Технологик қурилмалар структураси ва синфланиши - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Технологик қурилмалар структураси ва синфланиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

61 KB

Ko'chirib olish

Технологик қурилмалар структураси ва синфланиши Консерва саноати корхоналари қўл механатини механизациялаштириш ва уни бошқаришни автоматлаштиришга хизмат қиладиган ускуналар билан жиозланган. Қишлоқ хўжалик хом ашёсини озиқ – овқат ва техник маҳсулотларга қайта ишлашдаги операцияларни бажаришга мўлжалланган ишлаб чиқариш ускуналари технологик қурилмалар деб аталади. Ишлов берилаётган маҳсулот ўз физик–механик ва бошқа хоссаларини сақлаган ҳолда фақат шаклини, ўлчамларини ва шунга ўхшаш жиҳатларини ўзгартирадиган технологик қурилма машина деб аталади. Машинанинг конструктив жиҳатдан ажралиб туриши–маҳсулотга механик таъсир кўрсатувчи характерланадиган ишчи органларининг борлиги. Ишлов берилаётган маҳсулот ўз физик–механик, биокимёвий хоссаларини ёки агрегат ҳолатини ўзгартирадиган технологик ускуна – аппарат деб аталади. Аппарат конструкциясининг ўзига хослиги – маҳсулот хусусиятларин ўзгартириш мақсадида таъсир кўрсатиш имконини берадиган реакцион бўшлиқ (ҳажм) ёки ишчи камеранинг (резервуар) мавжудлигидир. Бундан ташқари аппарат фаолият кўрсатиши учун иссиқлик ва совуқлик ташувчи ҳар хил суюқликлардан (иссиқ сув, совуқ, яхна сув, буғ ва бошқалар) фойдаланилади. Ишчи суюқлик ва ишлов берилаётган маҳсулот аппарат ичида бир – бири билан бевосита контактда ёки ёки контактсиз ҳолда бўлиши мумкин. Иккинчи ҳолда, аксарият ўзаро таъсир ажратиб турувчи юза (қисм) орқали (металл девор) амалга оширилади. Технологик қурилмалар структураси

Ҳар бир технологик ускуна бирлиги қўйидаги қисмлардан иборат: станиналар (корпуслар, рамалар ва х.к.), маҳсулот соладиган (бўшатиладиган) мослама ёки қисм, ҳимоя (блокировка), узатиш ва иш механизмлар, ишчи бажарувчи орган ва назорат – ўлчов асбоблари. Ускуна техник таснифини белгиловчи асосий қисмлар узатиш қисми, ишчи механизм ва ишчи органларининг ўзаро (боғлиқликдаги) фаолиятидир. Станина ускунанинг барча қисмларини маҳкамлаш учун жумладан, қўшимча мосламаларни (ташувчи, кўтарувчи ва х.к.) мўлжалланган. Баъзи бир ускуна турларида (сепараторлар ва бошқалар) станина асосий вазифадан ташқари ишчи механизмни мойлаш учун мўлжалланган мой турадиган мослама (картер) вазифасини ҳам ўтайди. Юклаш ва бўшатиш мосламаси маҳсулотни ускунага даврий ёки узлуксиз равишда солиб туриш, ҳамда технологик жараён талабидан келиб чиқиб уни хажм ёки массасига қараб дозировка қилиш имконини беради. Ҳимоя мосламаси (блокировка) ускунанинг баъзи қисмларини нотўғри ёки бевақт ишга тушиб кетиши олдини олиш ёки уларнинг авария вақтида бузилишидан сақлаб қолиш учун хизмат қилади. Узатма ҳаракатни ишчи механизм ёки ишчи органлар орқали узатиш учун керак. Узатувчи сифатида электр, гидравлик ва пневматик механизмлар қўлланилади. Электр узатмалар энг кенг тарқалган механизмлардир. Унинг асосий қисми электродвигател ҳисобланади . Электр токига қараб , электродивигателлар уч гуруҳга бўлинади: Ўзгармас ток , бошқариладиган, кучланишли. Уларда вал айланиш частотасини кенг миқёсида силлиқ (пл а вное) ўзгартириш имкони бор; Уч фазали ўзгарувчан ток – нисбатан кам қўлланиладиган синхрон ва кенг қўлланиладиган асинхрон электродвигатель . Синхрон электро - двигателлар

