Озиқ-овқат хом ашёларининг умумий тавсифи - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Озиқ-овқат хом ашёларининг умумий тавсифи

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

92 KB

Ko'chirib olish

Озиқ-овқат хом ашёларининг умумий тавсифи Режа: 1. Озиқ-овқат маҳсулотларини сақлаш асослари. 2. Хом ашёларни сақлаш вақтида содир бўладиган жараёнлар: физик, физик-кимёвий, кимёвий, биокимёвий, микробиологик. 3. Талалар ва қадоқлаш материаллари. 4. Озиқ-овқат маҳсулотларининг табиий йўқотилиши.

Озиқ-овқат маҳсулотлари ҳайвонлардан ёки ўсимликлардан олинган бўлиб, энергия манбаи сифатида табиий ёки қайта ишланган ҳолда овқатга ишлатилади. Озиқ-овқат маҳсулотлари қўйидаги турларга бўлинади: 1.Ананавий технология асосида тайёрланган, аҳолининг асосий қисмининг овқатланиши учун мўлжалланган оммавий истеъмол маҳсулотлари. 2.Кимёвий таркиби ўзгартирилган (маълумхоссаларга эга маҳсулотлар), витаминлаштирилган, ёғлилиги паст (ёғлилиги ананавийларга нисбатан 30% га пасайтирилган), калориялилиги паст (калориялилиги 100 г да 40 ккал) оммавий истеъмол маҳсулотлари. 3.Даволовчи (парҳезбоп) маҳсулотлар – кимёвий ва физик хоссалари ўзгартирилган, даволаш учун мўлжалланган ва шу мақсадлар учун соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан тавсия этилган озиқ-овқат маҳсулотлари бўлиб, уларда оқсил миқдори ва бошқа озуқавий моддалар, озуқавий толалар миқдори оширилган, озуқавий моддалар – сахароза, оқсил, холестирин ёки бошқалар миқдори камайтирилган озиқ-овқат маҳсулотлари ва зонд орқали овқатлантиришга мўлжалланган озиқ-овқат маҳсулотлари. Болалар овқатланиши мўлжалланган маҳсулотларга 3 ёшгача бўлган соғлом ва касал болаларнинг овқатланишиги мўлжалланган маҳсулотлар киради. Озиқ-овқат маҳсулотлари бир неча соатдан (нон, сут, резаворлар) бир неча йилгача (консервалар, шакар, ун ёрма) сақланиши мумкин. Сақлаш вақтида маҳсулотларнинг сифати ўзгаради ва массаси камаяди. Сақлаш вақтида озиқ-овқат маҳсулотларида содир бўладиган физик-кимёвий, биокимёвий ва микробиологик жараёнларга қараб улар уч гуруҳга бўлинади. Биринчи гуруҳга тез бузиладиган маҳсулотлар – гўшт, балиқ, сут, мева, сабзавотлар кириб, уларда биокимёвий жараёнлар юқори фаоллигини таъминловчи намликнинг миқдори юқорилиги билан тавсифланади. Бу маҳсулотларда оқсиллар, ёғлар, углеводлар, минерал тузлар ва

