Mustaqil Vatanimiz iqtisodiy islohotlar yo'lida - Pedagogika - Referatlar

Mustaqil Vatanimiz iqtisodiy islohotlar yo'lida

Yuklangan vaqt:

04.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

105.5 KB

Ko'chirib olish

Mustaqil Vatanimiz iqtisodiy islohotlar yo`lida Reja: 1. Kelajagi buyuk davlat qurishning muhim sharti. 2. Metrologiya, standartlashtirish va mahsulot sifati menijmenti yunalishi haqida. 3. Mustaqil Vatanimiz iqtisodiy islohotlar yo`lida.

Siz minglab tengqurlaringiz bilan o`z hayotingizda ajoyib bir davrga — talabalik davriga birinchi qadam qo`ydingiz. Bilim egallashning, zamonaviy ixtisoslik va yuqori malakaga ega bo`lishning keng, mashaqqatli, shu bilan birga ilhombaxsh yo`liga kirdingiz. Sizning bu qadamingiz jonajon Vatanimizning milliy istiqlolga erishgan, o`z taqdiri va taraqqiyoti yo`lini o`zi belgilab olgan, yurtimiz boyliklaridan faqat xalqimiz manfaatlari yo`lida foydalanayotgan hamda ijtimoiy hayotning barcha jabhalarida chuqur o`zgarishlar sodir bo`layotgan tarixiy davrga to`g`ri keldi. Yoshlikning jismoniy va aqliy kuchga to`lgan eng fusunkor pallasiga kirib bormoqdasiz. Mustaqil Vatan Sizga zamonaviy bilimlarning boy xazinasini tasarruf etish, oliy darajali mutaxassis bo`lib etishish, qobiliyatlaringizni to`la namoyon qilish uchun barcha imkoniyatlarni muhayyo etmoqda. Sizga kelgusida jamiyatda mo``tabar va munosib o`rinni egallash uchun shart-sharoit yaratmoqda. Har qanday uzoq yo`l birinchi qadamdan boshlanadi. Har qanday mevali daraxt o`z shox-butoqlarini quyoshga tomon qanchalik baland ko`tarib yuksaltirsa, uning ildizlari ham er ostiga shunchalik chuqur kirib boradi. Sizning ilm-fan yo`lidagi birinchi qadamingiz, yoshlik o`ti chaqnab turgan kuch- g`ayratingiz manbai – bu o`z davlatingiz o`tmishi, hozirgi kuni va kelajagini yaxshi bilib olishga intilishdan iboratdir. Mana shuning uchun ham bugun Sizning yangi, ajoyib hayotingiz ramzi bo`lgan talabalik bileti bilan birga biz Sizga ushbu eslatmani ham taqdim etmoqdamiz. Unda Siz komil inson bo`lib etishishingizda qanday yuksak insoniy fazilatlarga ega bo`lish kerakligi haqida, mamlakatingiz, uning tarixi, butungi hayoti va rivojlanish istiqbollari to`g`risida, mustaqillik dushmani bo`lgan yovuz kuchlarga nisbatan ogoh bo`lishlikning zarurligi haqida hamda oliy ta’lim muassasalarining tarkibi, boshqarish tizimi, bo`linmalari, unda Sizning o`rningiz haqida qisqacha ma’lumot berilgan. Siz bu ma’lumotlarni qunt bilan o`qib chiqing va o`zlashtiring. Sizning mamlakatingiz buyuk davlatga aylanishi uchun barcha imkoniyatlar mavjud.

O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yilning 7 fevral kungi “O`zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo`yicha Harakatlar strategiyasi to`g`risida”gi Farmoni bilan 2017-2021 yillarda O`zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo`nalishi bo`yicha Harakatlar strategiyasi qabul qilindi. Davlat rahbarining g`oyasi va tashabbusi bilan joriy etilgan, O`zbekistonni har tomonlama taraqqiy ettirish, dunyoning ilg`or demokratik davlatlari qatoridan joy olishi va jahon maydonida munosib o`rin egallashi asosiy maqsad etib belgilangan mazkur Strategiya mamlakatning yaqin istiqboldagi taraqqiyot yo`lining bosh ustuvor hujjati sifatida xalqaro jamoatchilik, nufuzli ekspert- mutaxassislar, davlat va jamoat arboblari, siyosatshunoslar tomonidan yuqori baholandi. Harakatlar strategiyasida O`zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo`nalishi belgilab berilgan bo`lib, ularning har birida mamlakatda yangi bosqichdagi demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va samaradorligini ta’minlashga oid aniq chora-tadbirlar o`z aksini topgan. 1. “Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish” deb nomlangan birinchi yo`nalishda demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va mamlakatni modernizatsiya qilishda parlament hamda siyosiy partiyalarning rolini yanada kuchaytirish, davlat boshqaruvi tizimini isloh qilish, davlat xizmatining tashkiliy- huquqiy asoslarini rivojlantirish, "Elektron hukumat" tizimini takomillashtirish, davlat xizmatlari sifati va samarasini oshirish, jamoatchilik nazorati mexanizmlarini amalda tatbiq etish, fuqarolik jamiyati institutlari hamda ommaviy axborot vositalari rolini kuchaytirish nazarda tutilgan. 2. “Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish” deb nomlangan ikkinchi yo`nalishda sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini hamda fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini mustahkamlash, huquqbuzarliklarning oldini olish ishlarida samaradorlikni oshirish, sudlarni chinakam “Adolat qo`rg`oni”ga aylantirish yuridik yordam va huquqiy xizmatlar sifatini tubdan yaxshilash, sud-huquq

tizimida yangi yo`nalishdagi islohotlarni amalga oshirish chora-tadbirlari belgilangan. 3. “Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish” deb nomlangan uchinchi yo`nalishda milliy valyuta va narxlarning barqarorligini ta’minlash, valyutani tartibga solish, O`zbekistonga xorij investitsiyalarini keng jalb qilish, etakchi xalqaro va chet el moliyaviy institutlari bilan aloqalarni kengaytirish, eksportga mo`ljallangan tovarlar ishlab chiqarishga zamonaviy texnologiyalarni joriy etish, mamlakatning xalqaro reyting va indekslardagi o`rnini yuksaltirish, umuman, mamlakat iqtisodini jadal rivojlantirish bo`yicha tegishli vazifalarni amalga oshirish chora-tadbirlari muhim o`rin tutadi. 4. “Ijtimoiy sohani rivojlantirish” deb nomlangan to`rtinchi yo`nalish aholi, ayniqsa yoshlarning bandligini ta’minlash, fuqarolarni ijtimoiy himoya qilish va salomatligini saqlash, fan, ta’lim, madaniyat va sport sohasini takomillashtirish, yo`l-transport, muhandislik-kommunikatsiya hamda ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish chora-tadbirlarini amalga oshirish maqsadlariga qaratilgan. 5. “Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag`rikenglikni ta’minlash, chuqur o`ylangan, o`zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish” deb nomlangan beshinchi yo`nalish doirasida esa, davlatning mustaqilligini, hududiy yaxlitligini himoya qilishga oid chora-tadbirlarni ro`yobga chiqarish, Orol fojiasining oqibatlarini yumshatish, shuningdek, dunyoning barcha davlatlari, ayniqsa, birinchi navbatda, qo`shni davlatlar bilan o`zaro teng manfaatlarga asoslangan do`stona aloqalar va mustahkam hamkorlikni yo`lga qo`yish kabi tinchlikparvar siyosatga tayangan chora-tadbirlar amalga oshirilishi belgilangan. “Harakatlar strategiyasi” besh bosqichda, O`zbekistonda har bir yilga beriladigan nomlardan kelib chiqib qabul qilinadigan Davlat dasturlari asosida amalga oshirib borilishi nazarda tutilgan. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti boshchiligida Harakatlar strategiyasini amalga oshirish bo`yicha Milliy komissiya ham tuzilgan bo`lib, izchil faoliyat ko`rsatmoqda.

