Мустақил Ўзбекистонда спорт - Pedagogika - Referatlar

Мустақил Ўзбекистонда спорт

Yuklangan vaqt:

22.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

62.5 KB

Ko'chirib olish

Мустақил Ўзбекистонда спорт Ўзбекистон спорти миллий маданиятимизнинг узвий қисми ҳисобланади. У кенг халқ оммасини юксак ахлоқий руҳда тарбиялашда ва саломатлигини мустаҳкамлашда муҳим воситалардан бири бўлиб қолди. Мамлакатимизда яшовчи халқлар асрлар давомида хилма-хил жисмоний машқлар ва миллий мусобақалар турларини яратдики, бу ўз навбатида ёшларнинг жисмоний ва маънавий тарбиясига жиддий таъсир кўрсатди. Спорт Ўзбекистонда минг йиллар оша шаклланиб келган қадимий маданиятнинг бир кўринишидир. Турли туманларда яшовчи айрим уруғларнинг алоҳида жисмоний машқ ва ўйинлари мавжуд бўлиб, мазкур турлари мунтазам ривожланиш тарихига эга. Ҳозирги кунда мамлакатимизда спортнинг 50 дан зиёд тури оммалашган. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг спортга доир бир қанча қарорлари спортни ривожлантиришда муҳим аҳамиятга эга бўлди. Шунингдек, мактабларда жисмоний тарбия дарслари самарадорлигини ошириш, аҳоли ўртасида спорт маданиятини юксалтириш, оммавий спорт тарғиботини ривожлантириш тадбирлари ишлаб чиқилиб, уларни ҳаётга тадбиқ этишга киришилди. Жумладан, Ўзбекистон телевидениесининг 4-чи канали Спорт каналига айлантирилди. Болалар спорти учун педагог мураббийлар тайёрлаш, спорт журналистикаси ва психологияси мутахассисликлари бўйича таълим тизимини такомиллаштириш юзасидан муайян ишлар амалга оширилган. Спортчиларни ижтимоий ҳимоялаш масалалари қонун билан мустаҳкамланди. Спортчиларнинг айрим тоифалари қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда имтиёзли пенсия олиш ҳуқуқидан фойдаланадилар. Спорт соҳасида жуда катта ютуқларга эришган фуқаролар, жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришда алоҳида хизмат кўрсатган спорт устозлари, спортчиларни тақдирлаш мақсадида бир қанча фахрий унвонлар таъсис этилди. Ўзбек юртидан жаҳонга донг таратган спортчилар жуда кўп. XVIII асрда яшаб ўтган буюк шоир ва кураги ерга

тегмаган полвон, хоразмлик Маҳмуд Паҳлавон номи абадий қолган. Ўзбекистонда қадимдан спортнинг миллий турларидан кураш, от спорти, камондан отиш, дорбоз ўйинлари кабилар анча ривожланган эди. Эндиликда Ўзбекистон жисмоний тарбия ва спорти оддий жисмоний машқ ва ўйинлардан замонавий Олимпия спорт турларига қадар юксак тараққиёт йўлини босиб ўтди. Ватанимиз шаънини ҳимоя қилиб жаҳон чемпионлари бўлган юртдошларимиздан курашда С.Қурбонов, Б.Файзиев, С.Ходиев, Р.Қозоқов, қиличбоз С.Рўзиев, баскетболчи Р.Салимова, боксчи Р.Рисқиев, Артур Григорян, Олимпия ўйинлари чемпионлари Э.Саъдий, С.Диомидов, полвонлардан М.Хадарцев, А.Фадзаев, Абдулла Тангриев, машҳур чавандоз М.Исломов, оғир атлетика бўйича жаҳон чемпиони Эркин Каримов, шахмат бўйича жаҳон чемпиони Рустам Қосимжонов, теннис бўйича Ирода Тўлаганова ва бошқа кўпгина спортчилар жаҳонга машҳур. Спорт ҳозирги жамиятнинг янада тараққий этишида ёрдам берувчи давлатнинг қудратли воситасидир. Мустақиллик йилларида жисмоний тарбия ва спортнинг оммавийлиги янада кенгайди. Республика аҳолисининг катта қисми спортнинг ҳар хил турлари билан шуғуллана бошлади. Ўзбекистон ҳукумати жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришга катта мадад бермоқда. 1992 йилда қабул қилинган “Жисмоний тарбия ва спорт тўғрисида”ги қонун Мустақил Ўзбекистон Республикаси қабул қилган дастлабки қонунлардан бири бўлди, шунинг натижасида ўқув юртларида, туманлар, шаҳарлар, вилоятларда умуман республикада жисмоний маданиятни ривожлантириш умуммиллий тусга кирди. Мустақиллик йилларида қисқа вақт ичида барча вилоят ва шаҳарларда халқаро андозаларга мос келадиган замонавий спорт иншоотлари қурилди. Тошкентдаги “Юнусобод”, “Жар”, Бухоро, Жиззах, Наманган, Самарқанд каби йирик шаҳарларда бир неча спорт соғломлаштириш мажмуалари қурилди. Спорт иншоотларининг мавжудлиги, тегишли инфратузилма вужудга келтирилганлиги республикада энг юксак даражадаги халқаро мусобақалар ўтказиш имконини берди. Масалан,