витаминларнинг мавжудлиги микрофлоранинг ривожланиши учун шароит яратади. Бу маҳсулотларни сақлаш вақтида физик ва кимёвий жараёнлар ҳам содир бўлади. Иккинчи гуруҳга микрофлоранинг ривожланиши учун етарли бўлмаган намлик миқдори паст ёрма, макаронлар, қуритилган мева ва сабзавотлар, туз, ўсимлик ёғлари ва бошқа маҳсулотлар киради. Бу гуруҳдаги маҳсулотларда физик, физик-кимёвий ва кимёвий жараёнлар содир бўлади. Учинчи гуруҳга катта миқдорда сувга ва микробиологик бузилишдан сақловчи моддаларга эга бўлган маҳсулотлар: мураббо ва жемда – шакар, селдда – туз ва бошқалар. Бундай маҳсулотларда физик ва кимёвий жараёнлар устун туради. Бу гуруҳга кирувчи консерваларнинг сақланувчанлиги герметик қадоқлаш ва термик ишлов бериш орқали таъминланади. Озиқ-овқат маҳсулотлари таркибида физик ва физик-кимёвий жараёнлар ҳарорат, намлик, газ таркиби, ёруғлик, механик таъсирлар натижасида содир бўлади. Буларга сув буғлари ва газларнинг сорбцияси ва десорбцияси, шакар ва тузларнинг кристалланиши, оқсил молекулалари коллоидлари ва эритмаларининг эскириши, ёғларнинг эриши ва қайта тақсимланиши, сочилувчан маҳсулотларнинг зичланиши, маҳсулотлар бутунлигининг бузилиши киради. Ташиш ва сақлаш вақтида озиқ-овқат маҳсулотлари ҳаво билан таъсирлашиб, таркибий қисмлар маҳсулотнинг турли моддаларига таъсир қилади. Ҳаво кислороди оксидланишга сабаб бўлиб, бу ёғларга бой маҳсулотларда тахирланиш деб аталади. бундай жараёнлар баъзида озиқ- овқат маҳсулотларини сақлаш вақтида ўз-ўзидан қизишга сабаб бўлади. Ҳаво иштирокида микроорганизмлар ривожланиши билан боғлиқ бўлган маҳсулотларнинг бузилишлари содир бўлади. Дон, мевалар, тухумни сақлаш вақтида меъёрдаги нафас олишни таъминлаш учун кислород керак бўлади.

Озиқ-овқат маҳсулотларини сақлаш вақтида атроф-муҳит ва маҳсулот ҳарорати муҳим аҳамиятга эга. Буғларнинг сорбцияси ва десорбцияси кенг тарқалган физик-кимёвий жараёнлардан ҳисобланади. Қуруқ маҳсулотлар ҳаводан намликни тортиб олади, нам маҳсулотлар намлигини йўқотади. Озиқ-овқат маҳсулотларини ўраб турган ҳаво турли миқдордаги сув буғларини сақлаб туриш хоссасига, яъни ҳарорат, йил фасллари ва суткага қараб турлича намликка эга бўлади. Маҳсулотларнинг намлиги ва нисбий намлиги сақлаш вақтида маълум боғлиқликда бўлади. Намлиги юқори бўлган маҳсулотларни сақлашда ҳавонинг нисбий намлиги юқори ва аксинча намлиги паст бўлган маҳсулотларни сақлашда ҳавонинг нисбий намлиги паст бўлиши керак. Жуда нам ҳаво маҳсулотларнинг моғорлаши ва чиришига, жуда қуруқ ҳаво маҳсулотларнинг қуришига ва ташқи кўринишининг ёмонлашувига олиб келади. Намлиги ошган қуруқ мевалар, макарон ва қандолат маҳсулотлари консистенциясини ўзгартиради ва массаси ортади, туз ва ун сочилувчанлигини йўқотади. Сақлаш ҳароратининг ортиши ёки пасайиши кимёвий ва биокимёвий жараёнлар фаоллигига, турли микроорганизмлар ривожланишига таъсир қилади. Ёрма ва дуккакли донларни сақлаш вақтида оқсиллар ва коллоидлар эскириши натижасида бўкувчанлик ёмонлашади, маҳсулотларни қайнатиш узоқ давом этади. Кефир ва бижғитилган сут (простокваша) ёз вақтида юқори ҳароратларда сақланганида маҳсулотларнинг зичланиши ва студенлардан намликнинг ажралиши содир бўлади. Крахмалнинг ретроградацияланиши, крахмал донларининг кичрайиши ва боғланган намликнинг эркин ҳолатга ўтиши натижасида нон маҳсулотлари эскиради.

