Мактабгача таълим муассасаларида машғулотларда Монтессори усулларидан фойдаланиш - Pedagogika - Referatlar

Мактабгача таълим муассасаларида машғулотларда Монтессори усулларидан фойдаланиш

Yuklangan vaqt:

12.08.2021

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

60.1298828125 KB

Ko'chirib olish

Мавзу: Мактабгача таълим муассасаларида машғулотларда Монтессори усулларидан фойдаланиш • 1.Мария Монтессори методикасининг таърифи, моҳияти ва таркибий қисмлари “Ақлий ҳужум”, “Кичик маъруза” • 2 Мария Монтессори таълим тизимининг а с осий ва қ ўшимча фаолият бурчаклари. “Кластер методи” . • 3 Мария Монтессори методикасида кўргазмалиликнинг ўрни. “Резюме технологияси”. • 4 Мария Монтессори методикасига оид ўйин ўйинчоқлар тайёрлаш Кичик гуруҳларда ишлаш 1

Кириш Долзарблиги: Maktabgacha ta’lim muassasasi bolalar uchun quvonch, shodlik taraqatuvchi maskan bo’lishi lozim. Kichkintoylar bu yerga hatto dam olish kunlari ham kelishga intilishi lozim. M.Montessori pedagogikasi asosida yaratilgan muhit bunga misol bo’la oladi. Yaxshi yaratilgan bunday psixologik muhitda bola o’zini o’z uyidek tutadi., mustaqillik va barcha muammolardan holi bo’ladi. Muassasada jazoga yo’l qo’yish mumkin emas. .Bu yerda asosiy narsa- bu bolalarning o’z yutuqlaridir. MTMda bolalar yaratilgan qulaylik natijasida bolalar sog’lom faoliyat yuritadilar. Imkon qadar har bir guruhda M.Montessori pedagogikasi asosida bolalar uchun ijodiy rivojlantiruvchi muhit yaratilishi lozim. Bunday muhitda kundalik ish faoliyati davomida bolalar o’zlarini erkin tutishlari, bir-biriga nisbatan hurmat, muhabbat, o’zaro yordam berish kabi insonparvarlik tuyg’ularini shakllantiruvchi fikrlar vositasida hayotiy faollikka erishadilar va o’z qiziqishlari asosida taraqqiy etib boradilar. Ish faoliyati davomida turli tajribadan o’tkazilgan mualliflik uslublarini va texnologiyalarni qo’llash mumkin. Bolalarni taraqqiy etishiga yordam beradigan, ularni o’ylashga, ijod qilishga yordam beradigan barcha noyob narsalardan foydalaniladi. Rahbarlarning asosiy vazifasi-bolalar uchun qulay sharoit yaratib berishdir. Guruhlarda turli yoshdagi bolalar bolalar tarbiyalanishadi. Bu bolalarning imkoniyatlari turlicha, mijozlari turlicha, ularning orasida «alohida bolalar» ham bo’lishi mumkin. Kattalar va bolalar o’rtasidagi o’zaro munosabatlar oiladagi munosabatlarga o’xshashi: kattalar kichiklarga yordam berishi, tajriba almashishi, kichiklar kattalardan o’rganishi lozim. Nima bilan shug’ullanishni esa muhitning o’zi yordam beradi. Bu muhit 2

