O’qitishning оptimаl usullаrini tаshkil etish vа uni аmаlgа оshirish - Pedagogika - Referatlar

O’qitishning оptimаl usullаrini tаshkil etish vа uni аmаlgа оshirish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

54 KB

Ko'chirib olish

O’qitishning оptimаl usullаrini tаshkil etish vа uni аmаlgа оshirish Reja: 1. Dаrsni rеjаlаshtirish vа o’qitish mеtоdlаrini tаnlаsh. 2. O’qitish mеtоdlаridаn fоydаlаnib, zаmоnаviy dаrs lоyihаsini tuzish. 3. Bo’lajak o’qituvchilаrni o’qitish mеtоdlаrini tаnlаshgа tаyyorlаsh.

Ta‘limni tashkil etish shakllari deganda, aniq muddatda va tartibda o’qituvchining o’quvchilar bilan olib boradigan mashg’ulot turlarini tushunamiz. Hozirgi kunda, umumta‘lim maktablarida ta‘limni sinf-dars shaklida olib borish keng tarqalgan. Insoniyat tarixiga nazar tashlar ekanmiz, ta‘limni tashkil etish shakllari ijtimoiy tuzum manfaatlariga mos holda paydo bo’lgan va rivojlangan. Dastlabki davrlarda ta‘lim berish ishlari odamlarning mehnat faoliyati, turmush tarzi bilan uzviy bog’langan hamda bilim berish, o’rgatish ish lari yakka tartibda olib borilgan.Davr o’tishi bilan ko’pchilikka bilim berish ehtiyoji paydo bo’ladi. Ta‘lim tizimi mazmuni, bilimlarning murakkablashuvi, bolalarni guruh-guruh qilib, to’plab o’qitishni taqozo qilish hamda ta‘lim bilan shug’ullanuvchi mutaxassislar, o’qituvchi tayyorlash zaruriyatini keltirib chiqargan.SHu davrga kelib o’qitishning maxsus tashkiliy shakllari paydo bo’la boshlaydi. Buning natijasida sinf-dars tizimi paydo bo’la boshlaydi. Xalq orasida hayotiy tajribaga, bilim va tarbiyaga ega bo’lgan kishilar murabbiy, o’qituvchi bo’lib faoliyat ko’rsatdi.Xalqimiz tarixiga nazar tashlar ekanmiz, maktab va madrasalarda yoshlarga bilim berish bilan shug’ullanganligi "Avesto" va boshqa tarixiy manbalardan ma‘lum.Ammo qadim davrlarda ta‘limni kat‘iy chegaralangan vaqtda, bir xil yoshdagi bolalar bilan olib borish, ta‘lim mazmunini bosqichma- bosqich berish masalalariga aniqlik kiritilmagan edi. Ta‘limning tashkiliy masalalari Al-Forobiyning "Fan va aql zakovat" asarida o’quv fanlarini guruhlarga bo’lib o’qitish, ularning tarbiyaviy mohiyatini ochish masalalariga e‘tibor berilgan. Pedagogika tarixida, ta‘lim tashkil etishning asosiy shakli dars hisoblangan. Sinf-dars tizimini didaktik talablar asosida yaratishda buyuk chex pedagogi Yan Amos Komenskiyning (1592-1670) xizmatlari katta, uni sinf-dars tizimining asoschisi sifatida butun dunyo tan olgan. Ya.A.Komenskiy "Buyuk didaktika" asarida, o’quv mashg’ulotlarini guruh shaklida tashkil qilish, o’quv yili va o’quv kunini bir vaqtda boshlash, mashg’ulotlar orasida tanaffuslar berilishini, guruhlardagi bolalarning yoshi va soni bir xil bo’lishiga alohida e‘tibor berdi. Dars davomida o’quvchilar diqqatini