Кўпчилик маҳсулотлар 10 о С дан юқори бўлмаган, тез бузиладиган маҳсулотлар эса 0 о С ёки ундан паст ҳароратларда сақланади. Ҳароратнинг ортиши ёки пасайиши ёғларнинг эриши, қандларнинг кристалланиши, намликнинг музга айланишига олиб келиб, бу маҳсулот сифатининг ўзгаришига катта таъсир қилади. Маҳсулот билан таъсирлашадиган ҳаво миқдори, унинг ҳарорати ва намлиги шамоллатиш билан ростланади. Маҳсулотлар сақланаётган хона орқали ҳавони сунъий ҳайдаш фаол ёки қўзғатилган шамоллатиш дейилади. Фаол шамоллатишдан уюм ҳолида маҳсулотларнинг катта массаси сақланадиган дон ва сабзавот омборхоналарида қўлланилади. Ёруғлик ёғларнинг парчаланиши ва уларни тахирланишига олиб келади. Бунда пишлоқ, колбаса сингари маҳсулотлар ранги ва таъм хоссаларини ўзгартиради. Ёруғлик, намлик юқори бўлганида сабзавотларнинг ўсишига олиб келади. Тўғри тушадиган қуёш нурлари озиқ-овқат маҳсулотларининг сифатини ёмонлаштиради, шунинг учун омборхоналарнинг деразалари қуёш тушмайдиган томондан ўрнатилиши, дераза ойналари оҳак билан бўялиши керак. Сақлаш вақтида ёруғликнинг ижобий таъсири сифатида кўпчилик озиқ- овқат заракунандалирнинг (ҳашоратлар ва кемирувчилар) ёрғлик таъсирига чидамсизлиги кўрсатилади. Кейинги вақтларда омборхоналарни зарарсизлантириш учун бактерицид хоссаларга эга бўлган ултрабинафша нур билан ишлов беришдан фойдаланилмоқда. Маҳсулотларни сақлаш вақтида содир бўладиган кимёвий жараёнлар кимёвий реакциялар натижасида маҳсулотларнинг озуқавий хоссаларини, ҳидини, рангини ва озуқавийлигини ёмонлаштирувчи моддалар ҳосил бўлиши ва тўпланишига олиб келади. Ёғларда ва ёғли маҳсулотларда содир бўладиган оксидловчи жараёнлар маҳсулотларнинг тахирланишига олиб келади. Буғдой ва сўли ёрмалари сақлаш вақтида бу ёрмаларнинг ёғ кислоталарини тахирланиши натижасида

тахирланади. Узоқ вақт сақланган чой эритмаси таъми ва рангининг ёмонлашуви ва хушбўлигининг пасайиши унинг таркибий қисмларини оксидланиши билан тушунтирилади. Озиқ-овқат маҳсулотларини узоқ-вақт сақлашда витаминлар биологик фаолликка эга бўлмаган моддаларга айланиб миқдори камаяди. Қуритилган картошка, томат маҳсулотлари, сабзавот консервалари ва бошқа озиқ-овқат маҳсулотларини узоқ вақт сақлашда уларнинг таъми, ранги ва ҳидини ўзгаришига олиб келадиган меланоидинлар ҳосил бўлиши жараёнлари содир бўлади. Биокимёвий жараёнлар маҳсулотларда мавжуд бўлган ферментлар таъсирида содир бўлади. Уларнинг таъсири остида нафас олиш, автолиз ва гидролитик жараёнлар содир бўлади. Автолиз деб ҳайвон организми тўқималарининг нордон муҳитда шу тўқималардаги ферментлар таъсирида парчаланаши, таъми ва консистенциясининг ўзгариши тушунилади. У гўшт, селд балиғининг етилишида катта ўрин тутади. Автолиз жараёни баъзи ўсимлик маҳсулотларини сақлашда, тамаки ва чойни ферментлашда, уннинг етилиши вақтида ҳам содир бўлади. Нафас олиш ҳар бир тирик ҳужайрада содир бўладиган асосий жараён бўлиб, тирик организмлардан иборат бўлган сабзавотлар, мевалар, дон маҳсулотлари, тухум сингари маҳсулотларни сақлаш вақтида катта аҳамият касб этади. Бунда моддалар алмашинуви учун зарур бўлган энергия ажралиб чиқади. Нафас олиш вақида маҳсулот органик моддаларининг (қандлар, оқсиллар, ёғлар, кислоталар ва бошқлар) оксидланиши ва бунинг натижасида қуруқ моддаларнинг йўқотилиши содир бўлади. Нафас олиш жараёни бир қатор омилларга боқ бўлиб, улардан асосийларига ҳарорат ва намлик киради. Ҳарорат ва намликни пасайтириб нафас олиш жараёнини секинлаштириш мумкин. Тирик объектларда

