Tolali chiqindilarni sinash usullari - Metrologiya - Referatlar

Tolali chiqindilarni sinash usullari

Yuklangan vaqt:

14.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

392 KB

Ko'chirib olish

Tolali chiqindilarni sinash usullari Reja: 1. Paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilarni aniqlash 2. O’lik aralashgan chiqindilarni aniqlash 3. Paxta mahsuloti toylarini o’rash uchun qo’llaniladigan materiallar

Paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilarni aniqlash Chiqindilarni aniqlashdan maqsad-uning tarkibidagi kalta tolalar, iflos aralashmalar va chang aralashmasini belgilashdan iborat. Paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilarni TSh-01- texnikaviy shartlar bo’yicha aniqlanadi. Ushbu texnikaviy shartlar paxta tozalash korxonalarida paxta qayta ishlaganda hosil bo’lgan tolali chiqindilarning bir turi bo’lgan paxtaning kalta momig’iga joriy qilinadi. Paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilar - momiq kondensorlari va aspiratsiya tizimida siklonlar bilan ushlab qolingan tolali massadan momiq regeneratsiya qilingandan keyin qolgan kalta tolalar, iflos aralashmalar va chang aralashmasi hisoblanadi. Nuqtadan namuna deb kalta paxta momig’i aralashgan chiqindilarning ma’lum qismidan bir vaqtda olingan namunaga aytiladi. Birlashtirilgan namuna - nuqtaviy namunalarning birlashmasidir. Paxtaning qalta momig’i aralashgan chiqindilarga quyidagi texnik talablar qo’yilgan: —paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilar tashqi ko’ri-nishi bo’yicha paxta tozalash korxonasida tayyorlangan va yuqori tashkilot tomonidan tasdiqlangan namunaga mos kelishi kerak; —paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilar tarkibida sim, tosh, arqon bo’laklari va boshqa aralashmalarning bo’lishi mumkin emas. Paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilar to’dalarda haqiqiy massasi bo’yicha topshiriladi va qabul qilib olinadi. Bir hujjat bilan rasmiylashtirilgan, sifati bir xil bo’lgan paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilar miqdori to’la deb hisoblanadi. Paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilarning har yeridan nuqtaviy namunalar olinadi va birlashtirilgan namunalar tuziladi.

Paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilarning tashqi ko’rinishini birlashtirilgan namunani tashqi ko’rinish namunasi bilan solishtirib ko’rish orqali tekshiriladi. Momiq aralashgan chiqindilarni tashish va saqlash Paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilarni har qanday yuk tashish vositasida, shu vosita uchun tegishli bo’lgan yuk tashish qoidalariga rioya qilgan holda tashish mumkin. Paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilar maxsus ajratilgan joyda to’kilgan holda saqlanadi. Chiqindilarni katta masofalarga tashish ehtiyoji tug’ilganda, oluvchining talabiga muvofiq toylashga ruxsat etiladi. Har bir ortilayotgan paxtaning kalta momig’i aralashgan chiqindilar to’dasi quyidagi ko’rsatilgan hujjat bilan rasmiylashtiriladi: —paxta tozalash korxonasining nomi va joylashgan o’rni; —mahsulot nomi; —to’la nomeri; —to’daning netto massasi. O’lik aralashgan chiqindilarni aniqlash O’lik aralashgan chiqindilarni aniqlashdan maqsad - uning tarkibidagi tolali qism, mag’iz va iflos aralashmalarni ajratishdan iborat. O’lik aralashgan chiqindilarni TSh-02- texnikaviy shartlar bo’yicha aniqlanadi. Ushbu texnikaviy shartlar paxta tozalash korxonalarida paxtani qayta ishlaganda hosil bo’lgan tola chiqindilarning bir turi bo’lib paxta o’likiga joriy qilinadi. O’lik aralashgan chiqindilar quyidagicha ta’riflanadi: O’lik aralashgan chiqindilar - jin, chigit tozalagich tola regeneratoridan chiqindiga chiqqan tolali qism, mag’iz va iflos aralashma-lardan iborat massadir.