to’plash, materialni batafsil tushuntirish, o’quvchiga savollar berish, o’zlashtirish jarayonini nazorat qilish zarurligini ta‘kidlaydi. Bu tarixiy jarayonda Pedagogika fani oldida turgan muammolardan biri ta‘limning tashkiliy shakllarini samaradorligini oshirish, ayniqsa, darsni samaradorligini oshirish bilan bog’liq ilmiy-nazariy uslubiy va amaliy muammolarni hal etuvchi tadqiqotlar olib borishda ko’p ishlar qilindi. Bu borada mustaqil O’zbekistonimizda kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirishda ta‘lim tizimiga yangi pedagogik texnologiyalar tadbiq etish bilan bog’liq ishlar qilinmokda. Sinf deganda, yoshi va bilim darajasi bir xil bo’lgan o’quvchilar guruhi tushuniladi. Dars - aniq maqsadni ko’zlab belgilangan vaqtda bir xil yoshdagi o’quvchi, yoshlar bilan o’qituvchi rahbarligida olib boriladigan mashg’ulotdir. Darsning maqsadi, mazmuni, hajmi ta‘lim standartlari (o’quv reja, dastur, darslik va qo’llanma) asosida belgilanadi. Dars o’quv ishlarining asosiy tashkiliy shakli ekan, bu jara yonda quyidagilarga amal qilinishi lozim: Har bir sinfda o’quvchilarning yoshi va bilim darajasi bir xil bo’lishi lozim. Dars qat‘iy jadval bo’yicha belgilangan aniq muddatda olib borilishi kerak. Dars o’qituvchi rahbarligida butun sinf bilan va alohida o’quvchilar bilan ishlash shaklida olib boriladi. Dars, o’quv fanining xarakteri, o’tilayotgan materialning mazmuniga qarab turli usullar va vositalarda olib boriladi va ta‘lim tizimining bir qismi sifatida tugallangan bilim beradi va navbatdagi bilimlarni o’zlashtirmoq uchun zamin yaratadi. SHuni unutmaslik kerakki, o’quv yurtlarida ta‘lim ishlari faqat sinf-dars shaklida olib borilmasdan, balki amaliy mashg’ulotlar, tajriba ishlari shaklida ham olib boriladi. Bu mashg’ulotlar sinfdan va maktabdan tashqarida fakultativ mashg’ulotlar, to’garaklar, ekskursiyalar shaklida olib boriladi. Dars - ta‘limning asosiy shakli ekan, u ilmiy, tizimli, tushunarli, ongli va faol bo’lishi, bilimlar mustahkam o’zlashtirilishi, o’quvchi-talabaning shaxsiy

xususiyatlari e‘tiborga olingan holda tashkil etilishi dars oldiga qator didaktik talablarni qo’yadi.Jumladan: Har bir dars aniq maqsadni ko’zlagan holda puxta rejalashtirilmog’i lozim. Bu jarayonda o’qituvchi darsning ta‘limi va tarbiyaviy maqsadini belgilaydi. Dars bosqichlarini, ya‘ni qanday boshlash, qanday tamomlash ko’rgazmali materiallardan foydalanish kabilarni oldindan hal qilib oladi. Har bir dars aniq g’oyaviy, mafkuraviy izlanishga ega bo’lishi lozim. o’qituvchi esa ulardan tarbiyaviy maqsadda foydalanmog’i lozim.Har bir dars maktabning, ijtimoiy muhitning imkoniyatini hisobga olgan holda amaliyot bilan bog’lanmogi, ko’rsatmali vositalar bilan jihozlanmog’i lozim. Har bir dars xarakteriga mos usul, uslub va vositalardan samarali foydalanilgan holda tashkil etilishi lozim. Dars uchun ajratilgan soat va daqiqalarni tejash va unumli foydalanish darkor. Dars jarayonida o’qituvchi va o’quvchi o’zaro faol munosabatda bo’lishi lozim, o’quvchi talaba passiv tinglovchiga aylanmasligi lozim. Mashg’ulotlar butun sinf bilan va har bir o’quvchi bilan, ularning shaxsiy xususiyatlari e‘tiborga olingan holda olib borilish kerak. Darsning mazmuni va xarakteriga qarab xalqimizning boy ma‘naviy merosidan, ma‘naviy qadriyatlaridan samarali foydalanish. 9. O’tilayotgan mavzuning mazmuniga bog’liq holda mustaqil yurtimizdagi o’zgarishlardan o’quvchi talabalarni xabardor qilish. 10. Darsda Prezidentimiz I. Karimovning ta‘lim sohasidagi fikrlari, yurtimiz kelajagi bo’lgan yoshlarimizga, farzandlarimizga qarata aytgan murojaatlaridan o’z o’rnida foydalanish. Ta‘lim nazariyasi va amaliyotida dars turlari va ularning tuzilishiga ham alohida muammo sifatida qaraladi va o’rganiladi. Dars bilim, ko’nikma va malakalar bilan o’quvchilarni qurollantirishda asosiy rol o’ynaydi. Shu sababli o’quv mashg’ulotlariga ajratilgan vaqtning asosiy qismi dars o’tish uchun sarflanadi.

