Kasb odobining tarkibi - Pedagogika - Referatlar

Kasb odobining tarkibi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

72 KB

Ko'chirib olish

Kasb odobining tarkibi Reja: 1. Axloqiy bilimlar 2. Axloqiy his-tuyg’ular 3. Axloqiy e‘tiqod

Professional pedagogik axloq, shaxsning axloqiy onggi singari, axloqiy bilimlarni egallash asosida hosil bo’ladi. O’qitkvchining Kasb axloqi uning xissiy kechinmalari, axloqiy ideallar va e‘tiqod bilan uzviy birlikda yaxlit xolad shakllanadi. Pedagogiklik faoliyati va pedagogik ong bilan chanbarchas bilan bog’liq bo’lgan axloqiy bilimlar, axloqiy his-tuyg’ular, axloqiy e‘tiqod o’qituvchi odobining tarkibiy qismlarini tashkil etadi. Axloqiy bilimlar - Axloqqa doir bilimlar bu, jamoada odamlar xulqini tartibga soluvchi axloqiy tushunchalar, tamoyillar, talablar, qoidalardan iborat. Kishining axloqqa doir bilimlari to’la yoki chala bo’lishi mumkin. Axloqiy bilimlar o’zgaruvchandir. Ta‘lim-tarbiya jarayonida, o’zini tabiyalashda ayrim axloqiy tasavvurlar, qarashlar o’zgarishi mumkin. Masalan, mustaqillik tufayli O’zbekistonda amalga oshirilayotgan o’zgarishlar ta‘sirida kishilarimizning axloqqa doir tushunchalari, qarashlarida katta o’zgarishlar ro’y bermoqda. Qur‘oni Karim, Hadislarning o’zbek tilida chop etilishi, Markaziy Osiyolik mutafakkirlar, davlat arboblarining asarlari nashr etilishi natijasida kishilarda, ayniqsa, yoshlarda umuminsoniy va milliy qadriyatlar asosida yangi axloqiy tushunchalar, axloqiy qarashlar, bilimlar shakllanmoqda. - O’qituvchining pedagogik odobiga doir bilimlari to’laligi va barqarorligi jihatidan bir-biridan farq qiladi. Muallimlik kasbini egallayotgan har bir yigit- qiz pedagogik axloqqa doir tushuncha, qoidalarni bilib oladi. Bu talim-tarbiya, pedagogik amaliyot jarayonida sodir bo’ladi. O’quvchilik ixtisosini egallash jaraynida bo’lajak muallim pedagogik axloqiy qadriyatlarni o’zlashtiradi. Talim- tarbiya ishining pedagogik faoliyatining axloqiy asoslarini tushunish yaxshilik adolat masulyati kabi axloqiy qadryatlarini anglash O’zbekistonda ro’y berayotgan mafkuraviy o’zgarishlar umuminsoniy va milliy-axloqiy talabalarni o’zlashtirib olishga ko’maklashadi. Bu jarayonda pedagog o’quvchilarning axloqiy tarbiyachisi ekanligini anglaydi.