SHuningdek, har yilgi Davlat dasturlariga kiritilgan tadbirlarni to`liq, o`z vaqtida va sifatli bajarilishini Harakatlar strategiyasidagi beshta yo`nalishining har biri bo`yicha tuzilgan komissiyalar nazorat qilib boradi. Ayni vaqtda besh yilga mo`ljallangan Harakatlar strategiyasini amalga oshirishning to`rtinchi yili yakuniga etib bormoqda. 2017 yilda “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili” Davlat dasturi; 2018 yilda “Faol tadbirkorlik, innovatsion g`oyalar va texnologiyalarni qo`llab-quvvatlash yili” Davlat dasturi; 2019 yilda “Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yili” Davlat dasturi amalga oshirildi. Joriy 2020 yilda “Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” Davlat dasturi asosida belgilangan chora-tadbirlar amalga oshirib kelinmoqda. Bu ustuvor yo`nalishlar mustaqillikning birinchi kunlaridan boshlab mamlakatimizda izchillik bilan amalga oshirilayotgan islohotlarning mantiqiy va ob’ektiv davomi bo`ldi. Kelajagi buyuk davlat qurishning muhim sharti Mustaqil O`zbekistonning aziz farzandlari! Prezidentimiz “O`zbekiston - kelajagi buyuk davlat” deganlarida Sizdek yuksak didli, o`quv-uquvli, qobiliyatli, salohiyatli, fozil farzandlarimizni nazarda tutganliklarini unutmang. “Elim deb, yurtim deb, yonib yashash kerak” ligini dilingizga jo eting, Sizlardan ajdodlar ruhi shod bo`lsin, ota-bobolaringiz, xalqingiz, millatingiz va kelajak avlod mamnun bo`lsin. Barkamol, chinakam insoniy fazilatlarga ega bo`lgan inson bo`lib ulg`aying. Buning uchun: – Mustaqil Vatan takdirini o`z takdiringiz bilan chambarchas bog`lang, butun faoliyatingizni ona diyorga va uning buyuk kelajagiga baxshida eting. – Vatanimiz mustaqilligi, O`zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi asosida barpo etilgan davlat tuzumini, demokratiya va qonunchilikni, xalq tomonidan saylangan mamlakat Prezidentining obro`-e’tiborini saqlang va mustahkamlang. – Xalqimiz va mamlakatimizning buyuk kelajagi, ozod va obod, erkin va farovon hayoti, O`zbekistonning XXI asrda jahon hamjamiyatidan munosib o`rin

egallashi Sizga va Sizning kelgusidagi faoliyatingizga bog`liqligini zinhor unutmang. – Siz kelgusida jamiyatimizning barqarorligini, osoyishtaligini va millatlar o`rtasidagi totuvlikni, davlatimiz xavfsizligini, tinchligini, chegaralarimiz daxlsizligini saqlab qolishga qodir bo`lgan O`zbekistonning munosib fuqarosi bo`lib etishishga intiling. – Siz hozir ham, kelajakda ham Vatan menga nima berdi deb emas, balki men Vatanga nima berdim, el-yurt taraqqiyoti va istiqboli uchun nima qilmoqdaman, mustaqillikni mustahkamlash ishiga qanday hissa qo`shmokdaman, degan o`gitga doimo amal qiling. – O`zingizda demokratik tamoyillarni shakllantirib boring, ularga to`la amal qilishga o`rganing, zero, Prezidentimiz ta’kidlaganidek, demokratiya har bir fuqaroning hayot ehtiyojiga aylangan taqdirdagina demokratiya hisoblanadi. – Demokratiya ne’matlarining oddiy iste’molchisi emas, balki ularning faol yaratuvchisi va himoyachisi bo`lib etishing. – Xalqimiz tarixini puxta o`rganing. Bobolarimiz - Muhammad al-Xorazmiy, Ahmad al-Farg`oniy, Imom al-Buxoriy, at-Termiziy, Abu Nasr Forobiy, Abu Ali ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Bahouddin Naqshband, Mirzo Ulug`bek, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Boburdek ajdodlarimiz qoldirgan merosga amal qiling, ularning nomlari bilan faxrlaning. – Ajdodlar, ota-bobolar e’tiqod qilgan dinimiz ma’naviy qadriyatlarini hurmat qiling. Odamlar ruhiyatini, ularning quvonch va tashvishlari, maqsad va intilishlarini anglashga, ahil, pokiza, mehr-muruvvatli, oqibatli, nomusli, oriyatli bo`lishga, adolat va insof bilan yashashga intiling. – Siz muqaddas dinimizdan g`arazli siyosiy maqsadlarda foydalanishga intiluvchi shaxslar va kuchlarga qarshi ayovsiz kurash olib boring. – Fuqarolik jamiyatining eng muhim tarkibiy qismlari bo`lgan ma’naviyat. axloq-odob, ma’rifat kelgusi faoliyatingizing asosini tashkil etsin.

