FAZODAGI STATIKA. JISMLARNING OGIRLIK MARKAZI. - Mexanika - Referatlar

FAZODAGI STATIKA. JISMLARNING OGIRLIK MARKAZI.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2862 KB

Ko'chirib olish

FAZODAGI STATIKA. JISMLARNING OGIRLIK MARKAZI. Reja: 1. Paralel kuchlar markazi. 2. Ogirlik kuchi markazi xaqida tushuncha 3. Bir jinsli sodda geometrik jismlarning ogirlik markazlari.

Paralel kuchlarni qo`shishni ko`rgan edik. Teng ta`sir etuvchi kuchning qo`yilish nuqtasini biron qo`zgalmas nuqtaga nisbatan, masalan dekart koordinata sistemasi boshiga nisbatan radius vektor orqali ifodalaylik. Radius vektorni erkin vektordan farqi shundaki, radius vektorni qo`yilish nuqtasi xamma vaqt koordinata boshida bo`ladi. F 1 va F 2 ni teng ta`sir etuvchisini qo`yilish nuqtasini (C ni) ifodalovchi radius vektorni topaylik . 35-rasmdan OAC va OCB dan r 12 =r 1 -AC r 1,2 =r 2 +BC (31) расмдан AC BC F F  2 1 (32) (31) ifodadan AC va BC ni topib (32) ga qo`yamiz. 2 1 2 2,1 2 1 r r r r F F    bundan 2 1 22 11 2,1 F F r F r F r    ( 3 3) 35-rasm. 36- rasm. (3) formula orqali C nuqtani ifodalovchi radius vektor aniqlanadi. Teng ta`sir etuvchi kuch moduli F 1,2 = F 1 + F 2 Endi paralel kuchlar sistemasi F 1 , F 2 , . . . F n berilgan bo`lsin. Ularning teng ta`sir etuvchisining qo`yilish nuqtasini ifodalovchi r radius vektorni topaylik. Oldin uchta kuch uchun r 1,2,3 ni topamiz. F 1 va F 2 ni F 1,2 bilan almashtirganimiz uchun F 1 , F 2 , F 3 uchta kuchining o`rniga ikkita F 1,2 , va F 3 kuch bilan ish ko`rish mumkin. Bularni F 1,2 , va F 3 ning teng ta`sir etuvchisi modulini F 1,2,3 ni yuqorida ko`rgan qoidalarga asosan topamiz. F 1,2,3 = F 1 + F 2 + F 3 ni qo`yilish nuqtasini iifodalovchi radius vektorni (3) ga asoslanib qo`yidagicha yozish mumkin. 3 2,1 33 2,12,1 3,2,1 F F r F r F r    bundan 3 2 1 33 22 11 3,2,1 F F F r F r F r F r      kelib chiqadi.