- Bo’lajak o’qituvchi pedagogika o’quv yurtida bolalarni axloqiy tarbiyalashning mazmuni, shakl va usullarini, bolaning axloqiy shakllanish qonuniyatlarini o’rganadi. Axloq muammolariga ilmiy yondashuvni egallaydi. Pedagogik faoliyatda axloqiy talab va qonun-qoidalarni o’zlashtirish natijasida o’qituvchining axloqiy bilimlari takomillashadi. - O’qituvchiga nisbatan qo’yiladigan axloqiy talablar jamiyatda mavjud bo’lgan axloqiy odatlarga, pedagoglik burchiga mos kelishi lozim. Pedagogik odob qoidalarida o’qituvchining o’z kasbdoshlari, o’uvchilar, ota-onalarga munosabati, muomalasi, uning xatti-harakatlariga doir yo’l-yo’riqlar ifodalanadi. - O’qituvchi odobinig talab va qoidalari muayyan bir vaziyatda amalga oshiriladi. Masalan, o’quvchiga baqirish, do’q urish odobdan emasligini, odobli o’qituvchi suhbatdoshining so’zini o’rinsiz bo’lmasligi lozimligini hamma biladi. Lekin ayrim o’qituvchilar amalda ba‘zan bu qoidani buzadilar. - O’qituvchida axloqiy bilimlar hosil bo’lishiing asosiy yo’llaridan biri umuminsoiy va milliy-axloqiy qadriyatlarni bilib, anglab olishdir. Vatanparvarlik, insonparvarlik, baynalmilalchilik kabi axloqiy tamoyillar pedaogik odobda o’qituvchining faoliyati bilan bog’liq tarzda talablarga aylanadi va muallimning xulqini, xatti-harakatlarini tartibga solib turadi. - Pedagogik faoliyatning xususiyatlaridan biri axloq bilan bog’liq har bir masalada muallim o’z nuqtai nazariga ega bo’lishi va uni himoya qila olishidir. O’qituvchining nuqtai nazari, bahosi jamoada mavjud axloqiy qarashlarga, baholashlarga mos bo’lishi talab etiladi. Agar muallim yangi ijtimoiy hodisalarni baholashga o’zining sub‘ektiv nuqtai nazaridan yondoshsa, mojarolar kelib chiqadi. Ularni bartaraf etish mushkul bo’ladi va tarbiyaviy ishga salbiy ta‘sir etadi. Bunga doir misollarni pedagogik amaliyotda, badiiy adabiyotda ko’plab uchratish mumkin. Axloqiy his-tuyg’ular - Kishining borliqdagi narsa va hodisalardan, insonlarning xatti-harakatlaridan ta‘sirlanishi natijasida axloqiy-ruhiy tuyg’u, axloqiy-hissiy kechinmalar hosil bo’ladi. Axloqiy his-tuyg’u g’ar kimda turli darajada rivojlangan bo’lib,

o’zgaruvchan xususiyatga ega. Ayrim odamlarda hissiyotga beriluvchanlik, o’zini tuta olmaslik holatlari mavjud. O’zini tiya bilish kishining axloqiy madaniyati yuksakligini ko’rsatadi. O’qituvyainig odob madaniyati, axloqiy his-tuyg’ulari o’quvchilarga tarbiyaviy ta‘sir o’tkazishning kuchli vositasidir. U bolalarda axloqiy e‘tiqodni hosil qilish uchun ham juda zarur. Ma‘lumki, kishining xulqi, xatti-harakatlari ko’pincha bilimlardan ko’ra ham hissiyot ta‘sirida sodir bo’ladi. Demak, pedagogik faoliyat uchun o’qituvchi o’z hissiyotini boshqara bilishi, hissiy tuyg’ularni tarbiyalashi muhim ahamiyatga ega. O’qituvchilar va o’quvchilar jamoasida o’zaro bir-birlarini tushunish, o’zaro hurmat va ishonch vaziyati mavjud bo’lishi lozim. Bunday vaziyatni yaratish o’qituvchilar jamoasiga, har bir muallimga bog’liq. - Xulqiy odatlar, axloqiy qarashlar kishining his-tyg’usi bilan chambarchas bog’liq. His-tuyg’ular hushyorlikni oshiradi, oliyjanob insoniy xatti-harakatlarni jonlantiradi va aksincha, muallimning loqaydligi, befarosatligi bolalarda ba‘zi illatlar paydo bo’lishiga olib keladi. Shuning uchun ham, “tepsa, tebranmas”, “dunyoni suv bossa, to’pig’iga kelmaydigan” hissiz kishilarni o’qituvchilik, tarbiyachilik ishiga qo’yish to’g’ri emas. Peedagogika o’quv yurtlariga abuturient tanlashda ham hushyorlik his-tuyg’usi mavjudligini e‘tiborga olish kerak. - O’qituvchining axloqiy his-tuyg’ulari kishi ma‘naviy olamining muhim sohasini tashkil etadi. O’qituvchining axloqiy his-tuyg’ulari uning o’z faoliyatiga, ta‘lim-tarbiya ishiga, pedpgogik jarayonning barcha ishtirokchilari: o’quvchilar, kasbdoshlari, ota-onalarga nisbatan sub‘ektiv axloqiy nuqtai nazarini ifodalaydi. - O’qituvchining axloqiy his-tuyg’ulari shartli ravishda ikki guruhga bo’linadi: birinchisi, muallimning pedagoglik kasbiga, o’z ishiga munoabatidan (o’z kasbidan zavqlanish, g’ururlanish, o’qituvchilik burchi, bolalar tarbiyasi uchun mas‘uliyatni anglashkabilardan) hosil bo’ladigan his-tuyg’ular. (Qarang: V. I. Pisarenko. “Pedagogicheskaya etika”, Minsk, 1977, 117-bet.) - O’z ishiga tanqidiy munosabatda bo’lish, undan g’ururlanish, zavqlanish, o’z qadr-qimmatini anglash kabi his-tuyg’ular o’qituvchining professional-axloqiy qiyofasini ko’rsatadi. Bu ayniqsa, muallimning jamiyatga, davlatga munosabati,