ферментатив жараёнлар билан бирга органик бирикмаларни синтезлаш жараёнлари ҳам содир бўлади. Етилиш ўсимлик маҳсулотларини (олма ва нокнинг кечки навлари) сақлаш вақтида содир бўлади. Ферментлар таъсири остида мевалар ширин таъмга эга бўлади, мағзи юмшайди. Ўсиш дон маҳсулотлари ва сабзавотларни, хусусан юқори ҳарорат ва намлмкда сақлаганда содир бўлади. Картошка ўсганида крахмални йўқотади ва организмга зарали таъсир қладиган соланин тўпланади. Дон маҳсулотлари крахмали клейстерланиш хоссасини йўқотади, қандлар миқдори ортади, оқсилларнинг бўкиш хусусияти пасаяди. Маҳсулотларни паст ҳароратларда сақлаш уларнинг ўсишини секинлаштиради. Микробиологик жараёнлар микроорганизмлар таъсирида юзага келиб, бу маҳсулотларнинг озуқавий қийматини пасайтиради, уларни истеъмолга яроқсиз қилиб қўяди. Бу жараёнларга бижғиш, чириш ва моғорлаш киради. Бижғиш – микроорганизмлар ҳосил қилган ферментлар таъсири остида азотсиз органик моддаларнинг парчаланиши (углеводлар, сут кислотаси, этил спирти) ҳисобланади. Спиртли бижғишда мевалар, резаворлар, шарбатлар, мураббо ва повидлода қандлардан спирт, углерод икки оксиди ва бошқа бирикмалар (глицерин, сивуш ёғи ва бошқалар) ҳосил бўлади: ; 117 2 2 2 5 2 6 12 6 кЖ CO OH H C O H C    Спиртли бижғиш учун мувофиқ шароитлар: 30-35 о С ҳарорат, ачитқилар учун озуқа муҳити – намлик, қандлар, азотли ва минерал моддалар ҳисобланади. Сут кислотали бижғишда сут кислотаси бактериялари фаолияти натижасида қандлар сут кислотасини ҳосил қилиб парчаланади: ; 2 3 6 12 6 CHOHCOOH CH O H C 

