Мухаммад пайғамбар хадисларида табиатни мухофаза қилиш масалалари - Pedagogika - Referatlar

Мухаммад пайғамбар хадисларида табиатни мухофаза қилиш масалалари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

58.5 KB

Ko'chirib olish

Мухаммад пайғамбар хадисларида табиатни мухофаза қилиш масалалари Ислом дини кенг тарқала бориши билан бирга, аста-секин уни назарий, фалсафий, хуқуқий томонларини ишлаб чиқишга эътибор кучайиб борди. Натижада, IX - X асрларга келиб Қуръонга асосланган махсус ислом илмлари, яъни исломни турли томонлама мустахкамлаш ва уни талқин этишга қаратилган махсус диний илмлар шакллана бошлади. Масалан, Қуръоннинг сўнгги манбаи хисобланмиш хадислар, яъни Мухаммад пайғамбарнинг насихат, сўз, ривоятларини тўплашга қаратилган махсус йўналиш – хадисшунослик ривожланди. Бу жараёнда қадимий анъаналарга бой бўлган Марказий Осиёдан етишиб чиққан алломалар Ал-Бухорий, ат-Термизий, ал-Мотуридий, Насафий, Ал-Марғилоний, Нажмиддин Кубро, Бахоуддин Нақшбанд, Яссавий ва бошқалар катта хисса қўшдилар (Р.Аминов, 2005). Ҳадислар ислом пайғамбари Мухаммад алайхиссаломнинг насихатлари, хикматли сўзлари ва у хақидаги хикояларидан иборатдир. Ҳадислар асосан пайғамбар вафотидан кейин тўпланиб, тартибга келтирилган. Ҳадиснинг маъноси «тоза», «янги вужудга келган» нарсани англатади. Унда Мухаммад пайғамбарнинг дунёқараши, диний, бадиий, илмий ва маданий тафаккури инъикос топган. Марказий Осиё жумхуриятларининг мустақиллиги шарофати билан хадислар турли тилларда чоп этилди.

Кўплаб кишилар хадисларни тўплаган. Шуни таъкидлаш лозимки хадисларни нақл қилиш ва ундан фойдаланиш жуда нозик иш бўлиб, юқори масъулиятни талаб қилади. Бугунги кунда ўзбек халқининг ўтмишдаги бой педагогик меросларини, маданиятини, урф-одатларини, айниқса атроф-мухитга оид бўлган маданиятни ўргатиш, таништириш мухим ахамиятга эга. Қуръони карим ва хадисларда ўз аксини топган экологияга оид дурдоналар билан таништириш атроф-мухитга бўлган муносабатини янада яхшилайди. Айниқса, Исмоил Ал-Бухорий тўплаган ва хақиқий (сахих) ишонарли хадисларни ўрганиш зарур хисобланади. Бу бизнинг улуғ Ватандошимиз ислом оламида Сахихи Бухорий номи билан машхур бўлган, хозирги вақтда хадисларнинг тўрттаси кирилча ёзувидаги ўзбек тилида чоп қилинган. Бақиз Алоддин қаламига мансуб хадислардан қуйидаги гаплар айтилган: 18. Қўй боқ. Зеро, у айни баракадур. 22. Бу тилсиз хайвонлар тўғрисида Аллохдан қўрқинглар. Уларни яроқли холда мининглар ва (сўйишга) яроқли қилиб (семиртириб) (сўйиб) енглар. 44. Дехқончилик билан шуғулланинглар. Дехқончилик муборак касбдир. Унга қўриқчиларни кўпайтиринглар. 88. Қайси жойда вабо тарқалганини эшитсанг, у ерга кирманглар. Агар сизлар турган ерга тушса ундан қочиб чиқманглар. 165. Сизларга мисвоқ қилишни (тиш тозалашни) кўп тайинладим. 189. Аллох таолонинг ўзи гўзалдир, гўзалликни яхши кўради.

