi. Tadqiqot predmeti mustaqil ishlash maqsadiga ega bo'lgan tizimning tarkibiy qismi sifatida qaraladi. Ta'lim psixologiyasida har qanday tizimning maqsadi turli darajalarda amalga oshiriladigan uning ishtirokchilarining rivojlanishidir: genotipik, kognitiv, hissiy-irodaviy, ehtiyoj-motivatsiyani o'z ichiga olgan individual, shaxsiy xususiyatlar va hokazo.; ijtimoiy, unda ishtirokchilarning muloqot qobiliyatlari, ijtimoiy rollarni bajarish, ijtimoiy hamjamiyat mavjudligi tamoyillari va boshqalar; ma'naviy, inson mavjudligining qiymat-semantik asoslariga ega, inson sub'ektivligi - xulq-atvorning individual va ijtimoiy determinantlari o'rtasidagi muvozanat, aks ettirilgan subyektivlik - boshqa odamlarning madaniyati va hayotiga qo'shgan hissasi. Tizim darajalarining tarkibi o'rnatilgandan so'ng, ular o'rtasidagi munosabatlar tahlil qilinadi, ularning faoliyat ko'rsatish qonuniyatlari ochiladi, tizimning genezisi va o'rganilayotgan predmetning tizimli sifatlari o'rganiladi. Pedagogik psixologiya metodlari Psixologiyada, jumladan, pedagogik psixologiyada hozir ikkita uslubiy yondashuv insonni o'rganishga: tabiatshunoslik va gumanitar (psixotexnika). Tabiatshunoslik yondashuvi sodir bo'layotgan voqealarning haqiqiy tasvirini yaratishga, tabiatning ob'ektiv, umumiy qonuniyatlarini bilishga qaratilgan. Psixolog o'rganilayotgan ob'ekt bilan sodir bo'layotgan voqealarga ta'sir qilmaydigan mustaqil tadqiqotchi pozitsiyasini egallaydi. Bo'layotgan voqealarga

o'z munosabatining ta'siri, tadqiqotchi tomonidan tan olingan qadriyatlar bundan mustasno. Turli tipologiyalar, tasniflar natijalarni qayta ishlash uchun matematik usullardan foydalanish natijasidir. Gumanitar yondashuv asosiy e'tiborni inson tabiatining eng muhim ko'rinishlariga qaratadi: qadriyatlar, ma'nolar, erkinlik, mas'uliyat. Bunday yondashuv uchun eng muhimi psixologik qonuniyatlar va faktlarni tushunish emas, balki insonning bu faktlarga munosabati, ularga beradigan ma'nosidir. Gumanitar bilimlarda asosiy e'tibor umumiy qonuniyatlarni aniqlashdan individual, maxsusni izlashga o'tadi. Bundan tashqari, insonparvarlik yondashuvi inson mavjudligining murakkabligi, nomuvofiqligi va o'zgaruvchanligini tan oladi. Pedagogik psixologiya fan sifatida empirik ma'lumotlarni to'plash, ularni tizimlashtirish va tushuntirishni talab qiladi. Buning uchun tabiatshunoslik paradigmasi doirasida ikkita tadqiqot strategiyasi shakllantirildi: tadqiqotchi tomonidan qo'yilgan vazifa doirasida ma'lumotlarni to'plashni, keyinchalik kuzatilayotgan jarayon yoki hodisaning qonuniyatlarini tavsiflashga erishish uchun empirik materiallarni to'plashni ta'minlaydigan kuzatish strategiyasi; boshqariladigan sharoitlarda hodisa yoki jarayonni aniqlashga, uni o’lchashga imkon beruvchi tabiatshunoslik eksperimentini aniqlash strategiyasi miqdoriy xarakteristikalar va yaxshi tavsif bering. Bola, o'qituvchi yoki ota-ona bu erda psixolog uchun tadqiqot ob'ekti, sub'ekt sifatida. Tadqiqot dasturi oldindan tuzilgan, o'rganilayotgan jarayonga psixologning ta'sirini minimallashtirish kerak; berilgan xususiyatlarga ega muayyan jarayonni shakllantirishning uchinchi strategiyasi psixologning boshqa shaxs bilan faol o'zaro ta'sirini o'z ichiga oladi. Bu strategiyaning paydo bo’lishi zamonaviy pedagogik psixologiyaning insonning mustahkam shakllangan shaxsiy ongi haqida emas, balki inson bo’lish, rivojlanish ongi, ma’naviy jihatdan o’sib borayotgan inson ongi, sa’y-harakatlari haqidagi fanga aylanib borayotganligi bilan bog’liq. va uning rivojlanishi uchun harakat qiladi. Ushbu strategiyani amalga oshirish uchun qo'llaniladigan protseduralar o'zaro ta'sirning o'ziga xos xususiyatlariga qarab moslashuvchan. Psixolog nima

bo'layotganiga qiziqish bildiradi. Uchinchi strategiyani amalga oshirish uchun psixologning talqin qilish, tushunish, aks ettirish, muammoni hal qilish va boshqa odam bilan muloqotga kirishish qobiliyati ayniqsa muhimdir. Izoh. Har bir til ba'zi kontseptual konfiguratorlarga asoslanadi, biz ularni shartli ravishda "tarjimon sxemalar" deb ataymiz. Shaxsiy talqin sxemalarida joylashtirilgan faktlar turli ma'nolarni oladi. Boshqasining semantik maydoniga kirish imkoniyati odamlarning bir-birini tushunishiga olib keladi. Qisqacha va qulay shaklda, zamonaviy ilmiy yutuqlar shakllanish jarayonida universitet talabalarini o'zlashtirish uchun zarur bo'lgan psixologiya va pedagogika professional kompetensiyalar . Muammolar ko'rib chiqiladi umumiy psixologiya , shaxs psixologiyasi, ijtimoiy psixologiya, shaxsning xorijiy va mahalliy psixologik nazariyalari, shuningdek, pedagogika tarixi va tamoyillari, tarbiya usullari va shakllari; pedagogik texnologiyalar va ta'lim shakllari, usullari. "Psixologiya va pedagogika" kursining asosiy mavzularini, o'z-o'zini nazorat qilish uchun savollarni va kerakli adabiyotlar ro'yxatini, shuningdek, barcha asosiy savollarga javoblarni o'z ichiga oladi. imtihon chiptalari bu kursda.

O'xshashlar

Pedagogik texnologiyalar fanining predmeti, maqsadi va vazifalari

Zamonaviy pedagogik texnologiyalar fanining predmeti va vazifalari

Pedagogik diagnostika fanining mazmun-mohiyati, maqsadi va vazifalari

Pedagogik psixologiya fani predmeti

Pedagogik-psixologiyaning predmeti va vazifalari