Bosh sahifa
Referatlar
Mexanika
Мажбурий тебранишлар Резонанс
Мажбурий тебранишлар Резонанс
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
127.67578125 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Система харакат миқдори моментининг ўзгариши хақидаги теорема
Система массалари марказининг харакати хақидаги теорема
Нуқтанинг тугри чизиқли тебранма ҳаракати
Динамикага кириш динамиканинг конунлари
Потенциал куч майдони ва куч функцияси
![Лекин амалда, у ёки бу қаршиликлар эвазига, хусусий тебранишлар тез орада сўнади. Шу сабабли, нуқтанинг асосий тебранма ҳаракати, (86) тенглама орқали бўладиган мажбурий тебранишлардан иборат бўлади. Мажбурий тебранишларнинг частотаси -р, қўзғатувчи кучнинг частотасига тенг бўлади. Агар шу мажбурий тебранишлар амплитудасининг қийматини сурат ва маҳражини k 2 -га бўлиб юборсак, В=P0 |k2− p2| = λ0 |1− p2/k2| (88) бу ердаги 0 =Р 0 / k 2 = Q 0 / c , яъни 0 -нуқтанинг Q -куч таъсиридаги статик оғиши бўлиб (84) формула орқали аниқланади. Кўриниб тургандек, В-нинг қиймати қўзғатувчи кучнинг частотаси р-ни, хусусий частота k -га нисбатига боғлиқ экан. Қуйидагича z =р/ k , = B / 0 (88’) белгилашлар киритамиз. Улчов бирлиги бўлмаган -коэффициентни динамиклик коэффициент деб аталади. У орқали, мажбурий тебранишларнинг амплитудаси В-нинг (яъни, тебраниш марказидан максимал оғишни), статик 0 -оғишга нисбатан неча марта катта бўлиши мумкин эканлиги аниқланади ва частоталарнинг нисбати z -га боғлиқ бўлади. (88) формуланинг графиги 264 шаклда тасвирланган бўлиб, юқоридаги эгри чизиқ h =0 (қолган эгри чизиқлар ва z -ларга боғлиқ равишда тасвирланган)учун кўрсатилган. Графикдан [ёки (88) формуладан] кўриниб турибдики, р ва k - қийматларнинг турли нисбатларда олиш ҳисобига турлича амплитудаларга эга бўлган мажбурий тебранишлар ҳосил қилиш мумкин экан. Агар р=0 (ёки р<< k ) бўлса, амплитуда 0 -га тенг (ёки шу қийматга яқин) бўлади, Агар р - нинг қиймати k -га яқин бўлса, амплитуда В жуда катта бўлади. Ва ниҳоят р >> k бўлса амплитуда В -нинг қймати жуда кичик (ёки нолга яқин) бўлади. Яна шуни таъкидлаш лозимки, агар р< k бўлса, (83) ва (86) тенгламаларни солиштириш орқали мажбурий тебранишлар фазаси билан қўзғатувчи кучнинг фазаси устма-уст (иккаласи ҳам р t -га тенг) тушар экан. Агар р> k](/data/documents/256f78f4-9c41-4f95-bba6-ae78eae38cc0/page-4.png)
![2. М у ҳ и т қ а р ш и л и г и т а ъ с и р и д а г и м а ж б у р и й т е б р а н и ш л а р . Ҳаракатдаги нуқтага, мувозанатловчи куч ¯F , тезликка пропорционал равишда ўзгарувчи (§95) қаршилик кучи ¯R , ва (83) формула орқали ифодаланадиган қўзғатувчи куч Q таъсир этсин. Бундай кучлар таъсиридаги нуқтанинг ҳаракат дифференциал тенгламаси, қуйидагича бўлади m ¨x =- cx - ˙x + Q 0 sin р t (90) Тенгламанинг иккала тарафини m -га бўлиб, ҳамда (77) ва (84) даги белгилашларни эътиборга олсак, юқоридаги тенглама m ¨x +2 b ˙x + k 2 x = Р 0 sin р t (91) (91) тенглама, ёпишқоқ муҳит қаршилиги таъсиридаги мажбурий тебранма ҳаракатнинг дифференциал тенгламаси деб аталади. Унинг умумий ечими х=х 1 +х 2 кўринишда бўлади. Бу ердаги х 1 - тенгламанинг ўнг томонисиз, яъни (76) кўринишдаги тенгламанинг умумий ечими [ k > b бўлганда, (81) кўринишда] бўлади, х 2 -эса (91) тўлиқ тенгламанинг бирорта хусусий ечимидан иборат бўлади. Тенгламанинг х 2 -ечимини, қуйидаги кўринишда ахтарамиз х 2 =В sin (р t - ) бу ердаги В ва -ўзгармас қийматлар бўлиб, уларнинг қийматлари шундай бўлиши лозимки, уларнинг аниқланган қийматларини (85)-га қўйилганда, у тенглама айниятга айланиб қолади. Шунга асосан, х 2 -нинг ҳосилаларини ҳисоблаймиз ˙x =Вр c о s (р t - ), ¨x =-Вр 2 sin (р t - ) Бу ҳосилаларни ва х 2 -нинг қийматларини (91) нинг чап томонига келтириб қўйсак, ҳамда қисқароқ ёзиш мақсадида р t - = (ёки р t = + ) белгилаш киритсак В(-р 2 + k 2 ) sin +2 b рВ c о s =Р 0 ( c о s sin + sin c о s ) Ҳар қандай -қийматларда ҳам, яъни ихтиёрий вақт учун ушбу тенглама қаноатланиши учун, унинг чап ва ўнг томонларидаги sin ва c о s ](/data/documents/256f78f4-9c41-4f95-bba6-ae78eae38cc0/page-6.png)