– Yoshlik - donolikni o`rganadigan davr. Hozirgi zamon bilimlarini chuqur egallang. Sohibqiron Amir Temurning “Bilagi zo`r birni yiqar, bilimi zo`r mingni” degan o`gitiga amal qiling. – Umrni bugun-erta deb orqaga surmang. Vaqtdan oqilona foydalaning. O`z ustingizda tinmay ishlang. Bilingki, xalqingiz, ota-onangiz Sizdan etuk inson, jamiyatning faol fuqarosi bo`lib etishib chiqishingizni kutmokda. – Til boyligi tafakkur boyligidir. Davlat tilini mukammal egallang. Uni hurmat qiling. Xorijiy tillarni o`rganing va puxta biling. – Keksalar, o`qituvchilar, ustozlar, murabbiylarni e’zozlang va ulug`lang. Ularning o`gitlariga doimo amal qiling. – Oila jamiyatning duru gavhari, uning farovonligi, millat ko`zgusi ekanligini dilga jo eting. Ota-onalar oldidagi farzandlik burchingizni to`la ado eting. – Yurtimizning nabotot va hayvonot olamini, suv manbalari va atrof muxitini muhofaza qiling. – Yaxshi do`st orttirishga intiling, o`rtoqlaringizni hurmat qiling. Ular bilan do`stona munosabatda bo`ling. Haqiqiy do`st tuganmas boylik ekanligini unutmang! – Odamlarni seving. Ulardan mehr va muruvvatingizni darig` tutmang, ularni qaysi millatga, irqqa, dinga mansub bo`lishlaridan qat’i nazar hurmat qiling. – Avvalo, go`zal ahloqni, keyin donishmandlikni o`rganing. Odamga yarashadigan, uning husniga-husn qo`shadigan libos bu odob-axloq libosi ekanligini doimo yodda tuting. – Oqil va donolar bilan suxbatdosh bo`ling, ilmingiz har qancha ko`p bo`lsa qam, uni yanada boyitishga intiling. – Bilingki, ko`p narsani bilib kam so`zlagan, o`z bilimiga mag`rur bo`lib, bilimdonlik qilmagan odam eng aqlli va hurmatga sazovor odam hisoblanadi. – Yoshlik chog`ingizda unga xos bo`lgan jasorat, kelajakka ishonch, bunyodkorlik, bilimga chanqoqlik, sofdillik, samimiyatlik kabi olijanob xislatlarni o`zingizda mujassamlantiring, toki ular kamolotga intilgan yo`lingizda Sizga hamroh bo`lsin.

”Metrologiya, standartlashtirish va mahsulot sifati menijmenti” yunalishi haqida. Metrologiya o`lchash bilan bog`liq holda, bir qancha muammolarni qamrab oladi. Qadimgi yunon tilidan tarjima qilganda «metro»- o`lchov, «logos»- nutq, so`z, o`rganish yoki fan degan ma’noni anglatadi. YA’ni metrologiya o`lchovni o`rganish demakdir. Metrologiya bu o`lchashlar, zarur bo`lgan aniqliqni olish usullari va ularni umumlashtirish haqidagi fandir. O`lchashga bo`lgan talab qadim zamonlarda paydo bo`lgan. Oldingi asrlardan bizning asrimizgacha etib kelgan o`lchov birligi qimmatbaho tosh – karat, qadimgi til bilan aytganda «loviya» degan ma’noni anglatadi, apteka tarozilari birligi-gran, bu lotin, fransuz va ingliz tillarida «bug`doy» degan ma’noni bildiradi. Ko`pgina o`lchovlar antropometrik kelib chiqishiga, yoki insonning ma’lum mehnat faoliyati bilan bog`liq bo`ladi. Masalan: «qarich» bu ochilgan bosh va kichkina barmoqlar oralig`idagi masofani, «tirsak» tirsakdan o`rta barmoqning oxirgi qismigacha bo`lgan masofani bildiradi. Qadimgi kelib chiqishlarga ko`ra tabiiy o`lchovlar ham bo`ladi. SHulardan vaqt o`lchov birligi bo`lib, mahalliy tarqalishga ega ekanligi aniqlangan. Qadimgi Vavilonda antropometrik kuzatishlar asosida yil, oy, soat aniqlandi. Er o`z o`qi atrofida aylanishiga asosan o`rta davrining 1/86400 qismiga ko`ra «sekunda» nomini oldi. SHular qatorida insonlar qiymat tushunchasi deb nomlangan modda o`lchovi va o`lchov birligi haqida tushunchaga ega bo`lishdi. Vavilonda II asrda vaqt «Mina»da o`lchangan. 500 gr suvning suv soatlaridan oqib o`tadigan vaqti minaga tenglashtirilgan. Keyinchalik mina qisqarib biz uchun tanish bo`lgan minutaga aylandi.Vaqt o`tishi bilan suvli soatlar qumli soatlarga keyinchalik esa yanada murakkabroq mayatnikli mexanizmlarga almashtirildi. Qadimgi YAponiyada o`ziga xos standart mavjud bo`lgan, u-sinovka (tatami)- bo`yra. Ularning o`lchamlari eng bo`yi baland yaponning o`lchamlariga mos keladi: xona - uch tatami, uy yigirma tatamili. Tatamini vertikal qo`yganda eshikning o`lchamlari kelib chiqadi. Misr exromlari qurilgan harsang toshlar bir xil o`lchamda ekanligi, qadim- qadimda ham odamlar standart o`lchamlarga ehtiyoj sezganliklaridan dalolat

beradi. Qadimgi imoratlar qurilgan g`ishtlar o`lchamlari ham bir xilligi ma’lum bir o`lchovlar mavjudligini ko`rsatadi. Uzbekistonda quyidagicha og`irlik o`lchovlari: qadoq (400g), chaksa (6kg), pud (16kg), botmon (10 pud), dahsar (11 pud); uzunlik o`lchamlari: o`nlik (barmoq qalinligi-2 smgacha), qarich (ochilgan qo`l barmoqlarining bosh barmog`idan jimildoqgacha bo`lgan masofa- 23sm) kabilar mavjud bo`lgan. Metrologik xizmatlar qadimgi asrda ham, o`rta asrda ham bo`lmagan. Lekin cherkov va monastirlarda o`lchov namunalarining qo`llanilishi va ularning saqlanishi, shuningdek o`lchov vositalarining yillik tekshirilishi haqidagi fikrlar mavjud. Lekin savdo sotiqning va tashqi iqtisodiy aloqalarning kengayishi o`lchashni aniqlash bilan birga o`lchov unifikatsiyalarining yanada aniqroq bo`lishlari talab qilindi. O`nlik asosda o`lchamli sistemani qo`rish g`oyasi XVII asrda yashagan fransuz fizik-astronomi G.Mutomga tegishli. Fransiyada feodallar O`zlarining xususiy O`lchashlari, bojxonalarni saqlash, soliq olish, o`lchash sistemali ratsional saqlash huquqiga ega edilar. 1790 yilda Fransiyada o`lchashlar sistemalari reformasi haqida dekret qabul qilindi va Parij Fan Akademiyasiga mos takliflarni ishlab chiqish topshirildi.Tashkil etilgan komissiya a’zosi Laplas er meridianining 40 mln. dan 1 qismini tashkil qiluvchi birlikni taklif qildi. SHu birlikka asosan “metro” hamma sistemalar asosini tashkil qildi. Metrik nomini olgan, hajm birligi - bir metr kub- litr, massa birligi - kilogramm -4 gradus haroratda 1 kub toza suv massasiga, maydon birligi sifatida metr kvadrat qabul qilindi. Metrik sistema boshlanishida halqaro sistema deb uylangan. Uning birligi hech qaysi milliy birliklarga mos kelmagan, aksincha bu birliklar o`lik tildan olingan degan iboralar yurardi. Oxirigi 200 yilda metrologiyaning rivojlanishi bir necha etaplarga bo`linadi. Birinchi etap 19 asrdni o`z ichiga oladi. Bu davrda metrologik faoliyatning markazlashishi va halqaro metrologik organ ishlarini rus olimlari boshlashi xarakterlidir 1842 yilda Petropavlovsk qal’asida mahsus bo`limida Rossiyada birinchi markazlashtirilgan metrologik va tekshirish xonasi ochildi. Bu erda tashkil qilingan etalonlar va ularning nusxalari, chet davlat o`lchov namunalari saqlangan.