Тошкентдаги Биринчи Марказий Осиё ўйинлари (1995 й.), теннис бўйича “Тashkent Open” очиқ халқаро аёллар турнири, халқаро кураш мусобақалари бўлиб ўтди. Ўзбекистон Президенти И.А.Каримов Халқаро олимпия ҳаракатига қўшган катта ҳиссаси учун Халқаро Олимпия қўмитасининг олий мукофоти – Олимпиада Олтин орденига сазовор бўлди. Осиё Олимпия Кенгаши ордени билан мукофотланди. 1994 йилда Хиросима шаҳрида ўтказилган XXII Осиё ўйинларида 12 мамлакат спортчилари орасида Ўзбекистон йигит ва қизлари команда ҳисобида 5 ўринни олиб, 11 та олтин, 10 кумуш, 20 та бронза медалини қўлга киритдилар. 2009 йил 24 июн 7 июль кунлари Сингапур шаҳрида ўсмирлар ўртасида I Осиё ўйинлари бўлиб ўтди. Ушбу нуфузли мусобақада 7 та спорт тури бўйича 44 нафар Ўзбекистон спорт делегацияси (сузиш, сувга сакраш, енгил атлетика, стол тенниси, ўқ отиш, боулинг, стритбол) спорт турлари бўйича иштирок этишиб, I Осиё ўйинларини 3та бронза медалларини қўлга киритдилар ва 47та давлат ичида умумжамоа ҳисобида 13-ўринни эгаллади. 2010 йил 14-26 август кунлари Сингапур шаҳрида ўсмирлар ўртасида I Олимпия ўйинлари бўлиб ўтди. Мазкур Олимпия ўйинларида 35 нафардан иборат бўлган Ўзбекистон спорт делегацияси иштирок этишиб, 3 та кумуш, 6 та бронза жами: 9та медалларини қўлга киритилар. Ўзбекистоннинг миллий футбол терма командаси биринчи марта Осиё ўйинлари чемпиони бўлди. 1996 йил февралида Харбинда ўтказилган III қишки Олимпиада ўинларида фигурачилардан Татьяна Малининава Сергей Бренер яхши натижаларга эришдилар. АҚШнинг Атланта шаҳрида ўтказилган XXVI Олимпиада ўйинларида ўзбек спортчилари дунёнинг ўнта энг яхши спортчилари қаторига чиқдилар. Армен Багдасаров (дзюдо) ва Карим Тўлаганов (бокс) совринлар Билан тақдирланди. Австралиянинг Сидней шаҳридаги XXVII Олимпиада ўйинларида (2000 йил) Ўзбекистон спортчилари дадил иштирок этиб, 1 та олтин, 1 кумуш, 2 та бронза медалларига 22 сазовор бўлдилар. Ўзбек боксчилари спорт делегациялари орасида энг яхши натижага