Va nixoyat n ta kuchlar sistemasi uchun yozadigan bo`lsak yuqoridagiga asoslanib o`yidagi ifodani olish mumkin. n nn n F F F r F r F r F r        ... ... 2 1 22 11 ...3,2,1 (34) Radius vektorlar r va r i larni proektsiyalari orqali ifodalanishi mumkinligini xisobga olib quyidagilarni xosil qilamiz. x c =   i i i F x F y i =   i i i F y F    i ii i F z F z (35) Teng ta`sir etuvchi kuchning C qo`yilish nuqtasi paralel kuchlar markazi deyiladi. Shu C nuqtaning koordinatalari x c , y c , z c (35) ifodalar bilan xisoblanadi. Endi real jismlarning ogirlik markazi tushunchasini oydinlashtiramiz. Ma`lumki, jismlar zarralardan tuzilgan. Bu zarralarning barchasini er o`ziga tortib turadi. Boshqacha qilib aytganda er sirti yaqinida joylashgan jismlarni xar bir zarrasi erga ma`lum kuch bilan tortilib turadi. Bu tortishish kuchi - jismlarning ogirlik kuchi deyiladi. Jismlarning zarralariga qo`yilgan bu kuchlar er markazi tomon yo`nalgan bo`ladi. Qattiq jism bilan er markazi tomon yo`nalgan bo`ladi.·Qattiq jism zarralari bilan er markazi orasidagi masofa juda katta bo`lganligi uchun zarralarning ogirlik kuchini o`zaro paralel joylashgan va pastga vertikal yo`nalgan deb qarash mumkin. Jism xamma zarralarni ogirlik kuchining teng ta`sir etuvchisi jismning ogirlik kuchi deyiladi.Qattiq jismning ogirlik kuchi yoki qattiq jism zarralari ogirlik kuchlarining teng ta`sir etuvchisi jism ogirlik markaziga qo`yilgan bo`lib shu jismning ogirlik kuchini ifodalaydi. Jism xar qanday vaziyatda tursa xam uning ogirlik markazi o`zgarmaydi. Jism ogirlik markazining vaziyati uning shakli yoki jismdagi ayrim modda zarralarining joylashish tartibi o`zgargan taqdirda o`zgarishi mumkin. Jismning ogirlik markazini analitik usulda, grafik va tajriba yo`li bilan aniqlash mumkin. Jismning ogirlik markazi shunday nuqtaki, undan jism ogirlik kuchining teng ta`sir etuvchisi shu nuqtadan o`tadi. Ma`lumki parallel kuchlarning markazi bu kuchlar teng ta`sir etuvchisi qo`yilgan nuqtadir. To`gri burchakli koordinata sistemasining o`qlari yordamida bu nuq?taning vaziyatini aniqlaymiz. A 1 , A 2 , va A 3 naqtalarga qo`yilgan va bir tomonga yo`nalgan uchta R 1 , R 2 , va R 3 paralel kuch berilgan bo`lsin (36-rasm). A 1 nuqtaning vaziyatini x 1 , y 2 , z 3 koordinalari bilan A 2 nuqtaning vaziyati x 2 , y 2 , z 2 koordinatalar bilan A3 nuqta markazi x 3 y 3 , z 3 aniqlnadi. Uchta o`qqa nibatan barcha kuchlardan momentlar olib,teng ta`sir etuvchining momenti tashkil etuvchi kuchlar momentlarining algeraik yigindisiga tengligini yozamiz. R xc = P 1 x 1 +P 2 x 2 +P 3 x 3 R yc =P 1 y 1 +P 2 y 2 +P 3 y 3 R zc = P 1 z 1 +P 2 z 2 +P 3 z 3 Bundan teng ta`sir etuvchi qo`yilgan C nuqtaning izlanayotgan koordinatalarini topamiz 3 2 1 3 3 2 2 11 3 3 2 2 11 P P P x P x P xP R x P x P xP xc         yoki i ii c P x P x   (36) Qattiq jismning ogirlik markazini koordinatalari shu formulalar yordamida topiladi. Jismlarning ogirlik markazini topishga doir ba`zi bir xususiy xollarni ko`rib chiqamiz.

1) Chiziqlarning ogirlik markazini topish. Bir jinsli to`gri chiziqli AB sterjenning ogirlik markazi uning o`rtasida bo`ladi. 2) Paralelogram perimetrining ogirlik markazi uning diagnallari kesishgan nuqtaga joylashadi. 3) Aylana yoyining ogirlik markazi. Aylana yoyining ogirlik markazini topish uchun yoyning O markazidan OM simmetriya chizigini chizamiz. AMB yoyning ogirlik markazi shu simmetriya chizigida yotadi. Yoyning C ogirlik markazi bilan aylana markazi orasidagi masofa quyidagi formuladan topiladi. b lr X OC   , bunda l-kesma AB vatarning uzunligi, b-kesma AMB yoyning uzunligi, r-kesma - aylana radiusi Agar yoy aylananing yarmiga teng bo`lsa, aylana choragiga teng bo`lsa .  2 2r X  (37) Aylananing oltidan bir qismiga teng bo`lsa,  R X 3  (38) bo`ladi. 4) ABCD siniq chiziqning (37- rasm) quyidagi formulalar yordamida aniqlanadi. n c n C l l l xl xl xl X        ... ... 2 1 2 2 11 (39) n n n C l l l yl yl yl Y        ... ... 2 1 2 2 1 1 (40) Umumiy х olda chiziq ogirlik markazini quyidagicha topish mumkin.    dl xdl XC    dl ydl YC (41) 37- rasm 38- расм . Yuqorida ta`kidlanganidek umumiy xolda AB yoyining ogirlik markazini topaylik. R radiusli markaziy burchagi <AOB=2α bo`lgan AB yoy berilgan bo`lsin (38- rasm). X o`qi markaziy burchakning bissektritsasi. Bu o`q yoyning simmetriya o`qi bo`lib, yoyning ogirlik markazi shu o`qning qandaydir C nuqtasida bo`ladi. Demak uni xolati bitta X c koordinata bilan aniqlanadi. AB yoyni elementar bo`laklarga bo`lamiz.