D.I. Mendeleev metrologiya uchun juda ko`p ishlarni amalga oshirgan. SHu sababli 1892-1917 yillarni metrologiyaning rivojlanishida Mendeleev etapi deyiladi. Metrik sistemada uchinchi etapning boshlanishi ikkinchi jahon urushigacha bo`lgan davrni o`z ichiga oladi. O`zbekistonda «Metrologiya haqida»gi qonun 1993 yil 28 dekabrda Oliy Kengash tomonidan qabul qilindi. Qonun besh bo`limdan tashkil topadi. Birinchi bo`limda umumiy qoidalar aks ettirilgan. Metrologiya haqidagi asosiy tushunchalar: metrologiya o`lchovlari haqidagi fan, o`lchov vositalari, birlik etaloni, davlat etaloni, metrologik xizmat, davlat metrologik nazorati, o`lchov vositalarini tekshirish kirgan. Ikkinchi bo`limda metrologiya bo`yicha faoliyatni davlat boshqaruvi amalga oshirishi haqida so`z yuritilgan. Bu faoliyatni O`zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasi qoshidagi sertifikatsiya, metrologiya va standartlash bo`yicha O`zbek davlat markazi «O`zbekstandart» amalga oshiradi. «O`zbekstandart» vakolatiga quyidagilar kiradi: • metrologiya bo`yicha mintaqalararo va tarmoqlararo faoliyatni muvofiqlashtirish; • birliklarning etalonini yaratish, tasdiqlash, saqlash va qo`llash qoidalarini belgilash; • O`lchov vositalari, uslub va natijalariga umumiy metrologik talablarni aniqlash; • davlat metrologik nazoratini amalga oshirish; • metrologiya soxasida ilmiy va texnik kadrlarni tayerlash. O`zbekiston Respublikasi metrologik xizmati. Metrologik xizmat davlat metrologik xizmati va yuridik shaxslarning metrologik xizmatidan tashkil topgan. Davlat metrologik xizmatidan Qoraqalpog`iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shaxar metrologik xizmat organlari kiradi. Davlat metrologik xizmati organlari metrologik norma va qoidalarni rioya qilinishini nazorat qiladilar. Davlat metrologik nazorati ob’ekti sifatida: • etalon; • o`lchov vositalari;

• material va moddalarning tarkibi va xossalarining standart namunalari; • o`lchov axboroti sistemalari; • o`lchovlarni o`tqazish uslublari; • metrologiya norma va qoidalari ko`zda tutilgan. Davlat metrologik nazorati. Bu nazorat turi quyidagilarni qamragan: • sog`liqni saqlash, veterinariya, tashqi muhit muhofazasi; • moddiy boylik va energetik resurslar hisobi; • tijorat, bojxona, pochta va soliq operatsiyalarini o`tkazish; • toksik tez yonar, portlovchi va radioaktiv moddalarni saqlash, tashish va yuqotish; • davlat mudofaasini ta’minlash; • mehnat muhofazasini va transport harakati muhofazasini ta’minlash; • sertifikatsiyalangan mahsulot sifatini ta’minlash; • gidrometrologik va geofizik ishlarni; • o`lchov vositalarini davlat tekshiruvi, ta’miri va metrololik attestatsiyasini o`tkazish; • halkaro va milliy sport rekordlarini qayd qilish va boshqalar. Davlat metrologik nazoratini amalga oshirish usullari. Nazorat quyidagi shaklda amalga oshiriladi: • o`lchov vositalari sinovi; • o`lchov vositalarining tekshiruvi; • o ` lchov vositalarini yaratish , tekshirish , ta ’ mirlash va sotish huquqini beradigan yuridik va jismoniy shaxslarga litsenziya va akkreditatsiya berish ; • o`lchov vositalari holatini, o`lchovlarning bajarish uslubini metrologiya qoidalariga rioya qilinishini tekshirish. O`zdavstandart qaroriga asosan kerak bo`lganda boshqa nazorat turlari kiritilishi mumkin. 1980-yil oxirlarida yalpi sifat menejmenti (TQM — Total Quality Management) usuliyati

shakllandi. Sifat asosida yalpi boshqarish — bu iste’molchilarning qoniqish darajasini oshirish uchun olingan ko`nikma va bilimlami qollash va umumiy o`qitish hamda faoliyatning barcha turlarini doimiy yaxshilashda barcha xodimlarni jalb qilish va guruhli ishda peshqadamlik yordami bilan yuqori rahbariyatning natijaviylikni doimiy yaxshilash asosidagi biznes falsafasidir. ISO 9000 seriyali standartlarning paydo bolishi va uni amaliyotda keng joriy qilishga TQM birinchi qadamlardan bo`lib yo`l ochib berdi. Birinchi tan olingan tizimlar — sifat va sifat standartlari, ishlab chiqarish jarayonlari va mahsulotlari murakkabligining sezilarli o`sishi paydo bolgan sanoat rivojlanishi va texnologik o`zgarishlar natijasi sifatida Ikkinchi jahon urushidan so`ng joriy qilindi. AQSHda birinchi bo lib bu o`zgarishlar sezildi va harbiy qurol- aslahalarni standartlashtirish maqsadida quyidagi standartlar qo`llanila boshlandi: • MEL-Q-9858 — Sifat tizimining texnikaviy shartlari; • MIL- 1 -45208 — Nazorat tizimiga talablar. Bu ikkala standart hozirgi kunda ham amalda bolib, harbiy shartnomalar va boshqa maqsadlar uchun qo`llanilmoqda. Bu standartlar, shuningdek, NATO doirasida qo`llaniladigan AQAR (Sifatni ta’minlash bo`yicha birlashgan materiallar) nomi ostida ma’lum bolgan standartlar to`plamlari uchun asos qilib olingan. Vaqt o`tishi bilan sifat standartlariga aniq zaruriyat harbiy sanoat doirasidan tashqarida ham paydo bo la boshladi. Shuning uchun ham BS 4891 va BS 5179 Britaniya standartlari joriy qilindi. Ular, asosan, amaliy rahbar hujjatlariga o`xshash bo lib, shartnomalar bo`yicha talablar sifatida qo`llanila olmasdi. AQAR standartlari harbiy talablar bilan bogliq bolganligi sababli ularni ham qo`llash mumkin, deb hisoblash qiyin edi. Bu muammo o`z yechimini 1979-yilda topdi, shu yili uch qismdan (1, 2, 3) iborat bolgan BS 5750 standarti nashr qilindi. Ular bir-biriga o`xshash va subyektiv edi hamda qo`shimcha tushuntirishlar, shuningdek, standartlarni qollash bo`yicha ma’lumot bolgan qo`shimcha qismlarni (4, 5, 6) talab qilardi.

