Mexnat va kasb tarbiyasi. Mexnat etikasi va estetikasi. Jismoniy tarbiya - Pedagogika - Referatlar

Mexnat va kasb tarbiyasi. Mexnat etikasi va estetikasi. Jismoniy tarbiya

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

57.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1 . Barkamol avlodni tarbiyalashda mexnat va mexnat tarbiyasining o`rni va zaruriyati. 2. Mexnat tarbiyasining mazmuni va moxiyati. 3. Uzluksiz ta`limning kasbiy yo`nalishlari.

www.arxiv.uz Har tomonlama yetuk, barkamol avlodni yetishtirishda mexnat tarbiyasining roli va o`rni bekiyos kattadir. Insonning kundalik turmush tarzi mexnat va faoliyat bilan boglikdir. Shu sababli, mexnat butun moddiy va ma`naviy boyliklarning ijtimoiy tarakkiyotning negizidir. Mexnat tarbiyasi shaxsni har tomonlama rivojlantirishning ajralmas kismidir. Shuningdek, bolaning har tomonlama shakllanish vositasi, uning shaxs sifatida ulgayish omili hamdir. Muntazam kilingan mexnat jarayonidagina bola o`z aklini irodasini, hissiyotini, harakterini rivojlantirishi, shaxs sifatida shakllanishi mumkin. Farzandlarimiz mustakil O`zbekistonimizning bo`lgusi kuruvchilaridir. Shu sababli kadrlar tayyorlash milliy dasturi va boshka hujjatlarda ularni mexnatga kay darajada tayyorlashga aloxida e`tibor berilmokda. Shunday ekan, mexnat farzandlarimiz uchun ham zarurat, ham burch bo`lishi, buning uchun uyda ham, o`kuv yurtlarida ham mexnat kilish uchun sharoitlar yaratilishi lozim. Agar bola kichikligidan mexnat kilishga o`rgatilsa, o`yindan mexnat kilishga xech bir kiyinchiliklarsiz o`tadi. Bu jarayonda kattalarning ibrati muxim rol o`ynaydi. Farzandlarimiz kichik yoshdan boshlab maishiy mexnat, akliy mexnat, jismoniy mexnat va ijtimoiy mexnatda ishtirok etadi. Mexnat tarbiyasida yutuklarga erishishda yoshlarni mexnatga ham ruxan, ham amaliy jixatdan tayyorlash lozim. Shuning uchun ularning yoshi va imkoniyatlariga mos mexnat turlarini bajarishga jalb kilmok lozim. Mexnatga psixologik, axlokiy va amaliy tayyorlash jarayonida o`kuvchida mexnatsevarlik, intizomlilik, shijoatkorlik kabi axlokiy irodaviy xususiyatlar tarbiyalanib boradi, o`kuvchilarda jamoatchilik bilan birga mexnat kilish ko`nikmalarini hosil kilish lozim. Chunki inson butun xayoti davomida ko`pchilik bilan mexnat kiladi. Bu jarayonda o`kuvchida mexnat kilish madaniyatini o`stirmok darkor. Yoshlar mexnati dastlab oilada, keyin esa o`kuv yurtlarida amalga oshiriladi. Bu jarayonda ayniksa akademik litsey kasb-xunar kollejlarini o`rni va ahamiyati bekiyos kattadir.