bolalarda u yoki bu mustaqil faoliyat bilan shug’ullanishni, turli-tuman ta’limiy o’yinlar va M.Montessori jihozlarini tanlash imkoniyatini yaratadi. Bola o’zini o’rab turgan atrof- olamni tahlil qiladi va uning atrofida ularni o’rganish uchun: munchoqlar, bankachalar, jadvallar, xumchalar va patnislar kabi turli tuman narsalardan foydalanadi. Har bir bola erkin holda ko’ngli xohlagan narsalarni tanlashi, ular bilan xohlaganicha ishlashi mumkin. M.Montessori uslubiga ko’ra ijodiy rivojlantiruvchi muhit: maxsus jihozlangan xona, shakllangan bolalar guruhi, rivojlantiruvchi jihozlar, malakali tarbiyachidan iborat. Har bir burchak-mini- muhitni jihozlashda uning har bir mayda- chuydasi ham o’ylab chiqilishi va u bolaning har taraflama taraqqiy etishiga ta’sir ko’rsatishi lozim. Болалар учун ўйинлар ихтиро қилиш ишига итальян педагоги Мария Монтессори катта хисса қўшган. XX аср бошида унинг методикаси бўйича ишлаган Италия ва Франциядаги мактабларда хам у томонидан ишлаб чиқилган ўнлаб ўйинлардан фойдаланилган. Монтессори 5-10 ёшли болаларда н иборат 30-50 кишилик катта гурухларда ишлаган . Педагогнинг роли болаларнинг маш ғуллигига эътибор беришдан иборат бўлган. Шунингдек , оғзаки изоҳдан жуда кам фойдаланилган. Ўша пайтда ўйлаб топилган ўйинлардан хозир ҳам фойдаланиш мумкин. Лекин улардаги усул, услублар бироз ўзгартирилган, чунки бу ўйинларни оилага мослаштирганмиз. Б ола педагог билан эмас балки, ота–онаси, бувиси билан уй шароитида ўйнашга мослаштирилган. Монтессори ўйинларидаги харакатлар ва усуллар жуда кўп вақт олдин деярли 100 йилдан аввал ўйлаб топилган. Табиийки, уларнинг ҳаммаси ҳам хозирги болаларга тўғри келмайди. Монтессори мактабида тарбияланувчиларнинг кўпчилиги ақлий ривожланиши суст, ижтимоий мослашувда қийналадиган болалар бўлишган. 3

Хозирги замон болалари учун ўйин материали, жихозларини ўзгартириб бериш керак • Мақсади. Тарбиячиларнинг мактабгача таълим муассасаларида М.Монтессори методикаси буйича ишни самарали ва кизикарли ташкил этиш, интерфаол усуллардан фойдалана олиш борасида билим,куникма ва малакаларини такомиллаштириш. Вазифаси. Тарбиячиларнинг мактабгача ёшдаги болаларга Мария Монтессори методикаси буйича олиб бориладиган ишлар туғрисидаги билимларини янада кенгайтириш. • - Тарбиячиларга – болаларни мустакил бажаришига ёрдам бериш усулларини ургатиш, уларга барча зарур шароитларни яратиш ва машғулотлар жараенида болаларда ижодкорликни шакллантириш буйича малакаларини такомиллаштириш. • Таълим жараёнида диққат марказида бола туриши керак. • Мария Монтессори ўз методикасида болани табиий шароитлардаги кузатувларига асосланган. • Сўнгра доктор Монтессори боланинг мустақил ривожланиши учун табиий махсус шароитлар яратди. У таълимда педагогнинг ўрнини ўзгача талқин этган. Унинг фаолияти таълим бериш эмас, йўналтиришдан иборат бўлиши лозимлигини уқтирган. Шунинг учун “ўқитувчи” сўзи ўрнига “раҳбар”иборасини қўллаган. • Мария Монтессори бола қандай бўлса шундайлигича қабул қилишга харакат қилган. Монтессори методи болага билиш , ўрганиш фаолиятини осон ў злаштириш га ёрдам беради. Билимни фаолият орқали мустақил олишга ўргатади. • о Монтессори методикасига асосан бола ўзига ёққан, ўзига қизиқарли бўлган машғулотни танлаш эркинлигига эга бўлади. Ўз–билим малакалаларини такомиллаштира бориб, болада мустақиллик ва ўзига ишонч ҳам ривожланади. Монтессори методи 4

