Чет тили ўрганишда лойиҳа усулларини қўллаш - Pedagogika - Referatlar

Чет тили ўрганишда лойиҳа усулларини қўллаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

139 KB

Ko'chirib olish

Чет тили ўрганишда лойиҳа усулларини қўллаш Режа: 1. Чет тили ўрганишда “лойиҳа” усулларини қўллаш 2. Хорижий тил дарсларида қўшиқлардан фойдаланиш 3. Режалаштириш ва ташкиллаш фазасида

Хорижий тил дарсларида қўшиқларни қўллаш тил ўргатувчилар учун ҳам тил ўрганувчилар учун ҳам қулай ва мароқли усул ҳисобланади. Лекин тил ўрганиш жараёнида қўшиқлардан қай йўсинда фойдаланиш мумкин? Бу саволга жавоб бериш учун биз баъзи дидактик усулларни тавсия этамиз. Маълумки, қўшиқ устида ишлашнинг ўзига хос усуллари мавжуд бўлиб, уларни қўшиқни тинглашдан олдин, қўшиқ тингланаётган пайтда ва қўшиқни тинглаб бўлгандан кейин ўтказиш мумкин. Қўшиқни тинглашдан олдин қуйидаги машқларни ўтказиш мумкин: • ассоциограмм; • мавзу муҳокамаси. Қўшиқ тинглаш даврида қуйидаги машқларни ўтказиш мумкин: • матнни тўлдириш; • мисра ва қаторни тартибга келтириш;  тиниш белгиларини тўлдириш. Қўшиқни тинглаб бўлгандан сўнг жуда кўплаб машқларни қўллаш мумкин. Масалан: • қўшиққа бошқа сарлавҳа қўйиш; • қўшиқ матни устида мини диалог тузиш; • қўшиқнинг мавзуси, шахслари ва ҳаракати хусусида мунозара қилиш; • танқид ёки изоҳ ёзиш; • қўшиқчига мактуб ёзиш; • қўшиқни давом эттириб ёзиш; • параллел қўшиқ ёзиш; • қўшиққа доир саволлар бериш; • сифатларни ўзгартириш; • айрим сўзлар ўрнига шу сўзни ифодалай оладиган сурат чизиш.

Чет тилини ўрганишда қўшиқлардан унумли фойдалана билиш, албатта ўқитувчининг педагогик маҳоратига ҳам боғлиқдир. Қўшиқлар билан тил ўрганиш тил ўрганувчилар учун эркинлик, қувноқлик ва ҳузур бахш этади. Бундан ташқари уларнинг ҳистуйғуларини, таассавурларини, тажриба ва билимларини ифодалай олишларига имкон беради. Чет тили ўрганишда “лойиҳа” усулларини қўллаш Проект сўзи лотинчадан олинган бўлиб “proicere” лойиҳалаш, режалаш тадбир маъноларини англатади. Шимолий Америка реформпедагоги Виллиам Херд Килпатрик (1871-1895) ва Жон Девилар (1859-1952) лойиҳа асосида ишлашни педагогик асосларини ишлаб чиққанлар. Лойиҳа дарсларнинг энг асосий хусусияти шундан иборатки, кутубхона ёки интернетдан маълум бир режа асосида фойдаланишдир. Замонавий чет тилини “лойиҳа” усули асосида ўрганиш юқори баҳоланади. Бундан ташқари «лойиҳа» сўзини мунозара, келишувларга йўналтирилган ва ўргатиш ва ўрганишда дарс марказида ўқувчи турган шакли сифатида қабул қилинади. Шу маънода ушбу тушунча Европа давлатларида ўтган асрнинг охирги ўн йилликларидан бошлаб қўлланила бошлаган бўлса, бизнинг мамлакатимизда эса ушбу маънодаги “лойиҳа” сўзи бутунлай янги маънода қўлланган десак янглишмаймиз. Лойиҳа усули дарснинг алоҳида шакли сифатида, ўқитувчи ва ўқувчилар томонидан биргаликда режалаштирилиб, маълум бир мақсадга йўналтирилади. Фақатгина назарий эмас, балки амалий жиҳатдан ҳам ноанъанавий дарслардан фарқланади. Лойиҳа дарси бу фаол ўрганиш демакдир ва ўқувчиларнинг ўзлари бу жараёнда шахсий тажриба орттирадилар. Ўқитувчи эса бунда ёрдамчи, қўшимча материаллар таклиф қилувчи ва гуруҳ ишлари жараёнининг модератори вазифасини ўтайди. Лойиҳа дарснинг мазмуни гуруҳлар томонидан эркин танланади, тизимлаштирилади, услубий жиҳатдан амалга оширилиши ва материаллар тайёрлаш бир-бирига мувофиқлаштирилади ва вақтни белгилаш эркин