O’zbekistonni sevish, unda yashaydigan turli millat va elat vakillariga hurmat, milliy g’urur, pedagoglik burchiga sadoqat kabi his-tuyg’ularda namoyon bo’ladi. O’qituvchining vatanparvarlik his-tuyg’usi o’quvchilarni axloqiy tarbiyalashda muhim ahamiyatga ega bo’lib, uning o’z Vatani va xalqining taqdiri, kelajagi uchun qayg’urishi, jon kuydurishidan dalolat beradi. O’quvchilar muallimning har bir so’zi, xatti-harakatida O’zbekistonning buyuk kelajagini yaratish uchun jon- dildan harakat qilayotganini his etishlari lozim. Uzoq yillar davom etgan mustamlakachilik siyosati natijasida xalqimizda so’nib qolgan milliy g’ururni qayta uyg’otish, Vatanimizning ozodligi, mustaqilligi, qadrini anglash, yoshlarimiz qalbida undan g’ururlanish his-tuyg’usini ustirish uchun muallimning milliy g’urur-iftixori tarbiyaning bebaho manbai va kuchli vositasi hisoblanadi. - O’qituvchida insonparvarlik, baynalmilalchilik his-tuyg’usi kuchli rivojlangan bo’lishi lozim. Bu tuyg’u O’zbekistonning mustaqillik mafkurasiga mos keladi. O’quvchilarda insonparvarlik, baynalmilalchilik hislarini tarbiyalab ustirish orqali mamlakatimiz xalqlarining tinch, hamjihat bo’lib yashashi va mehnat qilishlariga mustahkam zamin yaratadi. Bunday tuyg’u o’zbek xalqining qadimiy ma‘naviy-axloqiy qadriyatlarining tarkibiy qismi hamdir. - O’qituvchining axloqiy nuqtai nazarini belgilaydigan muhim his- tuyg’ulardan yana biri o’qituvchilik burchini, mas‘uliyatni his etishdir. Bu tuyg’u muallimni bolalarni sidqi dildan, vijdonan sevishga, o’qitish va tarbiyalash ishini halol va ijodiy bajarishga undaydi. Bunday tuyg’u inson shaxsini shakllantiruvchi barcha ijtimoiy-iqtisodiy, hayotiy shart-sharoitlar ta‘sirida hosil bo’ladi. U badiiy asarlarni o’qish, o’rganish va muallimning shaxsiy namunasi ta‘sirida o’quvchilik davridayoq paydo bo’la boshlaydi. Bolalar “muallim-muallim”, “maktab-maktab”, o’ynab, o’qituvchiga taqlid qiladilar, agar topshirilsa, quyi sinf o’quvchilari bilan tarbiyaviy ishlarni bajarishga astoydil urinadilar, intiladilar. Bu keyinchalik pedagoglik kasbini tanlashga ham sabab bo’ladi. Pedagogika o’quv yurtlarining talabalari bilan o’tkazilgan suhbat va yozma ish natijalari bundan dalolat beradi. - O’qituvchilik burchini yuksak darajada anglash tuyg’usi muallimning xatti- harakatlarini tartibga solib, xulqini boshqarib turadi. Unda mas‘uliyat hissi qancha