болада таълим жараёнига табиий интилишни юзага келтиради. Таълимнинг кейинги босқичига дадил, ишонч билан ўтишга замин тайёрланади. Болага уни ўраб турган мухит ўқитувчилик қилади . Монтессори мактабида бола махсус ишлаб чиқилган материалларга таяниб билим олади. Улар содда, қизиқарли, болани мустақил ишлашга ундайди.Улардан фойдаланганда бола учун ўз хатоларини ўзи тузатишига имконият яратилади. Болага унинг хатолари ҳақида катталарнинг хадеб таъкидлайвериши бўлмагач, ўз–ўзидан унинг дадиллиги, мустақиллиги оша боради. Монтессори машғулотларида болалар ўзаро мусобақалашмайди. МОНТЕСОРИ ЗОНАЛАРИ Монтессори синфларида болалар фаолияти турлари учун хилма-хил зоналар бор. Улардан бири– амалий хаёт зонаси бўлиб, у 2,5-3,5 ёшли болалар учун қулай. У ерда болалар ўз-ўзига хизмат, мустақил кийиниб–ечиниш, нарсаларини тахлаш, бошқа жойга олиб қўйиш, суюқ ва сочилувчан жисмлар билан харакатлар бажариш кабиларни ўрганадилар. Сенсор тараққиёт зонаси да бола атроф–теварагидаги нарсаларни ўрганиш баробарида ўз туйғуларини ривожлантиради. Баландлик, узунлик, оғирлик, ранг, шовқин, шакл, нарсаларнинг хоссалари хақидаги тушунчаларни эгаллайди. Тиллар зонаси– табиий, географик, математик тасаввурларни ривожлантиришга тегишли материаллар билан жихозланилади. Харакат машқлар болада жисмоний ривожланиш, ўз танасини ва унинг имкониятларини хис қилишга ёрдам беради. Муҳит МТМда болани ўраб турган, унинг ривожланишига таъсир кўрсатадиган ҳамма нарсаларни, шу жумладан, биноларнинг 5

режалаштирилиши ва ўлчамлари, ҳовлидаги ўйин майдончаси, гуруҳдаги мебель, материаллар, жиҳозлар, ўйинчоқларни ўз ичига олади. Бола шахсига йўналтирилган таълимда мактабгача таълим муассасаси муҳитида болаларнинг когнитив (ақлий), нутқ ва мулоқотчанлик, ижтимоий-ҳиссий ҳамда жисмоний мотор ривожланишига шароит яратилишини таъминлаш жуда муҳимдир. Боланинг ривожланишига шароит нафақат гуруҳ хоналарида, балки муассаса ҳовлисида, йўлакларида, ўйин майдончаларида ҳам яратилган бўлиши шарт. Гуруҳдаги барча материаллар ва жиҳозлар соҳалар бўйича тартибга солиниши лозим. Бу болалар ўйинлари ва ишларининг янада қулай уюштирилишига ёрдам беради. Бу соҳалар ўйин марказлари деб номланади. Ҳар бир гуруҳда қуйидаги марказлар бўлиши мақсадга мувофиқдир: математика, санъат, очиқ майдонча, табиат, қурилиш, пазандачилик, мусиқа, қум ва сув, саҳналаштириш, адабиёт. Кўпчилик Монтессори мактабининг зоналарига яна қўшимча; мусиқавий, санъат, рақс, ёғоч билан ишлаш, чет тилини ўрганиш кабилар учун хам мухит яратишган. Монтессори методи бошқа методларга ўхшамайди. Унга асосан бола шахс сифатида шаклланишига зарур барча шароитлар хисобга олинган. Ўрганиш материаллари болаларни чорлайдиган тарзда жойлаштирилиши, турли мақсадларда ишлатиш учун хизмат қиладиган бўлиши керак; бола учун уларни кўриш ва улардан фойдаланиш осон бўлиши ва ўйнаб бўлгандан кейин уларни осонгина жойига қўйа оладиган бўлиши керак. Тоза ва яхши тартибда жойлаштирилган материаллар болаларни улардан фойдаланишга ва кашф қилишга чорлайди. Мураккаблик даражани ошириш учун материаллар ўзгартирилиши ва қўшиб юборилиши керак. Болалар кўра оладиган, ета оладиган ва ушлай оладиган жойни қабул қилишади. Тарбиячи қуйидагилардан фойдаланиб боланинг ўрганиш жараёнига аралашиб кетишига ёрдам бериши мумкин. Улар: кашф қилиш учун материаллар, бошқариш учун қуроллар, йиғиш ва намойиш учун мослама, етарли 6