амалга оширилади. Лойиҳа дарсни эркин ўрганишнинг олий шакли деб ҳам тушуниш мумкин. Синф ёки ўқув биносини тарк этиш, маълум белгиланган жойларда амалга оширилиши-бу лойиҳа дарснинг ўзига хос бўлган хусусиятларидан биридир. Чунки ўқувчилар онгли равишда ўзларининг шахсий ўқув жараёнлари учун жавобгарликни ўз зиммасига оладилар. Лойиҳага йўналтирилган дарслар Пестолоци таъбири билан айтганда, “Бош, юрак ва қўл билан ўрганиш” демакдир. Муваффақиятли натижани кафолатлаш учун эса маълум бир методлар, яъни кўникмалар, малакалар ва техник кўринишлари билан биргаликда амалга ошириш талаб этилади. Бугунги кунда йилда бир марта, айниқса, Европа давлатларида лойиҳа кунларини ўтказиш одат тусини олган. Ўқувчилар учун ўқитувчи назоратидан қисман ҳоли бўлган бу жараён- лойиҳа тақдимотини ўтказиш учун Диетер Паул қуйидагиларни таклиф қилади. ● Ҳисобот шаклида бериш; ● Деворий газета тайёрлаш; ● Плакатларда тақдим қилиш; ● Коллажлар тайёрлаш; ● Ҳикоялар тузиш; ● Репортажлар ёзиш; ● Лукентекст ва бунга тегишли контрол варақларини тузиш; ● Такрорлаш ва мустахкамлаш учун машқлар ўйлаб топиш; ● Сўровнома (жавоблари билан) тайёрлаш; ● Суратлар, расмлар ёки видеолавҳалар тайёрлаш; ● Расмли ҳикоялар тайёрлаш; ● Юморлар тузиш; ● Қўшиқлар ёки шеърлар ёзиш;

● Баҳсли мунозара олиб бориш; ● Ўйинлар ўйлаб топиш; ● Топишмоқлар тузиш; ● Ўйлаб топ ўйинларини ўтказиш; ● Кўргазма тайёрлаш; ● Хат ёзиш; ● Мактаб газетаси учун мақола ёзиш; Албатта юқорида айтиб ўтилган тақдимот шаклларини тугалланган шакл деб айтиб ҳам бўлмайди. Лойиҳа ишларини баҳолаш ва тақдимотини ўтказиш учун муқобил усуллар ҳам хизмат қилиши мумкин. Масалан, интервью олиб бориш, матбуот конференциясини ўтказиш, ёки шахсий СD дискларини тайёрлаш. Шуни алоҳида таъкидлаб ўтиш жоизки, лойиҳа дарсларини бошланғич синфлардаёқ ўтказиш фойдадан холи эмас. Қуйи синфларда лойиҳага йўналтирилган дарслар фундаментининг бир қисми сифатида ўқувчиларга мустақил матнлар тузиш ва маълум бир мавзуларга оид маълумотлар тўплаш имкониятини беради ва ўргатади. Ҳар бир бошланғич чет тили дарсликлари бир хил мавзулар билан бошланади. Масалан: Ўқувчиларнинг исм - шарифлари , ўзини ва дўстларини таништириш технологиялари ва сўнгра мактаб, оила, дўстлар, уй ҳайвонлари ва бўш вақт мавзулари ўрин олади. Табиийки, бундай мавзулар орқали ўқувчилар ўзларининг шахсий тажрибаларидан фойдаланадилар. Бундай мавзулар билан бойитилган замонавий ўқув мажмуалари ўқувчилар шахсини трансфер усулида шакллантиришга ёрдам беради, яъни ўқувчилар бунда ўзини, дўстларини ва оиласини таништириши ва шахсий ҳаёт аспектларини тасвирлаш имкониятига эга бўладилар. Лойиҳага йўналтирилган дарсларни ташкиллаш учун шундай ўқув методик қўлланма «Mitmachbüch» (Бирга бажариш китоби) яратилди. Ушбу нашрдан “Бу менман” “Менинг кийимларим” “Меним хоббиларим”

