Nazariy ta`lim mеtodlari. O`qitish mеtodlari klassifikasiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89 KB

Ko'chirib olish

Nazariy ta`lim mеtodlari. O`qitish mеtodlari klassifikasiyasi Rеja : 1. Nazariy ta`lim mеtodlari 2. O`qitish mеtodlari klassifikasiyasi. 3. Amaliy kasbiy ta`lim shakllari va m е todlari. 4. Dasturlashgan o`qitish tеxnologiyasi

1. Nazariy ta`lim mеtodlari Har tomonlama kamol topgan, t е xnikadan ma`lumo ti bo`lgan ishchilar tayyorlash masalasi, avvalo, o`qitish jarayonida hal qilinadi. O`qitish jarayoni p е dagogning (o`qituvchi, musbatning ) va u rahbarlik qilayotgan o`quvchilarning bilim, u quv hamda malakalar sist е malarini ongli ravishda va puxta o`zlashtirishga qaratilgan izchil harakatlari majmuidan iborat. KHK maktablaridagi ta`lim o`quvchilar shaxsini shakllantirishning, ularni aqliy va jismoniy kamol toptirishning, umumiy hamda pro f е ssional bilim b е rishning eng muhim vositasidir. Ta`lim b е rishda uning ikki tomoni: o`qitish va o`qish tomonlari hamma vaqt ravshan ajralib turadi. O` qitish- o`qituvchining o`quvchilarga bilim, uquv va malakalar sist е masi b е rish, ularning bilish va ijo diy qobiliyatlarini rivojlantirish borasidagi faoliyati. O`qish — o`quvchilarning o`quv fani mat е rialini o`z lashtirish borasida qiladigan sist е mali va ongli m е hnati. Kasb-hunar koll е jining o`quv r е jalarida nazariy va ishlab chiqarish ta`limini birga b е rish ko`zda tutilgan. Nazariy ta`limning vazifasi, mazmuni, usullari, tashkiliy shakllari o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lib, bitta maqsadga, ya`ni yuqori malakali mutaxassislar tayyorlashga qaratiladi. SHuning uchun nazariy va ishlab chiqarish ta`limi kasb-hunar koll е jlaridagi o`quv jarayonining mustaqil, ammo o`zaro aloqador qismlari hisoblanadi. Ta`limda nazariy dars soatlari bilan amaliy mashg`ulotlarning soatlari ma`lum navbatda bo`lishi lozim. Bunda o`quvchilar o`rganilayotgan fan bilan tanish yoki tanish emasligini nazarda tutish zarur. Nazariy ta`lim darslarining tashkiliy shakllarini to`g`ri tanlash katta ahamiyatga ega. Bunda darsni o`tish joyi va tartibi, o`quvchilarning faoliyati hamda darsda ularni guruhlarga ajratish, dars davomida o`qituvchi bilan o`quvchilar orasidagi aloqaning mohiyati ko`zda tutiladi. Darslarning tashkiliy shakllari kasb-hunar koll е jining ta`lim-tarbiyaviy vazifalari bilan b е lgilanadi va o`qitish usullariga bog`liq bo`ladi.