BS 5750 iste’molc hila r va ta’minotchilar tomonidan shartnoma tuzish holatlarida qo`llanilardi. Ammo bunga qo`shimcha ravishda, BSI (Britaniya Standartlar Instituti) uchinchi tomondan ro`yxatga olish sxemasini joriy qildi. Bu BSIga tegishli tashkilotlarning talablariga muvoliq bolgan kompaniyalami ro`yxatga ohshga imkon berdi. Ro`yxatga olish barcha: mavjud va kelajakdagi iste’molc hil ar nomidan sifat kafolati bo lib xizm at qilishi mum kin edi. Xalqaro amaliyotda bunday holatlar ko`p uchrab turganligi uchun Xalqaro Standartlashtirish Tashkilotining (ISO) 176 qo`mi- tasi 1987-yili BS 5750 asosidagi qator standartlarni nashr qildi, bu ISO 9000 standartlarining bazaviy seriyasi edi. 1987-yildan boshlab 9000 seriyali ISO standartlarini ishlab chiqish davom etdi. Yangi 9000 seriyali ISO standartlarini ishlab chiqish bilan bir qatorda, 1987-yil qabul qilingan asos boluvchi standartlarni qayta ko`rib chiqish rejalashtirildi. Qayta ko`rib chiqish 1994-yil va 2000- villarda ikki bosqichda amalga oshirildi. ISO 9000:2000 seriyali ISO standartlarining uchinchi tahriri bo lib, u quyidagi standartlardan iborat: — ISO 9000:2000 Sifat menejmenti tizimi. Asosiy qoidalar va lug`at; — ISO 9001:2000 Sifat menejmenti tizimi. Talablar; — ISO 9004:2000 Sifat menejmenti tizimi. Faoliyatni yax- shilash bo`yicha tavsiflar. Ushbu standartlar 0`zbekiston Respublikasida 2002-yil Davlat standartlashtirish tizimida 0`z DSt ISO 9000:2002 «Sifat menejmenti tizimi. Asosiy qoidalar va lug`at» nomi bilan xalqaro standartlarga uyg`unlashgan davlat standarti qabul qilindi. 2005-yil ISO 9000 standartining ayrim atama va ta’riflariga o`zgartirishlar kiritildi va 2008-yilda ISO 9001 standarti qayta nashr etildi. Hozirgi kunda ISO 9001:2008 standarti 0`z DSt ISO 9001:2009 standarti sifatida 0`zbekistonda qabul qilingan va respublikamizda sifat tizimini keng darajada joriy qilishda asosiy me’yoriy hujjat sifatida amal qilinib kelinmoqda. Mustaqil Vatanimiz iqtisodiy islohotlar yo`lida

Mustaqillik sharofati bilan xalqimiz o`lkadagi beqiyos boylikning abadul- abad haqiqiy egasi bo`lib qoldi. O`zbekistonda 100 ga yaqin turdagi mineral hom ashyoni o`zida mujassam etgan foydali qazilmalarning 2,7 ming konlari aniqlangan. Mamlakatning umumiy mineral xom ashyo salohiyati 3,3 trillion AQSh dollari miqdorida baholanmokda. Respublika konlaridan har yili 5,5 mlrd. AQSh dollariga teng foydali qazilmalar qazib olinmoqda. Oltin zaxiralari bo`yicha respublika jahonda to`rtinchi o`rinni, mis bo`yicha 10-11 o`rinni egallab turibdi. Prezident SHavkat Mirziyoev mamlakatimiz taraqqiyotining o`ziga xos yo`lini ishlab chiqdi. Taraqqiyotning o`ziga hos tamoyillarga asoslanadi: 1. “Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish” 2. “Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish” 3. “Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish” 4. “Ijtimoiy sohani rivojlantirish” 5. “Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag`rikenglikni ta’minlash, chuqur o`ylangan, o`zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish” Islohotlar va iqtisodiy taraqkiyotning bosh mezoni, Prezident ta’kidlaganidek, islohot — islohot uchun emas, balki islohot — inson uchun, mamlakat aholisining farovonligi va turmush darajasini ko`tarishga qaratilganligidadir. Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish, ko`p ukladli iqtisodiyotni shakllantirish iqtisodiy islohotlarning ustuvor yo`nalishi deb belgilandi. Bu borada 20 dan ortiq mahsus dasturlar ishlab chiqildi va ularni amalga oshirishga davlat boshchilik qildi. 1991-1998 yillarda davlat ixtiyorida bo`lgan bir milliondan ortiq kvartiralarning 98 foizi fuqarolarning xususiy mulkiga aylantirildi. Bunda har 3 kvartiraning bittasi urush faxriylari, o`qituvchilar va ijodkor ziyolilarga bepul berildi. Davlatga qarashli kichik korxonalar, maishiy xizmat muassasalari, do`konlar xususiylashtirildi.