жой, болалар кўра оладиган нарсалар. ”Сокин” ва “шовқин” марказлар болалар бир-бирларига халақит бермасликлари учун бир-биридан етарли даражада узоқда жойлаштирилган бўлиши керак. Ўқиш, дам олиш, мусиқа тинглашда ўзини эркин хис қилиш учун юмшоқ жойлар етарли(ёстиқлар, ғилофланган матраслар, кресло.)бўлиши керак. Барча материаллар хамда болалар чизган расмлар, ясаган турли нарсалар болаларнинг бўйига мос баландликда осиб қўйилган бўлиши керак. Фаолликнинг турли шаклларидан иборат таълим жараёнини амалга ошириш фукнционаллик, материал ва қўлланмаларнинг етарлилиги, кўп даражалилиги (ривожланиши турлича бўлган болаларнинг ўз мақсадларига эришишини таъминлайдиган) ва кўп функционаллилиги (болаларни фаолиятнинг турли шаклларига жалб этилишини таъминлайдиган) бир- биридан ажралиб турадиган ривожлантирувчи оқилона муҳитни ташкил этишни талаб этади. Бу мактабгача ёшдаги катта гуруҳ болаларининг мазмунли, мустақил фаолияти учун айниқса муҳим аҳамият касб этади. Гуруҳ хонасида болаларнинг ўз қизиқиши бўйича эркин мустақил фаолияти учун жой ажратилади. Бу паст стеллажлар, стуллар билан ажратилган сюжетли ўйинлар, синов ва тажриба, стол устидаги ўйинлар ва дидактик машғулотлар, қўл меҳнати ва тасвирий фаолият учун жой, шунингдек, китоб ва альбомларни томоша қилиб ўтирадиган китоб бурчаклари бўлиши мумкин. Гуруҳ хонасида боланинг кўзлари баландлигида осилган, у келиб бемалол кўриши мумкин бўлган ер яримшарларининг географик харитаси, Ўзбекистон харитаси, глобус, расм ва ёзиш машғулотларида ҳамда турли чизмалар, расмлар стенди сифатида фойдаланиладиган, ҳаракатланадиган икки томонлама доска ва ҳ.к.лар бўлиши зарур. Доска ҳам болалар бўйи баравар ўрнатилиши лозим. 7

Гуруҳ хоналаридаги болаларнинг ижодий ишлари кўргазмаси, шунингдек, машғулотлар жараёнида катталар билан биргаликда ясалган жадваллар, паннолар ва ҳ.к.ни намойиш этиш имкониятини кўзда тутиш даркор. Гуруҳларда ва мактабгача таълим муассасаси ҳудудида ташкил этиладиган муҳит болада мустақил танлай олиш кўникмасининг шаклланишини таъминлайди. Ҳар бир гуруҳ хоналари бир неча марказларга бўлиниб, уларда ўйин ва ўрганиш, синов ва тажриба, бошқа болалар ва катталар билан ўзаро алоқалар учун етарли даражада материаллар мавжуд бўлади. Турли гуруҳларда марказлар тўплами болаларнинг ёши, қизиқишлари ва эҳтиёжларига кўра ўзгача бўлиши, вақт ўтиши билан ўзгариши, бир марказ бошқасига айлантирилиши мумкин. Масалан, драматик марказ бир вақтнинг ўзида тасвирий фаолият, ҳатто маълум муддат китобларни кўриш ва ўқиш маркази сифатида хизмат қилиши мумкин. Аммо китобни очиқ ҳавода ўқиш ва муҳокама этиш имконияти ҳам бор, шу маънода, мактабгача таълим муассасаси ҳудудини ривожлантирувчи муҳитнинг жуда муҳим таркибий қисми сифатида қабул қилиш лозим. Мактабга тайёрлаш гуруҳларида камида 5 та турли фаолият марказларини ташкил қилиш тавсия этилади. Албатта, маҳаллий жамоалар ресурсларини ҳам унутмаслик керак, шунинг учун музей, истироҳат боғи, далаларга ва ҳ.к.га саёҳат уюштириш педагогнинг зиммасидаги муҳим вазифа ҳисобланади. Педагог қуйидагиларни тушуниши ва эсдан чиқармаслиги лозим: 1. Болалар қандай бўлса, шундай қабул қилиш. 2. Болаларнинг ўз мақсадига эришишига ёрдам бериш . 3. Болаларнинг қандай қобилиятга эга экани ва ўз гуруҳида қандай таълим олаётганини билиш тарбиячига таълим жараёнини 8