yuqori bo’lsa, ta‘lim-tarbiya ishlarini bajarishga shuncha kshp kuch sarflaydi, jon kuydiradi, o’quvchilarining bilim o’zlashtirishidagi yutuqlaridan quvonadi. Burch, mas‘uliyat hissi pasaysa, so’nsa, o’qituvchining qo’li ishga bormaydi, o’qitish sifati pasayib ketadi. - Axloqiy his-tuyg’ular inson faoliyatining turli sohalarida turlicha ko’rinadi. Pedagogik ishda muallim o’quvchilar bilan ko’proq muloqotda bo’ladi. Ma‘lumki, o’quvchi axloqiy tarbiyaning ob‘ekti hisoblanadi. Pedagogning ularga munosabati – bolalarni hurmatlash, sevish; ularga nisbatan talabchan va adolatli, g’amxo’r va mehribon bo’lish; bolalar kelajagiga yuksak ishonch kabi his-tuyg’ularda ko’zga tashlanadi. - Bolalarni sevish tuyg’usi muallim bilan o’quvchilar o’rtasidagi munosabatlarni tartibga solib turuvchi axloqiy tuyg’udir. U yuksak insoniy tuyg’u bo’lib, bolani uning ichki dunyosini, ruhiyatini chuqurroq bilib olishga imkon yaratadi, o’quvchi bilan ishlash va muloqotda bo’lish muallimga qoniqish bag’ishlaydi, bolada o’qituvchiga nisbatan ishonch hissini oshiradi. Bolani sevish tuyg’usi uning qalbini, yuragidagi “sir”larini bilib olishga yo’l ochadi. Bola muallimning faqat yaxshi gaplarigina emas, hatto o’rinli ranjishlari, adolatli g’azabini g’am his etadi. Qalbida bolaga hurmat, muhabbat tuyg’usi bo’lmagan pedagog hech qachon o’z ishidan baraka, halovat topmaydi, bolalar jamoasida obro’ga ham ega bo’lmaydi. - Bo’lajak o’qituvchida pedagoglik kasbiga va bolalarga hurmat, muhabbat hissini tarbiyalash, ularni sevish tuyg’usini ustirish pedagogika o’quv yurtlarining muhim vazifasidir. Pedagogika o’quv yurtlari bu sohada katta imkoniyatlarga ega. Axloqiy e‘tiqod - Kishi o’z faoliyati va xatti-harakatlarida qalb da‘vatiga binoan qat‘iy amal qiladigan, uning ongidan chuqur o’rin egallagan axloqiy bilimlar va qarashlar majmui axloqiy e‘tiqod hisoblanadi. Odam hamma vaqt ham o’z tasavvur va tushunchalari – bilimlariga mos harakat qilavermaydi. Buning uchun ma‘lum bir shart-shaoitlar, e‘tiqod kerak. Agar axloqiy bilimlar kishining e‘tiqodiga aylangan bo’lsagina, uning xatti-harakatlarini boshqaradi.

- O’qituvchining axloqiy e‘tiqodi – bu uning axloqiy bilim va qarashlari jamiyatga, o’z kasbiga, o’quvchilar, kasbdoshlari va ota-onalarga munosabatida, ta‘lim-tarbiya vazifalarini bajarishda xulqining qat‘iy qonun-qoidasiga aylanishidir. - Pedagoglik kasbi o’qituvchidan faollikni talab etadi. U jamiyatda, tevarak- atrofda sodir bo’layotgan faktlar, voqea-hodisalarga befarq qarab turolmaydi. O’z o’quvchilarini bu hodisalardan xabardor qilishi, voqealarning mohiyati, sabablarini tushuntirib, ularni to’g’ri yo’lga, shaxs va jamiyat uchun foydali ishlarga yo’naltirishi lozim. Buning uchun o’qituvchida axloqiy e‘tiqod shakllangan bo’lishi zarur. - Axloqiy bilim va qarashlar amaliy faoliyat jarayonida ob‘ektiv sharoitlar ta‘sirida muallimning e‘tiqodiga aylanadi. Bilimlar, qarashlar va e‘tiqod bir zamindan o’sib chiqadi, ular axloqiy baholash, axloqiy tamoyillar, talablar, qonun- qoidalar bilan uzviy bog’liqdir. Bilim va qarashlar o’zgaruvchan bo’ladi. Axloqiy bilim va qarashlar, his-tuyg’ular vositasida shaxsning ehtiyoj va manfaatlariga mos ravishda barqarorlashsagina e‘tiqodga aylanadi. O’qituvchida axloqiy e‘tiqodni hosil qilish shartlaridan biri unda pedagoglik kasbiga qiziqish va bolalar bilan muloqotda bo’lish ehtiyojining mavjudligidir. - Axloqshunos olimlar ikki xil e‘tiqod borligini ta‘kidlaydilar. Biri – ko’r- ko’rona ishonishga asoslanadigan e‘tiqod, bu –johil kishilarga, fanatiklarga ko’proq xosdir. Ikkinchisi umuminsoniy va milliy axloqiy ideallarning ijtimoiy qimmatini aql-idrok bilan anglab yetishga asoslangan e‘tiqoddir. O’qituvchi ongida barqaror shakllangan axloqiy e‘tiqod bu professional fazilatdir. E‘tiqodli muallim ko’zlangan pedagogik maqsadga erishish jarayonida uchraydigan qiyinchiliklar, to’siqlardan cho’chimaydi, ularni bartaraf etadi. Odatda, bunday o’qituvchi pedagogik faoliyatda tashabbuskor va tashkilotchi bo’ladi. - Ayrim o’qituvchilarda salbiy, g’ayriilmiy, xato e‘tiqodlar ham bo’lishi mumkin. Bunday holat ko’pincha, ayrim axloqiy qoidalarning mohiyatini anglamay, yaxshiroq o’ylab ko’rmay o’zlashtirish, yoki “men hamma narsani bilaman”, deb boshqalarning fikr-mulohazalariga e‘tibor bermaslik, o’zining so’zi