Ta‘lim tizimida tajribadan o’tgan dars turlarsh quyidagilardan iborat: Yangi bilimlarni bayon qilish darsi. O’quv materiallarini mustahkamlash. Takrorlash va bilimlarni umumlashtirish darslari. O’quvchilarning o’zlashtirishini nazorat qilish va baholash darslari. Dars turlari, uyg’unlashgan darslar. Ta‘lim jarayonida eng ko’p qo’llaniladigan dars soni bi limlarni bayon qilishi darsidir. Bu darsning tuzilishi quyidagicha : Darsni tashkil qilish. Yangi bilimlarni bayon qilish. Yangi bilimlarni mustahkamlash. Yangi bilimlar ustida mashq o’tkazish. Yangi bilimlarga bog’liq uy mashg’ulotlari berish. Darsni yakunlash. Dars turlarining o’zgarishi bilan darsning tuzilinshda ham o’zgarishlar bo’ladi. Masalan, dars turlari uyg’unlashgan darslarida darsning hamma elementlari mavjuddir: Darsni tashkil qilish. Uy topshiriqlarini bajarilishini nazorat qilish, baholash. Yangi mavzuni bayon qilish. Yangi mavzuni mustahkamlash. Uy topshiriqlari berish. Darsni yakunlash. Ta‘lim tizimida, takrorlash va bilimlarni mustahkamlash darslari ham ko’p qo’llaniladi. O’qituvchi dasturning ma‘lum bir qismi, yirik mavzular o’tib bo’lingandan so’ng bunday darslar uyushtiriladi. Bu dars bilimlarni oraliq nazorat orqali baholashda ham xizmat qiladi. Har bir darsning muvaffaqiyati ko’p jihatdan mashg’ulotni to’g’ri tashkil qilishga bog’liqdir. Bu davrda sinfning tayyorgarligini sinchiklab kuzatish,

bolalarni darsni tinglashga ruhiy jihatdan tayyor ekanliklarini o’rganish darkor. Shundan so’ng, mahoratli pedagog fursatni qo’ldan bermay, shogirdlari diqqatni chalg’itmay, darsning asosiy qismini boshlab yuboradilar, chunki sinf o’quvchilarini tezlik bilan mashg’ulotga faol kirishishlarini ta‘minlash lozim. Dars yangi materialni bayon qilishga qaratilgan bo’lsa, dars mavzusi e‘lon qilinadi. Rejada mo’ljallangan o’quv materiali o’tib bo’lingach, u albatta yakunlanishi, xulosalar chiqarilishi kerak. Dars o’qituvchi va o’quvchining ijodiy hamkorligiga asoslanishi lozim. Shundagina o’quvchilar mustaqil erkin fikrlay oladilar, irodalari tarbiyalanadi. Nutq madaniyati rivojlanadi. Muammoli vaziyat izlanishlar orqali o’z yo’lini topa oladilar. O’quv mashg’ulotlarining sinfdagi shakli darsdan tashqari yana ko’shimcha kator ta‘lim shakllari mavjud, bo’lib, bular amaliy-tajriba mashg’ulotlar, qo’shimcha darslar, fakultativ-lar, ekskursiya kabilardir. Bular darsda berilgan bilimlarni to’ldirish, mustahkamlash, amaliyot bilan bog’lash uchun uyushtirilgan qo’shimcha mashg’ulotlardir. Bulardan tashqari o’quv yurtlari tajribasida fan to’garaklari, ishlab chiqarish amaliyoti, o’yin shaklidagi mashg’ulotlardan ham foydalanmoqda. Uzluksiz ta‘limning hamma bosqichlarida ta‘limning o’ziga xos tashkiliy shakllari mavjud. Jumladan: ikki bosqichli oliy ta‘lim tizimida o’ziga xos ta‘lim shakllari mavjud, bularga ma‘ruzalar, seminar va amaliy mashg’ulotlar, kafedra o’qituvchilarining ochiq ma‘ruzalarida qatnashish, ma‘ruza matnini tayyorlash va muhokama qilish, o’quv kurslari bo’yicha dasturlar tayyorlash ishlari kabilar oliy ta‘limning ko’p qirrali yo’nalishlari va shakllaridir. Oliy ta‘lim tizimida ma‘ruza o’quv jarayonining ham usuli, ham shakli hisoblanib, u talabalarga fan asoslari og’zaki, uzviy va muntazam singdirishga xizmat qiladi. Ma‘ruza tufayli talaba shu fanning mohiyatini tushunib boradi hamda ularni erkin fikrlashga, fan ustida o’ylashga majbur etadi. Shu sababli ma‘ruza ilmiy tafakkurni rivojlantirishning o’ziga xos maktabiga aylanadi.

