Хозирги замон ноанъанавий таълими - Pedagogika - Referatlar

Хозирги замон ноанъанавий таълими

Yuklangan vaqt:

22.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89.5 KB

Ko'chirib olish

Ҳозирги замон ноанъанавий таълими Режа: 1. Анъанавий ўқ итиш методлари . 2. Ноанъанавий ўқитиш методлари. 3. Анъанавий таълимнинг афзалликлари ва камчиликлари. 4. Ноанъанавий таълимнинг ўзига хос хусусиятлари. 5. Ривожлантирувчи таълимнинг моҳияти.

Таянч иборалар: Анъанавий ўқитиш модели, ноанъанавий ўқитиш модели, ривожлантирувчи таълим, моделлаштириш, анъанавий дарс, ҳамкорликда ўрганиш модели, тадқиқот модели. Анъанавий ўқитиш моделлари Ўнлаб йиллаб ўтказилган тадқиқотлар натижаси шуни кўрсатадики, анъанавий дарс ўтиш таълимнинг ўзига хос моделларидан бири бўлиб қолмоқда. Анъанавий дарс – муайян муддатга мўлжалланган, таълим жараёни кўпроқ ўқитувчи шахсига қаратилган, мавзуга кириш ёритиш, мустаҳкамлаш ва якунлаш босқичларидан иборат таълим моделидир. Ўқув материали янги ва анча мураккаб бўлганда, анъанавий дарс – кўп ҳолларда таълим жараёнининг бирдан-бир методи бўлиб қолмоқда. Маълумки, анъанавий дарсда таълим жараёнининг марказида ўқитувчи туради. Шу боис баъзида анъанавий дарсни марказида ўқитувчи турган ўқитиш усули деб ҳам аташади. Марказда ўқувчи бўлган ўқув жараёнининг, дарснинг мақсади ва унинг ижобий жиҳатлари қуйида келтирилган асосларга таянади:  Ўқувчининг ўқишга бўлган иштиёқини ошириб бориш;  Илгари эгаллаган билимларни ҳам инобатга олиш;  Ўқиш жараёни тезлигини мувофиқлаштириш;  Ўқувчи ташаббуси ва мажбуриятини қўллаб-қувватлаш;  Амалиёт орқали ўрганиш;  Икки томонлама фикр-мулоҳазалар билан таъминлаш;  Ўқиш жараёнини тўғри йўлга қўйиш;  Ўқитувчи-ўқувчилар учун ўқув жараёнини енгилаштирувчи шахс;  Ўқув жараёнини баҳолаш.

Анъанавий дарс ўтиш моделида кўпроқ маъруза, савол-жавоб, амалий машқ каби методлардан фойдаланилади. Шу сабаб, бу ҳолларда анъанавий дарс самарадорлиги анча паст бўлиб ўқувчилар таълим жараёнининг пассив иштирокчиларига айланиб қоладилар. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, анъанавий дарс шаклини сақлаб қолган ҳолда, унга турли – туман ўқувчилар фаолиятини фаоллаштирадиган методлар билан бойитиш ўқувчиларнинг ўзлаштириш даражасини кўтарилишига олиб келар экан. Бунинг учун дарс жараёни оқилона ташкил қилиниши ўқитувчи томонидан ўқувчиларнинг қизиқишини орттириб, уларнинг таълим жараёнида фаоллиги муттасил рағбатлантирилиб турилиши, ўқув материалини кичик-кичик бўлакларга бўлиб, уларнинг мазмунини очишда баҳс, мунозара, ақлий ҳужум, кичик гуруҳларда ишлаш тадқиқот ролли ўйинлар методларини қўллаш, ранг-баранг қизиқтирувчи мисолларнинг келтирилиши, ўқувчиларни амалий машқларни мустақил бажаришга ундаш ранг-баранг баҳолаш усулларидан фойдаланиш таълим воситаларидан жойида ва вақтида фойдаланиш талаб этилади. Анъанавий дарс ўтишнинг асосий таркибий қисмлари 1. Кириш. - ўтган материални такрорлаш - дарс мақсадини тушунтириш - дарс мазмуни ва режаси билан таништириш. 2. Янги мавзуни ёритиш. - янги мавзуни кичик-кичик бўлакчаларга бўлиб бериш - ранг-баранг мисоллар имкони борича кўргазмали тақдим қилиш - мавзудан чеклашмаслик - материалнинг мураккаб томонларини қайта тушунтириш - ўқувчиларнинг тушунувчанлик даражасини текшириб бориш - тескари алоқани таъминлаш.