эришдилар. Жумладан, Муҳаммадқодир Абдуллаев олтин ва Сергей Михайлов билан Рустам Саидов кумуш медалларни қўлга киритдилар. Эркин услубдаги курашчи Артур Таймазов кумуш медалга сазовор бўлди. Ўзбекистон чемпиони, Осиё чемпиони, Халқаро турнирлар ғолиби боксчи Руслан Чагаев кўпгина ғалабаларга эишди. Профессоналлар ўртасида бокс бўйича жаҳон чемпиони Артур Григорян халқаро рингларда ўзининг юксак унвонини 16 марта ҳимоя қилди. 1994-1999 йилларда Тошкент, Самарқанд, Фарғона, Наманган, Андижонда дунёдаги энг кучли теннисчиларнинг “Челенжер”, “Сателлит”, “Дэвис кубоги” халқаро турнирлари ўтказилди. “Президент кубоги” халқаро турнири Дуне спортчилари доирасида катта обрў ва нуфузга эга бўлиб қолди. Ўзбекистон теннисчиларининг муваффақиятлари қонуниятли дейиш мумкин. Чунки мамлакатда спортнинг бу турини ривожлантиришга давлат раҳбари ҳомийлик қилмоқда. “Tashkent Open” деб аталган Очиқ Халқаро аёллар турнири жуда машҳур бўлди. Ҳозирги кунда ёшлар ўртасида Уимблдон турнирининг совриндори, кўпгина чемпионатларнинг ғолиби, Осиё чемпиони Ирода Тўлагановадан ташқари опа-сингил Биктяковалар, Наталья Никитина, Комила Дадахўжаева ва бошқаларнинг ҳам номлари танилди. Теннисчилардан Олег Огородов ва Вадим Куценко кўпгина халқаро турнирларда ғолиб чиқиб, совринларни қўлга киритдилар. Бокс бўйича Осиё чемпионати, таэквондо бўйича Осиё ва Океания чемпионати, эркин кураш бўйича “А” тоифасидаги халқаро турнир юксак даражада ўтказилмоқда. Амир Темур ва Ҳаким ат- Термизий хотирасига бағишланган 23 миллий кураш бўйича халқаро мусобақалар йилига икки марта бўлиб турибди. 1999 йилда миллий кураш бўйича Тошкентда ўтказилган биринчи чемпионатда 50 мамлакатдан спортчилар қатнашди. Олтин медалларнинг ҳаммаси ва совринли ўринларнинг кўпчилиги ўзбек полвонларига насиб этди. Халқаро кураш уюшмаси тузилди, у жаҳон спорт ҳамжамиятида амал қилаётган бирдан-бир уюшмадир. Ўзбек

миллий курашини Олимпиада ўйинлари дастурига киритиш халқаро кураш уюшмасининг энг муҳим стратегик мақсади бўлиб қолди. Президентимиз раҳнамолигида Мустағилликнинг илк йилларида мамлакатда соғлом авлод учун олиб борилаётган узлуксиз саъй- ҳаракатларнинг асосий йўналишларидан бири сифатида сўнгги йилларда қизлар спортининг жадал ривожланаётганлигини алоҳида таъкидлаш ўринли. Мамлакатимиз раҳбарининг бу борада ҳар томонлама пухта ўйланган ғоя ва дастурий режаларининг босғичма-босғич амалга оширилиши, айниқса миллий хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда жисмоний тарбия машғулотларини олиб борадиган аёл мураббийларни тайёрлаш, улар меҳнатини моддий рағбатлантиришга қаратилган жиддий эътибор бугунги кунда ўзининг бир талай ижобий натижаларини намоён этмоқда. Жумладан, ҳозирда 6-15 ёшдаги қизларнинг қарийб 30,9 фоизи спорт билан машғул. Бу кўрсатгич сўнгги икки йил мобайнида 6,8 фоизга ортган. Биргина ўтган йил давомида аёл мураббийлар сони 727 нафарга кўпайиб, ҳозирда 2046 нафарни ташкил этади. Шунга мос равишда ушбу мутахассисликни эгаллашни ихтиёр этаётган қизлар сони йилдан-йилга ортмоғда. Буни биргина Ўзбекистон Давлат жисмоний тарбия институти «Хотин-қизлар» спорти йўналишига тушган аризалар сони 2010 йилдагидан 2011 йилда 1,6 баробарга ортиб, тегишли равишда 2011 йилда шу йўналишга қабул қилинган талабалар сони 1,3 фоизга кўпайтирилди. Мамлакатда хотин-ғизлар спортини ривожлантиришда уларнинг нафис спорт турлари билан шуғулланишларига алоҳида эътибор ғаратилаяпти. Мавжуд спорт иншоотлари ҳамда умумтаълим мактаблари қошида фаолият кўрсатаётган гимнастика заллари ўтган бир йил давомида икки баробарга ортиб, ҳозирда 1263 тани ташкил этади. Уларда қарийб минг нафарга яғин бадиий гимнастика мураббийлари машғулотларни олиб бормоқда. Муҳтарам Президентимизнинг қарорлари асосида қишлоқ жойлардаги умумтаълим мактабларида жисмоний тарбиядан дарс бераётган аёл