“Қизиқишларим” “Чўнтак пулим” “Менинг кундалик ҳаётим”, “Менинг оилам”, “Мен яшаётган макон”, “Оиладаги жанжал”, шунингдек “Менинг мактабим”, “Менинг синфим”, “Сумкамдаги нарсалар” ва шу каби жуда кўплаб мавзулар ўрин олган. Ушбу усул орқали, айниқса, жанубий Америкада ва дунёнинг жуда кўплаб ҳудудларида муваффақиятларга эришилди. Бу китобга қўшимча сифатида немис федерал нашриёти ҳам шу мақсадда қўлланиладиган брошюра чоп этди. Лекин ушбу брошюрадан илюстрациялар, коллажлар, “Layouf” {Le:aut} ёки жадвали ўрин олмаган. Бу эса доим ўқитувчи назоратини талаб этади. Шу сабабли ушбу брошюра тезда танқидга учради. Бир неча йиллардан сўнг “Ким? қандай? нима?” китоби юқоридаги камчиликларни тўлдирган холда яратилиб, унда кириш сўзининг ўзидаёқ ўқувчиларга мурожаат қилинади, ва ўқувчиларга китоб мақсади ва у билан қандай ишлаш лозимлиги ҳақида кўрсатма берилади. «Бу китоб сени қўлингдан нималар келишини, чет тилини янада яхшироқ ўрганиш учун яна нималар қилишинг кераклигини кўрсатади. Сен кўпгина янги сўзлар ва гапларни ўрганасан. Бундан ташқари, кичик ва катта лойиҳаларни ёлғиз ёки дўстларинг билан қилишни ўрганасан. Китоб сеники, қаердан бошлашни хоҳласанг, ўша ердан ўрганишинг мумкин. Сен ҳатолар ҳам қилишинг мумкин. Агар хоҳласанг тузган матнларни дўстингга кўрсат. У сендан ўрганиши ёки сенга ёрдам бериши мумкин. Бундан ташқари, ўқитувчинг ҳам сенга ёрдам бериши ва таклифлар қилиши мумкин.» Бу китоб чет тили ўрганишнинг бошланғич этапларидаёқ, тилни креатив, автоном ва эркин лойиҳа усулида ўрганишни ўргатади. Қуйидаги мисолда эса ўлкашуносликка оид маълумотларни фаол ва энг муҳими биргаликда интерфаол усулда ўрганиш мумкин. Гёте институтининг “Inter Nations” нашриёти томонидан тайёрланган “Германия Федератив Республикаси-жонлилик, ҳазил - мутойиба ва кўп қирралилик” сарлавҳаси остидаги постери афсуски жуда кўп мамлакатларнинг олийгоҳларида, малака

ошириш институтларида ва мактабларда девор безаги ёки декорация объекти сифатида ишлатилмоқда. Бу постер билан эса Россияда Димитрий Милинский улкан ютуқларга эришди. Кўп ўтмай эса Венгрия ва Ирландияда ҳам шундай постер билан интермаданий ҳолда ёндашиб, ўз мамлакатлари билан қиёсий ҳолда тадбиқ этилган. Венгрияда “Венгрия - вино ва булғор қалампирига қараганда кўпроқ” номи остида постер тайёрланган. Биз ҳам қуйида постер билан ишлаш учун мисоллар келтирамиз. Сўз устида ишлаш бўйича ўқувчиларга постердан умумий маънони англатган сўзларни берамизки, ўқувчилар шу тушунчаларга мос сўзларни постердан ажратиб олишлари лозим. Масалан, эртак фигуралари, егуликлар, ҳайвонлар, сувлар, рамзлар, байрамлар, машҳур кишилар, йил фасллари, кийим - кечаклар. “Мен кимман?” саволи орқали ўқувчи ўзи ўйлаган бирор машҳур киши бўйича ўқувчиларнинг саволларига “ҳа” ёки “йўқ”- деб жавоб бериб туради. Ёки буни аксинча ҳам олиб бориш мумкин. Ўқувчининг ўзи постердаги ўша шахс сифатида бошқалар топгунга қадар ҳикоя қилаверади. “Мен кўраётган нарсани сен кўрмаяпсан” ўйинида ўқувчи постердан бирон бир расмни танлайди. Бошқа ўқувчилар томонидан берилган саволларга “ҳа” ёки “йўқ” деб туради. Тўғри жавоб топилгунга қадар ўйин давом этади. “Икки шахс ўртасидаги суҳбат” усулида постердан икки шахс танлаб олинади ва улар бир-бирлари билан суҳбатлашишлари лозим. Бунда ўқувчилар шу икки шахсга хос бўлган ҳаёт ёки ижод йўлларидан имкон даражасида ҳабардор бўлишлари лозим. Масалан; Нена ва Людвиг ван Бетховен ёки бошқа жуфтлик Идо Линденберг ва Ангела Меркелларни ўзаро суҳбатлаштиришлари лозим ва хоказо. Хулоса қилиб шуни айтиш жоизки, ушбу постер билан турли хил интерфаол усулларни амалга ошириш мумкин. Бу эса ҳар доимгидек ўқитувчи маҳоратига боғлиқ бўлади.