Chiziqning ogirlik markazini koordinatasi      xdl l l xl X k k k C 1 (42) formuladan aniqlanadi. l k - k-chi elementni uzunligi x k shu elementni ogirlik markazini koordinatasi. Bo`linishlar sonini cheksiz oshirsak yuqoridagi formula quyidagi ko`rinishni oladi.     xdl l l xl X k k C 1 lim (43) MM 1 , elementni xolati φ burchak bilan aniqlanadi. X= R cosα bo`ladi. X va dl ning qiymatini (13) ga qo`ysak integral ostidagi ifoda     Rd R xdl AB cos (44) ko`rinishni oladi. AB yoyning uzunligi l=2αR (45) (43) dan     sin 2 sin 2 1 2 R R R xdl l X AB C     kelib chiqadi. Demak yoyning ogirlik markazi uning simmetriya o`qida bo`lib, aylana markazidan X=Rsinα⁄α masofada joylashadi. Bu erda α-markaziy burchakning yarmi. Yuzalarning ogirlik markazi. 1. Uchburchak yuzining oqirlik markazi uning medianalari kesishgan nuqtada bo`ladi. Uch burchak uchlarining koordinatalari x 1 y 1 , x 2 y 2 , x 3 y 3 , bo`lsa, C ogirlik markazining koordinatalari quyidagi formuladan topiladi. Isbot: Uchburchak yuzini chiziqlar yordamida uning asosiga paralel bo`lgan chiziqlar o`tkazamiz. Bu chiziqlarning ogirlik markazi uning o`rtasida bo`ladi. Bunday chiziqlar o`rtasining geometrik o`rni uchburchak medianasidir. Uchburchak yuzini boshqa tomonga paralel chiziqlarga bo`lib bu chiziqlarning ogirlik markazi ikkinchi medianada yotganini ko`ramiz. Demak uchburchak yuzining ogirlik markazi medianalar kesishgan nuqtada yotadi. 2. Murakkab shakl yuzining ogirlik markazi. Bizga quyidagi 39-rasmdagidek yuzaning ogirlik markazini topish talab qilinsin. Shaklni 3 ta to`gri to`rtburchakka bo`lamiz. Bu to`gri to`rtburchaklarning ogirlik markazi ularning diognallarini kesishgan C 1 C 2 va C 3 nuqtalarda yotadi. C 1 C 2 va C 3 ogirlik markazlarining koordinatasini x 1 y 1 , x 2 y 2 , va x 3 y 3 , lar bilan ifodalasak, butun yuza ogirlik markazining koordinatalarini quyidagi formulalardan topish mumkin.         i ii C s xs s s s xs xs xs X 321 332211    i i i C s ys Y (46)

bunda S 1 S 2 va S 3 lar 1,2,3 to`gri to`rtburchaklarning yuzi 39- rasm 5) Xajmlarning ogirlik markazi: Xajmlarning ogirlik markazini topish uchun yuqoridagi chiziq, yuza formulalariga o`xshash formulalardan foydalanamiz    i ii C V x V X    i i i C V y V Y    i ii C V z V Y

O'xshashlar

FAZODAGI KUCHLAR TIZIMI

OG`IRLIK MARKAZI. PARALLEL KUCHLARNING MARKAZLARINI ANIQLASH. QATTIQ JISMLARNING OG`IRLIK MARKAZLARINI ANIQLASH

Tezliklar oniy markazi

Jismlarning og`irlik markazini aniqlash usullari

Nazariy mexanika fani, maqsadi va vazifalari