мураббийлар ойлик маошларига 15 фоиз устама белгиланганлиги, шунингдек, уларнинг ўз шогирдлари эришган халқаро доирадаги юқори натижалари эвазига 400 фоиз устама иш ҳақи билан рағбатлантирилаётганлиги машғулотлар самарасини ҳамда ўқитувчиларда ўз ишига бўлган масъулиятни янада оширмоқда. Мустақиллик йилларида болалалар спортига ҳам алоҳида эътибор қаратилаяпди. Сўнгги етти йил давомида болалар спортини ривожлантириш жамғармаси томонидан 1256 та спорт иншоотларида ғурилиш-таъмирлаш ишлари олиб борилди. Фойдаланишга топширилган мазкур спорт иншоотларининг саксон фоиздан ортиғи қишлоқ жойларида барпо этилганлиги республикамизнининг чекка ҳудудларида ҳам аҳолини, айниқса ёшларни спортга кенг жалб этиш, улар ўртасида соғлом турмуш тарзини ғарор топтириш имкониятларини янада оширди. Натижада спорт ва жисмоний соғломлаштириш машғулотлари билан шуғулланаётган ўқувчи-ёшлар бундан икки йил олдинги 29,2 фоизга нисбатан яна 5,3 фоизга ортган. Бу ижобий кўрсаткичлар ўз ўрнида болалар саломатлигининг яхшиланиб бораётганида ҳам кўринади. Сўнгги беш йил давомида ўқувчилар ўртасида ўткир респиратор вирусли инфекциялар билан касалланиш ҳолатлари 12,8, пневмония билан 15,5, бронхит билан 16,2 ва сколиоз (умиртқа поғонасининг ўзгариши) билан 11,6 фоизга камайган. Шу даврлар оралиғида ўтказилган профилактик кўрикларда мутлоқ соғлом, яъни саломатлиги спорт билан тўлақонли шуғулланишга имкон берадиган 6 - 15 ёшгача бўлган болалар сони 10 фоизга кўпайганлиги аниқланди. Мактаб ёшидаги болаларнинг жисмоний ривожланишига спортнинг таъсирини ўрганиш бўйича ўтказилган тадқиқотлар сўнгги беш йилда спорт билан мунтазам равишда шуғулланган 10-14 ёшли ўғил болаларнинг бўйи ўртача 2,3 см.га, қиз болаларнинг бўйи эса 2,0 см.га ўсганлигини, вазни эса мувофиқ равишда 2,6 кг. ва 2,9 кг.га ошганлигини кўрсатади. Б олалар

спортини ривожлантир иш орқалигина ўзбек спортининг келажагини таъминлаш, халқаро майдонда унинг обрў-эътибор қозонишига эришиш мумкин лиги ҳеч кимга сир эмас. Бугунги кунда мавжуд имкониятлардан тўлиқ фойдаланиб, ўз иқтидор ва маҳоратларини тинмай ошириб бораётган ёшларимиз спорт соҳасида ватанимиз терма жамоалари таркибининг асосини ташкил этиб, халқаро мусобақаларда юқори натижаларга эриша бошлади. Авваллари бундай беллашувларга пойтахт, нари борса вилоятлар марказларидаги спорт базаларида тайёрланган спортчилар олиб бориларди. Эндиликда эса улар қаторидан мамлакатимизнинг қишлоқ жойларидан етишиб чиққан спортчилар ҳам ўрин эгалламоқда. Биргина мисол: Фарғона вилояти Жумбосди қишлоғидаги 45-мактабнинг 9-синф ўғувчиси Нафиса Мўминова ўтган йили Хитойнинг Гуанжоу шаҳрида ўтказилган Осиё ўйинларида шахмат бўйича 2-ўринни ғўлга киритиб, кумуш медаль билан тақдирланди. Энг муҳими бундай муваффақиятдан таъсирланган ушбу қишлоқ аҳли ўртасида ҳозирда шахмат оммалашиб кетган. Бу дегани, болалар спортини ривожлантириш борасида олиб борилаётган ишлар натижалари нафақат спортда эришилаётган ютуқларда, балки одамларимиз онгида юз бераётган ўзгаришларда, уларда фарзандлар келажаги, мамлакат истиқболига масъуллик, дахлдорлик туйғуларининг юксалаётганлигида ҳам намоён бўлмоқда. Албатта, мамлакатимизда болалар спортини янада ривожлантириш, мавжуд имкониятлардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш ҳамда аҳоли, айниқса ёшлар ўртасида оммавий спортни кучайтиришда матбуот ва оммавий ахборот воситаларининг иштироки жуда муҳим. Жумладан, мактаб ёшидаги болалар, айниқса, қизларни жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланишга кенг жалб этиш орқали уларнинг соғлиги ва жисмоний ривожланишида сезиларли ўсишни таъминлаш борасида ўзига хос натижаларга эришаётган