Навбатдаги мисолимизни эса креатив ўқитувчилар фаолиятига мисол десак янглишмаймиз. Чехиядан Германияга меҳмон бўлиб борган икки педагог супермаркетдан баъзи бир нарсаларни харид қилишади ва касса чекини оладилар. Оддийгина касса чеки орқали чет тилини ўрганишда макси проектлар қилиш мумкин, деган фикрга келадилар. Кассадаги сотувчи аёлга ўзларининг режаларини тушунтиришиб, ундан бир кун давомида тушган касса чекларини беришини илтимос қиладилар. Ўз Ватанларига қайтганларидан сўнг касса чеки асосида қуйидаги лойиҳани ўтказадилар. Касса чекларидан 9 тасини танлаб, нусхаларини кўпайтирадилар ва бир неча синфларда қуйидагича қўллайдилар. 1. Касса чеки ёрдамида харид қилган шахсни креатив тасвирлаш. Тасвирга мос эски журналлар ва иллюстрациялардан расмлар танлаш, коллаж тайёрлаш. What was bought? Was wurde eingekauft? Qu’est-ce qu’on a acheté? Нима харид қилинди? Cosmetics, fruits, vegetables. Kosmetik Obst und .Gemủse- les fruits et les legumes( мева ва сабзавотлар ) Onion, brown souce. Zwiebel, braun е Sosse. L’oignon, la sauce ( Пиёз , жигарранг соус ) Birthday gift, Geburstagsgsche л k, Le cadeau de l’anniverssaire (Туғилган кун совғаси) When were the goods bought? (morning, noon, night) Wann wurden die Waren eingekauft? (morgens, mittags, abends) Quand on a achete des marchandises? In the afternoon. Birthdaypresent. Nachmittags/Apres midi ( Тушдан кейин )

Товарлар қачон сотиб олинди? (эрталаб, тушда, оқшомда) Who bought? (man, woman, boy, old person, clothes, appearance) Wer hat eingekauft? (Mann, Frau, Kind, Alter,Kleidung, Aussehen) Qui a achete? Ким сотиб олди ? (Эркак, аёл, Woman, modern and stylish dressed, young. Frau, modern und elegant angekleidet, jung/ Une femme, commode et richement habillé ( Аёл , замонавий ва шоҳона кийинган, ёш) бола, қария, кийими, кўриниши.) Does she work or not? Welchen Beruf hat die Person oder ist sie nicht berufstặtig? Quelle est la profession de l’homme ou il est chomeur? Киши қайси касбда ёки ишламайдими? Businesswoman. Privatunternehmerin Buisnesmain( Хусусий тадбиркор ) Has this person a familiy? Hat die Person eine Familie? Est-ce que cette psersonne a la famille? Мазкур шахснинг оиласи борми? Yes, she has a son.(1 year old) Ja, sie hat ein Kind (1Jahre alt) Oui, il a un enfant (Il a 1 an) She is married. Sie hat einen Mann Elle a le mari Ҳа, бир ёшли ўғли бор. Are there domestic animals in the family? No, there are not/ Nein Non

Gibt es Haustiere in der Familie? Оилада уй ҳайвонлари борми? Йуқ. Why were the goods bought? Warum wurden die Waren gekauft? Pourquoi on a achete les marchandises? Нима учун товарлар сотиб олинди? Because of her son’s birthday Ihr Kind hat Geburtstag L’anniverssaire de son enfant Ўғлининг туғилган куни муносабати билан . What kind of interesting hobbies has a person got? Welche Interessen und Hobbys Sports (to stay healthy) haben die Personen? Quels interets et hobbys a cette personne? Шахснинг қандай қизиқиш ва хоббилари бор ? Sport (damit sie schlank bleibt) Le Sport (Il sera en forme) Спорт (соғлом бўлиши учун) How do they spend their free time and holidays? Wie verbringen sie ihre Freizeit oder ihren Urlaub? Comment ils passents leurs loisirs et leurs vacances? She goes to the sea with her son for two weeks. Sie fặhrt mit ihrem Kind fur zwei Wochen ans Meer Il va a la mer avec son enfant pour 2

