Muammoli o'qitish texnologiyasi - Pedagogika - Referatlar

Muammoli o'qitish texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

287.5 KB

Ko'chirib olish

Muammoli o'qitish texnologiyasi Reja: 1. Muammoli o'qitish texnologiyasi 2. Tabaqalashtirilgan o'qitish texnologiyasi

Muammoli o'qitish amerikalik faylasuf, psixolog va pedagog Dj. Dyunning nazariy qoidalariga asoslanadi va XX asrning 20-30-yillarida tarqala boshladi. Dj.Dyun o'qitish uchun quyidagilarni asos qilib_belgiladi: i jtimoi y, konstruksiyalash, badiiy ifodalash, ilmiy-tadqiqiy. Bu asoslarni amalga oshirish uchun quyidagilar tavsiya etiladi: so'z, san'at asarlari, texnik qurilmalar, o'yinlar va mehnat. Bugungi kunda, muammoli o'qitish deganda mashg'ulotlarda pedagog tomonidan yaratiladigan muammoli vaziyatlar va ularni yechishga qaratilgan o'quvchilarning faol mustaqil faoliyati tushuniladi. Buning natijasida o'quvchilar kasbiy bilimlarga, ko'nikmalarga, malakalarga ega bo'Iadilar va fikrlash qobiliyatlari rivojlanadi. Muammoli o'qitish, o'qitishning sha xsga yo'na ltirilgan texnologiyalarga taalluqli, chunki bu yerda shaxs subyekt sifatida qaraladi, muammoli vaziyatlaming maqsadi -pedagogik jarayonda o'ziga xos qiziqish uyg'otishdir. Muammoli o'qitish, o'qitishning eng tabiiy samarali usulidir, chunki ilmiy bilimlarmantiqi o'zida muammoli vaziyatlar mantiqini namoyish etadl Muammoli vaziyatlar kiritilib, an'anaviy, bayon etish o'quv materialining eng optimal tarkibi hisoblanadi. Pedagog muammoli vaziyat yaratadi (3.3-rasm), o'quvchini uni yechishga yo'naltiradi, yechimni izlashni tashkil etadi. Muammoli o'qitishni boshqarish, pedagogik mahoratni talab etadi, chunki muammoli vaziyatning paydo bo'lishi individual holat bo'lib, tabaqalashtirilgan va individuallashtirilgan yondashuvni talab etadi.

Konseptual qoidalar Shaxs rivojining qonuniyatlari (ontogenezis) Bilim olish jarayonida hayratlanish va qiziqish xislarini uyg‘otish Bilimlarga paydo bo‘lgan ehtiyojni qondirish natijasi va o‘qitishning faol obyekti sifatida o‘quv materialini o‘zlashtirish Muammoli bayon etish Evristik suhbatlar va o‘yinli «MV» Tadqiqiy va tajriba ishlarida Muammoli topshiriqlar va masalalar yechish Metodik xususiyatlari bo‘yicha «MV»Bilim, ko‘nikma, malakalarga ega bo‘lish Mustaqil faoliyat usullarini o‘zlashtirish Bilim olish va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish Maqsadli yo‘nalishlari Usullardan qat’iy nazar yuzaga keladigan Pedagog tomonidan yuzaga keltiriladigan va yechiladigan Pedagog tomonidan yuzaga keltiriladigan va talabalar tomonidan yechiladigan Muammolar va yechimlar mustaqil ravishda shakllanadigan Muammolik darajasi bo‘yicha «MV» O‘quv mashg‘ulotlarining turi bo‘lib, unda pedagog tomonidan muammoli vaziyatlar yaratiladi va uni yechish uchun talabalarning faol mustaqil faoliyati tashkil etiladi. Qarama-qarshiliklarga olib kelinadi va talabalarning o‘zlariga yechim yo‘llarini izlash taklif etiladi Amaliy faoliyat bilan qarama-qarshiliklar yuzaga keladi Ishtirokchilarga, hodisaga turli xil holatlardan baho berish taklif etiladi Muammoli nazariy va amaliy topshiriqlar aniqlanadi. Taqqoslash, umumlashtirish va xulosalar chiqarishga undaydi. Aniq savollar qo‘yiladi (umumlashtirish, aniqlashtirish uchun) Ilk ma’lumotlari kam, ortiq yoki xato bo‘lgan muammoli masalalar qo‘yiladi. Aynan bir masala bo‘yicha, turli xil qarashlar bayon etiladi Muammoli o‘qitish Muammoli vaziyatlar (MV) Ta’rifi «MV» yaratishning uslubiy yo‘llari Мазмуни хусусиятлари