вилоят, туман (шаҳар)лардаги мавжуд илғор тажрибаларни оммалаштириш нинг аҳамияти катта Х алқаро майдонда Ўзбекистоннинг ёрқин тимсолини намоён этаётган, нуфузли спорт мусобақаларида мамлакатимиз шаънини улуғлаётган спортчиларимиз, айниқса, қизларимизнинг юксак муваффақиятларини оммавий ахборот воситалари орғали кенг тарғиб этиш, ютуғларини ёшларга ибрат сифатида намоён этиш ҳамда уларни шундай юксак марралар сари чорлаш муҳим аҳамият касб этади . Республикада ногиронлар спортига ҳам алоҳида эътибор бериб келинмоқда. Маданият ва спорт ишлари вазирлиги, Миллий Олимпиада қўмитаси, Касаба уюшмалари федерацияси, Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги, Республика Ногиронлар жамияти ҳамда Халқаро Қизил Хоч минтақа ваколатхонасининг қўллаб- қувватлаши билан Спорт ногиронлари уюшмаси тузилган. Ўзбекистон Республикаси Маданият ва спорт ишлари вазирлиги республикада спортни ривожлантириш соҳасидаги асосий ишларга раҳбарлик қилади. Олимпия ҳаракати 24 ни ривожлантириш ва Ўзбекистон спортчиларининг расмий халқаро мусобақаларда иштирок этиши соҳасидаги энг муҳим ишлар билан Ўзбекистон Миллий Олимпиада қўмитаси шуғулланади. Бу қўмита 1993 йилдан бери Халқаро Олимпиада қўмитасининг аъзосидир. Спорт турлари бўйича 32 ўзбек федерацияси халқаро федерацияларга аъзо бўлиб, барча халқаро мусобақаларда қатнашиш ҳуқуқини олган. Жисмоний тарбия ва спорт соҳасидаги мутахассисларни тарбиялаш билан Ўзбекистон жисмоний тарбия институти шуғулланади, унда 2 мингга яқин талаба таълим олади. Институт жисмоний тарбия муаллимлари ва спорт мураббий-муаллимларини тайёрлайди. Мамлакатимизда кўплаб замонавий очиқ ва ёпиқ сув ҳавзалари ҳам қад ростламоқда. Бундай жаҳон андозалари даражасидаги саройларда тез-тез халқаро нуфузли мусобақалар ўтказиб турилибди. 2006 йил 15-17 август

кунлари Тошкентда спортнинг нафис ва жозибадор тури – синхрон сузиш бўйича VII “Сув париси” халқаро турнири ва Ўзбекистон кубоги очиқ мусобақалари бўлиб ўтди. “Умид ниҳоллари”, “Баркамол авлод”, “Универсиада” спорт мусобақалари – бу, кадрлар тайёрлаш миллий дастури муҳитида юзага келган уч босқичли ноёб жисмоний тарбия тизимидир. Мактаб ўқувчиларининг “Умид ниҳоллари” спорт ўйинлари илк бор Фарғона шаҳрида ўтказилган. 2006 йил Қарши шаҳрида ўтказилди. “Умид ниҳоллари” ўйинлари ўзгача тантана билан ўтди. Чунки бу спорт ўйинлари Қарши шаҳрининг 2700 йиллик юбилей тантаналари арафасида бўлиб ўтди. . “Умид ниҳоллари”, “Баркамол авлод”, “Универсиада” каби юксак даоражадиги спорт мусобақаларнинг мамлакатимизда доимий, анъана тарзда ўтказилиши Ўзбекистон ёшларининг барча соҳалар сингари спорт соҳасида ҳам катта ютуқларга эришишига сабаб бўлмоқда. Бугун ёшларнинг ўз иқтидорларини намоён қилишлари учун мамлакатимизда барча шароитлар яратилган. Биз ёшлар эса яратилаётган имкониятлардан оқилона фойдаланиб, ҳаётда ўз ўрнимизга эга бўлсак бўлгани.

O'xshashlar

Мустақил Ўзбекистонда таълим ва педагогик фикр тараққиёти

Спорт мусобакасининг психологияси

Психологияда мустақил ишларни ташкил этиш

Мустақил таълимни ташкил этиш мавзулари

Спорт фаолиятининг психологик хусусиятлари