www.arxiv.uz Ta`lim to`grisidagi konunning 13 - moddasida ta`kidlanganidek, “kasb- xunar kollej o`kuvchilarning kasb-xunarga moyilligi, maxorati va malakasini chukur rivojlantirishni tanlangan kasblar bo`yicha bir yoki bir necha ixtisos olishini ta`minlaydigan uch yillik o`rta kasb -xunar o`kuv yurtidir.” Yoshlar mexnatining mazmuni mamlakat oldida turgan ijtimoiy, siyosiy va iktisodiy vazifalar, viloyat va tumanlardagi kadrlarga bo`lgan ehtiyoj, o`kuv yurtlarining ichki imkoniyatlari va talablari asosida belgilanadi. Avvalo, ta`lim jarayonida mexnat haqida dastlabki bilim va tasavvurlarga ega bo`ladilar, o`kish ham mexnat ekanligini tushunib oladilar. O`kuv rejasiga kiritilgan mexnat darslarida esa, mexnat kilish malakalarini egallaydilar. Bu jarayonda o`z mexnatlarining natijasini ko`rib zavklanadilar va yanada yaxshirok mexnat kilishga harakat kiladilar. Mexnat kilish jarayonida, sinfdan va maktabdan tashkari mexnat, o`z- o`ziga xizmat kilish mexnati ijtimoiy foydali mexnat turida faol ishtirok etadilar va chinikadilar. Pedagogika fani mexnat tarbiyasini tashkil kilishda bir nechta talablar ko`yadi: Jumladan, mexnatning ijtimoiy axlokiy ahamiyatiga aloxida e`tibor berish, mexnat o`kuvchining yoshi, xayot tajribasi va imkoniyatlariga mos bo`lishi, ularning mexnat faoliyatlari ijodiy harakatda bo`lishi, o`z vaktida turli kasblar haqida ma`lumotlar berib borilishi, mexnat axllari bilan doimo suxbat va uchrashuvlar tashkil kilish kabilar. Yukoridagi fikrlar kuyidagicha ilmiy-amaliy fikr va muloxazalarni keltirib chikaradi. Mexnat inson xayotining zaruriy shartidir. U inson uchun fakat material, ijtimoiy zaruriyat emas, balki ma`naviy-ruxiy ehtiyoj hamdir. Inson bolasining yoshligidan mexnatga ehtiyojiy xavasi genetik fiziologik asosga ega. Bolalarda bir yoshdan boshlab keng ijodiy faoliyat shakllanadi. Shu keng faoliyat jarayonida bolalarning kizikishi, imkoniyat, kobiliyat va layokatli ko`rinishlarini topa bilish lozim. Yoshlikdan faoliyatga ijobiy munosabatga o`rgatish lozim. Mexnat tarbiyasi fan asoslarini o`rganish jarayonida o`kuvchilarning olgan bilimlarining anik

www.arxiv.uz maksadga yo`nalganligini, ishlab chikarish jarayonining ilmiy asoslarini, bilim va kasbiy kizikishlarini ko`zda tutadi. O`kuvchi butun o`kuv davrida mexnat bilan yaralgan boyliklar bilan tanishadi, bular fakat erkin mexnat kila olganlaridagina yuzaga kelishini tushunadi, o`kuvchi mexnatini ilmiy tashkil kilishning birinchi darsini o`kuv jarayonida oladi. Mexnat tarbiyasi oilada goyat ko`lamdor xolda amalga oshiriladi. Oila boshliklari va bolalarning birgalikdagi mexnatini tashkil kilish nixoyatda katta imkoniyatlarga ega. Kasb tanlash jiddiy va mas`uliyatli ishdir, o`z xayot yo`llarini jiddiy sur`atda belgilab borish jiddiy masala. Buning uchun maktablardagi politexnika sistemasida to`garaklar muxim o`rin tutadi, fan to`garaklarida bolalar politexnik saviya, bilimlarini kengaytiradi, kasb tanlashga tayyorlanishadi. Maktabda yukori sinf o`kuvchilari uchun “ishlab chikarish asoslari: kasb tanlash” kursi o`kitiladi. Kasbga yo`naltirish umumiy o`kuv tarbiya jarayonida amalga oshirilishi kerak, o`kuvchilarni kasbga yo`naltirishda ota-onalar ham manfaatdor. Shuning uchun ham o`kuvchilarning ota-onalari bilan aloka bo`lishi lozim. Mexnat tarbiyasi iktisodiy tarbiya bilan chambarchas boglikdir. Bozor munosabatlari sharoiti yoshlarda iktisodiy tafakkurni tarbiyalash ayniksa muxim. Zero, bu to`grida gamxo`rlik ko`rsatilmokda, pedogoglarimiz tadkikotlar olib bormokda. Iktisodiy tarbiya o`kuvchilarda tejamkorlik, ishbilarmonlik, iktisodiy tashabbuskorlik, mexnatsevarlik, iktisoiy hisob-kitob va ayni shu kabilar haqida fikrlay olish kabi kobiliyatni kamol toptirishdir. Jismoniy tarbiyaning maksadi – o`kuvchilar tanasidagi barcha a`zolarni soglom o`sishini ta`minlash barobarida ularni akliy va jismoniy mexnatga, shuningdek, Vatan mudofaasiga tayyorlash yotadi. Abdulla Avloniyning fikricha, soglom fikr, yaxshi axlok va ilm-ma`rifatga ega bo`lmok uchun badanni tarbiya kilish zarurdir. Jismoniy tarbiya kishilarga katta ta`sir ko`rsatib, salomatligini mustaxkamlaydi, ishlash kobiliyatini oshiradi, uzok umr ko`rishga yordam beradi.