Улар ўзларининг бўш вақтлари ва таътилларини қандай ўтказадилар ? semaine. У ўғли билан денгизга икки ҳафтага боради. What did you notice? Was ist euch noch aufgefallen? Qu’est-ce que vous avez remarqué? Сизнинг кўзингизга нималар ташланди? Sie kauft jede Woche neue Kleidung, damit sie mehr Freude hat.. Sie hat einen Sohn, der sehr aehnlich wie sein Vater aussieht. Er ist ein sehr guter Fussballspieler-wie sein Vater ist. Er isst sehr gern Suessigkeiten, aber die Mutter sieht das nicht gern, deshalb gibt es zwischen ihnen sehr oft Streiten, weil die Mutter nur gesund essen will. Аввалига ўқувчилар гуруҳларда ўзлари танлаб олган касса чекларини атрофлича ўрганадилар . Ҳарид қилган кишининг оиласини фантазия билан тасвирлаб , унга мос расмлардан коллаж тайёрлайдилар . Кейинги дарсга эса ана шу коллаж асосида матн тузиш топширилади. Лойиҳа ишларини ўтказиш учун уларни бир неча фазаларга бўлиш мумкин. Тайёргарлик фазаси да ўқитувчи лойиҳа ишини мавзуий ва методик жиҳатидан ҳамда қандай кетма-кетлик асосида ташкил қилишни ва бунинг учун нималар тайёрлаш лозимлиги ҳақида ўйлаб кўради. Кириш фазаси да ўқитувчи ўқувчи/талабалар билан биргаликда фикрларни жамлайди ва ўқувчиларни маълум гуруҳларга бўлади. Режалаштириш ва ташкиллаш фазаси да гуруҳ қатнашчилари аниқ мақсадларни муҳокама қиладилар, вазифа ва ролларини тақсимлайдилар, лойиҳа ишларини олиб бориш учун режа тузадилар, мос тақдимот шаклини аниқлаб оладилар, маълум техник воситаларни танлаб оладилар ва хоказо. Олиб бориш фазаси да гуруҳ қатнашчилари ўзларининг вазифаларига кўра маълумот тўплайдилар, ўзаро фикр алмашадилар,

йиғилган маълумотларни муҳокама қиладилар, баҳолайдилар, тақдимот учун материаллар танлайдилар ва тайёрланган тақдимотни синовдан ўтказадилар. Тақдимот фазаси да ҳар бир гуруҳ ўз тақдимотини намойиш қилади. Якунлаш ва баҳолаш фазаси ни ҳар бир гуруҳ ўз гуруҳ тақдимоти бўйича баҳолаши ёки бошқа гуруҳлар тақдимотига ўз муносабатларини билдириш билан ўтказиш мумкин. Сўнгги ҳал қилувчи баҳолаш эса ўқитувчи томонидан ўтказилади. Қуйида биз ҳар бир фазага атрофлича тўхталиб ўтамиз. Тайёргарлик фазаси да ўқитувчи лойиҳа ишини бошланишидан бир неча кунлар ёки ҳафталар олдин ўзи ёки ҳамкасблари билан биргаликда режалаштиришда қуйидаги жиҳатларни ҳисобга олиши лозим: 1. Лойиҳа дарсларини ташкиллашда қандай мақсадлар кўзда тутилади? 2. Лойиҳа мавзусига мос қандай нутқ воситалари талаб қилинади? 3. Гуруҳларда ўзаро ижтимоий муносабатларни кучайтириш ва толерантликни таъминлаш учун албатта доскага қуйидагиларни ёзиб қўйиш керак. “Гуруҳларимизда ҳамма тенг ҳуқуқли. Ҳамма фикрлар жамланади ва сўнгра гуруҳда муҳокама қилинади”. 4. Лойиҳа ишлари қай даражада олиб борилади. Гуруҳ аъзолари қилинган ишларни баҳолашлари лозим. 5. Ўқитувчи лойиҳа ишлари учун керак бўладиган иш қоғозларини тайёрлаши лозим. Масалан, баённома, ролларни бўлиниши, ташкилий режа, тақдимот технологиялари. 6. Тақдимот қандай амалга оширилади ёки гуруҳ иштирокчилари эркин ва креатив тақдим қила оладиларми? Тақдимот вақтида меҳмонлар ҳам бўладими ёки меҳмонлар таклиф қилиниши лозимми? Хонани банд қилиб қўйиш керакми? 7. Гуруҳларга техник жиҳозлар берилиши лозимми? Масалан, видео камера, магнитофон, фотоаппарат....