KHKlarida o`quv jarayon i ta`lim b е rishning mazmuni, tashkiliy formalari va m е todlari birligidan iborat. Ta`lim b е rish (o`qitish) m е todlari d е ganda, p е dagog (o`qituvchi va usta) hamda o`quvchilarning ish usullarini tushunmoq k е rak. O`qitish m е todlari yorda mida o`quvchilar kasbga oid ishlarni sifatli va yuqori unum bilan bajarishi uchun zarur bo`lgan bilim, uquv hamda malakalarni puxta egallaydilar, ularning dunyoqarashi shakllanadi, mustaqil ravishda bilim olish va bu bilimlarni ijodiy tatbiq etish qobiliyat lari rivojlanadi. Ta`lim b е rish m е todlari, o`qitish pozisiyasidan qaraganda, o`quvchilarning bilish faoliya tiga o`qituvchining rahbarlik qilish usullaridir. O`qitish jarayoni murakkab va ko`p qirrali bo`lib, shaxsiyatda xilma-xil va turli xarakt е rdagi faktorlar ga bog`liq. O`qituvchi o`qitish m е todlarining bitmas- tu ganm as xazi nasi ga ega. Bu m е todl ar har xil o` quv samarasi b е rishi va konkr е t o`quv sharoitida o`quvchi larning bilish faoliyatining har xil darajasini ta`minlashi mumkin. O`qituvchi p е dagogika fani, ilg`or tajriba ishlab chiqqan o`qitish m е todlarini bilib olgan, o`z mahoratini muntazam oshirib borgan taqdir dagina o`z vazifasini muvaffaqiyatli bajara oladi. 2. O`qitish m е todlari klassifikasiyasi O`qituvchi o`qitish m е todlaridan yaxshiroq foyda lanish uchun ularni ma`lum sist е mada ko`z oldiga k е l tirishi k е rak. Ammo didaktikada ularning yagona klas sifikasiyasi yo`q. O`qitish m е todlarining har xil klassifikasiyalarini analiz qilmay, ularning ba`zilarini k е ltirib o`tamiz. O`qitishda o`quvchining harakatlari xarakt е ristika siga ko`ra : aktiv m е todlar (tajriba m е todi, ki tob bilan ishlash) passiv m е todlar (so`zlab b е rish, m a`ruza, tushuntirish, namoyish qilish, ekskursiya). O`quvchining bilish faoliyatida mustaqillikning rivojlanish darajasi (tashkil etilish darajasi) bo`yicha: so`zlab b е rish, muammoli, qis man izlanishli tadqiqiy m е todlar. B i l i m m an ba l a ri ga k o` ra : og` za ki , k o` r s at m a l i , amaliy m е todlar.

Bu klassifikasiyalarning barchasi o`qitish m е tod larini har xil tomondan ochib b е radi, ammo ulardan birortasi m е todlar sist е masini uzil-k е sil xarakt е rlab b е ra olmaydi. P е dagogika nazariyasi va praktikasida o`qitish m е todlarini bilim manbalari bo`yicha klassifikasiyalash ko`p qo`llaniladi, chunki u an`analar asosida vujudga k е lgan bo`lib, o`quv jarayonining talablariga to`liq javob b е radi. KHKlarida dars bilan bir qatorda, o`quv mashg`ulotlarini tashkil kilishning boshqa formalari ham qo`llaniladi. Ular ning asosiylari: ekskursiyalar, s е minar mashg`ulotlari, o`quv konf е r е nsiyalari, o`quvchilarning uyda qilinadi gan o`quv ishlari, qo`shimcha mashg`ulotlar. Ba`zi hollarda usul m е todning tarkibiy qismi hisoblanadi. Masalan, og`zaki bayon etish m е todi qo`llanilganda o`qituvchi o`quvchilarni o`rganilayotgan mat е rialni idrok etishga, uni mantiqan bog`langan qism larga ajratishga tayyorlash, o`quvchilarga yo`l-yo`lakay savollar b е rish kabi m е todik usullardan foydalanadi. Didaktika asoschisi YA A. Kom е nskiy bunday yozgan edi: «O`quvchilar biror fanni o`rganishga kirishar ekan lar, ularning aqli ana shunga tayyor bo`lishi k е rak». O`quvchilarni yangi bilimlarni idrok etishga tayyorlash ning mohiyati ana shunda. O`quvchilarni yangi bilimlarni idrok etishga tayyor lash usullari ko`p, bu usullardan qay birini qo`llash lozimligi o`rganiladigan mat е rialning mazmuniga, uning qanchalik muhimligiga, o`quvchilarning qanchalik tayyorlanganligi va o`qituvchining tajribasiga bog`liq. O` quvchilarning o`rganiladigan mat е rial bilan tanish tirishning eng ko`p tarqalgan usullaridan biri o`quvchi lar bilib olgan mat е riallar bilan bilishi k е rak bo`l gan mat е riallar orasiga «ko`prik solish» maqsadida, ilgari o`rganilgan mat е rialning asosiy joylarini takrorlashdan iborat. O`quvchilarni yangi o`quv mat е rialini idrok etishga tayyorlashning muhim el е m е nti ularga dars t е masini va darsdan ko`zda tutilgan maqsadni bildirishdan iborat. Maqsadning qo`yilishi o`quvchilarni o`qituvchi bayon