www.arxiv.uz Sport – har kanday yoshda ham kaddi-komatni tarbiya kilish, kuch-kuvvatni saklab turishning vositasi hisoblanadi. Fan va texnika tarakkiyoti mutaxassislikka nisbatan yuksak talablar ko`ymokda. Bu xol o`kuvchilarni mexnatga tayyorlash, unga o`rgatish yo`l va vositalarini takomillashtirishni takazo kilmokda. Inson faoliyatining asosiy turi mexnat, atrof-muxitni o`zlashtirish, bunyod kilish orkali ham ijtimoiy, ham shaxsiy ehtiyojlarini kondiradi. Shuning uchun mexnatga murakkab ijtimoiy xodisalar sifatida karaladi. Mexnat faoliyati o`kish jarayonini ham o`z ichiga oladi. Shu jarayonda avlodlar to`plagan bilimlarni ko`nikma va malakalarni egallash yordamida mexnat faoliyatiga tayyorlanadilar. O`zbekiston Respublikasi xalk ta`limi Milliy konsepsiyasi materiallarida, umumiy ta`lim va xunar maktabini islox kilishning asosiy yo`nalishlarida ham katta e`tibor berildi. Mustakillik milliy kadrlar tayyorlash ko`lami va sifatini oshirishni takozo kilmokda. Yirik korxonalarda milliy kadrlarning kamligi yetuk mutaxassislarning migratsiyasi ushbu muammoga davlat nuktai nazaridan jiddiy yondashishni talab etmokda. Mexnat faoliyati motivlari ehtiyojlari turiga karab tabiiy va ma`naviy turlarga ajratiladi. Shu motivlarga kizikish ham kiradi, hamda shaxs dikkatini mexnat ob`ektlariga yo`naltirishni egallashga karatilgan bilish faoliyati karor topadi. Kasbga nisbatan kizikishni vujudga keltirish o`kituvchining pedagogik faoliyati bilan bevosita boglikdir. Mexnat ta`limini turmush bilan boglash, uygunlashtirish, o`kuvchilarning individual-tipologik, yosh davrlari xususiyatlari, texnik kobiliyatlari, intellektual darajalari va imkoniyatlarini hisobga olish ijobiy samara beradi. Chunki har bir kasb-xunar shaxsdan ifodaviy zo`r berishni, akliy jiddiylikni, chidam va sabr-tokatni talab kiladi. Barcha kiyinchilik va sinovlarga bardosh bera oladigan yigit-kizlargina mazkur tanlangan kasbga nisbatan yarogli deb topiladi. Mexnat ta`limi esa xuddi ana shuning amaliy tomonini o`zida aks ettirish imkoniyatiga ega. Ta`limni okilona, optimal yo`l bilan tashkil kilish va olib borish turli yoshdagi maktab o`kuvchilarida mexnatga ongli munosabatni tarkib toptirib, kasb-xunarga nisbatan kizikish hissini uygotadi.