валнинг доимий частотаси билан юклама дан боғлиқ бўлмаган ҳолда ишлайди. Асинхрон электродвигател ларга қараганда улар анча юқори фойдали иш коэффициентига эга, юқори юкланишларга чидамли. Асинхрон электородвигателлар технологик ускуналарни ҳ аракатга келтириш учун фойдаланилади . Улар конструктив ва хизмат кўрсатиши бўйича содда, уларни тармоққа бевосита, ток ўзгартиргичларсиз улаш мумкин; Кам қувватли бир фазали асинхрон электродвигатель . Уларни (аксарият) кўпинча, ёрдамчи қурилмаларда қўлланилади. Уч фазали асинхрон электродвигателлар бир ва кўп тезликка эга бўлиши мумкин (тезлик сони – максимал тўртта). Катта тезликка эга электродвигателларнинг қулайлиги шундан иборатки, улар ўзгарувчан тезлик ( босқичма-босқич ) билан ишлаши мумкин. Уч фазали асинхрон электродвигателлар ёпиқ (суюқлик томчилари ва чангдан) ҳолда , ёпиқ ва шамоллатиладиган ҳолда, ёпиқ ва шамоллатиладиган юқори ишга тушириш моментига эга ҳолда, юқори сирпа н ишли ёпиқ ва бошқа ҳолда ишлаб чиқарилади. Таянчга ма ҳ камлаш кон с трукцияси бўйича электродвигателлар фла - нецли, чиқиш қисми пастда жойлашган вертикал, силжийдиган (сирпа н адиган) плитали ва ўрнатиладиганга ажратадилар. Электр харакатга келтирувчи сифатида тизим электродвигателлари ( чизиқли электродвигателлар) ва соленоидлар (электромагнит лар ) ҳам хизмат қилишлари мумкин. Гидравлик ҳ аракатга келтирувчи ишчи суюқликни гидросистемага ва ундаги босим ва сарф меъёрини таъминлаб турувчи насосдан узатувчи (минерал ва кастор ёғи, глицерин, сув ва бошқалар , ҳ аракатни ишчи механизмга узатувчи) гидродвигателдан, насос ва гидродвигателни боғловчи қувурлардан, ишчи суюқликларни сақловчи идишлардан , ишчи суюқликларни тозалаш (фильтр лаш ) ва совутиш қурилмаларидан ташкил

топган. Ишчи суюқликни узатиш учун шест е рняли ( парракл и), поршенли ва бошқа турдаги насослар қўлланилади. Гидродвигателлар ротацион, буриладиган ва поршенли (гидроцилиндр - лар) бўладилар. Биринчилари иш механизмини айланма, иккинчилари–бурилиш ва учинчилари–олдига ва келиш-қайтма (возвратно-поступательное) ҳ аракатга келтирадилар. Пневматик ҳ аракатга келтиришда ишчи восита сифатида қисилган ҳаводан фойдаланилади. Узатгич таркибига системага ҳаво пуфлайдиган компрессор, ҳаво заҳирасини ҳосил қилиш учун ресивер (герметик идиш); фильтр; қувурлар; пневмодвигателлар; назорат ва автоматика асбоблари киради. Пневмодвигателлар ротацион, поршенли, мембранали ва бошқа турли бўлади. Поршенли кенг тарқалган. И шчи механизми - ҳаракатни харакатлантирувчидан технологик ускунанинг ишчи органларига узатиш учун х измат қилади. Бу механизм узатма билан боғланган етакловчи звенодан ва ишчи органлар билан бо ғ ланган етакланувчи звенодан иборат. Ишчи механизм фаолиятини ба ҳ олайдиган асосий кўрсаткич – узатиш (сони) нисбати. У қуйидагилар : тишли узаткичларда етакловчи ва етакланувчи тишлар сонининг етакловчи ва етакланувчи шестернялар диаметрига; тишли ва тасма ли узаткичларда етакланувчи шестерня (шкив) айланиш частотасининг етакловчи шестерня (шкив) айланиш частотасига нисбати билан ифодаланади. Узатиш механизми ишчи органлар ишлаш шароити билан баҳоланади. Қуйидаги узатиш механизмлари мавжуд: Узлуксиз ишлайдиган механизмлар – иш органлари ишлов берилаётган маҳсулот билан механизмларнинг бутун цикли даврида доимий контактда бўладилар; Даврий ишлайдиган механизмлар – иш органлари ишлов берилаётган маҳсулот билан узатиш механизми ҳаракатининг бир қисми давомида контактда бўладилар, қолган вақтда ишсиз ҳолатда бўладилар.