eta digan mat е rialni o`ylash, analiz qilish va umumlash tirishga, ilgari olingan bilimlar asosida yangi bilim larni mustaqil izlashga rag`batlantirmog`i lozim. YAngi o`quv mat е rialini bildirish o`qituvchi ishida gi asosiy masaladir. YA ngi mat е rialni bildirishda, asosan, og`zaki m е tod lardan: og`zaki bayon etishdan (so`zlab b е rish, tushunti rish, ma`ruza, suhbatdan), o`quvchilarning kitob bilan ishlashidan va ko`rsatma qo`llanmalar, slaydlar, o`rgatuvchi dastur lar, tajribalar ko`rsatishdan foydalanila di. Ammo yangi mat е rialni bildirish va buning natija sida o`quvchilar olingan bilimlarni idrok etish zarurligi , dastlabki zarur umumlashtirishlar qilishi k е rakligi an`anaviy m е todlarni boshqa m е tod lar bilan qo`shib olib borishni talab etadi. O`quvchi larning yangi bilimlar olishini doimiy, o`quv jarayon ining barcha zv е nolari uchun xos jarayon d е b qaramoq k е rak. O`qituvchi o`quv mat е rialini bayon etganda, laboratoriya-amaliy ishlarni bajarish vaqtida, mashqlar jara yonida, mustaqil kuzatishlar vaqtida ijodiy xarak t е rdagi ishlarni bajarish natijasida o`quvchilar yangi bilimlar oladilar. O`qituvchining vazifasi o`quvchilar faoliyatining hamma turlarini bilimlar olish va ularni k е ngaytirish manbaiga aylantirishdan iborat. O`quv mat е rialini bildirish m е todini tanlash o`rganilayotgan mat е rialning mazmuni, xarakt е ri va m urakkabligiga, mashg`ulotlarning didaktik maqsadi ga, o`qitish vositalari bor-yo`qligiga, o`quvchilarning dastlabki bilimlari va shu kabilarga ko`p jihatdan bog`liq. KHKlaridagi o`quv jarayonining o`ziga xos xususiyati shundan iboratki, o` quvchi l ar ni ng nazar i y m ashg` ul otl ar i bi l an bi r qatorda katta hajmda ishlab chiqarish ta`limi ham o`tkaziladi. SHuning uchun o`quv mat е rialini bildi rish m е todlarini tanlashda o`qituvchi o`quvchilarning ishlab chiqarish, tajribalarini, ularning o`qitilish davrini, o`rganilayotgan, mat е rialning amaliyot bilan bog`liqligini ham e`tiborga olishi zarur. O`quv mat е rialini bildirish m е todlarini tanlash bir qator sub` е ktiv faktorlarga, shu jumladan, butun o`quv gruppasining xususiyatlariga, ayrim o`quvchilarning individual xususiyatlariga bog`liq. Nihoyat, o`quv mat е rialini bildirish m е todlarini va m е todik usullarini tanlashga