8. Деворий газета тайёрлаш учун бир нечта қайчилар, клейлар, маркерлар, рангли қоғозлар, эски журналлар ва бошқа нарсалар керак бўладими? Гуруҳларда ҳар бир иштирокчининг ўз вазифаси бўлади: 1. Баённома ёзувчи белгиланган вақт давомида барча кўрилган ва айтилган фикрлар, борилган жойлар ва жамийки қилинган ишлар ҳақида батафсил ёзиб боради. 2. Суҳбат раҳбари барча гуруҳ аъзоларини суҳбатга тортишга, фикрларини баён қилиб боришига ва интервью олиб борилишига масъул бўлади. 3. Суҳбат кузатувчи доимо нутқ воситаларини тўғри ишлатилишини назорат қилиб боради ва ўрни келганда нотаниш сўзларни қидириб топади. 4. Вақт ва режани кузатувчи вақт ва режа бўйича ишлашга эътибор қаратиб боради. 5. Ёзишга масъул ҳатлар ва е-mailлар учун жавобгардир. 6. Муносабат ўрнатувчи телефонда бўладиган суҳбатларни олиб боради. Узоқ давом этувчи лойиҳаларда гуруҳ иштирокчилари ўз вазифаларини (ролларини) алмаштириб туришлари ҳам мумкин. Ўрганиш китоби гуруҳ иштирокчилари учун топшириқни бажариш жараёнида ўрганилган сўзлар ва қилинган ишларни расмийлаштириш учун керак бўлади. Тақдимотга тайёрланишда аввало тақдимотни ёзма тайёрлашлари лозим. Тақдимот қанча вақт давом этиши, тақдимотда неча киши иштирок этишини, қандай техника воситалари керак бўлишини белгилаб олиш керак. Режалаштириш ва ташкиллаш фазаси да гуруҳ иштирокчилари иш қоғозлари ёрдамида лойиҳанинг аниқ мақсадини муҳокама қиладилар, ўз ролларини белгилаб оладилар ва лойиҳа ишини олиб бориш учун аниқ режа тузадилар, вазифаларини бўлиб оладилар, интервью учун саволлар тўплайдилар, мос тақдимот шаклини аниқлайдилар ва маълум техник воситаларни танлаб оладилар. Буларнинг барчаси баёномага ёзиб борилади.

Гуруҳ иштирокчилари тузилган режани ўқитувчилари билан муҳокама қилиб оладилар ва керакли ёрдам ва маслаҳатлар оладилар. Гуруҳ аъзолари қанча тажрибали бўлсалар, бу фазада шунча мустақил ишлайдилар. Оғзаки нутқи пастроқ бўлган ўқувчи/талабалар нутқ воситалари берилган иш қоғозларни ўрганиб чиқадилар. Тажрибасиз гуруҳ қатнашчиларни қўллаш мақсадида ўқитувчи ташкиллаш режасига алоҳида иш қоғози тайёрлаши мумкин. Масалан, - Кун, вақт, жой, ролларни тақсимлаш (баённома ёзувчи, суҳбат раҳбари ва х.к); - Лойиҳа ишининг аниқ мақсади; - Қидирилиши лозим бўлган жойлар; - Ким нимани излаб топади? - Қанча вақт давом этади? - Йиғилган материаллар билан шуғулланиш, ким томонидан нима қилинади? - Интервью. Ким нимани сўрайди? Нима мақсадда? Қандай саволлар берилади? - Техник воситаларини қўллаш; - Биринчи баҳолаш, муҳокама қилиш вақти, баённомани текшириш; - Вазифаларни тақсимлаш; - Тақдимот шакли, синаб кўриш, ким нимани тақдим қилади? - Бошқа лойиҳа гуруҳлари билан гаплашиш; - Гуруҳ баённомаларини текшириш; Ўқитувчи интервью учун нутқ воситалари ёрдамида гуруҳлар билан биргаликда ишлаб чиқади. Interviewbogen Jemanden ansprechen ( ким биландир гаплашмоқ ) Entschuldigung, ( узр ) Entschuldigen Sie bitte, ( кечирасиз )

Entschuldigung, haben Sie einen Moment Zeit? (Кечирасиз, бир муддат вақтингиз борми?) Entschuldigung, wir möchten Sie etwas fragen: ( Кечирасиз , биз Сиздан бир нарсани сўрамоқчимиз .) Sich vorstellen ( таништирмоқ ) Wir machen hier in der Universitat/Schule einen Deutschunterricht und möchten eine Arbeit/ eine Umfrage über das Thema__________machen. (Биз университет/ мактабнинг немис тили дарсидамиз ва _______________ мавзуси ҳақида сўрамоқчимиз ) Wir sind Studenten/Schüler und ____________( Биз ўқувчи / талабалармиз ва ___________) Wir sind aus__________ ( Биз __________ данмиз ) Wir machen hier in einen Deutschunterricht und interessieren uns für das Thema_______________( Биз немис тили дарсидамиз ва бизни ____________ мавзуси қизиқтиради ). Fragen, ob ein keines Interview gemacht werden kann ( умуман интервью қилмаганлар учун саволлар ) Können Sie uns ein paar Fragen beantworten? ( Бир-иккита саволларимизга жавоб бера оласизми?) Können wir Ihnen ein paar Fragen stellen? (Биз Сизга бир-иккита саволлар берсак майлими?) Dürfen wir ein kleines Interview mit Ihnen machen? (Биз Сиз билан кичик интервью қилишимиз мумкинми?) Haben Sie Zeit, um ein paar Fragen zu beantworten? ( Бир-иккита саволларга жавоб бериш учун вақтингиз борми?) Können wir Ihnen ein paar Fragen stellen zum Thema___________? (Биз Сизга_________ мавзуси бўйича саволлар берсак майлими?) Fragen, ob man das Gespräch aufnehmen kann ( Суҳбатни олиб борувчига саволлар )