Tolali qism - tola bilan qoplangan pishmagan chigitlar, tolali nuqsonlar (tuguncha, kombinatsiya tugunchalari, pishmagan tolaning yaltiroq plastigi, tola va momiqli chigit qobig’i, boylamchalar) va erkin tola. Mag’zi pishmagan butun va ezilgan chigitlar, tolasiz chigit qobig’i. Iflos aralashmalar -barg, gul, poya, shox va paxta ko’sagi bo’lak-lari, shuningdek chang, tuproq va qum. Nuqtadan namuna - o’lik aralashgan chiqindilarning ma’lum qismidan bir vaqtda olingan namuna. Birlashtirilgan namuna - nuqtaviy namunalarning birlashmasi. O’lik aralashgan chiqindilarga qo’yilgan texnik talablar O’lik aralashgan chiqindida tolali qismning massaviy nisbati ko’rsatkichlari bo’yicha 10-30 % miqdorida bo’lishi kerak. O’lik aralashgan chiqindi tashqi ko’rinishi bo’yicha paxta Korxonasida tayyorlangan va yuqori tashkilot tomonidan tasdiqlangan namunaga mos kelishi kerak. O’lik aralashgan chiqindilar tarkibida sim, tosh, arqon bo’laklari va boshqa begona aralashmalarning bo’lishi mumkin emas. O’lik aralashma chiqindilar to’dalarda faktik massasi bo’yicha topshiriladi va qabul qilib olinadi. Bu hujjat bilan rasmiylashtirilgan, sifati bir xil bo’lgan o’lik aralashgan chiqindilar miqdori to’da deb hisoblaniladi. O’lik aralashgan chiqindilarning har yeridan nuqtaviy namuna-lar olinadi va birlashtirilgan namunalar tuziladi. O’lik aralashgan chiqindilarning tashqi ko’rinishi birlashtirilgan namunani tashqi ko’rinish namunasi bilan solishtirib ko’rish orqali tekshiriladi. O’lik aralashgan chiqindilarni tashish va saqlash O’lik aralashgan chiqindilarni har qanday yuk tashish vositasida shu vosita uchun tegishli bo’lgan yuk tashish qoidalariga rioya qilgan holda tashish mumkin. O’lik aralashgan chiqindilar maxsus ajratilgan joyda to’kilgan holda saqlanadi. Chiqindilarni katta masofalarga tashish ehtiyoji tug’ilganda, oluvchining talabiga muvofiq toylashga ruxsat etiladi.

Har bir ortilayotgan o’lik to’dasi quyidagi ko’rsatilgan hujjat bilan rasmiylashtiriladi: —paxta tozalash korxonasining nomi va joylashgan o’rni; —mahsulot nomi; —to’la raqami; —to’daning netto massasi. Paxta mahsuloti toylarini o’rash uchun qo’llaniladigan materiallar Toylarni o’rashdan maqsad - tolani ifloslanishdan saqlash va transport vositalaridan unumli foydalanish. Paxta mahsuloti toylarini o’rash uchun qo’llaniladigan material-lar texnikaviy shartlari 814- raqamli standartda aniq ko’rsatib berilgan. Ushbu standart paxta tozalash korxonalarining tolali mahsuloti bo’lmish paxta tolasi, paxta momig’i, o’lik aralashgan va paxtaning kalta momig’i aralashgan (bundan so’ng - toladan) chiqindilariga joriy etiladi. Bu mahsulotni o’rash, belgi qo’yish, tashish va saqlashga bo’lgan talablarini belgilaydi. Paxta mahsuloti toylarini o’rash quyidagi umumiy texnik talablar asosida amalga oshiriladi: Paxta tozalash korxonalarining tolali mahsulotini o’rash kuchi 4000-5000 va 6300 kN bo’lgan gidravlik presslash uskunalarida amalga oshiriladi. Tolali mahsulot o’ralgan toyining umumiy ko’rinishi 37-rasmga mos kelishi kerak. Izoh: toylarning ko’zda tutilgan brutto massasining cheklanishi faqat transportlash jarayonida inobatga olinadi. Tolali mahsulot toyning o’lchamlari, mm da: Bo’yi - 970; Eni- 595; Balandligi - 735 - dan oshmasligi kerak. Paxta tolasining toylari har tomonidan o’lchamlari va texnik talablari O’zDSt 665 raqamli standartga mos keluvchi o’rov materiallari to’plami bilan o’ralishi kerak.