3.3-r а sm. Mu а mm о li o’qitishning t ех n о l о gik s хе m а si BKM–bilim, ko’nikma, malaka AFU – aqliy faoliyat usullari P E D A G O G 1 Pedagogik muammoli vaziyat 2 Yordam 3 Axborot Psixologik muammoli vaziyat Муаммо (номаълумни ҳис этиш) Muammoni yechish излаш T A L A B AYA A n F g U i r i B v K o M j iPedagog faoliyati Talaba faoliyati таҳлил

Muammoli o'qitish, ijodiy jarayondan nostandart ilmiy-o'quv masalalami nostandart usullar bilan yechishni taqozo etadi. Talabalarga mashq uchun beriladigan masalalar, olingan bilimlarni mustahkamlash va malakalar hosil qilish uchun xizmat qilsa, muammoli masalalar esa faqat yangi yechimlar izlashga qaratiladi. O'quv materialini muammoli taqdim etilishining mohiyati shundaki, unda o'qituvchi bilimlarni tayyor holda taqdim etmasdan, o'quvchilar oldiga muammoli masalalar qo'yadi, ularni yechimining yo'llari va vositalarini izlashga undaydi. Muammo, yangi bilimlar va harakat usullar sari, o'zi yo'lga boshlaydi. Shuni qat'iyatlik bilan ta'kidlash lozimki, bu yerda yangi bilimlar ma'lumot uchun emas, balki muammo yoki muammolarni yechimi uchun beriladi. An'anaviy pedagogik usuldagi - bilimlardan muammoga qarab - o'quvchilar mustaqil ilmiy izlanish ko'nikma va malakalarini hosil qila olmaydi, chunki ularga o'zlashtirish uchun tayyor natijalar taqdim etiladi. Muammoning yechimi ijodiy fikrlashni taqozo etadi. O'zlashtirilgan bilimlar shablonlarini takrorlash bilan bog'liq bo'lgan reproduktiv psixik jarayonlar, muammoli vaziyatlarda hech qanday samara bermaydi. Agar inson muntazam tayyor bilim va ko'nikmalarni o'zlashtirishga o'rgatilgan bo'lsa, uning tabiiy ijodiy qobiliyatini so'ndirish ham mumkin; u mustaqil fikrlashni «esdan chiqaradi» Fikrlash jarayoni muammoli masalalani yechishda a'lo darajada namoyon bo'ladi va rivojlanadi. Muammoli o'qitishda kechadigan jarayonlarning psixologik mexanizmi quyidagicha boladi: inson ziddiyatli, yangi, noma'lum muammoga (muammo - murakkab nazariy yoki amaliy masala bo'lib, yashirin ziddiyatlarni qamrab oladi, uning yechimi turli, hatto muqobil vaziyatlarni talab etadi) duch keladi, unda hayratlanish, ajablanish holati paydo bo'ladi, «gap nimada?» degan savol tug'iladi. O'quvchi noma'lum yechimni topish uchun mustaqil yoki o'qituvchi yordamida izlanadi. Muammoni jamoaviy hal etishda paydo bo'luvchi, subyekt- obyekt-subyekt munosabatlari ijodiy fikrlashni faollashtirishga olib keladi.

Muammoli o'qitishning asosiy belgisi, bu ilmiy, o'quv yoki barcha faoliyat turlarida paydo bo'ladigan zarariy obyektiv qarama-qarshiliklar aksi hisoblanadi. Bu esa barcha sohalarning harakatlantiravchi va rivojlantimvchi manbaidir. Shu sababli muammoli o'qitishni rivojlantimvchi deb atash mumkin, zero uning maqsadi - bilimlarni, farazlarni shakllantirish, ularni ishlab chiqish va yechishdan iboratdir. Muammoli o'qitishda fikrlash jarayoni faqat muammoli vaziyatni yechish maqsadida joriy etiladi, u nostandart masalalarni yechish uchun zarur bo'lgan fikrlashni shakllantiradi. Muammoli o'qitish samaradorligining to'rtta bosh sharti mavjud: • muammo mazmuniga qarab yetarli qiziqish uyg'otishni ta'minlash; • muammo yechimidagi har bir bosqichda paydo bo'ladigan ishlarni bajara olish mumkinligini ta'minlash (ma'lum va noma'lumlar nisbatining maqbulligi); • muammo yechimida olinadigan axborotni o'quvchilar uchun muhimligi; • pedagog va o'quvchi orasidagi munosabat xayrixohlik ruhida kechishi, ya'ni o'quvchilar tomonidan bildirilgan barcha fikr va farazlar e'tibor va rag'batsiz qolmasligi zarur; • Muammoli o'qitishning bosh psixologik-pedagogik maqsadlari quyidagilardan iborat: • talabaning fikrlash doirasini va qobiliyatlarini o'stirish, ijodiy ko'nikmalarini rivojlantirish; • muammoni mustaqil yechishda va faol izlanish davrida olingan bilim va ko'nikmalarni talabalar tomonidan o'zlashtirilishi, buning natijasida ushbu bilim va ko'nikmalar an'anaviy o'qitishdagidan ko'ra ancha mustahkam bo'ladi; • nostandart muammolarni ko'ra oluvchi, qo'ya oluvchi va yecha oluvchi o'quvchining faol ijodiy shaxsini tarbiyalash; • kasbiy muammoli fikrlashni rivojlantirish - har bir aniq faoliyatda o'zining xususiyatlariga ega. Har qanday o'quv material! ham muammoli bayon etishga mos kelavermaydi. O'quvchilarga fan tarixini o'rgatishda muammoli vaziyatlarni yaratish oson. Farazlar, yechimlar fandagi yangi ma'lumotlar takroriy bosqichidagi an'anaviy tasavvurlaming inqirozi, muammoga yangicha