Сут кислотали бижғиш простокваша, сметана, творог, пишлоқ, жавдар нони, бижғитилган сабзавотлар тайёрлашда қўлланилади. Пиво, шароб ва сутнинг бижғиши ҳам сут кислотаси бактериялари фаолияти ҳисобланади. Ёғ кислотали бижғиш анаэроб ёғ кислотали бактериялар томонидан амалга оширилади:2 2 2 2 3 6 12 6 2 2 H CO COOH CH CH CH O H C    Бижғиган карам, хамир, сут маҳсулотлари, пишлоқ, творогдаги ёғ кислотали бижғиш бу маҳсулотларга тахирлик ва ёқимсиз ҳид беради, ажралиб чиққан газлар консерваларнинг «отилиши»га сабаб бўлади. Сирка кислотали бижғиш спиртли суюқликлар юзасида анаэроб шароитларда 20-30 о С ҳароратда сирка-кислотаси бактериялари томонидан амалга оширилади: O H OH CHOO CH O OH CH CH 2 3 2 2 3     Сирка кислотали бижғиш натижасида ичимликлар лойқаланади, нордон таъмга эга бўлади, елимшиқланади. Чириш – чиритувчи микроорганизмлар ажратиб чиқарган протеолитик ферментлар таъсирида оқсил моддаларнинг аминокислоталаргача парчаланиши ҳисобланади. Аминокислоталардан аэроб шароитларда водород сулфид, сув, углерод оксиди, аммиак, метан, окатол, меркаптанлар ҳосил бўлиб, улар заҳарли ва қуланса ҳидга эга бўлади. Асосан таркибида оқсиллар билан бирга катта миқдорда сув ҳам бўлган (гўшт, тухум, балиқ) озиқ-овқат маҳсулотлари чиришга учрайди. Моғорлаш – моғор замбуруғлари фаолияти натижаси бўлиб, озиқ- овқат маҳсулотлари юзасида дастлаб оқ, кейинчалик сариқ, жигарранг ва қора рангли доғларнинг ҳосил бўлишига олиб келади. Моғорлар углеводлар, оқсиллар, ёғларни парчаловчи турли хил ферментларни ажратиб чиқаради. Мевалар ва сабзавотлар моғорлаганда уларнинг қандлари спиртлар ҳосил қилиб бижғийди, органик кислоталар ҳосил қилади. Нафас олиш

жараёнида сувга ва углерод оксидига оксидланади. Моғорлаган ёғлар тахир таъмга ва қуланса ҳидга эга бўлади. Моғорларнинг ривожланишига герметик маҳкамлаш, паст ҳароратда сақлаш ва ҳаво намлигини пасайтириш қаршилик қилади. Таралар ва жойлаш материаллари озиқ-овқат маҳсулотларининг сифати ва сақланувчанлигига таъсир қилади. Таралар маҳсулотларни турли йўқотишлардан ҳимоя қилади, истеъмолбоплик қийматини сақлайди, ташиш ва сақлашда керакли санитарик шароитлар ва қулайликларни таъминлайди. Ёғларни сақлашда ғовак материаллардан тайёрланган таралардан фойдаланилади. Консервалаш учун таралар герметик меҳкамланадиган, янги мева ва сабзавотларда биокимёвий жараёнлар давом этаётганлиги сабабли ҳаво келишини таъминлайдиган бўлиши керак. Маҳсулотларни механик шикастланишдан сақлаш учун тара етарлича мустаҳкам бўлиши керак. Бундан ташқари таралар ҳидсиз ҳам бўлиши керак. Жойлаш материаллари эластик, иссиқлик ўтказмайдиган, енгил, арзон, қуруқ ва ногигроскопик бўлиши керак. Тузлаш ва биғитиш учун бочкалар тоғ терак ва зирк дарахтидан тайёрланаши керак. Сариёғ картон яшикларга, мевалар ва сабзавотлар нинабаргли дарахтлардан тайёрланган яшикларга, қандолат ва макарон маҳсулотлари қарағай, қорақарағай, тоғ теракдан тайёрланган яшикларга жойланади. Парафин сингдирилган, пластмасса қопланган коробкалар, яшиклар, банкалар, бутилкалар озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъсирлашмаганлиги сабабли ёғоч, металл ва шиша идишларни сиқиб чиқармоқда. Металл бидонлар ва цистерналар сут, сут маҳсулотлари ва ўсимлик ёғларини сақлашда ишлатилади. Металл консерва банкалари ички томонидан озуқавий лак билан қопланган ҳолда консерва маҳсулотларини жойлаш учун ишлатилади.