3. «Тета – поя» машқ. Бирор мисол (ёки масалани) ўқувчилар билан қадамба-қадам ҳал қилиш ва таҳлил қилиш. 4. Йўналтириб турилувчи машқ. Ўқувчилар машқ (ёки масалани) мустақил бажаришади ўқитувчи эса уларни назорат қилиб, тузатиш киритиб боради. 5. Мустақил бажариладиган машқ. Ўқувчилар машқни мустақил ҳолда ўқитувчи ёрдамисиз бажарилади. 6. Ўқувчилар тушунарлилик даражасини текшириш. 7. Якунлаш Дарс мавзусининг асосий тушунчалари ва ўқув мақсадларини жамлаш. Ўқитишнинг ноанъанавий моделлари Бу моделларни шартли равишда 3 га ажратиш мумкин. - ҳамкорликда ўрганиш модели - моделлаштириш - ўрганишнинг тадқиқот модели. Бу моделлар асосан ўқувчи шахсига қаратилган бўлиб уларни бошқача қилиб марказда ўқувчи турган таълим моделлари деб ҳам аташади. Моделлаштириш – реал ҳаётда ва жамиятда юз бераётган ходиса ва жараёнларни ихчамлаштирилган ва соддалаштирилган кўринишини (моделини) синфхонада яратиш ва уларда ўқувчиларни шахсан қатнашиши ва фаолият эвазига таълим олишини кўзда тутувчи метод. Ҳамкорликда ўрганиш модели – ўқувчиларни мустақил гуруҳларда ишлаши эвазига таълим олишини кўзда тутадиган метод. Ўрганишнинг тадқиқот модели – ўқувчиларни муайян муаммони ечишга йўналтирилган, мустақил тадқиқот олиб боришини кўзда тутувчи метод.

Анъанавий (таълим жараёни марказида ўқитувчи бўлган) методалрнинг АФЗАЛЛИКЛАРИ  Маълум кўникмаларга эга бўлган ва аниқ маълум тушунчаларни, фанни ўрганишда фойдали.  Ўқитувчи томонидан ўқитиш жараёнини ва ўқитиш муҳитини юқори даражада назорат қилиниши.  Вақтдан унумли фойдаланиш.  Аниқ илмий билимларга таянади. КАМЧИЛИКЛАРИ  Ўқувчилар пассив иштирокчи бўлиб қоладилар.  Ўқитувчининг тўла назорати барча ўқувчилар учун мотивацияни вужудга келтирмайди.  Ўқувчилар ўқитувчи билан бевосита мулоқотга кириша олмайди.  Эслаб қолиш даражаси ҳамма ўқувчиларда бир хил бўлмагалиги сабабли, синф бўйича ўзлаштириш даражаси паст бўлиб қолиши мумкин.  Мустақил ўрганиш ва ечимлар қабул қилиш учун шароитлар яратилади. Ноанъанавий (таълим жараёни марказида ўқувчи бўлган) ўқитиш методларининг АФЗАЛЛИКЛАРИ  Ўқитиш мазмунини яхши ўзлаштиришга олиб келиши.  Ўз вақтида алоқаларнинг таъминланиши.  Тушунчаларни амалиётда қўллаш учун шароитлар яратилиши.  Ўқитиш усулларининг турли хил кўринишлари таклиф этилиши.

 Мотивациянинг юқори даражада бўлиши.  Ўтилган материалнинг яхши эслаб қолиши.  Мулоқотга киришиш кўникмасининг такомиллашиши.  Ўз-ўзини баҳолашнинг ўсиши.  Ўқувчиларнинг предметнинг мазмунига, ўқитиш жараёнига бўлган ижобий муносабати.  Мустақил фикрлай олдаиган ўқувчинингшаклланишига ёрдам бериш.  Нафақат мазмунини ўзлаштиришга ёрдам бермай, балки танқидий ва мантиқий фикралашни ҳам ривожлантириш.  Муаммолар ечиш кўникмаларнинг шаклланиши. КАМЧИЛИКЛАРИ  Кўп вақт талаб этилиши.  Ўқувчиларни ҳар доим ҳам кераклича назорат қилиш имкониятининг пастлиги.  Жуда мураккаб мазмундаги материал ўрганилаётганда ҳам ўқитувчи ролининг паст бўлиши.  «Кучсиз» ўқувчилар бўлганлиги сабабли «кучли» ўқувчиларнинг ҳам паст баҳо олиши. Ўқитувчининг ўзи ҳам яхши ривожланган фикрлаш қобилиятига ва муаммолар ечиш кўникмаларига эга бўлишининг талаб этилиши. Ўқитиш жараёнидаги мавжуд анъанавий таълим билан қуролланган таълим муассасалари эндиликда ўз олдига қўйилган давлат ва ижтимоий буюртмани амалга оширишга ожизлик қилмоқда. Таниқли дидакт олим М.Н. Махмутовнинг фикрига кўра, ўқув жараёнини ташкил этишнинг анъанавий схемаси ўқувчиларнинг фикрлаш қобилиятини етарли даражада ривожлантира олмайди, уларнинг билимга бўлган эҳтиёжларини, фанга бўлган қизиқишларини қондира олмайди, фаол