190. Ҳақ таоло ўзи пок, покликни яхши кўради. Œзи тоза, тозаликни яхши кўради. Œзи олийхимматликни яхши кўради. Œзи очиққўлликни яхши кўради. Эшикларининг олдини покиза тутинглар. 340. Ҳилол қилинглар, (тиш, соқол, панжа ораларига бармоқ тиқиш). 414. Ёмон хайвон бор. Улар хажда хам, ташқарида хам ўлдирилаверади: 1. Илон. 2. Олақарға. 3. Сичқон. 4. Қутирган ит. 5. Калхат. 436. От боқиш кишига хосдир. 1. Бир киши учун савоб. 2. Бошқа биров учун парда. 3. Яна биров учун гунохдир. 445. Дунё ширин ва чиройлидир. Аммо ундан ўз хақини олса, у одамга барака берилади. Аммо қанчадан-қанча нафсига берилган одамлар борки қиёмат куни уларга фақат дўзах олови насиб бўлади. 474. Сафар қилинглар, соғлом бўласизлар ва ризқланасизлар. 486. Сайёхлар-рўзадорлардир. 495. Мисвоқ тутиш (оғиз тозалаш) хар бир касалликка даводир (ўлимдан бошқа). 542. Ҳовли сахналарини тоза тутинглар.

550. Эй Аллохнинг бандалари! Даволанинглар, чунки Аллох таоло бирор касалликни давосиз яратмаган, илло бир касалликнигина давоси йўқдир – бу қариликдир. 551. Œн нарса инсоннинг жисмоний туғма суннати – диндир: 1. Мўйловни қисқартириб турмоқ. 2. Соқол қўймоқ. 3. Мисвоқ (тиш, оғиз тозалаш). 4. Бурунни чайиш. 5. Тирноқларни олмоқ. 6. Кир тўпланувчи бўғин жойлар остини ювмоқ. 7. Қўлтиқ тукин олмоқ. 8. Остки тукларни олмоқ. 9. Мустахабдан кейин лозимга сув сепмоқ. 10. Хатна. 575. Қўй баракадир, туя ахлига иззатдир (эгасига азизликдир). Отнинг пешонасига қиёматгача яхшилик ёзилгандир. Уни боққан яхшилик олади. Қулинг, биродарингдир, унга яхшиилк қил. Агар бирор ишда қийналиб қолганини кўрсанг ёрдам бер. 586. Кишиларга соя берувчи дарахтни кесган боши билан дўзахга ташланади. 732. Қайси бир мусулмон экин экса, ёки бирор дарахт ўтқазса сўнг унинг мевасидан қўш ёки хайвон еса, ейилган нарсанинг хар биридан унга садақа савоби ёзилади. 946. Жони бор нарсани ўқ отишда нишон қилманглар. 487. Йиртқичларнинг гўштлари харомдир.

632. Кўз олдингда отиб тушурганингни егин, қочириб юборганингни (ўлган холда кейин топиб олсанг) қўй, ема! (Овчига айтилган гап). 711. Тирик хайвондан кечиб олинган эт ўлимтик (харом) хисобидадир. 837. Ким сув тошқинини тўхтатса ёки ёнғинни ўчирса, унга шахидлик атри берилади. 913. Олов душмандир, ундан эхтиёт бўлинглар. 957. Шамолни сўкманглар, чунки у Аллохнинг рахматидан. У рахматни хам, азобни хам олиб келади, лекин сизлар Аллохдан унинг яхшилигини сўранглар, ёмонлигидан панох тиланглар. 958. Исломда хайвоннинг бош боласини қурбонлик қилиш билан ирим қилиш йўқдир хамда ражаб ойнинг бошида қурбонлик қилиш хам йўқдир. Бундан ташқари атроф-мухитга зарар келтирувчи кишилар хақида баъзи бир фикрлар хам баён этилган. «Дарахтни кессанг кўр қилур», «Парранда урсин», «Дарахтга кўз олайтирма, ёмон бўлади», «Сувга тупурма, ифлос бўлади», «Ерни топтама, у дунёлигинг қолмайди» каби бир қанча сўзлар айтилган. Ҳадисларда ўсимлик ва хайвонларни мухофаза қилиш, инсониятга зарур бўлган турларнинг миқдорини кўпайтириш хақидаги фикрлар ифода топган. Яшаш мухити тозалиги ва танани тоза озода сақлаш масалаларига махсус ахамият берилган.  Дехқончилик, чорвачилик инсониятнинг касб хусусиятларидандир.