Mustaqillikning 29 yili davomida o`rta va kichik biznes rivojlantirildi, faoliyat yuritayotgan kichik va o`rta biznes sub’ektlari 353.9 mingdan oshdi. Hozirgi kunda kichik va o`rta biznes korxonalarining yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarishdagi ulushi 56.5 foizga etdi. Qishloqda dehqon va fermer xo`jaliklari tashkil etildi. Iqtisodiy islohotlar natijasida respublikamizda ko`p ukladli iqtisodiyot, mulkdorlar tabaqasi shakllandi. Respublikamizda eksportga mo`ljallangan mahsulotlarni ishlab chiqarishni rag`batlantiruvchi tizim yaratildi. Kichik va o`rta biznes sub’ektlari ro`yxatga olinishi bilan o`z-o`zidan tashqi iqtisodiy faoliyatning ishtirokchilariga aylanadilar. Bugunga kelib, biz turli asbob-uskunalar, oziq-ovqat mollari, ip-gazlama, avtomobillarni eksport qilmoqdamiz. Eksportni kengaytirish bevosita eksportga mo`ljallangan mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi korxonalarni ko`paytirishga, unda mahalliy xom ashyodan keng foydalanishga bog`liq. Bunga misol qilib, paxta tolasini qayta ishlashni olish mumkin. Agar mamlakatimizda paxta tolasidan ip-gazlama va tayyor mahsulotlarni ishlab chiqarish 1990 yilda 12 foizni tashkil etgan bo`lsa, hozirgi kunda 100 foizni tashkil qilmoqda. Oliy ta’lim va oliy o`quv yurtidan keyingi ta’lim sohalaridagi chora- tadbirlar. “2020/2021 o`quv yilida O`zbekiston Respublikasining oliy ta’lim muassasalariga o`qishga qabul qilishning davlat buyurtmasi parametrlari to`g`risida”gi Prezident Qarori qabul qilinib, unda ta’lim yo`nalishlari va magistratura mutaxassisliklarini yiriklashtirish , profil ixtisoslashuv sohalarini kengaytirish , yoshlarning oliy ta’lim bilan qamrovini kengaytirish va xotin- qizlarni oliy ta’lim bilan qamrab olish darajasini oshirish masalalari nazarda tutildi. Qarorga asosan, 2020-2021 o`quv yili uchun oliy ta’lim muassasalariga qabul kvotalari bakalavriatning kunduzgi ta’lim shakliga 103 575 nafar, sirtqi ta’lim shakliga

31 350 nafar, kechki ta’lim shakliga 5 025 nafar, magistratura uchun esa – 10 425 nafar etib tasdiqlandi. Qaror bilan, shuningdek, xotin-qizlarni oliy ta’lim bilan qamrab olish darajasini oshirish maqsadida, Mahalla va oilani qo`llab quvvatlash vazirligining tavsiyanomasiga ega bo`lgan xotin-qizlar uchun bakalavriatning kunduzgi ta’lim shakli bo`yicha umumiy belgilangan davlat granti asosidagi qabul ko`rsatkichlariga nisbatan qo`shimcha to`rt foizli davlat granti asosidagi qabul ko`rsatkichlari ajratildi. Davlat ilmiy dasturlarini shakllantirish tartibini takomillashtirish yuzasidan “Ilmiy-tadqiqot va innovatsion faoliyatni rivojlantirishning normativ- huquqiy bazasini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida”gi Vazirlar Mahkamasining qarori qabul qilindi. SHuningdek, Buyuk Britaniyaning “Springer Nature” nashriyoti bilan qiymati 100 ming dollarlik shartnoma imzolanib, mahalliy olimlarning xorijiy nashrlarini keskin oshirish ga qaratilgan “ Proofreading service ” xizmatini rivojlantirish yuzasidan chora-tadbirlar dasturi tasdiqlandi. “El-yurt umidi” jamg`armasi tomonidan 700 nafardan ziyod olimlar, professor- o`qituvchilarni chet elga ilmiy izlanish va malaka oshirish uchun yuborish bo`yicha chora-tadbirlar rejasi ishlab chiqilib, tasdiqlandi. Magistratura bo`g`inlariga bo`linadi. Bakalavriat — oliy ta’lim yo`nalishlaridan biri bo`yicha puxta bilim beradi, o`qish muddati kamida to`rt yil bo`lib, oliy ma’lumot va tayanch mutaxassislik diplomini olish bilan tugaydi. Magistratura — aniq mutaxassislik bo`yicha bakalavriat negizida kamida ikki yil davom etadigan oliy ta’lim bo`lib, undagi tahsil yakuniy kvalifikasion davlat attestasiyasi va magistrlik dissertasiyasini himoya qilish bilan nihoyasiga etkaziladi. Aspirantura — magistrlik negizida 3 yil davom etadi va nomzodlik dissertasiyasini himoya qilish hamda tanlangan mutaxassislik bo`yicha “fan nomzodi” ilmiy darajasini olish bilan yakunlanadi.

Doktorantura - fan nomzodi ilmiy darajasi negizida 3 yil davom etadi, “fan doktori” ilmiy darajasini olish uchun dissertasiya himoya qilish bilan nihoyasiga etadi. Oliy ta’lim muassasasiga bevosita rahbarlikni uning rektori amalga oshiradi. Rektor — lotincha “rector” so`zidan olingan bo`lib, oliy ta’lim muassasasining rahbari degan ma’noni anglatadi. Rektor O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tayinlanadi va u, o`zi rahbarlik qilayotgan oliy ta’lim muassasasida “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” (dastur to`g`risida o`qish davomida to`liq ma’lumotlarga ega bo`lasiz) asosida ta’lim sohasidagi yagona davlat siyosatini ro`yobga chiqarishga mas’ul. Shu bilan birga rektor oliy ta’lim muassasasi faoliyatiga taalluqli kelajakka mo`ljallangan ishlarni rejalashtiradi va ularni amalga oshirishni ta’minlaydi, oliy ta’lim muassasasi vakolati doirasida xodimlar va talabalar bajarishlari majburiy bo`lgan buyruqlar chiqaradi, talabalarning o`qish sharoitlarini yaxshilashga va ularni o`z vaqtida stipendiya bilan ta’minlab turishga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshiradi. Rektor oliy ta’lim muassasasiga rahbarlik qilishda o`z huzurida tuzilgan ilmiy kengash, o`rinbosarlari — prorektorlar, fakul’tet dekanlari va kafedra mudirlari faoliyatlariga tayanadi. Ilmiy kengash - oliy ta’lim muassasasining rektori rahbarligida prorektorlar, fakul’tet dekanlari, etakchi kafedra mudirlari, professor- o`qituvchilar, a’lo darajada o`qiydigan faol talabalar tarkibidan iborat jamoatchilik tashkiloti bo`lib, u ta’lim muassasasidagi o`quv, ilmiy-uslubiy, ilmiy-tadqiqot, ma’naviy-ma’rifiy va tarbiyaviy ishlarni uyg`unlashtirishga qaratilgan asosiy masalalarni muhokama etadi va ular bo`yicha qarorlar qabul qiladi. Talabalar ilmiy kengash majlisiga kiritilgan masalalarning muhokamasida undagi o`z vakillari orqali ishtirok etishlari mumkin. Prorektor so`zi “pro” - birga va “rektor” so`zlaridan tashkil topgan bo`lib, birga boshqarish ma’nosini bildiradi. Oliy ta’lim muassasalarida prorektorlar, asosan, quyidagi masalalar bo`yicha faoliyat ko`rsatadilar: ma’naviyat va ma’rifat masalalari bo`yicha prorektor; o`quv ishlari bo`yicha prorektor; ilmiy ishlar va