Ma‘ruzani shunday o’qish lozimki, uning ta‘sirida talabalarda shu fanga uning vazifa va kelajagiga nisbatan turli qarashlar, ilmiy e‘tiqod, g’oya va milliy mafkura asoslari shakllansin. Buning uchun o’qituvchi har bir ma‘ruzaning mazmunini fandagi yangiliklar bilan boyitishi va tanlay bilishi lozim. Ma‘ruza ijobiy hamkorlikka tayanib tashkil qilingandagina samarali natija beradi. Buning uchun ma‘ruza jarayonida ham ta‘limiy, ham tarbiyaviy vazifalarni samarali amalga oshirish yo’llardan biri — o’qituvchi bilan talabalar o’rtasida do’stona, faol munosabatlarni tiklab olinishdan iborat. Bundan tashqari dars va ma‘ruzaning samarali natijasi o’quvchi va talabalarning o’quv jarayondagi ruhiy holatlarini qay darajada hisobga olinishiga ham bog’liq. Shunday ekan, ta‘limni samarali tashkil etish, uning dars, ma‘ruza va boshqa shakllaridai o’qitish jarayonida o’rinli foydalanishlari uchun shubhasiz, o’qituvchining pedagogik mahorati, pedagoglik madaniyati, o’z predmetini puhta bilishligi va o’quvchi talabalar bilan umumiy til topa olishligi goyat katta ahamiyatga egadir. Metodlar (usullar)ni har qanday muammoni (maqsadni) uzatish va qabul qilish xarakteriga karab kuyidagi turlarga ajratish mumkin: So’z orqali ifodalanadigan metod; Ko’rgazmali metod; Amaliy metod. Ta‘lim mazmunini o’zlashtirishda o’quvchilarning bilim saviyasi, o’zlashtirish qobiliyati, ta‘lim manbai, didaktik vazifalarga qarab, munosib ravishda quyidagi metodlar qo’llaniladi: o’qitishning ma‘ruza ( suhbat) metodi; o’qitishning amaliy ishlar metodi. Laboratoriya ishlar metodi. Mustaqil ishlar metodi. Muammoli evristik modellashtirish metodi. Ilmiy tadqiqot metodlari. O’qitishning muammoli-izlanish va reproduktiv metodi.