режалаштириш ва ташкил этиш учун бошланғич асос бўлиб хизмат қилади. 4. Агарда педагог барча болаларга бир хил тарзда ёндашадиган бўлса, улар муваф-фаққиятга эриша олмайди . 5. Педагог болалар фаолиятининг барча йўналишлари, турли машғулотлар билан шуғулланишини мунтазам кузатиб бориши, уларнинг қобилияти, қизиқишлари ва талаб-эҳтиёжлари ҳақида билишга интилиши керак. 6. Педагог ана шу маълумотларга таянган ҳолда бола ривожланишида ижобий ўзгаришларга эришиш учун иш фаолиятини режалаштиради ва қўллаётган усулларни таълим жараёнига мослаштиради. 7. Материаллар ва машғулотлар болалар биладиган ва қилишни ўрганган нарсаларгагина эмас, балки янги кўникма ва тушунчалар ҳосил қилиш учун улардан муайян ҳаракат, интилиш талаб қиладиган машғулотларга асосланган таълимгина кутилган муваффаққиятни келтиради . 8. Таълим мақсадлари болаларнинг ушбу ёшдаги гуруҳи учун тушунарли ва амалга оширилиши мумкин бўлиши керак . Янги кўникмаларни амалиётда такомиллаштириш учун болаларга кенг имкониятлар вужудга келтирилиши зарур . Индивидуаллаштириш бу - ҳар бир боланинг ривожланиш давр идаги босқични билиш ва ҳар бир болани мувафаққиятга олиб келадиган топшириқ ҳамда машғулотларни режалаштиришдир. Мураббий бола фаолияти ва ҳаракатини чуқур кузатиш билан материал ва топшириқларни ўзгартириши ёки уларни болаларни янада қизиқтирадиган шароитга мослаштириши мумкин. 9

Ё ғ очдан тайёрланган ривожлантирувчи ўйин жихозлари Монтессори методи болани ҳар томонлама ривожлантиришга ёрдам беради. Мария Монтессорининг болаларга ёндашуви ўзига хос. У қўллаган методлардан бутун дунё педагоглари кенг фойдаланадилар. Бугунги кунда Кўшма Штатларда ҳам унинг системасига нисбатан қизиқиш кучайди. Таълимнинг анъанавий методлари панд бериб турган бир пайтда, Монтессори йўналиши болалар ривожланишига ўзига хос ёндашув назариясини илгари сурди. Ғадир-будир жуфт суратлар 2-5 ёшга Қутича, 10та ғадир- будир суратдан иборат суратлар жуфтли. 12х12см. ранги бир хил, шакли бир хил, мазмуни хар хил. Мақсад пайпаслаб, керак суратни топиш, рангини эслаб айтиш, жуфтини топиш. 10

