Kasblar va ularning klassifikatsiyasi - Pedagogika - Referatlar

Kasblar va ularning klassifikatsiyasi

Yuklangan vaqt:

30.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

20.193359375 KB

Ko'chirib olish

Kasblar va ularning klassifikatsiyasi Reja 1. Kasblar va ularning klassifikatsiyasi. Kasblarni psixologik tizimlash. 2. Shaxs qiziqishlari va kasb. 3. Professiografiyaning mohiyati va uning tamoyillari. 4. “ Kasb pasporti ” va mutaxassisliklar nomining klassifikashiyasi. 5. Kasbiy yo’nalish, kasb maqsadi, ta’lim darajasi, “Kasbning asosiy ob’ekti” (sohasi) va kasb tipi.

1. Kasblar va ularning klassifikatsiyasi. Kasblarni psixologik tizimlash. Kasblar psixologik tizimlashi kasbga yo‘naltirish ishlari uchun mo‘ljallangan. Qayt etilganidek, kasblar olami juda keng bo‘lib, unda 20 mingdan oritq kasb va 40 minga yaqin mutaxassisliklar mavjud. Ularning turli belgilariga ko‘ra tizimlash mumkin. Psixologik tizimlashning xususiyati shuki, bunda ijtimoiy – iqtisodiy va texnologik belgilardan vos kechiladi. Kasblar psixologik tizimlashi kasbiy qiziqishlar, qobiliyatlar tashxisini taminlab berish lozim. Shunda kasblarni guruxlarga birlashtiruvchi psixologik muammosi kelib chiqadi. Asosiysi, kasblarni tizimlash shaxsni qoniqtiruvchisi kasb tanlanishi, ya’ni kasb tanlovini engillashtiradi. Adabiyotlarni o‘rganib chiqish shaxs va kasb muvaffaqiyatligini, ya’ni kasbiy layoqatni hisobga oluvchi belgilarga to‘xtalib o‘tish imkonini beradi. Kasblar tizimlashni muhim muammosi – bu kasbni tavsiflovchi ma’lumotlar to‘plash usullaridir. Bularga kuzatish faoliyatini mustaqil bajarishi (mehnat usuli), ishchilar bilan savol javob, ish joyidan kuzatuvchi savol javob. Chet elda qiziqishlar, shaxs qobiliyatlari va temperament xususiyatlarini hisobgi olish asosida kasblarni tizimlashi keng tarqalgan. Avvalambor Dj.Xolland tomonidan 1966 yilda ishlab chiqarilgan kasblar tizilashini ajratish mumkin. Uning niyati psixologik konsepsiyasiga asoslangan bo‘lib, ushbu konsepsiya shaxs nazariyasini kasb tanlash nazariyasi bilan birlashtiradi. Yo‘nalishning asosiy komponentlarini o‘rnatish asosida Dj Xolland shaxsning kasbiga yo‘naltirilgan turlarini ajratadi: Realistik, iqtidor, ijtimoiy konvensional ya’ni, umumqabul qilish mezonida va an’analarga asoslangan ishbilarmonlik va badiiy kabi. Har bir shaxs turi ma’lum kasbiy muhitga yo‘naltirlgan idealistik tur – moddiy buyumlar yaratishga texnologik jarayon va tehnik qurilmalar iqtidor – aqliy mehnatga ijtimoiy – ijtimoiy mehnat bilan o‘zaro a’loqaga konvensional aniq tuzilgan faoliyatga ishbilarmonlik – odamlarga raxbarlik va badiiy – ijodga har bir shaxs turi modeli quyidagi sxema bo‘yicha tuziladi: maqsadlar, qadriyatlar, qiziqishlar, qobiliyatlar, istalgan kasbiy rollar mumkin bo‘lgan yutuqlar karьera.