va xatti-harakatlariga tanqidiy yondoshmaslik natijasida paydo bo’ladi. Bunday muallim o’quvchilar, ota-onalarga mehnatsevarlik yoki burch haqida ma‘ruza qilaverishi lekin o’zi darsga tayyorlanmay kelishi mumkin. - Ongli ravishda hosil qilingan, umuminsoniy va milliy-axloqiy qadriyatlarga mos keladigan printsipiallik va o’z-o’ziga nisbatan talabchanlikka asoslangan e‘tiqodgina pedagogik odob talablariga mos keladi. Mustaqillik mafkurasiga sodiq, axloqiy e‘tiqodli muallimgina O’zbekiston maktablarida yoshlarni barkamol insonlar qilib tarbiyalay oladi. - Kishida axloqiy e‘tiqodlarni shakllantirish masalasi bilan nafaqat pedagoglar, balki faylasuflar va psixologlar ham shug’ullanadilar. Psixologiya fanining yutuqlari e‘tiqodni shakllantirish muammosini chuqurroq anglashga imkon beradi. Psixologlarning fikricha, inson ongining faolligi, bilimlarning mukammallasha borishi tashqaridan qabul qilinadigan axborotlarning doimiyligiga bog’liq. Bu axborotlar kishi ongida qayta ishlanadi, ular hayot, jamiyat talablariga va ilgari shakllangan tasavvur, tushuncha va e‘tiqodlarga mos bo’ladi. Hayotdagi yangi hodisalar o’shalarga o’xshatib baholanadi. - Kishining axloqiy ongi uning shaxsiy tajribasi natijasida, ko’rgan kechirganlari asosida hosil bo’ladi. Lekin inson faqat tashqi muhitdan keladigan ta‘sirlarning ob‘ektigina emas. U ijtimoiy hayotning, faoliyatning sub‘ekti hamdir. Shuning uchun ham kishi biror xatti-harakatni bajarishdan oldin, uni amalga oshirish yo’llarini rejalashtiradi. Kishi biror ishni bajarishga jazm etganida ijtimoiy-axloqiy ko’rsatmalarga tayanadi. - Axloqiy bilimlar va axloqiy qarashlar bu, kishining tashqi muhitdan, jamiyatdan olgan va tartibga solingan axborotlaridir. Axloqiy e‘tiqod esa tartibga keltirilgan axborotlar bilan birga xatti-harakatning mo’ljallangan, nazarda tutilgan andozasi hamdir. Axloqiy e‘tiqod axloqiy tajriba natijasida shakllanadi. - Axloqiy yo’l-yo’riqlarni belgilashning muhim faktori bu, tarbiyalanuvchiga yaxshi xulq-odatlarini amalda ko’rsatish va so’z orqali ta‘sir etishdir. Tarbiyalanuvchiga so’zdan ko’ra, eshitganlardan ko’ra ko’rilgan va his etilgan narsalar ko’proq ta‘sir o’tkazadi. Odatda, o’qituvchilar axloqiy tarbiyada ko’proq