www.arxiv.uz Barkamol avlodni jismoniy barkamolsiz tasavvur kilib bo`lmaydi, bu tarbiyaning bosh maksadi jismonan chinikkan, mard va sabotli, kat`iyatli va vatanparvarlarni kamol toptirishdir. Prezidentimiz I.A. Karimov tomonidan 2000 yilni “Soglom avlod” yili deb e`lon kilinishi bu tarbiyaga e`tiborni yanada kuchaytirdi. Prezidentimiz: “Farzandlari soglom yurt kudratli bo`ladi, kudratli yurtning farzandlari soglom bo`ladi”, deb ta`kidlaydi. Yurtboshimiz fikrini davom ettirar ekan, eng avvalo har bir odam o`z sogligi haqida kaygurishi, har bir oila o`zidan soglom nasl, soglom zurriyot koldirishni o`ylashi zarur. Agar farzand soglom, okil, iymon-e`tikodli bo`lsa, ota-onasiga fakat raxmat keltiradi. El-yurt nazaridan xech kachon chetda kolmaydi deb uktiradi. Jismoniy barkamollik tarbiya tizimida muxim o`rinni egallaydi va boshka tarbiyalar bilan birga amalga oshiriladi. Jismoniy tarbiya o`z oldiga kator vazifalarini ko`yadi. Jumladan, organizmni chiniktirish, soglikni mustaxkamlash va rivojlantirish, bolalarda yangi jismoniy harakat turlarini hosil kilish va kurollantirish, bolaning yoshiga, jinsiga chinikkanlik darajasiga mos keladigan jismoniy harakat sifatlarini rivojlantirish va o`z sogligiga ongli munosabatda bo`lishni tarbiyalashdan iborat. Bu vazifalarni xal kilishda jismoniy tarbiya akliy, estetik va mexnat tarbiyalari bilan hamkorlik kiladi. Insonning soglom va barkamol o`sishi turli omil va vositalarga boglik. Avvalo nasl toza, soglom bo`lishi kerak, shu sababli Prezidentimiz soglom ota-onadan albatta soglom farzand tugilishini aloxida ta`kidlaydi. Kolaversa, yashash jarayonida sanitariya- gigiyena omillariga amal kilishi, tabiatdagi soglomlashtiruvchi omillar, ya`ni kuyosh, xavo va suv ta`siridan o`rinli foydalanish va jismoniy mashklardan foydalanishni takozo kiladi. Yosh avlodni jismonan chiniktirishda o`kuv yurtlari rejasi bo`yicha o`tiladigan jismoniy tarbiya darslarining roli va ahamiyati bekiyos kattadir. Bu darslar mutaxassis o`kituvchilar tomonidan o`kuv yurti dasturlari bo`yicha olib boriladi va tibbiyot xodimlari nazoratida bo`ladi. Jismoniy tarbiya oldidagi vazifalarni xal etishda ertalabki gimnastik mashgulotlar, fikultminutlar,

www.arxiv.uz fizkultura bayramlari, salomatlik kunlari munosabati bilan uyushtiriladi. Bularga ota-onalar ham taklif kilinadi.

www.arxiv.uz ADABIYOTLAR: 1. Karimov I.A. Istiklol va ma`naviyat. T.O`zbekiston, 1994. 2. Karimov I.A. Soglom avlod xalkimiz kelajagi. T. 1999. 3. Ta`lim to`grisidagi konun. T.1997. 4. Munavvarov A.K. Pedagogika. T. O`qituvchi. 1996. 5. Gaybullayev N.R. Ta`lim-tarbiyaning amaliy yo`nalishi. T. O`kituvchi. 1986. 6. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Mexnat darslarida tadqiqot metodlari.

Axloqiy tarbiya. Mehnat tarbiyasi va kasb tanlash

«Kadrlar taerlashning milliy dasturi tugrisida»gi va «Ta`lim tugrisida»gi konunlarda mexnat va kasb.

Mexnat ta`limi darslarini uziga xos xususiyatlari

Ekologik tarbiya. Iqtisodiy tarbiya. Mehnat tarbiyasi