Keyingi kasblar tizimlashi qobiliyatlarini h isobga olishga asoslanadi. Talab etiladigan qobiliyatlar bo‘yicha kasblar tizimlashi byicha bir necha bor urinshlar bo‘lgan (E. Bornetann, A. Melcher 1941 : B. I. Dvorok1947) 1953 yilda D Paterson tomonidan taklif etgan. Kasblar tizimlashga to‘xtalib o‘tamiz. U juda keng tarqalgan. Tizimlash asosini 9 ta turli qobiliyatlari tashkil etadi. Minnesota Ocupational Rating Scale (MORS) yordamida kasbshunos psixologlar tomonidan 432 ta ka s b tanlanib olinib quyidagi 7 ta guruhga bo‘lindi. Akademik, mexanik ijtimoiy, diniy, musiqaviy, artistlik va jismoniy guruhlardir. Tadqiqot natijalarini umumlashtirish bu 432 kasbni 214 ta na’munaga keltirildi, shulardan 137 tasi bitta kasb mutaxassislika qolgan 77 tasi ikkitadan 18 tagacha mutaxassislikni birlashtiradi. E.A.Klimov ishlab chiqqan kasblar tizilmasi ham keng tanilgan. Mehnat ob’ e ktiga ko‘ra 5 ta kasb turlari ajratiladi. 1. Inson tirik tabiat (P). Bu tur namoyondalari o‘simlik va hayvonot mikroorganizmlar va ular yashash sharoitlari bilan ishlashadi. Masalan meva sabzavot ustasi, agranom, zootexnik, vitirenar, mikrobiolog. 2. Inson texnika va jonsiz tabiat (T). Ishchilar jonsiz texnik mehnat ob’ektlari bilan ishlashadi. Masalan texnik, mexanik, muxantis mexanik, muxandis elektrik, texnik texnolog va h okozo. 3. Inson – inson (CH) buna ijtimoiy tizimlar, axloqiy gurxlar, turli yoshdagi insonlar bilan ishlash nazarda tutiladi. Masalan oziq – ovqat maxsulotlarini sotuvchisi, sartarosh, shifokor, o‘qituvchi. 4. Inson – belgili tizim. Tabiiy va sun’iy tilliar, shartli belgilar,ramzlar, raqamlar, formulalar kasb turi namoyondalarini qiziqtiruvchi predmetlar olami. Masalan pragrammist, chizmachi – kortagraf, matematik, tilshunos, nashriyot muxarriri. 5. Inson – badiiy obraz (X). H odisalar badiiy aks etish dalillari – mana shu narsalar bu kasb turi vakillarini qiziqtiradi. Masalan rassom , dekarator, rassom – restavrator, musiqa asboblarini sozlovchi, balet artisti, konsert ijrochisi, aktyor 2. Kasb tushunchasining mohiyati. Kasb tushunchasi – kasbshunoslikning asosiy konseptual bosh tushunchasi – bu kasb tushunchasidar. Kasbshunoslik