O’qitishning induktiv va diduktiv metodi. O’qitishning nazorat va o’z-o’zini nazorat qilish metodi. Metodlar quyidagi guruhchalarni o’z ichiga oladi: Birinchi guruh metodlari: — so’z orqali uzatish va informatsiyani eshitish orqali qabul qilish metodlari (og’zaki metod lar: xikoya, ma‘ruza, suhbat va boshqalar). Ikkinchi guruh metodlari: — o’quv informatsiyasini ko’rgazmali uzatish va ko’rish orqali qabul qilish metodlari (ko’rgazmali metod, tasviriy namoyish qilish va boshqalar). Uchinchi guruh metodlari: o’kuv informatsiyasini amaliy mehnat harakatlari orqali berish (amaliy metodlar, mashqlar, laboratoriya ishlari, dastur tuzish, pedagogik masalalarni yechish, mehnat harakatlari va boshqalar). Ta‘limning rag’batlantirish metodlari: Ta‘limga qiziqishni rag’batlantirish metodi. Ta‘limga burch va mas‘uliyatini rag’batlantirish metodi. Xuddi shuningdek, ta‘limda nazorat va o’zini-o’zi nazorat qilish metodlari quyidagilar: Og’zaki nazorat va o’z-o’zini nazorat qilish. Yozma nazorat va o’z-o’zini nazorat qilish. Laboratoriya va amaliy nazorat va o’z - o’zini nazorat qilish metodi. Test nazorati.Bu metodlardan talabalarda bilish faoliyatini, qabul qilish, anglash va amalda qo’llash faoliyatini shakllantirishda foydalaniladi. Tushuntirsh va uqtirish metodi. Ushbu tarzdagi metodni qo’llashda o’qituvchi so’z vositasida mavzuni bayon qiladi va tushuntiradi. O’quvchilar esa tinglashadi, eslab qolish, anglab yetish orqali uni faol qabul qiladi va o’zlashtiradi Mavzuning asosini tushuntirish va uqtirishda hikoya usulidan foydalaniladi. O’quv materiallari mazmunini og’zaki bayon qilish, uning asosiy joylarini tushuntirish ko’zda tutiladi. Bu maqsadga erishish uchun, hikoya metodini qo’llash samarali natija beradi. Bu metod orqali mavzuga xizmat qiladigan ma‘lumot va

voqealarni bayon qilish diqqatni faollashtiradi, xotirada saqlashni jadallashtiradi. Hikoyani bayon qilish, uqtirish metodlarini samarali qo’llash shartlari: rejani qunt bilan o’ylash, mavzuni yoritishniig oqilona izchilligini ta‘minlash, misollar va hikoyalarni muvaffaqiyatli tanlash, tushuntirish va uqtirishda zaruriy emotsionalilikni tanlash darkor. Hikoya bir necha turga bo’linib, xikoya muqaddima, xikoya bayon, hikoya xulosalarga bo’linib, ular mavzuni yoritishga xizmat qiladi. Mavzuni tushuntirishda og’zaki bayon qilish, tushuntirish yoki biror bir lavhani ko’rsatish, ( illyustratsiyami ko’zda tutib, hikoyadan o’zining hajmi kattaligi, mantiqiy qo’yilishi, obrazli isbotlash va umumlashtirish orqali mavzu maqsadiga erishiladi, hikoya qilish mavzuning maqsadini bir qismiga xizmat qiladi. Ma‘ruza matnini tushuntirish va uqtirish informatsiyani og’zaki bayon qilish, uzoq vaqt davomida diqqatni tutib turish, tinglovchilarning fikrlashini faollashtirish usullari, isbotlash, tasniflash, sistemalashtirish, umumlashtirish va boshqa usullaridan foydalaniladi. Tushuntirish va uqtirish metodi atroflicha o’ylangan fikrlar, savollar yordamida bilim berilib, u o’quvchini faktlar tizimini, yangi tushunchalar va qonuniyatlarni o’zlashtirishga olib keladi. Ta‘limning muammoli-qidiruv metodlari tizimni so’z orqali ifodalash, ko’rgazmali va amaliyot metodlari yordamida foydalaniladi. Ta‘limni muammoli o’qitish jarayonida o’qituvchi talabalarning bilish faoliyatini qo’zg’atadigan, faollashtiradigan, ongni charxlaydigan vazifalar beradi. Talabalar mustaqil holda yoki o’quvchining yordamida uni yechish, hal qilish uchun ijodiy izlanadilar. Muammoli o’qitish yoki muammoli masalalarning yechilinishini talab qilish o’quvchilarning egallagan ilmiy bilimlariga hosil qilingan ko’nikmalariga asoslangan holda izlansa yoki olingan bilimlarini xotirlasa, bemalol o’zi yecha oladigan qilib tuzilish kerak.Aks holda, masala talabaning ulgurmagan bilimlariga ham asoslanib tuzilsa, u holda talaba o’ziga ishonolmay qoladi, o’zidagi bilimga ishonchi yo’qoladi, har qanday ilmiy ta‘lim talaba uchun muammolidir. Chunki talabaga hozirgacha