Узатиш механизмлари қаттиқ ва юмшоқ бўлиши мумкин. Тишли, червякли, ричагли, кривошип-шатунли, шарнирли, крест кўринишли, пружинали, планетар, фр и кцион ва дифференциал турдагилар қаттиқ узатиш механизмларига киради. Юмшоқ узатиш механизмлари – тасмали , занжирли, тасмали ва хоказолар кичик узатиш нисбатида, ҳамда қаттиқ механизмлар билан бирга ишлатилади. Ишчи органлар ишлов берилаётган маҳсулотга бевосита эн е ргетик (механик, иссиқлик) таъсир кўрсатиш ёки ишлов берилаётган маҳсулотнинг ишчи восита ёки энергетик майдон билан ўзаро таъсирда бўладиган шароит яратиш учун х измат қилади. Бу органлар маҳсулот х оссалари, уларга бериладиган ишлов усули, режими ва йўналишидан келиб чиққан ҳолда ҳар хил конструкцияда бўладилар. Ишчи органлар конструкцияси бўйича шнек ва винтли, барабанли, вальц ли , мембранали ва шлангли, тасмали, тўрли, фр и кцион, цилиндр-поршен жуфтлигида, соплали, форсункали ва дискли бўлиши мумкин. Кўрсатадиган таъсир бўйича ишчи органларни тозалайдиган, майдалайдиган, аралаштирадиган ва иссиқлик берувчи, узатадиган турда бўлиши мумкин. Технологик қурилмаларни синфла ниши Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари исрофгарчиликдан ва етиштирилган маҳсулотни аҳолига нес-нобу д қилмасдан етказиш ва уларни йил давомида узлуксиз ҳолда таъминлаш давлатимиз олдидаги асосий вазифалардан биридир. Маълумки, қишлоқ хўжалик маҳсулотлари билан ўзликсиз таъминлаш хом- ашёни қайта ишлаш билан боғликдир. Қандай маҳсулогт бўлишидан катъий назар, хох у ўсимлик маҳсулоти бўлсин, хох у ҳайвон маҳсулоти бўлсин, барибир улар тез бузилувчанлик хусусиятига эга. Шунинг учун уларни маълум технологик жараёнлардан ўтказиш йўли билан озуқави й қиймати ва сифатини сақланган ҳолда қайта ишлаш лозим.

Қайта ишлаш деганда кўз олдимизга маълум қурилмалар, машиналар ёки ускуналарни келтирамиз. Озиқ-овқат саноатининг хом-ашёни қайта ишлаш тармоқлари ишидаги консерва ишлаб чиқариш соҳаси, қурилма ва ускуналарга энг кўп мухтож бўлган соҳадир. Консерва корхоналарида қўлланиладиган қурилма ва ускуналар шу қадар хилма-хилки ва уларнинг жараёнларни бажариш доираси шу қадар кенгки, уларни оддий сўз билан ифодалаш жуда мушкул. Масалан, мева ёки сабзавотни майдалаш жараёнини олайлик, бутун маҳсулотни майдаланган маҳсулотга айлантиришда бир неча хил ускуналар фойдаланилади ва бу ускуналарнинг вазифалари ҳам хар хил: - майдалагич ( волчок ) ёрдамида майда бўлакчаларга майдаланилади; - қирғич машиналарида тўғралади (мақсадга мувофиқ хар хил шакил ҳам бериш мумкин); - май далагич да эзиб майдаланади; - ишқалаш м а шина си да ишқалаб майдаланади; - гомогенизаторда ўта майда заррачаларга майдаланади. Келтирилганлардан кўриниб турибдики, маҳсулотни консервалаш жараёнида қўлланиладиган қурилма ва ускуналарни сони ҳам қўллаш мақсади ҳам жуда кўп экан. Консерва с оҳаси да ишлатиладиган қурилмалар ва ускуналар м а шинасозлик саноати томонидан айрим-айрим ҳолда ёки узлуксиз иш жараёнини бажарувчи линиялар сифатида тайёрланилади. Бугунги кунда консерва корхоналарида жуда кўп чет эл линияларидан фойдаланилмоқда. Улардаги ишлаб чиқариш жараёнлари шундай ташкил қилинганки, уларга киритилган хом-ашё жараён охирида қадоқланган ҳолдаги тайёр маҳсулот ўринишида қабул қилинади. Масалан, Италиянинг ва