Ғадир-будир харфлар 3-7 ёшга 29 та карточкадан иборат ранги тўқ кўк ва қизил харфлар. Катта ёғоч патнисга жойлаштирилган. Харфлар 9х9см. Харф ўрганишга қизиқтириш, ўқишга ўргатиш, нутқ ўстириш, майда моторикани ривожлантириш. Боғичли айиқча 1,5-3 ёшга Айиқча, унинг тана қисмлари, кийимлари боғич билан бириктирилган. Айиқчаларни кийинтириш учун боғичларни боғлаш. Митти китобча 1,5-3 ёшга Китобча варақлари тахтадан, боғланган. 12х12см. нарсаларни умумлаштириш, гап, хикоя тузишни ўргатиш. Менинг биринчи глобусим 5-7 ёшга 13см. Айланали шар. Материклар шакли ғадир- будир 1-вариант. Материклар ранги бир хил. 2-вариант. Ранги хар- хил. Глобус тахтага айланадиган қилиб ўрнатилган. Материклар контурини билиш, уларни таниш, бармоқ юргизиш, қўлда чизишни ўргатиш. Математик қутича 4-7 ёшга Уйин 15х 15х10 см ли ёғоч қутичадан иборат. У 2га бўлинган. (қизил ва кўк) 10 ёғоч шар, қопқоғи бор. У осон очилади. Биринчи 10лик тартибини билиш. 10 сонининг қайси сонлардан иборатлигини ўргатиш. 300 конструктор 3-5 ёшга Рангли ҳайвон шаклларидан иборат (10 дона). Шунингдек девор, дарахт бута шакллари бор ёғоч қутичада. Мантиқий тафаккурини ўстириш. Хайвонлар номини ўргатиш, нутқини ўстириш. Майда моторикасини ўстириш. 11

Саралаш қутичаси 2-7 ёшга Қопқоғи геометрик шаклда дарчаси бор қутича, жисмлар 9 дона. Мантиқий тафаккурини ривожлантириш. Нарсаларни саралашга ўргатиш. Нутқ ўстириш. Олма дарахти3,5-7 ёшга Тахтадан дарахт шакли- 21,7см баландлиги, 16 та олмаси бор. Мантиқий тафаккурини ривожлантириш. Санашга ўргатиш. Майда моторикани ривожлантириш. Конструктор 2-7 ёшга Қозиқ ва халқалардан иборат. Халқаларни қозиққа ўрнатиш мумкин. Баландлиги-28см, доиралар диаметри -12см. Мантиқий тафаккурини ўстириш. Санашга ўргатиш. Майда моторикасини ривожлантириш. мавзу: «Кайфият» Тарбиячи болалар билан инсонларнинг кайфияти ҳ ар хил бўлиши тў ғ рисида расмлар ор қ али су ҳ бат ўтказади. Ўйин: Кайфият Мақсад: болаларни ўзларини намоён қилишга ўргатиш. Ўйин қоидаси бўйича бошловчи кайфиятни (қайғу, қувноқлик, хайратланиш, ажабланиш ва бошқалар) ўйлаб топади. Болалар уни доира бўйича қайтариб ўтгунларича ўйнаш мумкин. Сўнгра хоҳловчилардан бири бошловчи бўлади. Агар болалардан кимдир бошловчи бўлишни хоҳласа-ю, лекин қандайдир кайфиятни ўзи ўйлаб топа олмаса, тарбиячи унинг ўзига секингина қандайдир кайфиятни айтиб юборади. 12