![ларни олдиларидаги ўзгармас коэффициентлар ўзаро тенг бўлишлари шарт; Демак В(р 2 - k 2 )= Р 0 c о s , 2 b р B = Р 0 sin Юқоридаги иккала тенгламани (булардан -нинг қийматини аниқлашда ҳам фойдаланилади) квадратларининг йиғиндилари ва уларни бир-бирларига нисбатлари орқали В ва ларнинг қийматларини аниқлаймиз В=P0 √(k2− p2)+4b2p2 , tg = 2bp k2− p2 (92) (91) тенгламанинг х 1 - ( k > b бўлгандаги) ечими (81) да аниқланган, шунга кўра, (91) тенгламанинг тўлиқ ечими, қуйидаги кўринишда бўлади x=Ae -bt sin(k 1 t+ )+Bsin( р t- ) (93) бу ердаги А ва - лар интеграл доимийлари бўлиб , бошланғич шартлар орқали аниқланади . В ва лар эса (92) формулада аниқланган бўлиб , бошланғич шартларга боғлиқ эмас , уларнинг b=0 бўлгандаги , яъни қаршилик кучи йўқ бўлгандаги қийматлари (86) ва (87) формулаларда аниқланган . Ушбу тебранма ҳаракат мураккаб бўлиб , хусусий [(93) тенгламанинг биринчи ҳади , 263, а шакл ] ва мажбурий [(93) тенгламанинг иккинчи ҳади , 263, б шакл ] тебранма ҳаракатларнинг йиғиндиларидан иборат бўлади . Бундай ҳаракатнинг хусусий тебранишлари §95 да кўриб ўтилган эди . Щша ерда таҳкидланганидек , бундай тебранишлар тез орада сўнади ва бу сўниш даври t у - ни ўрнашиш ( ўтиш ) вақти деб аталади , лекин кўп ҳолларда у эътиборга олинмайди . Масалан , хусусусий тебранишларнинг қулочи 0,01 В бўлган ҳолдаги ўрнашиш вақти t у ни А e -bt =0,01 В тенгликдан аниқланади ва t у = 1 bln100 A B (94) Кўриниб турганидек , қанчалик қаршилик кучи ( я ъ ни , қанчалик b) кичкина бўлса , ўрнашиш даври шунчалик узоқ кечади .](/data/documents/256f78f4-9c41-4f95-bba6-ae78eae38cc0/page-7.png)
![В= 0 / z 2 =Р 0 /р 2 (99) 3. Барча амалий ишларда h -нинг қиймати 1 -дан анча кичкина бўлган ҳолат, айниқса, катта қизиқиш уйғотади. У ҳолда, агар z - нинг қиймати 1-га яқин сон бўлса (97) формуладан кўриниб турганидек, мажбурий тебранишларнинг амплитудаси ўзининг максимал қийматига чиқади. Бундай бўлган ҳолатни резонанс деб аталади. (97) формуладан кўриниб турибдики, агар махраждаги f ( )=(1- ) 2 +4 h 2 (бу ерда = z 2 ) қиймат минимум бўлса, В=В р =В max бўлар экан. Бу тенгламадан бир марта ҳосила олиб, уни нолга тенгласак, яъни f ’( )=-2(1- -2 h 2 )=0 бўлади, бундан =1-2 h 2 бўлади ва шу қийматда, яъни z р = √1−2h2 бўлганда В максимум бўлар экан. Демак, z - нинг 1-дан озгина кичик қийматларида резонанс ҳодисаси рўй берар экан. Лекин амалда 1-га нисбатан h 2 анча кичкина бўлганлиги сабабли z р =1 деб ҳисобланади. Агар h -нинг қийматлари ўртача бўлганда, резонанс ҳодисаси унча сезилмайди (амплитуда В унча катта бўлмайди, 264 шакл), ва h > √2 / 2 0,7 бўлганда резонанс умуман содир бўлмайди. Мажбурий тебранишларнинг резонанс ҳолатидаги амплитуда ва фазанинг сурилишини амалиётда z =1деб қабул қилиб, (97) формуладан келиб чиқадиган тақрибий ҳисоблашлар орқали аниқланади, яъни В р = 0 /2 h , р = /2 (100) Бундан кўриниб турибдики, h -нинг кичкина қийматларида В р -жуда катта қийматларга эга бўлиши мумкин экан. Шуни таъкидлаш лозимки, амплитудаси В р -га тенг бўлган тебранишлар ва резонанс ҳолатидаги тебранишлар дарҳол рўй бермайди. Мажбурий тебранишларнинг ўрнашиш процесси 263, в шаклида кўрсатилгани каби кечади. Қанчалик қаршилик кучи кам бўлса, яъни қанчалик b ёки h кичкина бўлса, шунчалик В р катта бўлади; ҳамда шу ўринда мажбурий тебранишларнинг ўрнашиш вақти t ў - ҳам узоқ кечади [(94) формулага қаранг]. 265 шакл.](/data/documents/256f78f4-9c41-4f95-bba6-ae78eae38cc0/page-10.png)