фикрлашни ҳамда билишни эътиқодга, эътиқодни эса онгли ижтимоий мақсадга мувофиқ фаолиятга айлантиришни таъминлай олмайди. Мактаб, касб-ҳунар коллжи ва олий ўқув юртлари ўқитувчиларининг илғор тажрибалари ёритилган материалларни ўрганиш, шунингдек, кузатишлар ва суҳбатлардан маълум бўлишича, уларнинг кўпчилиги ўз амалий фаолиятларида кучсиз авторитар мотивга асосланган бир ҳилдаги ўқитиш жараёнларини қисман ўзгартирган ҳолда фойдаланишади. Бундай ҳолларда ўзлаштиришнинг юқори даражасига деярли эришиб бўлмайди. Ҳақиқатан ҳам, анъанавий таълим жараёнини замонавий педагогик технологияларга асосланган ноанъанавий таълим жараёни билан таққослаганда улар ўртасидаги фарқ аниқ кўзга ташланади. (Жадавалга қаранг). Таълим жаарёнининг ўзига хос босқичлари, хусусиятлари Анъанавий таълим жараёни Замонавий педагогик технологияларга асосланган ноанъанавий таълим жараёни 1 2 3 Педагогик муносабатлар типи. Субъект-объект Субъект-объект Педагогик муносабатлар типи. Авторитор Инсонпарварлаштириш ва демократлаштириш, ўзаро ҳамкорлик. Дарснинг мақсади Билимларни ўзлаштириш, кўникма ва малакаларни ҳосил қилиш, ўқув материалини тушуниш. Шахснинг қизиғиши, мотивини ривожлантириш, ақлий, маънавий-аҳлоқий, руҳий ва жисмоний баркамоллигини таъминлаш. Таълимнинг ҳаракатлантирувчи Таҳдид, буйруқ, таъқиқлаш, жазолаш, Билиш қувончи, ўзидаги ижобий ўзгаришларни хис

кучи баҳо, бошқаларга таққослаб, шахсни камситиш ёки рағбатлантириш. қилиш, ўзига ва ўз билимига ишончнинг пайдо бўлиши, ўзини ва бошқаларни ҳурмат қилиш, ўзаро ҳамжихатликка асосланган қулай ижтимоий психологик муҳит Ўқувчининг вазифаси Ахборотни қабул қилиш, ёдлаш, ахборотни қайта ишламаган ҳолда жавоб бериш ва тегишли баҳони кутиш. Ўқув топшириқлари ва муаммони ҳал этишга оид индивидуал, гуруҳли изланишларда иштирок этиш, доимо ўз билимини бойитиш ва мустаҳкамлаш мақсадида мунтазам ва сидқидилдан меҳнат қилиш, ўзини, иқтидорини намоён этиш. Таълимнинг якуний натижаси. ДТС ва дастур талабларига мос билим, кўникма ва малакаларнинг шаклланиига эришиш. Ўқувчиларнинг ақлий, маънавий-аҳлоқий, жисмоний, руҳий баркамоллигига эришиш, билимларни эгаллаш усуллари, ўзлаштирган билимларни янги, кутилмаган вазиятларда қўллашга ўргатиш, ўз устида мустақил ва мунтазам ишлаш кўникмаларини ҳосил қилиш.

Анъанавий таълим технологияларига асосланган маъруза, семинар, синов дарсларининг таълим жараёнида тутган ўрни ва қимматини камайтирмаган ҳолда, уларни ҳозирги замон талаблари асосида такомиллаштириш йўллари устида қайғуриш зарур. Мазкур дарсларни такомиллаштиришда қуйидагиларга эътибор қаратилиши кўзда тутилади: 1. Педагогик муносабатларни инсонпарварлаштириш ва ва демократлаштириш. Ҳамкорлик педагогикасига амал қилиш. 2. Таълим жараёнини демократлаштириш. Ўқувчиларга танлаш ҳуқуқини бериш. 3. Ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш, ўзаро ҳамжихатликка асосланган қулай ижтимоий – психологик муҳит яратиш. 4. Ўқувчиларнинг ижодий ва мустақил ишларини самарали ташкил этиш. 5. Маъруза, семинар ва амалий машғулотларда замонавий таълим технологияси элементларидан фойдаланиш. Бугунги таълим жараёни педагогнинг шахсга бўлган инсонпарварлаштирилган муносабати болаларни севиш, уларнинг тақдири учун қайғуриши, болаларга ишончнинг юқорилиги, ўзаро ҳамкорликнинг вужудга келиши, мулоқот маданиятининг юқори даражада бўлиши, таълим олувчиларни тўғридан-тўғри мажбурлашдан воз кечиш ва аксинча ижобий рағбатлантиришнинг усутнлиги туфайли кўзланган мақсадга эришиш, болалар фаолиятида учрайдиган камчиликларга чидамли бўлиш, уларни бартараф этишнинг самарали усулларини қўллашда намоён бўлса, таълим жараёнини демократлаштириш эса ўқитувчи ва ўқувчилар ҳуқуқларини тенглаштириш, таълим жараёнида таълим олувчиларга танлаш