noma‘lum bo’lgan yangilik bilan tanishtiradi. Muammo li o’qitish talabaning fikrlash faoliyatini o’stiradi, har narsani bilishga qiziqish uyg’otadi. Faxm- farosatli, mustaqil ijod qilishga intilish kabi shaxsiy fazilatlarni tarbiyalashga yordam beradi. Qanday sonning birinchi darajali hosilasi 1 ga teng? Logorifm manfiy asosda nima uchun ma‘noga ega emas? Nima uchun trigonometrik funktsiyalarning nomi o’z juftini o’zgartiradi? Yoki pedagogik muammoli masalalar yechimini qaraylik. Pedagogik masala: Ota o’z o’g’lining yetuklik attestatini olishi va 16 yoshga to’lishi munosabati bilan ziyofat berdi. U o’ziga va o’g’liga ham qadah to’ldirdi, o’g’lini bugungi baxtli kuni bilan tabriklab o’g’liga qadah uzatadi. Siz oila a‘zolarining bu voqeaga bo’lgan munosabatlarini qaysi birini to’g’ri deb o’ylaysiz? a) dadasi-o’g’lim muborak yoshing bilan tabriklayman, shu munosabat bilan bir qadah ko’taraylik! b) buvisi — jon bolam, sen spirtli ichimliklarga o’g’lingni o’rgata ko’rma, hech qachon ichmasin, martabasi ulug’ bo’lsin, baxt li bola bo’lsin. v) bobosi — mayli, dadangni so’zi yerda qolmasin, do’stlar oldida izza qilma, qadahni urishtirib, bir ho’plab bera qol. g) oyisi — o’g’lim, dadang senga qadah uzatib, bu spirtli ichimliklarning qanchalik zararli ekanligini bilish yoki bilmasligingni sinab ko’rmoqchi bo’ldi. Bu tarzdagi test savollari muammoli tarbiyaviy masala, o’quvchining aqliy va axloqiy bilimini kengaytiradi. Ongini, tafakkurini charxlaydi. Insonlarga bo’lgan muomala madaniyatini takomillashtiradi. Shunga o’xshash masalalarni muttasil yechib borgan, aqliy va axloqiy bilimlar ko’nikmasiga ega bo’lgan talaba komillikka erishib boradi. Ma‘naviy-ijodiy metodlar Inson ma‘naviyatining shakllanishi juda murakkab jarayon. Insonning ma‘naviy sifatlarini shakllantirishda oila, atrof-muhit, jamiyat katta rol o’ynaydi. Ota-onaning mehri, atrofdagilarning mehri, ularni olqishlari bolani mustaqil fikrlashga va mustaqil ish boshlashga ishonchini uyg’otadi. Ustozlar, ota-onalar boladagi bu harakatni, ishonchni sezgandan boshlab,