Швейцариянинг «Тетра-Пак» линиялари ёки Америка ва Австралиядан келтирилган асептик ҳолда қадоқловчи линиялар. Шундай қилиб, консерва соҳасини м а шина ва қурилмалари қатори кундан- кунга кўпаймоқда, эскирган, ҳозирги кунда ишлатиш учун ноқулай бўлган катта қувватли қурилмалар ўрнини янги, замонавий, бугунги куннинг талабига жавоб берувчи ускуналар эгалламоқда. Консерва корхоналарида хамма ишлатиладиган қурилмалар, уларнинг технологик жараённи амалга оширишдаги тутган ўрни ва ишлатилишига қараб, 3 синфга бўлинади: 1. Асосий технологик қурилмалар - тайёр маҳсулот ишлаб чқаришнинг технологик жараёнида ишлатиладиган м а шина ва механизмлар киради ва улар ишлаб чи қ аришнинг технологик жараёнида бевосита иштироқ этади. 2. Ёрдамчи технологик қурилмалар - бу гуруҳга кирувчи м а шиналар ва ускуналар асосий технологик жараёнда иштироқ этмайдилар, лекин уларни амалга ошириш учун ёрдам берадилар (бункерлар, қутичалар, дозаторлар ва бошқалар). 3. Транспорт воситалари - бу синфга кирувчи м а шина ва ускуналар технологик қурилмаларни бир бирига боғловчи возифасини бажаради, ҳамда турли хил ташиш, тушириш-кутариш ва бошқа жараёнларида иштироқ этади. Хом ашёни консервалашни амалга ошириш учун турли хилдаги технологик қурилмалар ишлатилади. Консерва корхоналарида технологик жараёнларни ташкил қилишда ускуналарнинг иш бажариш тавсифига асосланиб, уларни 6 та йўналишдаги гуруҳчаларга ажратилади: 1. Хом ашёни қабул қилишда, корхона ичида ташишда ҳизмат қилувчи қурилмалар (хом ашёни, ёрдамчи маҳсулотларни, яримтайёр маҳсулотларни, тайёр маҳсулотларни, тараларни).

2. Хом ашёни консервалашда, уни тайёрла шдан банкаларга жойлашгача бўлган бирламчи ишлов беришда ҳизмат қилувчи қурилмалар (хом ашё ва компонентларга механик ҳамда иссиқлик ишлов берувчи воситалар) 3. Бирламчи ишлов берилган яримтайёр маҳсулотларни узоқ муддат давомида, бузилмаслигини таъминлаш мақсадида герметик ҳолда банкаларга жойлашда ва қадоқлашда ҳизмат қилувчи қурилмалар( тўлдирувчи, қопқоқни ёпувчи, стерилизацияловчи) 4. Консерваланган маҳсулотларни герметик беркитмасдан сақлаш мумкин бўлган жараёнларни амалга оширишда ҳизмат қилувчи қурилмалар. 5. Тайёр маҳсулотни безаклашда ҳизмат қилувчи қурилмалар. 6. Технологик жараёнларни тартибга солиш ва уларни автоматлашган ҳолда назорат қилишда ҳизмат қилувчи қурилмалар. Ҳозирги вақтда бу қурилмалар алоҳида-алоҳида ҳолда ёки технологик линияларни комплекти ҳолида келтирилади.

O'xshashlar

Технологик қурилмалар структураси

Жараёнлар ва қурилмалар илмининг ривожланиш тарихи

Консерва корхоналарида қўлланиладиган механик қурилмалар

Технологик жиҳозлар

Технологик жиҳозлар. Транспорт воситалари