axborot texnologiyalari bo`yicha prorektor; iqtisod va tadbirkorlik ishlari bo`yicha prorektor. Ta’lim yo`nalishlari va mutaxassisliklar bo`yicha oliy ta’lim muassasasi tarkibida fakul’tetlar tashkil etiladi. Fakul’tetda, odatda, bakalavriatning bir nechta ta’lim yo`nalishlari bo`yicha o`quv-tarbiya jarayoni tashkil etilishi mumkin. Fakul’tet —lotincha “facultas” so`zidan olingan bo`lib, oliy ta’lim muassasasining o`quv-ilmiy va ma’muriy bo`linmasi ma’nosini bildiradi. Fakul’tetni dekan boshqaradi. Fakul’tetda uning yo`nalishiga qarab bir nechta kafedralar faoliyat ko`rsatishlari mumkin. Dekan (lot. Decanus - o`nboshi; Qadimgi Rim qo`shinida 10 ta askarning boshlig`i) oliy ta’lim muassasasida fakul’tetning o`quv, ilmiy va tarbiyaviy ishlari rahbari. Fakul’tet dekanining ma’naviyat va ma’rifat masalalari hamda o`quv ishlari bo`yicha o`rinbosarlari bo`ladi. Dekanning idorasi dekanat deb ataladi. Dekanat oliy ta’lim muassasasining talabalar bilan ishlaydigan asosiy bo`linmasidir. Dekan quyidagi vazifalarni bajaradi: – talabalarni guvohnoma, reyting daftarchasi, boshqa hujjat va ma’lumotlar bilan ta’minlaydi. Oliy ta’lim muassasasida ta’lim yo`nalishlari o`quv rejasidagi fanlar bo`yicha mashg`ulotlar tegishli kafedralar tomonidan amalga oshiriladi. Kafedra (yunoncha kathedra - stul, o`rindiq) - 1) minbar, unga ko`tarilib ma’ruza o`qiladi, nutq so`zlanadi va auditoriya oldida chiqish qilinadi; 2) oliy ta’lim dasturidagi o`zaro bog`liq fanlarni o`qitish va shu soha bo`yicha ilmiy va ilmiy-uslubiy tadqiqotlar o`tkazuvchi bo`linma. Kafedralar umumta’lim, umumkasbiy yoki ixtisoslik yo`nalishlari bo`yicha tashkil etiladi. Kafedra oliy ta’lim muassasasining boshlang`ich va asosiy o`quv-ilmiy markazidir. Kafedrani uning mudiri boshqaradi. Kafedra mudiri:

– Davlat ta’lim standartlariga muvofiq ishlab chiqilgan o`quv reja va dasturlar asosida muayyan fanlar bo`yicha o`quv jarayonini yuqori darajada ta’minlashga mas’ul; – kafedrada o`tkazilayotgan ilmiy, ilmiy-uslubiy ishlarni boshqaradi; – talabalar davomati, bilimi va ko`nikmalarining monitoringini olib boradi; – darslarga o`zaro tashriflarni va ochiq leksiyalarni tashkil qiladi va taxlil etadi; – ta’lim yo`nalishlari bo`yicha kadrlarga buyurtma beruvchi korxona va tashkilotlar bilan uzviy aloqa o`rnatadi va hamkorlikda ish olib boradi; – fanlar bo`yicha o`quv jarayonining adabiyotlar bilan ta’minlanishini tashkil etadi. Kafedrada professor, dosent, katta o`qituvchi va assistentlar faoliyat ko`rsatadi. Professor (lot. professor - murabbiy) - tegishli ilmiy unvonli, oliy ta’lim muassasasida asosiy nazariy mashg`ulotlar (leksiyalar)ni olib boruvchi hamda ilmiy-tadqiqot ishlariga rahbarlik qiluvchi yuqori malakali o`qituvchi. Dosent (lot. docens — o`qitayotgan) — tegishli ilmiy unvonli, fanlar bo`yicha nazariy va amaliy darslar, ilmiy tadqiqotlar olib boruvchi etakchi o`qituvchi. Katta o`qituvchi — ko`p yillik ilmiy-pedagogik ish tajribasiga ega bo`lgan, odatda, ilmiy darajasi bo`lmagan o`qituvchi. Assistent (lot. assistens - qatnashayotgan, yordamlashayotgan) - professor yoki dosent rahbarligi ostida talabalar bilan laboratoriya va amaliy mashg`ulotlarni o`tkazuvchi o`qituvchi. U kafedraning ilmiy-tadqiqot, ilmiy-uslubiy ishlarida ishtirok etadi. Kafedra o`qituvchilari ma’ruza darslarni ikki va undan ko`p guruhlarni birlashtirib, amaliy mashg`ulotlarni bir akademik guruhda, laboratoriya darslarini kichik guruhlarda o`tkazadilar. Talabalarning davomati, bilimi va ko`nikmalarini baholaydilar va barcha ma’lumotlarni dekanatga taqdim etadilar. O`quv guruhlari dekanat tomonidan ta’lim yo`nalishlari (mutaxassisliklari) va o`qitish tillari bo`yicha talabalar sonidan kelib chiqqan holda tuziladi.

Har bir o`quv guruhida dekanat bilan kelishilgan holda guruh sardori saylanadi. Guruh sardori guruh a’zolari va dekanat o`rtasidagi aloqalarni amalga oshiradi. Har bir o`quv guruhiga dekanat tomonidan murabbiy (kurator) biriktiriladi. Kurator lotincha “curator” so`zidan olingan bo`lib, biror ish, biror shaxs, biror narsa ustidan nazorat olib borish topshirilgan homiy. Oliy ta’lim muassasasida guruh murabbiysi talabalar bilan ma’naviy-ma’rifiy, tarbiyaviy ishlarni olib boradi, yakkama-yakka suhbatlar o`tkazadi, hayotiy maslahatlar beradi, zarur bo`lgan hollarda talabalar ota-onalari bilan bog`lanadi, o`z faoliyati to`g`risida dekanatga muntazam ravishda hisobot berib boradi. O`qitish muddati talabalar tomonidan o`quv reja va dastur o`zlashtirilishi uchun belgilangan me’yoriy muddatdir. Bakalavriat uchun bu kamida 4 yil, magistragura uchun kamida 2 yil. Uquv jarayoni o`quv yillari bo`yicha amalga oshiriladi. O`quv yili – 2 sentyabrdan 30 iyungacha bo`lgan oliy ta’lim muassasasining faoliyat davri. O`quv yili, odatda, ikki o`quv semestriga bo`linadi. O`quv semestri – oliy ta’lim muassasasida o`quv yilining yarmini tashkil etuvchi, o`zaro bog`liq fanlarning ma’lum majmuini o`zlashtirishga mo`ljallangan va ular bo`yicha yakuniy nazorat bilan tugallanadigan qismi. O`quv semestri davomida o`quv rejasi asosida tuzilgan dars jadvaliga muvofiq leksiyalar, laboratoriya va amaliy mashg`ulotlar, seminarlar va boshqa auditoriya mashg`ulotlari o`tkaziladi. O`quv rejasi – tegishli yo`nalish va mutaxassisliklar bo`yicha o`qitiladigan o`quv fanlari va kurslarining tarkibini hamda ularning o`quv semestri bo`yicha hajmini soatlarda belgilaydigan me’yoriy hujjat. Dars jadvali – oliy ta’lim muassasasida har o`quv semestri bo`yicha o`quv haftasida (olti kunlik) muayyan fandan o`quv mashg`ulotlarini o`tkazish ketma- ketligini belgilaydigan hujjat. Dars jadvali, odatda, fakul’tet dekani tomonidan tasdiqlanadi.