O’rov materiallari to’plami bo’yicha to’rt qismdan iborat (38-rasm): - toyning ikki bosh tomoni sirtlarini qoplovchi ikkita «bosh qoplama» dan; - toyning bitta qavariq va ikki yon sirtlarini qoplovchi «shol»dan; - toyning ikkinchi qavariq sirtini qoplovchi «yostiq» dan. Pressda bog’langan toyni yumshoq konteyner bilan o’rab, bosh tomoni sirtidagi klapanni tikishga ruxsat etiladi. Paxta momig’i va tolali chiqindilar toylarini bosh tomonlari sirtini qoplamasdan o’raladi. Xorijiy davlatlarga jo’natishga mo’ljallangan paxta momig’i va tolali chiqindilar O’z DSt 665 raqamli standarti talablariga muvofiq o’rnatilishi kerak. Bosh tomonlar sirtlaridagi «bosh qoplamalar» «shol» va «yostiq» milklari birlashtirgan kord ipi, 0,8 kTeks bo’lgan viskoza shpagati yoki uzilish kuchi 137 N (14 kg kuch) dan kam bo’lmagan, tikilgan chokning mustahkamligini ta’minlovchi boshqa viskoza iplari bilan tikib chiqiladi. Kapron, propilen iplar yoki boshqa sintetik iplar qo’llanilishi man etiladi. Qaviqlarining uzunligi 50 mm dan oshmasligi kerak. Chokning oxiri tikayotgan ipning tugunchasi bilan mahkamlanishi kerak. Paxta tolasining toylari qalinligi 0,7-0,8 mm, kengligi 19 mm bo’lgan yuqori mustahkamlikka ega bo’lgan po’lat tasmalar bilan, yoki yuqori mustahkam simdan tayyorlangan belbog’lar bilan bog’lanadi. Paxta tolasi toyida o’rnatiladigan belbog’lar soni: - yuqori mustahkam po’lat tasmalardan tayyorlanganda - 8 donani: - yuqori mustahkam po’lat simdan tayyorlanganda - 10 donani tashkil qiladi. Paxta momig’i va tolali chiqindilar toylari yuqori mustahkam simdan tayyorlangan belbog’lar bilan bog’lanadi. Paxta momig’i toyida tolali chiqindilar toyida o’rnatiladigan belbog’lar soni 8 dona bo’ladi. Belbog’larning biriktiruvchi joylari (qulflar) 40-rasmga muvofiq, toyning qavariq sirtlaridan birida joylashishi kerak.

Iz oh: belbog’lar qulflari toyning qovurg’alari ustida joylashishiga ruxsat etilmaydi. Qulfning uzilish kuchi qo’llaniladigan bog’lovchi materialning (belbog’ning) me’yoriy talablariga mos kelishi kerak. Toydan qo’zg’aluvchi press-plitaga va pressning tepa qismidan traversasiga o’rnatilgan pichoq uskunalari yordamida tola namunasi tanlab olingandan so’ng, o’ramaning zararlangan joyiga o’rash matosi bo’lagi qo’yilib, tikib chiqilishi kerak. Qo’l usulida tola sifatini aniqlash uchun namuna tanlab olinadi, toyning o’rov matosida standartga mansub kesishlarga ruxsat etiladi. Belgi qo’yish quyidagi tartibda: - har bir toyga belgi qo’yish qavariq tomonlaridan birining sirtidagi o’rov matosiga yoki «bosh qoplamaga» bo’yoq bilan; - tayyorlovchi korxona kodi; - to’da tartib raqami; - toyning tartib raqami; - brutto massasi ko’rsatilgan holda amalga oshiriladi. O’rov matosiga belgi trafaret usulida qo’yilib, aniq va yorqin ko’rinishini ta’minlashi hamda quyidagi shrift o’lchamlariga ega bo’lishi kerak, mm da: bo’yi - 50; eni - 30; shrift yo’g’onligi - 8. Belgi o’rov matosi fonida yaqqol ajralib turishi kerak. Jut-kanop tolali o’rov matosining belgi qo’yiladigan joyining ostiga o’lchamlari 400x500 mm bo’lgan qattiq o’rov qog’ozi qo’yiladi. Toylar qalin to’qilgan o’rov materiali to’plami bilan o’ralgan holda o’rov matosi ostiga qog’oz qo’yilmaydi. Sertifikatlashdan o’tkazilgan paxta tolasi toylariga belgi qo’yish o’rniga quyidagi belgilar ko’rsatilgan karton yorliq qo’llanishi mumkin: - tayyorlovchi korxona kodi; - to’da tartib raqami; - toyning tartib raqami;