Ўйин:«САЛОМ, МЕН » Мақсад: болаларни ўзини ўзи хурмат қилишга ўргатиш. Ўйиннинг бориши : Бошловчи қўлида мушукли юмшоқ ўйинчоқни (агар уни қўлга кийгазиладиган бўлса, ундан ҳам яхши) ушлаб туради. У болаларга навбат билан мушукча билан саломлашишларини айтади. Ҳар бир бола у билан ўзини таништириб, қўл бериб кўришади. Масалан: "Салом мушукча, мен Маликаман". « Ўйинчоқни сўраб ол » Мақсад : Болаларни мулоқотнинг самарали усулларини ўрганиш. Ўйиннинг бориши : Болалар жуфт-жуфт бўлиб бўлинади. Жуфтликнинг бири қўлига бирор ўйинчоқни олади, иккинчиси эса бу нарсани сўраб олиши керак. Биринчи иштирокчига йўриқнома: Сенинг қўлингдаги ўйинчоқ жуда керакли, лекин у сенинг дўстингга ҳам керак. У сендан бу ўйинчоқни беришингни сўрайман. Ўйинчоқни ўзингда қолдиришга ҳаракат қилгин, лекин уни жуда бергин келгандагина бергин. Иккинчи иштирокчи учун йўриқнома: Керакли сўзлардан фойдаланиб, ўйинчоқни шундай сўрагин-ки, сенга уни беришсин. Сўнгра иштирокчилар роллари билан алмашадилар. мавзу: « Ўйинчо қ лар дўкони » Мақсад : болаларни ўзларини намоён қилишга ўргатиш. Ўйиннинг бориши : Бошловчи гуруҳдан бир неча болани танлаб олади ва уларни ўйинчоқларга "айлантиради": машина, қўғирчоқ, копток, аравача ва ҳ.к. (Шу билан бирга бошловчи ҳар бир болага секингина қайси ўйинчоқ эканлигини айтиб ўтади.) Ўйинчоқларга "айланган" болалар уларни тасвирлаб беришади, қолган болалар эса қайси ўйинчоқ эканлигини топишлари керак бўлади. Илғор гуруҳ болаларидан эса ўйинчоқларни эмас, балки улар билан боғлиқ қандайдир ҳаракатларни тасвирлаб беришларини сўраш мумкин. Масалан: қўғирчоқни эркалаш, машинани юргазиш ва ҳ.к. мавзу. Турли овозлар Мақсад : болаларга ўзларини намоён қилишга ёрдам бериш. 13

Ўйиннинг бориши: Бошловчи ўйин олдидан мушук, кабутар, кучукча ва ҳ.к.ларнинг расми туширилган карточкалар тайёрлайди. Болалар карточкалардан бирини танлайди ва унда тасвирланган жониворнинг товушига тақлид қиладилар. Аввал товушни нейтрал оҳангда, сўнгра у товушни қандайдир ҳиссиёт билан (ғазаб, қувонч, майинлик билан) ифодалаб берадилар. Қолган иштирокчилар эса ҳар бир бола қандай ҳиссиётни ифодалаб бераётганлигини топишлари керак. мавзу: « Се ҳ рли сўзлар » Мақсад : Болаларга «сеҳрли сўзлар» сўзларининг мазмунини тушунтириш. «Ассалому алайкум», «Раҳмат», «Хўп бўлади», «Кечиринг», «Лаббай» каби сўз ва иборалари сеҳрли сўзлар эканлигини болаларга тушунтириш. Кутилаётган натижалар : Болалар «Ассалому алайкум» «Ра ҳ мат», «хўп бўлади», «кечирин г», «лаббай» каби сўз иборалари се ҳ рли сўзлар эканлигини билиб оладилар. Ўйиннинг бориши :Тарбиячи: Болалар, сўзлар сеҳрли бўлишини эшитганмисиз? Бугун мен сизга “Сеҳрли сўзлар” ҳақида сўзлаб бераман. Ҳа, болалар сеҳрли сўзлар бўлади. «Ассалому алайкум»- 1-сеҳрли сўз, бу сўзнинг маъноси сенга саломатлик тилайман, деган маънони англатса 2-сеҳрли сўз «Ваалайкум ассалом», бу сўзнинг маъноси- “сизга ҳам саломатлик тилайман” эканлигини билдиради. Бу сўзларни айтганда яъни «Ассалому алайкум» деб саломлашганда очиқ чеҳра ва табассум билан қўлимизни кўксимизга қўйиб олдинга сал эгилган ҳолда тавозе билан салом бериш керак, алик олувчиларнинг товушлари бир-бирларига эшитарли бўлиши керак. Бу сўзлар шундай айтилгандагина сеҳрли бўлади . Кимда-ким биринчи бўлиб салом берса, унинг одобли инсон эканлиги билинади. Саломлашганда ҳушмуомалалик билан саломлашинг. Одамлар билан гаплашганда илиқлик билан, меҳрибонлик, ғамхўрлик билан гаплашинг. Болажонлар яна қандай сеҳрли сўзларни биласизлар? Ме ҳ рибонлик, ғ амхўрлик билан «Ра ҳ мат», «хўп бўлади», «кечиринг», «лаббай» каби сўзлардан айтсангиз одамлар сизга қ анчалик ме ҳ рибонлик, ғ амхўр эканликларини билиб оласиз. 14