Leksiya – o`qish, o`qituvchining ijodiy tavsifidagi auditoriyada o`quv rejasi bo`yicha o`tkaziladigan nazariy dars mashg`ulotidir. Zarur hollarda o`qituvchi tegishli mavzu bo`yicha darsdan oldin qo`shimcha materiallar tarqatishi mumkin. Laboratoriya ishlari yoki amaliy mashg`ulot nazariy bilimlarni chuqur o`zlashtirish va mustahkamlashga qaratilgan auditoriyadagi o`quv mashg`ulotlaridir. Seminar (lot. seminarium – ko`chirib o`gkazish) – talabalarni mustaqil ta’lim olish, mustaqil fikrlash va ijodiy mehnatga tayyorlash uchun mo`ljallangan, ularning fan bo`yicha bilimlarini chuqurlashtirish va kengaytirishga qaratilgan auditoriya o`quv mashg`ulotlarining turi. Oliy ta’lim muassasalarida talabalarning haftalik o`quv yuklamasi 50 soatni tashkil qiladi. Bulardan 28 soati — auditoriya mashg`ulotlari, 22 soati auditoriyadan tashqari mustaqil ish. Mustaqil ish - nazariy o`qitishni mustaqil tarzda tashkil qilish shakli. Bunda talabalar o`quv va ilmiy adabiyotlar bilan ishlaydi, shu jumladan, internet vositasida o`z sohasi bo`yicha korxonalarda, ilmiy muassasalarda, laboratoriyalarda bilim va ko`nikmalarni mustaqil ravishda oshiradi. Ta’lim dasturining ma’lum bir qismi tugallangach, odatda, bahorgi semestr yakunida malakaviy amaliyot o`tkaziladi. Malakaviy amaliyot - o`quv jarayonining nazariy bilimlarini mustahkamlash, amaliy ko`nikmalar hosil qilish uchun o`tkaziladi. Malakaviy amaliyot tajribali o`qituvchi rahbarligida, yirik korxona va muassasalarda o`tkaziladi. Malakaviy amaliyot natijalari bo`yicha talaba hisobot yozadi va uni maxsus komissiyada himoya qiladi. Har bir oliy ta’lim muassasasi o`zining kutubxonasiga ega. Kutubxona - darslik va boshqa o`quv adabiyotlaridan jamoatchilik foydalanishini tashkil etuvchi madaniy-ma’rifiy va axborot markazi. Kutubxona xizmatlaridan oliy ta’lim muassasasida o`qiyotgan barcha talabalar foydalanish huquqiga ega. O`qish jarayonida har bir talaba o`ziga zarur

bo`lgan o`quv adabiyotlarni belgilangan ma’lum muddatga olishi mumkin. Zarur adabiyot bilan tanishib chiqish uchun kutubxona tarkibidagi o`quv zallaridan foydalanish mumkin. Talabalar uyi — ta’lim olish davrida boshqa viloyatlardan kelgan talabalarni vaqtinchalik yashash joyi bilan ta’minlaydi. Talabalar uyidan joy olish uchun fakul’tet dekani nomiga ariza yoziladi. Mazkur ariza o`rnatilgan tartibda ko`rib chiqilgach, talabaga yashash joyi beriladi. Talabalar uyida yashovchilar uchun zaruriy shart-sharoitlar yaratiladi. Talabalar uyida ichki tartib-qoida mavjud bo`lib, unga barcha talabalar bo`ysunishi lozim. Ichki tartib-qoidaga zid faoliyat olib borgan talaba tegishli tartibda talabalar uyi ma’muriyati tomonidan ogohlantiriladi. Agarda bu natija bermasa, yashash joyidan mahrum qilinadi. Stipendiya (lot. stipendium — to`lov, maosh) davlat oliy ta’lim muassasasining kunduzgi bo`limida yaxshi baholar bilan o`qiyotgan talabalarga muntazam (har oyda) to`lab boriladigan pul.

Аdаbiyotlаr : 1. Kаrimоv I.А. O`zbеkistоn - bоzоr munоsаbаtlаrigа o`tishning o`zigа xоs yo`li. T. O`zbеkistоn, 1994 y. 2. Kаrimоv I.А. O`zbеkistоn iqtisоdiy islоhоtlаrni chuqurlаshtirish yo`lidа. T. O`zbеkistоn, 1996 y. 3. Mеtrоlоgiya hаqidа. O`zbеkistоn Rеspublikаsi qоnuni. 1993 yil. 4. Stаndаrtlаshtirish hаqidа. O`zbеkistоn Rеspublikаsi qоnuni. 1993 yil. 5. Mаhsulоt vа xizmаtlаrni sеrtifikаtlаsh hаqidа. O`zbеkistоn Rеspublikаsi qоnuni. 1993 yil. 6. Ismаtullаеv P.R., Mа`rufоv E.А., Аbdullаеv А.X. Mеtrоlоgiya bo`yichа izоhli lug`аt. Tоshkеnt, 1993 y. 7. Ismаtullаеv P.R., To`xtаmurоdоv Z.T. Sifаt vа sеrtifikаt. Kоnstruktоr IChB. 1994 y. 8. Ismаtullаеv P.R., To`xtаmurоdоv Z.T., Аbdullаеv А.X. Stаndаrtlаshtirish, mеtrоlоgiya vа sеrtifikаtlаshtirishgа muqаddimа. Kоnstruktоr IChB. 1995 y. 9. Крылова А.Н. Осnовы метролоgии, стаnдартиzаsии и сертифиkаsии. М. : Аuдит, 1998 g, ЮНИТИ. 10. O`zРСТ 8.010-93. Метролоgия. Атамалар ва таърифлар.

O'xshashlar

Mustaqil O’zbekistonda uzluksiz ta‘lim

Pedagogik texnologiyalar pedagogikaning mustaqil sohasi sifatida

Milliy istiqlol g`oyasi. Asosiy tushuncha va tamoyillar konsepsiyasi yaratilishining asosiy sabablari

Talabalar (o'quvchilar) mustaqil o'quv faoliyatini tashkil etish

O’zbekistonda xalq maorifi tizimi