so’z bilan ta‘sir etish vositasidan foydalanadilar. Bu esa hamma vaqt ham kutilgan natijani beravermaydi. Shuning uchun ham aytilayotgan gaplarni ko’rsatmali misollar bilan to’ldirish lozim. Aytilayotgan so’zlar tarbiyachining bajarayotgan ishi va xulqiga mos kelishi kerak. O’qituvchilar va ota-onalar bolalarda mehnatsevarlik, halollik, printsipiallik, o’z qadr-qimmatini his qilish kabi sifatlarni to’g’irlash uchun katta kuch sarflash lozimligini biladilar. Lekin amalda, bir marta bo’lsa ham, teskari namuna ko’rsatib, tarbiyaviy ta‘sirlarni yo’qqa chiqarib qo’yadilar. - Voqeiy hikoyat. Boshlang’ich sinf o’qituvchisi Feruza J. to’rt yil davomida o’z sinfidagi bolalarni muallimga hamma vaqt to’g’risini aytishga o’rgatdi: darsda biror narsani tushunmay qolsang – so’ra, darsni tayyorlamay kelsang – o’qituvchiga oldindan o’zing ayt. Muallimga oldindan to’g’risini aytsang, jazo berilmaydi, “yomon” baho qo’yilmaydi. Bolalar to’t yil davomida bunga odatlanib qoldilar va muallimga to’g’risini gapiradigan bo’ldilar. Ular boshlang’ich sinfni bitirib, beshinchi sinfga o’tdilar. Endi har bir fanni bir o’qituvchi o’qitadigan bo’ldi. Geografiya o’qituvchisi biror bola darsga kelmay qolsa, sababini surishtirib, aniqlab, yuolaga uzoq vaqt tanbeh beradigan bo’ldi. Tarix o’qituvchisi esa darsga kelolmaganini, darsni tayyorlamay kelganini o’zi aytgan bolaga, hatto sababini ham so’ramay, “ikki” baho qo’ydi. Xullas, oradan ikki-uch oy o’tar-o’tmas sinfdagi mavjud yaxshi odat – muallimlar bilan o’quvchilar o’rtasidagi samimiy axloqiy munosabatlar barbod bo’ldi. Sobiq boshlang’ich sinf o’qituvchisi beshinchi sinfning sinf rahbariga shakllangan mavjud tarbiya tizimini saqlab qolish zarurligini tushuntirishga, isbotlashga o’rinadi, chunki muallimaning fikricha bu odat o’qituvchi bilan o’quvchilar o’rtasida o’zaro ishonchni saqlash, sinfda osoyishta, xayrixohlik vaziyatini vujudga keltirish imkonini beradi; o’rinsiz asabbuzarliklarning dars vaqti bekorga ketishining oldini oladi. Lekin sinf rahbari, ayrim boshqa kasbdoshlar boshlang’ich sinf o’qituvchisining so’zlariga quloq solmadilar. Qator topgan yaxshigina tartib-qoida barbod bo’ldi. Albatta bu endi hamma bolalar yolg’on gapiradi, o’z kamchiliklarini yashiradi, degan ma‘noni