yondashuvlarni izlash va hokazolar muammoli bayou etish uchun mos keluvchi mavzular hisoblanadi. Kashfiyotlar tarixi orqali izlanish mantiqini egallash - muammoli fikrlashni shakllantirishning asosiy istiqbolli yo'llardan biridir. O'qitishning an'anaviy usulidan muammoliga o'tish muvaffaqiyati, quyidagi ikki omil bilan belgilanadigan «muammolik darajasi»ga bog'liq bo'ladi: muammoning murakkablik darajasi - mazkur muammo doirasida talaba uchun ma'lum va noma'lumlar nisbatiga ko'ra aniqlanadi; muammo yechimida o'quvchilar ijodiy ishtirokining ham jamoaviy ham shaxsiy hissalari hisobga olinadi. Muammoli o'qitishning uchta asosiy shakli mavjud: o'quv materialini muammoli bayon etish - ma'ruzaviy mashg'ulotlarda monolog tarzda, seminar mashg'ulotlarida esa dialog tarzda olib boriladi. O'qituvchi ma'ruza paytida o'quv materialini bayon etayotganida muammoli masalalar tuzadi va ularni o'zi yechadi, o'quvchilar esa yechimlarni izlash jarayoniga faqat xayolan qo'shiladilar. Masalan, «O'simliklar hayoti haqida» mavzusidagi ma'ruzaning boshida «Nega ildiz va tana qarama-qarshi tomonlarga o'sadi?» degan muammo qo'yiladi, ammo ma'ruzachi tayyor javobni bermaydi, u fanning bu haqiqatga qanday yetib kelgani, bu hodisa sabablari haqidagi farazlami tekshirish bo'yicha o'tkazilgan tajriblar haqida hikoya qiladi. qisman izlanish faoliyati tajribalar laboratoriya ishlarini bajarishda muammoli seminarlar, evristik suhbatlar davomida namoyon bo'ladi. O'qituvchi muammoli savollar tizimini tuzadi, bu savollarga javoblar olingan bilimlar bazasiga tayanadi, ammo ular oldingi bilimlarda mavjud emas, ya'ni savollar talabalarga intellektual qiyinchiliklar tug'diradi va maqsadga yo'naltirilgan ijodiy izlanishga undaydi. O'qituvchi imkoni boricha «boshqacha javoblar» yo'naltiravchi savollami tayyorlab qo'yishi lozim, u o'quvchilar javoblariga tayanib, yakuniy xulosa qiladi. Qisman izlanish usuli, 3 va 4-darajali mahsuldorlik faoliyatini (foydalanish, ijod) va bilimlarni 3 va 4-darajasini bilim- ko'nikma, bilim-transformatsiya (qayta shakllanish) ta'minlaydi. An'anaviy tushuntirish va reproduktiv o'qitishga esa, bilim-tanishi va bilim-nusxa shakllanadi, xolos.

mustaqil tadqiqot faoliyatida talabalar mustaqil ravishda muammoni ifoda etadilar va uni yechadilar {kurs yoki bitiruv ishlarida, ilmiy tadqiqot ishlarida) va o'qituvchi nazorati bilan yakunlanadi, bu esa 4-darajali mahsuldorlik faoliyatini (ijod) va 4-darajali eng samarali, mustahkam bilimni (bilim-qayta shakllanish) egallashni ta'minlaydi. Tabaqalashtirilgan o'qitish texnologiyasi Tabaqalashtirilgan o'qitish o'quv jarayonining tashkil etishni bu shakli umumiy didaktika tizimiga asoslangan bo'lib, maxsus tashkil ettirilgan talabalaming gomogen guruhlarida, o'quv jarayonini maxsuslashtirishni ta'minlaydi (3.5-rasm, 3.6-rasm), O'qitishni tabaqalash bu tushuncha o'qitish jarayonini o'zi bilan bog'liq) - uslubiy, psixologik-pedagogik va tashkiliy-boshqaruv tadbirlar majmuasi asosida tuzilgan turli xildagi gomogen gurahlarda o'qitish uchun turli xil shart- sharoitlarni yaratish demakdir. Oliy, o'rta maxsus va kasb-hunar ta'lim tizimida gomogen guruhlar, talabalaming individual-psixologik xususiyatlari, avvalo aqliy rivojlanish darajasi asosida tuziladi.