Пахта, зиғир ва комбинациялашган қоплар ун, ёрма ва дон учун; жут ва каноп қоплар шакарни жойлашга мўлжалланган. Жут қоплар юмшоқ, зиғир қоплар сингари мустаҳкам бўлмасада, шакарни сақлаш ва ташишда намликдан сақлайди. Қалинлиги 0,1 мм дан кам бўлган алюмин фолгасидан жойлаш материали сифатида кенг фойдаланилади. Фолга шоколад, чой, эрувчан кофе, конфет, музқаймоқ сингари маҳсулотларни жойлашда ишлатилади. Сут шишаларининг оғзи бўялган фолга билан маҳкамланади. Жойлаш қоғози умумий ва махсус мақсадларга мўлжалланган, ёғ ўтказмайдиган, этикетка-қадоқлашга мўлжалланган турларга бўлинади. Умумий мақсадларга мўлжалланган қоғоз пакетлар тайёрлашда ва турли маҳсулотларни жойлашда ишлатилади. Махсус мақсадларга мўлжалланган қоғоз: чойни жойлаш учун чой қоғози, янги меваларни (мандарин, шафтоли, олма, нок ва бошқалар) ўрашга мўлжалланган турларга бўлинади. Ёғ ўтказмайдиган қоғозга пергамент (қоғозга кучли сулфат кислотаси билан ишлов бериб тайёрланади), пергамент ости ва пергамин (целлюлозанинг турли хилларидан тайёрланади) каби турларга бўлинади. Улар сариёғ, маргарин, озуқавий концентратлар, чой, кофе, зираворларни жойлаш учун ишлатилади. Қандолат маҳсулотлари ва творогни жойлашга мўлжалланган парафинланган қоғоз қоғозга озуқавий парафиннинг юпқа қатламини суркаш билан тайёрланади. Сут ва қаймоқ, кефир, бижғиган сут қуйиладиган тетра-пак ва пюр-пак ташқи томонига парафин билан ишлов берилган, ичига полиэтилин қопланган қоғоздан тайёрланади. Қалинлиги 250 мкм гача бўлган бир қаватли ва кўп қаватли полимер пленкалар озиқ-овқат маҳсулотларини жойлашда кенг қўлланилмоқда. Бевосита маҳсулотлар билан таъсирлашадиган полимер пленкалар кимёвий турғун, инсон организмига зарарсиз бўлиши керак. Булардан целлофан,

полиэтилен пленкалар, полипропилен, полистирол, поливинилхлорид ва унинг сополимерлари кенг қўлланилади. Қалинлиги 27-60 мкм бўлган ялтироқ шаффоф пленка – целлофан колбасаларни қоплаш, қандолат ва тамаки маҳсулотларини декоратив жойлаш учун; лакланган целлофан – зираворлар, гўшт маҳсулотлари, қандолат маҳсулотлари, пишлоқлар, қоқнонларни жойлаш учун ишлатилади. Қалинлиги 20-200 мкм бўлган полиэтилен пленка кўплаб маҳсулотларини (ёғга бой маҳсулотлардан ташқари) жойлашга, яшиқлар ва бочкларнинг остига тўшашда фойдаланилади. Полиэтилен қопланган целлофан, қоғоз, картонга қопланган ҳолда ҳам ишлатилади. Полипропилен пленкалар ҳароратбардошлиги билан ажралиб туради. Шунинг учун улар пастеризацияланадиган ёки стерилизацияланадиган маҳсулотларни жойлашга хизмат қилади. У сут ва сут маҳсулотлари, янги ва музлатилган мевалар ва сабзавотлар, совутилган балиқ ва гўшт, қандолат ва нон булка маҳсулотлари, қовурилган картошка ва ёнғоқларни жойлаш учун ишлатилади. Полистиролдан тайёрланган жойлаш материалларининг айрим турлари қоғозга нисбатан арзон. Полистирол пленкалар турли хил: янги ва қуритилган мевалар ва сабзавотлар, балиқ, колбаса, нон булка ва қандолат маҳсулотларини жойлаш учун ишлатилади. Маҳсулот массасининг ташиш, сақлаш ва харидорларга жўнатишда табиий сабаблар натижасида камайиши табиий йўқотиш дейилади. Маҳсулотни сотишга тайёрлашда (сариёғни тозалашда, парранда, балиқни бўлаклаш ва бошқалар) ҳосил бўлган чиқиндилар табиий йўқотиш меъёрларига кирмайди. Маҳсулотларнинг бузилиши ва таранинг шикастланиши натижасидаги йўқотишлар ҳам табиий йўқотиш ҳисобланмайди. Табиий йўқотиш қийматлари маҳсулотларнинг гуруҳи, сақлаш муддатлари, транспортировкалаш турлари ва масофалари, йил фасллари, иқлим минтақалари ва бошқа омилларга боғлиқ.