ularga sharoit yaratish va ularni to’g’ri yo’naltirishlari lozim. Ota-ona va ustozlar orasidagi tarbiya uzviyligi yoshlarning shakllanishida muhim ahamiyatga ega. Sen o’zing uddalay olasan, bunga qurbing yetadi, deb ishontirish va bu ishonchni "Ma‘naviy-ijodiy metod" orqali amalga oshirish mumkin. Ushbu metod uch bosqichda amalga oshiriladi: a) o’quvchilarda bilishga qiziqishni uyg’ota bilish; b) o’quvchilarning egallagan bilimiga va tajribasiga asoslangan holda masala qo’yish, hamda ularga suyanib masalalarni tahlil qilish; v) o’rganish kerak bo’lgan muammo ustida mustaqil fikr yuritib xulosa olishga erishish. Yuqoridagi bosqichlarni amalga oshirish jarayonida talabalar, insonning boy xazinasi uning o’zida yashiringanligini tushunadilar. Faqat buning uchun o’qituvchi ulardagi qiziqishni, yashiringan iqtidorini anglay bilishi kerak. Ilm olish, odatiylik, aqlni peshlash, o’z ustida ishlash, hikmatlarni bilish, kamtarlik, ma‘rifatli bo’lish kabi fazilatlarga faqat mehnat qilish va bilim olish, o’qib-o’rganish, hayotni kuzatish orqali erishish mumkin. O’quv ma‘ruza metodi: o’quv materialini og’zaki bayon qilishni ko’zda tutadi, hikoya metodidan o’zining hajmi kattaligi, mantiqiy qurilishi, umumlashtirishning murakkabligi bilan ajralib turadi. Ma‘ruza butun dars yoki mashg’ulotni band etadi. Hikoya esa faqatgana uning bir qismini egallaydi. Ma‘ruza davomida informatsiyani og’zaki bayon qilish, uzoq vaqt davomida diqqatni tutib turish, tinglovchilarni fikrlarini faollashtirish usullari, argumentlash, isbotlash, tasniflash, sistemalashtirish, umumlashtirish va boshqalardan foydalaniladi. Suhbat metodi: Og’zaki bayon qilishning asosiy turlaridan biri. Tarkibida eng ko’p qo’llaniladigan samarali usullardan biridir.Ko’pincha bu usul savol-javob usuli ham deb yuritiladi. Dars berish jarayonida o’tilayotgan mavzu yuzasidan kirish asosiy va yakunlovchi qismlarda suhbat, savol-javob metodi qo’llaniladi. Suhbat metodida atroflicha o’ylangan savollar yordamida o’qituvchi va o’quvchilar orasidagi suhbatni ko’zda tutib, u o’quvchini faktlar tizimini yangi tushunchalar va qonuniyatlarni o’zlashtirishga olib keladi. Ta‘limning ko’rgazmali metodlari: ular shartli ravishda ikkiga bo’linadi. Illyustratsiya metodi: plakat, xarita, doskadagi rasm, olimlarning portretlari, suratlar va boshqalarni ko’rsatishni ko’zda tutadi.

Namoyish qilish metodi asboblar, tajribalar, texnik qurilmalar, turli tipdagi preparatlarni namoyish qilish bilan bog’liq. Namoyish qilish metodiga bog’liq kinofilmlar va diafilmlar ham kiradi. Ta‘limning amaliy metodlari: yozma mashqlar, ona tili va chet tili, matematika va boshqa fanlar bo’yicha topshiriqlarni bajarish mashqlari kiradi. Xuddi shuningdek, laboratoriya tajribalari, ustaxonalarda, o’quv-ishlab chiqarish tsexlari, o’quvchilar brigadalarida mehnat topshiriqlarini bajarishlari ham ta‘limning amaliy metodidir. Ta‘lim vositalari: ta‘lim maqsadini amalga oshirish yo’lida xizmat qildirayottan metodlarni muvaffaqiyatli chiqishida ishlatiladigan o’quv asboblaridir.Ular issiklik sigimini o’lchash asbobi, kompyuterlar, EHMlar, logarifm lineykasi, apparat turlari, turli xil o’quv asboblaridan tashkil topadi.

АDАBIYOTLАR: 1. Kаrimоv IА Bаrkаmоl аvlоd — O’zbеkistоn tаrаkkiyotining pоydеvоri. T. 1997. 2. Kаrimоv I.А. Kаdrlаr tаyyorlаsh milliy dаsturi. T. 1997. 3. "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Tа`lim to’g’risidа"gi Qоnuii.1997. 4. G’аybullаеv N.R., Yodgоrоv R., Jdаrkin L.P., Tоshmurоdоvа K... Mаmаtqulоvа R. vа bоshqаlаr. Pеdаgоgikа. "Univеrsitеt", 1999. 5. G’аybullаеv N.R. Yodgоrоv R., Jdаrkin L.P., Tоshmurоdоvа Q.А., Mаmаtqulоvа R. vа bоshqаlаr. Pеdаgоgikа (Bаrchа bаkаlаvr yo’nаldshlаri uchun). 2000. 6.Inоg’оmоv R., Tоshmurоdоvа Q. Pеdаgоgаkа fаni XXI аsrdа. T. 2000. "Yangi аsr аvlоdi" nаshriyoti.

O'xshashlar

Tа’lim jаrаyonini bоshqаrish nаzаriyalаri

XXI аsr pеdаgоgikа fаni

Mаktаbgаchа tа`lim mussаsаlаri vа ulаrni tаshkil etish

Go’dаklаr uyidа tаrbiyalаsh хususiyatlаri

Mudirа mаktаbgаchа tа`lim muаssаsаsining rаhbаri