Dürfen/können wir das Gespräch mit dem Kassettenrekorder aufnehmen? ( Суҳбатни магнитофонга ёзиб олсак майлими ?) Würde es Ihnen/dir etwas ausmachen, wenn wir das Gespräch aufnehmen wurden? (-) Die Fragen stellen ( Саволлар қўйиш ) Sind Sie der Meinung, dass________________? ( Сиз шундай фикрдасизки , бу ________________) D е nken Sie, dass_________________? ( Ўйлайсизки , бу _________________________) Glauben Sie, dass________________? ( Ишонасизки , бу ______________) Was ist Ihre Meinung zum Thema___________? (______________ мавзусида Сизнинг фикрингиз қандай ?) Was denken Sie über________________? (________________ ҳақида нима деб ўйлайсиз ?) Wie finden Sie_____________? ( Буни қандай деб биласиз ?) Sich für das Interview bedanken ( Интервъю учун миннатдорчилик билдирмоқ .) Vielen Dank für Ihre / deine Hilfe! ( Ёрдамингиз учун катта раҳмат ) Danke schön, Sie sind uns eine grosse Hilfe gewesen! ( Катта ёрдамингиз учун раҳмат ) Ihre Meinung war sehr interessant, Danke schön! ( Раҳмат ! Сизнинг фикрингиз жуда қизиқарли ) Es war nett, mit Ihnen/ dir zu sprechen. Vielen dank! ( Сиз билан гаплашиш жуда ажойиб , катта раҳмат !) Wir sind sehr dankbar für Ihre/ Deine Hilfe! ( Ёрдамингиз учун жуда миннатдормиз ) Wir sind sehr dankbar für Ihre/ Deine Beteiligung! ( Қатнашганингиз учун катта раҳмат ) Sich verabscheden ( Хайрлашмоқ ) Auf Wiedersehen! Tschüs! ( Кўришгунча ! Хайр !) Интервью технологияси учун қоидалар

- хушмуомала бўлиш: ўзини таништириш, миннатдорчилик билдириш, саволлар бериш. - имкон қадар саволларни нима? қачон? қандай? нима учун? саволлари билан бошлаш. - интервью берувчини ҳикоя қилдириш ва муҳим бўлмаган жойларда гапини бўлиш. - сўз орқали ва имо-ишоралар билан нутқини қўллаб-қувватлаб туриш масалан, бошини қимирлатиши, шундайми, хмм, аҳа ифодалари билан. Олиб бориш фазаси Бу босқичда гуруҳ аъзолари ташкилий режалари асосида ва ўз зиммаларига олган роллари бўйича ишга киришадилар. Масалан, баённома ёзадилар, интервью қиладилар, белгиланган жойларга борадилар, магнит лентасига ёзадилар, фильм тайёрлайдилар. Сўнгра ўзаро фикр алмашадилар, режани бироз кенгайтирадилар ёки ўзгартирадилар, ўз ролларини керак бўлса алмашишадилар. Тақдимот фазасида ўқитувчи барча керакли нарсаларни аудитория ёки синф хонаси учун тайёрлаб қўяди. Масалан, видеомагнитофон, проектор, (ОНР), махсус доскалар, магнитофон. Тақдимот учун вақтни ўқитувчилар ўзи белгилайди. Масалан, ҳар бир гуруҳ тақдимоти учун 10 минут ва ҳар бир тақдимотдан сўнг музокара учун 5 минутдан вақт ажратилиши мумкин. Тақдимот учун четдан меҳмонлар ҳам таклиф қилинган бўлса, бунинг учун “Хуш келибсиз!” плакати, ичимликлар ( кола, фанта, маъданли сув ёки чой), қўшимча стуллар тайёр қилиб қўйилган бўлиши лозим. Таклиф қилинганлар илиб қўйилган тақдимот плакатини тақдимот бошланишидан олдин ўзларида янада ёрқинроқ таассурот қолдириши учун айланиб кўриб чиқишлари мумкин. Ўқитувчи тақдимотни бошқариб бориши лозим. Масалан, кириш сўзи, тақдимотдан тақдимотга ўтишни бошқариш, тингловчиларнинг муносабатларини билиш ва шу кабилар. Тақдимотларнинг тартибини гуруҳларнинг ўзлари белгилайдилар. Масалан, қайси гуруҳ қайси гуруҳдан сўнг тақдим қилади. Лойиҳа учун тайёрланган суратлар ажойиб эсдалик бўлиб қолмасдан балки, ўқитувчи учун