ҳуқуқининг берилиши, ўз фикри, нуқтаи назарини эркин баён этишни ақозо этади. Ноанъанавий таълим жаарёнида ўқувчилар ва ўқитувчилар муносабатининг ўзига хос жиҳати ўқувчилар мустақиллиги ва ўқув фаолиятини бошқариш эмас, балки ҳамкорликда ташкил этиш, таълим олишда мажбурлаш эмас, балки ўқувчиларни ишонтириш, бирор-бир фаолиятни амалга ошириш буйруқ орқали эмас, балки шу фаолиятни самарали ташкил этиш, шахснинг эҳтиёжи, қизиқиши, имкониятларини чегаралаш эмас, балки эркин танлаш ҳуқуқини бериш саналади. Янги муносабатларнинг асосий моҳияти, анъанавий таълимда кўзда тутилган натижаларни бермаётган мажбуран ўқитишдан воз кечиш ва унинг ўрнига: - ўзаро ишончга асосланган талабчанлик; -таълим жараёнини самарали ташкил этиш орқали ўқувчилар ўртасида қизиқиш уйғотиш ва онгли интизомни вужудга келтириш; - ўқувчиларни мувафаққиятли билим олишга йўлловчи ҳамкорликнинг пайдо бўлиши; - мунтазам фаолиятнинг ташкил этилиши; - тегишли талабларни жамоа орқали қўллашни амалга ошириш муҳим саналади. Ноанъанавий таълим жараёнини ташкил этишда: - ўрта савияли ўқувчига нисбатан мўлжал олишдан воз кечиш; - ўқувчиларнинг энг яхши сифатларини аниқлаш ва ривожлантириш; - таълимда психологик-педагогик диагностикани қўллаш орқали ўқувчиларнинг қизиқиши, эҳтиёжи, қобилияти, шахсий сифатлари, ақлий фаолиятнинг хусусиятларини аниқлаш;

- ўқувчилар ўзлаштирадиган билим, кўникма ва малакалар динамикасини тасаввур қилиш; - ўқувчи шахси ривожланишининг дастурига тегишли ўзгартиришлар киритиш талаб этилади. Анъанавий таълим Ривожлантирувчи таълим Бошланғич (асосий) мақсад Аниқ, сўзсиз бажарувчи Шахсни шахсни тайёрлаш жаҳон стандарти талабига жавоб берадиган, ўзига муносабатини билдира оладиган, мустақил фаолият юрита оладиган ижодкор, тадбиркор шахсни тайёрлаш, мустақил ишлашга, ўз-ўзини тарбиялашга шароит яратиш Кўрсатма Дастур асосида ўрганиш Фан соҳасида берилаётган материални ёдлаш саволларга жавоб ўзи мустақил жавоб топа олиши, ёдлаш эмас, фан мазмунини ўзи

тушуниб етиши, керакли билимни қидириб топа олиши. Таълимий (дидактик) мақсадлар Билим, кўникма, малакаларни Дарс жараёнида ўқувчиларда шакллантириш ўз фикраларини мустақил баён этишга ўрганиш, керакли адабиётлардан усталик билан фойдаланиш, уларни излашга, топишга ўргатиш. Методлар Информацион, репродуктив, Муаммоли, қисман Репродуктив – муаммоли изланишли ахборот- репродуктив, актив, интерактив. Дарс вақтида ўқувчилар фаолиятини ташкил этиш шакллари Фронтал (бир неча Якка ҳолда, жуфт бўлиб, ўқувчидан якка ҳолда) гуруҳли, фронтал шаклда.

O'xshashlar

Хозирги замон анъанавий таълими

Ноанъанавий дарс ва унинг турлари

Она тилидан ноанъанавий дарсларни ташкил этиш

Касб таълими муассасаларини бошкариш

Мехнат таълими умумий таълим