anglatmasa ham, har holda, tarbiyaviy ishlarga salbiy ta‘sir ko’rsatadigan holat sodir bo’ldi. - Axloqiy ideal axloqiy e‘tiqodning asosini tashkil etadi. O’qituvchi odobida axloqiy ideal o’qituvchi shaxsining yuksak axloqiy fazilatlari haqidagi g’oyalar tizimidan iborat bo’lib, muallimning ta‘lim-tarbiya jarayonidagi xatti-harakatlarini pedagoglik burchini anglash asosida tartibga soladi va yoshlarni axloqiy barkamol qilib tarbiyalashga xizmat qiladi. Axloqiy idealda jamiyatning o’qituvchiga qo’yadigan talablari aks etadi. Bu talablar pedagoglik burchini samarali bajarish uchun zarur bo’ladigan axloqity fazilatlarni o’zida mujassamlantiradi. Axloqiy idealning o’ziga xos xususiyati shundan iboratki, u muallim erishishi lozim bo’lgan maqsadni ham nazarda tutadi. Axloqiy ideal kelajakka yo’naltirilgan bo’ladi, shu bilan birga u real borliqqa ham asoslanadi. Turmushdan ajralib qolgan mavjud ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar va istiqbollarni e‘tiborga olmaydigan ideallar insonning faoliyati uchun yo’llanma bo’la olmaydi, u xom hayol, fantaziya bo’lib qolaveradi. - Hozirgi mustaqil taraqqiyot sharoitida O’zbekiston davlatining o’qituvchilariga yo’llanma bo’la oladigan axloqiy ideal Markaziy Osiyo xalqlarining ma‘naviy milliy qadriyatlariga, umuminsoniy va milliy axloqiy talablarga asoslanmog’i lozim. Muallimning o’zi yuksak axloqiy fazilatlarga, pedagogik odobga ega bo’lsagina barkamol, xushaxloq yoshlarni tarbiyalay olishi mumkin. - O’qituvchi, ustoz, tarbiyachining ideal qiyofasi Markaziy Osiyoda va jahonning boshqa mamlakatlarida yashab ijod etgan donishmandlar, mutafakkirlar, pedagoglarning asarlarida tasvirlangan. Ularda bayon etilgan axloqiy yo’l-yo’riqlar majmui pedagogik faoliyat va o’qituvchi shaxsiga qo’yilayotgan talablarga mos keladi. Albatta, bunday axloqiy talablar davrlar o’tishi, ijtimoiy tuzumlar o’zgarishi bilan o’zgara boradi. Lekin umuminsoniy, progressiv xarakterga ega bo’lgan axloqiy talablar o’qituvchi odobida o’z kuchini saqlab qoladi. - Qori-Niyoziy nomli O’zbekiston pedagogika fanlari ilmiy-tadqiqot instituti va Qarshi davlat universiteti olimlari tomonidan ishlab chiqilgan “O’zbekiston

Respublikasida pedagogik ta‘lim kontseptsiyasi” da (Toshkent, O’ZPFITI, 1995, 20-bet) O’zbekiston maktablarida ishlashi lozim bo’lgan o’qituvchi ideali quyidagicha tasvirlangan: “O’zbekiston Respublikasi maktablarida ishlash uchun tayyorlanayotgan o’qituvchilar: pedagogik faoliyatga qobiliyatli, ijodkor, umuminsoniy va milliy-madaniy qadriyatlarni, dunyoviy bilimlarni, ixtisosga doir bilim, ko’nikmalarni, psixologik-pedagogik, metodik bilim va ko’nikmalarni, egallagan, diniy ilmlardan xabardor, ma‘naviy barkamol, O’zbekistonning mustaqil davlat sifatida ravnaq topishiga ishongan, vatanparvarlik, fuqarolik burchini anglagan, o’qituvchilik kasbini va bolalarni sevgan, insonparvar, talabchan, adolatli, pedagogik odobli, o’quvchilarning barkamol shaxs bo’lib yetishlariga ko’maklashadigan bo’lmog’i kerak”.

ADABIYOTLAR 1. Karimov I. A. O’zbekistonnint o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li. T.: «O’zbekiston», 1992. 2. Karimov I. A. Xalqning otashqalb farzandi. T.: «O’zbekiston», 1992. 3. Karimov I. A. O’zbekiston kelajagi buyuk davlat. T.: «O’zbekiston», 1992. 4. Karimov I. A. O’zbekiston: Milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura T.: «O’zbekiston», 1993. 5. Karimov I.A.Halollik va fidoyilik faoliyatimizning asosiy mezoni bo’lsin. T.:«O’zbekiston», 1994. 6. Karimov I. A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T.: «O’zbekiston», 1994. 7. Karimov I. A. Istiqlol va ma‘naviyat. T.: «O’zbekiston», 1994.

O'xshashlar

O’qituvchi odobining predmeti va vazifalari

Kasb ta`limi tamоyillari

Kasb ta’limining shakllanish bosqichlari.

Kasb ta`limi metоdlari

Kasb ta’limi muassasalarini boshqarish