қилинган ишлар ҳужжати ва шунингдек баҳолаш учун қўшимча материал ҳамдир. Баҳолаш босқичи албатта умумий ҳолатда пленумда ўтказилади. Лекин ҳар бир гуруҳ ҳам қуйидаги намуна асосида ўзларини баҳолашлари ҳам мумкин. Selbstevaluation 1=trifft hundertprozentig zu,(100% дахлдор) 2=trifft in etwa zu,(Бироз дахлдор) 3=zum Teil trifft die Aussage zu, zum Teil nicht, (Қисман, баъзи ифодалар дахлдор )4=trifft eher nicht zu, (Унчалик дахлдор эмас) 5= trifft überhaupt nicht zu (Умуман дахлдор эмас) Selbstevaluation 1 2 3 4 Unsere Gruppe hat gut zusammengearbeitet (Бизнинг гуруҳимиз ҳамкорликда яхши ишлади) Wir haben uns an den Plan gehalten. (Биз режага амал қилдик) Wir haben uns gegenseitig geholfen. (Биз ўзаро ёрдамлашдик) Wir haben alle das Protokoll gelesen und korrigiert. (Биз ҳамма баённомани ўқидик ва текширдик) Alle haben Ergebnisse für die Präsentation geliefert und diese zusammen ausgewertet. ( Тақдимот учун ҳамма натижаларни топширди ва булар биргаликда баҳоланди ) Alle haben bei diesem Projekt dazu gelernt. ( Ҳамма бу лойиҳада ўрганди ) Unsere Gruppennote ( Бизнинг гуруҳ баҳомиз ) Protokollbogen ( Баённома ) Datum( Кун )_____________Uhrzeit: ( Вақт )____________Ort: ( Жой )______________

Namen und Funktionen der Gruppenmitglieder mit Datumsangabe: ( Гуруҳ аъзоларининг кунлар бўйича вазифалари ва номлари ) Protokollführer: ( Баённома ёзувчи )________________________________ Gesprächsleiter: ( Суҳбат раҳбари )_________________________________ Sprachbeobachter: ( Тил кузатувчиси )______________________________ Zeitbeobachter: ( Вақтни кузатувчи )_______________________________ Andere Funktionen: ( Бошқа вазифалари )_______________________ Ergebnisse-das haben wir bereits erreicht: ( Натижалар - биз буларга эришдик ) __________________________________________________________ __________________________________________________________ ________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ ________________ Pläne und Vorhaben-das wollen wir erreichen: ( Режалар ва лойиҳаларбиз буларга эришишни истаймиз ) __________________________________________________________ __________________________________________________________ ________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ ________________ Beschlüsse und Aufgabenverteilung-das müssen wir tun: ( қарорлар ва вазифаларни бўлиш - биз буни қилишимиз керак ) __________________________________________________________ __________________________________________________________

________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ ________________ Offene Fragen/Probleme: ( Очиқ саволлар / муаммолар ) __________________________________________________________ __________________________________________________________ ________________ __________________________________________________________ __________________________________________________________ ________________

Фойдаланилган адабиётлар: 1. «Umumiy orta ta’limning davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi. «Sharq» nashriyoti. 1999 yil. 2. Chet til o’qitish metodikasidan ocherklar. Saidumar Saidaliyev. 2004. “Namangan” nashriyoti. 3. Проблемы содержания обучения иностранному языку. Джалолов Дж.Дж. 1987. Т. Фан. 4. Chet til o’qitish metodikasi. Jalolov J.J. 1996. 5. Die kommunikative Methode. Rainer Bohn. 2000. Goethe-Institut, Munchen. 6. Gruppenarbeit und innere Differenzierung. Inge C. Schwerdtfeger. 2001. Goethe-Institut Inter Nationes, München. 7.Materialien des Goethe-Instituts. 2000-2004. Goethe-Institut Munchen. Bilder in der Landeskunde. Dominique Macaire und Wolfram Nosch L.Wien. 8.Probleme der Wortschatzarbeit. Rainer Bohn. 2000. GoetheInstitut, Munchen.

O'xshashlar

Чет тили ўрганишда ахборот воситаларининг роли

Чет тили дарсларида бекатларда чет тилини ўрганиш усулидан фойдаланиш

Чет тили дарсларида грамматикани ўрганиш ва ўргатиш

Тил ўрганишда коммуникатив методнинг бошқа методлардан афзалликлари

Она тили укитиш усуллари