Табиий йўқотишларни юзага келтирувчи асосий сабабларга қуриш, оқиб кетиш, чангиш, ушоқланиш киради. Қуриш – намлик ва учувчан моддаларнинг (спирт, эфир мойлари) буғланиши ҳисобланади. Унинг қиймати маҳсулот турига, ҳавонинг ҳарорати ва нисбий намлигига, маҳсулотни тахлаш усулига, жойлаш усули ва сақлаш давомийлигига боғлиқ. Қуриш майин янчилган маҳсулотларда (ун, шакар кукуни) кузатилади. Маҳсулотларни идишда оқиб кетиши оқиш дейилади. Табиий йўқотиш миқдори маҳсулот қолдиқларини йиғиштириб олгандан кейин, ҳисобга олиш ҳужжатларига асосланиб аниқланади. Маҳсулотнинг аниқланган камомади табиий йўқотишнинг белгиланган меъёрлари билан таққосланади. Омборхоналарда ва ташиш вақтида йўқотишларни камайтириш учун келтирилаётган маҳсулотларни сифати назорат қилинади, уларни сақлаш режимлари яратилади, маҳсулотларни қадоқланган ва ва доналаб сотиш йўлга қўйилади, кемирувчилар ва ҳашоратларга қарши курашиш тадбирлари амалга оширилади, қабул қилиш, маҳсулотларни сақлаш ва сотиш вақтида эҳтиёткорлик билан муносабатда бўлинади.

Фойдаланилган адабиетлар : 1. Скурихин И.М., Нечаев А.П. Все о пище с точки зрения химика.-М.: Высшая школа, 1991. 2. Богатков С.В. Химия пищевых продуктов. Учебное пособие.- М.:МТИПП , 1982. 3. Барковский В.Ф., Горелик С.М., Городенцева Т.В. Физико-химические методы анализа.-М.: Высшая школа,1983. 4. Скрухин И.М., Волгорева М.Н. Химический состав пищевых продуктов. Справчник I и II т.т.-М.: Агропромиздат, 1987. 5. Павлоцкая Л.Ф., Дуденко Н.В., Эдельман М.М. Физиология питания.-М.: Высшая школа, 1989 6. Товароведение пищевых продуктов. Бровко О.Г., Гордиенко А.С., Дмитриева А.Б. и др.-М.: Экономика, 1989. 7. Хайдар-Заде Л.Н. Пищевая химия. Маърузалар матни. Бухоро 2001 й.

O'xshashlar

Озиқ-овқат маҳсулотларининг тавсифи

Озиқ-овқат хом ашёларининг асосий компонентлари ва уларни сақлаш ва қайта ишлаш жараёнидаги ўзгаришлари

Озиқ-овқат махсулотларини ишлаб чиқаришнинг хом ашёлари

Озиқ-овқат маҳсулотлари ва хом ашёлар таркибидаги сув

Озиқ-овқат маҳсулотларини туркумлаш