adabiyotda kasb tushunchasining tavsif juda ko‘p. Avvlambor bu mahsus tayyorgarlikni talab etuvchi, inson doim tajribadan o‘tkazuvchi va unga yashash uchun manba bo‘lib xizmat qiluvchi mashg‘ulotdir. Keyin kasb bir xil faoliyat bilan shug‘ullanuvchi kishilarni birlashtiradi. Bu faoliyat ichda ma’lum a’loqalar va axloq normalari o‘rnatiladi. Kasb jamiyatning mehnatga layoqatli a’zolarini itimoiy tashkillashtirishning alohida shakli bo‘lib, bunda a’zolar faoliyatining umumiy turi va kasbiy ongi bilan birlashgan. E.A.Klimov: “Kasb – jamiyat uchun zarur va qadriyatli soha bo‘lib bunda insondan jismoniy va ruhiy kuch talab etadi” bu kuchlar unga sarflangan mehnat o‘rniga yashashi va rivojlanishi uchun muhim vositalar olish imkonini beradi. Bu ta’rifni yana to‘ldirarkan, E.A.Klimov kasbiga faoliyat, sifatli tarixiy rivojlanuvchi tizim va shaxsning o‘zini namoyon etish sohasi deb ta’riflaydi. Yana bir ta’rifni keltiramiz. “jamiyat nuqtaiy nazaridan kasb - bu kasbiy masalalar, kasbiy faoliyat shakllari va turlari, shaxsiy kasbiy xususiyatlari tizimi bo‘lib, bular jamiyat ehtiyojlarini qondirish uchun muhim bo‘lgan natija, mas’uliyatlarni etkazishni taminlab berishlari kerak bo‘ladi” nisbatan tor ta’rifni V.G.Makushin keltiradi kasb – bu shunday faoliyatki uning yordamida shaxs jamiyat hayotida ishtirok etadi va uning yashashi uchun moddiy vositalar asosiy manbasi bo‘lib xizmat qiladi. Mavjud ta’riflarni umumlashtirib, quyidagiga xulosa qilish mumkin. Kasb mehnat faoliyatining paydo bo‘lgan shakllari bo‘lib, ularni bajarish uchun inson albatta ma’lum bilimlar va ko‘nikmalarga mahsus qobiliyatlar va rivojlangan muhim kasbiy sifatlarga ega bo‘lishlari kerak. 3. Professiografiyaning mohiyati va uning tamoyillari. 1920 yillarning ikkinchi yarmida sovet psixotexniklari tez suratlarda kasbiy faoliyat tahlili prinsip va usullarini ishlab chiqdilar. Shu tadqiqotlarni umumlashtirish psixotexnikada muxsus yondashuv professiografiya shakllanishiga olib keldi. Bu yondashuvning mohiyati nomida aks etgan – “kasblar tasviri”, umuman olganda professiografiyani o‘rganish kasb psixologik tavsifi va loyihalashtirishini o‘z ichiga oladi.

Professiografiyada ma’lum mehnat jarayonini tashkil etuvchi ob’ektlar belgilari o‘rnatiladi, mehnat sub’ekti, mehnat predmeti vazifalari, vositalari va sharoitlari ko’rsatiladi. Professiografiyaning asosiy prinsiplaridan biri kasbiy faoliyatni o‘rganishda differensial yondashuv prinsipi hisoblanadi. Bu prinsipning mohiyati professiografiyaning aniq amaliy masalalarini echishga bo‘ysunishi. Masalan, kasbiy konsultatsiya va kasbiy tanlov uchun shunday kasbiy muhim belgilarni ajratish kerakki ular sinovdagilarning kasbiy layoqatiga ko‘ra farqlanishi lozim. Malaka darajasini aniqlash uchun mehnat vazifalari kasbiy bilim, malaka, ko‘nikma tavsifi muhim ahamiyatga ega. Kasbiy toliqishni o‘rganish uchun shunday belgilar aniqlanadiki, ular kasbiy toliqishni keltirib chiqaradigan omillarni aniqlashadi. Shunday qilib, Professiografiya deganda kasblar va ularning bir – biridan farqlanuvchi ixtisoslar tomonidan inson oldiga qo’yiladigan talablarni bayon qilish majmuasi tushuniladi, profesiografiyaning differensial prinsipi kasbning o‘rganish usullarini, uning tavsifi, mazmuni, shuningdek qo‘llash sohasi, ya’ni professiografiya o‘tkazish hususiyatlari uning maqsadlari bilan belgilanadi. Professiografiya natijalari professigrammada aks etadi, u mehnat sharoitlari tasviri, ishchi huquq va majburiyatlari, muhim kasbiy sifatlari shuningdek sog‘liqqa qarshi ko‘rsatmalarni o‘z ichiga oladi. Professiogrammaning muhim tarkibiy qismi – psixogramma bo‘lib, u mutaxassisning mativatsion, iroda va emotsional sohasining tavsifi hisoblanadi.

O'xshashlar

Pedagogik texnologiyalarni turlari va klassifikatsiyasi.

Pedagogik tadqiqotlar va ularning metodologiyasi

Manzarali bog’dorchilik o’simliklarining kasalliklarini klassifikatsiyasi, o’simliklarni yuqumsiz va yuqumli kasalliklari

Ma’rifiy fikrlar taraqqiyoti va ularning tarixiyligi

Tarbiya texnologiyalari va ularning o’ziga xos xususiyatlari