 Мехнаткаш шахслар хурматга сазовордирлар, кимлар агар бойлик орттириш ва нафсни қондиришни яхши кўрса, улар дўзах алангасига дучор бўлади.  Мўминлар агар қўй, от ва туя парвариш қилсалар давлатга хушбахтликка ва хурматга эга бўладилар.  Ҳадисларда айтилишича, тангри гўзал бўлиб, гўзалликни дўст тутади. Саёхат қилсангиз соғ-саломат бўласиз.  Бу ақл заковат хазинасида қуйидаги иборалар мавжуддир: Ҳар ким ўзини табобат қилмоғи лозим, чунки хар бир касалликнинг ўз давоси бор, фақат қариликни даволаб бўлмайди.  Жаннат оналар қадами остидадур. Дунё ширин ва кўркамдир. Тангри сизларни ўтганларнинг ўринбосари қилган, қани сизлар нима қиласизлар! – деб ёзилган муқаддас китобда. Ҳадисга риоя қилиш – бу демак мамлакатимиз экологик вазиятни яхшилаш, ахоли соғлигини мухофаза қилиш ва ирсият хазинасини сақлаб қолиш демакдир. Бизнинг асримизга келиб одамларнинг эътиборсизлиги туфайли сув, хаво, тупроқ ифлосланди ва хозир бутун оламда экология муаммолари, табиат мухофазаси масаласи давримизнинг энг долзарб масалаларидан бири бўлиб қолди. Инсон табиат томонидан бунёд этилган мўъжизалардан бири бўлиб, у биринчи навбатда ер фарзандидир. Шунинг учун ерни, она заминни инсоният онаси деб биладилар. Ер қуёшдан нур олади, унинг хосилдорлиги, тирик ва ўлик табиат қуёшга алоқадордир. Шу сабабли аждодларимиз унга сиғинишган, эътиқод қилишган.

Œсимлик, хайвонлар ва одам хужайраларининг ярмидан кўп қисмини сув ташкил этади, бинобарин сувнинг таркиби ва сифати катта эътиборга лойиқдир. Абу Али ибн Сино фикрича хаво агар соф тоза бўлса одамлар юзлаб йиллар умр кўришлари мумкин. Бизнинг халқимиз асрлар оша хадисларга қараб иш тутган. У миллионлаб одамларнинг тақдирига катта таъсир кўрсатган. Ҳадислар жуда қадими ва муқаддас ислом ёдгорликларидан бўлиб, унда ижтимоий-сиёсий муносабатлар, уруш ва тинчлик муаммолари, никох, оила, тарбия, эътиқод қилиш шартлари, одатлар, ер юзида бахтли хаёт кечириш йўллари инъикос топгандир. Ҳадисларда савобу гунох, халолу, харом, эзгулик ва ёмонлик, адолат ва адолатсизлик, жахолат ва фазилат, охират ва бошқалар акс топгандир. Бизнинг аждодларимиз табиатга нисбатан оқилона муносабатда бўлиб, уни авайлаш керак деб қайд қилиб ўтишган. Бизнинг юртимизда одамларнинг шариат қонунларига, «увол», «гунох», «харом», «куфр», «савоб», «исроф» каби тушунчаларга эътиқодлари туфайли кўпгина хайвонлар нобуд бўлишдан, дарахтлар кесиб ташлашдан, сув ифлосланишдан сақланиб қолинган. Бу кунларда инсоният илмларнинг энг улуғи ақл деган хулосага келди. Дунёда хамма нарса инсоннинг камолотга етиш учун зарурдир. Ахлоқ илми шарафли илмдир. У инсоният яратган эзгу ва энг улуғ маънавиятдир.

Бас шундай экан энди халқимизнинг эзгу ахлоққа эга бўлиш вақти етди, фақат шундагина табиат ўз химоячиларини топади. Бир донишманд қуйидагича ёзади: «Китоб қадрли ва қадрсиз бўлади. Баъзи китоблар чоп қилинмасдан эскиради, яна бири бир неча йиллар машхур бўлиб, баъзилари бутун бир аср маънавий сиймосини муайян этади. Китоблар борки келгуси асрлар ва насллар учун ёзилган бўлиб, шакл жихатдан эскирса, хам мазмун жихатдан хамма вақт янгидир. Чунки бу китобларда шундай масалалар устида бахс қилинадики, оламу одам хаёт экан хамманинг марказида бўлади. Шуниси диққатга сазоворки бизнинг аждодларимиз сон- саноқсиз шох асарлар, дурдоналар яратишган. Улар экология ва табиат мухофазаси муаммоларини хал қилишда қимматбахо хазина хисобланиб, хозиргача одамлар дунёқарашнинг кенгайтиришга ва такомиллаштиришга ёрдам бериб келмоқда.

O'xshashlar

Муҳаммад пайғамбар баркамол инcон ҳақида

Куръони Карим»да табиат мухофазаси хусусида

Олигофренопедагогиканинг умумий масалалари

Захриддин Мухаммад Бобур педагогик ва таълим тарбиявий карашлари

Д.Толлингерованинг таълим масалалари таксиономияси