III. O‘qitish usullari O‘quv rejasiga asosan Qo‘shimcha o‘qitish Individual o‘qitish Turli darajadagi parallel guruhlar I.A II.BIII.C Guruhlar ichidagi (fanlar ichidagi) tabaqalashtirish I.A II.BIII.CO‘quv jarayoni tashkiliyotining bu shakli talabalarning maxsus shakllantirilgan gomogen guruhlarida o‘qitish jarayonining ixtisoslashishini ta’minlaydi Talabalarni gomogen guruhlarda ularning qobiliyati darajasida o‘qitish O‘qitishni talabalarning turli guruhlari qobiliyatiga moslashtirish Individual psixologik xususiyatlariga ko‘ra tabaqalashtirish . Aqliy rivojlanish darajasiga ko‘ra Maqsadli yunalishlari Konseptual qoidalar Talabalarning o‘qitilish darajasini tanlash huquqini tan olish: Ta’kidlash emas, qiziqtirish: Talaba o‘qishdagi yutuqlarini his etishi lozim. Qancha xohlasang, o‘shancha ol, keraklisidan kam bo‘lmasin Turli darajadagi gomogen guruhlarda o‘qishga qiziqish ta’minlanadiFarqlovchi xususiyatlari Tabaqalashtirilgan o‘qitish Ta’rifi I. Gomogen guruhlarni tashkil etish usullari II. Fanlar o‘quv dasturlarini tabaqalashtirish АBilimlarni unumsiz darajasini ta’minlash ВBilimlarni unumli darajasini ta’minlash СBilimlarni ijodiy darajasini ta’minlash

3.6-rasm. Tabaqalashtirilgan o'qitishning texnologik sxemasiTalabalarning aqliy rivojlanish darajasi. O‘qishga moyilligi, savodxonlik darajasini o‘rnatish Qabul qilingan texnologiy alar, qoidalar, tamoyillar asosida o‘qitish Teskari aloqani ta’minlash (diagnosti k testlar o‘tkazish) O‘quv maqsadl ariga erishilga nligini baholas h Turli darajadagi gomogen guruhlar uchun o‘qitish usullarini belgilash Turli darajadagi gomogen guruhlarni tuzish Turli darajadagi makroguruhlarni tuzish Fanlarning o‘quv dasturlarini tabaqalashtirish Gomogen guruhlar bo‘yicha o‘quv maqsadlariga tuzatishlar kiritish Gomogen guruhlar uchun didaktik materiallar tayyorlash I. Bosqich. O‘quv jarayonini loyihalash II. Bosqich. O‘qitish jarayonini amalga oshirish III. Bosqich. Baholash

Umumta'lim maktablarida, akademik litseylarda va kasb-hunar kollejlarida talabalaming aqliy rivojianish darajasi bo'yicha tabaqalashning ijobiy tomonlari bilan bir qatorda salbiy tomonlari ham mavjud bo'ladi. Oliy maktab uchun esa bu o'qitish tizimiga hech qanday shak-shubha yo'q. Hozirgi paytda oliy o'quv yurtlariga kiravchilaming bilimlarni o'zlashtirish darajasi 100 % dan 25 % gacha tashkil etadi. Bunday sharoitda davlat ta'lim standartlari talabiga mos oliy malakali kadrlar tayyorlash maqsadida o'qitishni tabaqalashtirish davr taqozosidir.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati: 1. Ochilov M. Yangi pedagogik texnologiyalar. - Qarshi.: Nasaf, 2000. 1. Tolipov O'., Usmonboyeva M. Pedagogik texnologiyalaming tadbiqiy asoslari. - Т .: 2005. 2. Avliyakulov N. X., Musayeva N. N. Pedagogik texnologiya. Oliy o'quv yurtlari uchun darslik. 3. Azizxodjayeva N.N. Pedagogicheskiye texnologii i pedagogicheskoye masterstvo. -Tashkent: Moliya, 2002. 2. Azizxodjayeva N.N. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat - Т .: Fan, 2006.

O'xshashlar

Oliy maktabdagi muammoli o'qitish texnologiyasi

Individuallashtirilgan o'qitish texnologiyasi

Muammoli ta’lim

Muammoli o’qitish tеxnologiyasi

Zamonaviy o'qitish texnologiyalari