Қ АНДАЙ ЯХШИ Кавсар Турдиева Ойимга ҳ ам, дадамга ҳ ам Доим кулиб бо қ аман , Ойимга ҳ ам, дадамга ҳ ам Жуда-жуда ё қ аман. Йўлдан ўтган кишиларга Салом бераман кулиб. Қ ани ҳ амма шундай қ илса, Ю рмаса қ ово қ уюб. Одамлар ҳ ам бир-бирига Фа қ ат кулиб қ арашса . Соз бўларди, жанжаллашган Амакилар ярашса. ОДОБ НИМА? Т олиб Йўлдош Одоб сўзи – бир сўз, лекин, Айтаверсак тури кўп. Катта бир сўз деганда, Дарров десак, - лаббай, х ў п. Ва бажарсак биз уларнинг, Айтганларин шу замон. Шунинг ўзи бир одобдир, Одобсизлик – бу ёл ғ он. мавзу: Мен нимани эшитаяпман? Исминг шивирлаган шаббода Мақсад: Болаларда ўзаро ҳурматни ривожлантириш. Бошловчи болаларга улар билан шаббода дўстлашмоқчи эканлигини айтади. У бирор боланинг исмини айтади. Болалар биргаликда шу боланинг исмини шаббода қандай чақириши мумкинлигини секингина: "Ни-го-ра-а, шивир-шивир-шивир" - деб айтадилар. Сўнгра болалар уларни ёмғир ёки йўлдаги тошлар қандай чақириши мумкинлигини ўйлаб топадилар. 15

ХУЛОСА Монтессори материалларини боланинг ақлий ривожланиши, жимоний ривожланиши ва нутқ устиришларида таъсири катта. Монтессори материаллари болани катталарга тоъбе булмаслиги ва узини назорат қилишга имкон беради. Бола хатоларини узи топиши ва узи туғирлаши кераклигини ургатади. Мактабгача таълим тизимида амалга оширилган модернизациявий ўзгаришлар тарбиячига мактабгача ёшдаги болаларга таълим беришнинг шакл ва усулларини эркин танлаш имкониятини яратди. Бугунги замонавий таълим соҳасидаги асосий натижа у бола томонидан қай даражада ўзлаштириб олингани, бу унинг ривожланишига, шахсда интегратив хислатларнинг шаклланишига қанчалик хизмат қилгани билан белгиланади. Педагог томонидан танлаб олинган таълим услублари интеллектуал жараёнларнинг шаклланишига, масаланинг ечимига ижодий ёндашишга, ташаббускорликка, мустақилликка ва масъулиятга, болаларни машқ орқали ўз фаолиятини бошқаришга ўргатмоғи лозим. Мактабгача таълим узлуксиз таълим тизимининг бошланғич бўғини ҳисобланади. У соғлом ва ҳар томонлама ривожланган бола шахсини шакллантириш, ўқишга қизиқиш уйғотиш орқали уни узлуксиз таълим олишга тайёрлаши зарур. 17

O'xshashlar

Мактабгача тахлим муассасаларида болаларнинг ёш гурухлари буйича таълим-тарбия жараёнини режалаштириш

Тарих укитишнинг музей ва саёхатлар усулларидан фойдаланиш

Мактабгача таълим муассасасининг турлари

Мактабгача таълим талаблари асосида мактабгача таълим муассасасида боланинг мактабга тайёрлаш

Мактабгача таълим муассасаларида болаларни эстетик ривожлантириш мазмуни ва махнавий, маданий шакл ва усуллари