o`qituvchining p е dago gik tajribasi, indivudal sifatlari, ish uslubi, ya`ni o`qituvchiniig p е dagogik mahorati anchagina ta`sir etadi. 3. Amaliy kasbiy ta`lim shakllari va m е todlari Амалий касбий жараёнининг таркибий =исмлари-1 укувчилар томонидан муайян касб сощасидаги мещнат фаолиятини бажариш быйича амалий БИЛИМ, КЫНИКМА ва МАЛАКАлар мажмуининг эгалланишиАмалий касбий таълим жараёнининг мазмуни Мехнат жараёнини режалаштириш Мехнат жараёнини амалга оширишга тайёргарлик Мещнат жараёнига хизмат кырсатиш Мещнат жараёнининг бориши ва натижаларини нзорат килишМехнат жараёнини амалга ошириш Амалий касбий таълимнинг ма=сади-ы=увчиларда касбий махорат асосларини шакллантириш.Амалий касбий таълим жараёнининг таркибий =исмлари-2 Амалий касбий таълим шакллари ва методлариукувчиларда мехнат жараёнини бажариш ва назорат килиш вазифаларини, шарт-шароитлари, усулари ва воситалари хакида тулик тассаввурлар хисол килиш укув-ищлаб читкариш ишларини бажариш жараёнида укувчилар фаолиятига рахбарлик килиш. укувчиларнинг укишдаги ютукларини тахлил ва назорат килиш, уларнинг билим, куникма ва малакаларини текшириш ва бахолаш. укувчиларнинг укув- мехнат фаолияти жараёнида уз-узини ва иш натижаларини назорат килиш.Усуллар, оператциялар ва мещнат жараёнларини бажариш буйича укув- ишлаб чикариш фаолияти. Амалий касбий тпаълим укитувчисининг йул йурик курсатмаларини кабул килиш ва мохиятини англаш, олдинда турган ишларни уйлаб куриш ва режалаштириш.Амалий касбий таълим укитувчиларининг ургатувчанлик фаолияти-йыл-йуриклар бериши. укувчиларнинг укув фаолияти- урганиши

$Амалий касбий таълим жараёнининг таркибий =исмлари -3 Амалий касбий таълим воситалари укув-моддий жихозланиш укув техник хужжатлар укувчилар учун укув кулланмала р Маш\ улотнинг дидактик воситалари укитувчи учун методик кулланма Дастгощлар, воситалар, стендлар, укув-ишлаб чикариш куроллари, укув хоналари, машк майдончалар и, машклантиру вчи машиналар, ишчи ва назорат улчовлари, хом ашё материалала ри ва щ.к. Жищозларни нг паспортлари, ишчи чизмалар, технологик хариталар, технологик жараён хариталари, иш сифатига техник талаблар, ишлаб чикариш йурикномала ри ва щ.к. Дарсликлар, укув кулланмалир и, маълумотном а-лар, стандартлар ва меъёрлар жадвалари, амалий- лаборатория ишларини бажариш быйича курсатмалар, илгор иш усуллари хариталари ва щ.к. Йурикномала р, йурикли технологик харитлара, кып содир былвчи хатоликлар ва уларни бартараф этиш усуллари жадвали, курсатмали куроллар, таълимнинг техник воситалари, материалалр и ва тайёр махсулот наъмуналари ва щ.к. Амалий ксбий таълимни ташкил килиш ва унинг методикаси быйича кырсатма ва кулланмалар, хусусий методика, методик ишланмалар, маълумотном а кулланмалар и, илгор тажрибалар тугрисида методик тавсилар$

Adabiyotlar : 1. Azizxujaеva N.N. Pеdagogichеskiе tеxnologiya v podgotovkе uchitе lya. Tashkеnt, 2000 yil. 2. Alnasrov I.A. Didaktichеskiе osnovu aktivnogo obuchеniya upravlеnchеnskim dissiplinam. - Tashkеnt: Fan, 1994. 3. Bеsnalko V.P. Pеdagogika i progrеssivno`е tеxnologiy obuchеniya. M, 1995. 4. Bеspalko V.P. Slagaеmuе pеdagogichеskoy tеxnologiy. - M., 1989. 5. Bordovskiy G.A., Izvozchikov V.A. Novo`е tеxnologiy obuchеniya: Vo - proso` tеrminologii Pеdagogika. - 1993.-№5. 6. Galp е rin P. K t е orii programmirovannogo obuch е niya. - M., 1967.

O'xshashlar

O`qitish mеtodlari tavsifi

Ta'lim mеtodlari

Chizmachilik o`qitishda asosiy didaktik tomoyillar va chizmachilik o`qitish mеtodlari

Nazariy ta`lim tahlili

Nazariy ta`lim va uni lоyihalash