- tayyorlovchi davlat «O’zbekiston». Belgi qo’yiladigan yorliq toyga yumshoq sim yoki boshqa material bilan mahkamlanadi. Mahkamlangan joyi va usuli tayyorlovchi korxona protsedura yo’riqnomasida ko’rsatiladi. Paxta mahsulotlarining toylari yopiq transport vositalarida mazkur transport vositalari turi uchun tegishli bo’lgan qoidalariga rioya qilgan holda tashiladi. Temir yo’l transporti bilan tashishda tolali mahsulotning har bir to’dasi alohida vagonga yuklanadi. Talabgor bilan kelishilgan holda vagonga tolali mahsulotning boshqa to’dalari bilan, agar ular o’sha seleksion va sanoat navlariga mansub bo’lsa, qo’shimcha yuklashga ruxsat etiladi. Qo’shimcha yuklangan to’da sifati haqida alohida hujjat bilan rasmiylashtiriladi. Paxta mahsulotlarini tashish uchun qo’llaniladigan transport vositalari ishga yaroqli, yong’in xafsizligini ta’minlovchi, toza, quruq bo’lishi kerak. Paxta mahsulotlari toylarining ifloslanishiga, o’rov materiallari va bog’lovchi belbog’larning butunligini yo’qotishga hamda atmosfera yog’inlari tushishiga yo’l qo’yuvchi transport vositalaridan foydalanishga ruxsat etilmaydi. Toylarni transport vositalariga ortayotgan yoki tushirayotgan vaqtda belbog’larning uzilishiga hamda «bosh qoplamalarining» yirtilishiga yo’l qo’yilmaydi. Toylardagi uzilgan belbog’larni, toyga ishlatilgan o’rov materialidan qat’i nazar, po’lat tasmalar yoki simli belbog’lar bilan qayta bog’lashga ruxsat etiladi. Toylar shtabel usulida taxlangan, balandligi 6 m dan oshmagan holda saqlanadi. Toylarni shtabel usulida taxlash to’dalar bo’yicha amalga oshiriladi. Shtabellar orasida yuklash-mexanizatsiya vositasi bemalol yura olishi uchun yo’lak qoldirilishi kerak. Shtabellarda toylar belgilangan tartibda tasdiqlangan me’yoriytexnik hujjatlarda ko’rsatilgan texnika xavfsizligi qoidalariga rioya qilgan holda taxlangan bo’lishi kerak.

Toylarning shtabellari oralig’ida mexanizatsiya vositasi yurganida va ortishtushirish ishlarini bajarayotganida o’rov matosi va bog’lovchi belbog’larining butunligining zararlanishiga yo’l qo’yilmaydi. Tolali mahsulot toyi belbog’ining saqlanishi maqsadida ularni balandilkdan tashlash hamda dumalatib siljitishga ruxsat etilmaydi. O’rov materiallari bilan o’ralmagan tolali chiqindilar maxsus ajratilgan joylarda o’yilgan holda tarmoq bo’yicha belgilangan tartibda saqlanadi. Toylarni o’rash jarayoni Toy tayyorlaydigan barcha gidravlik presslarning yashiklari bir o’lchamda yasalgan. 665 raqamli standart (paxta tolasi, toyni o’rash, belgilash, tashish va saqlash)ga asosan toyning bo’yi 970 mm, eni 595 mm va balandligi 735 mm dan katta bo’lmasligi kerak. Shu standartga asosan toyning eng kam massasi press quvvatiga qarab jadvalga keltirilgandek bo’lishi shart. rasm. O’rab-bog’langan toy: 1 - asosiy shol; 2 - pastki shol; 3 – chetki shol (boshliq). Tola, lint, tolali chiqindilar qutilari ifloslanishi va tashish vaqtida nobud bo’lishiga yo’l qo’ymaslik maqsadida toylar mato bilan o’raladi. Buning uchun MRTU-727-69 ga asosan arqoqsiz mato o’rash uchun maxsus MRTU-17-154-66 bo’yicha paxta tolasidan tayyorlangan mato, O’z DSt 665 raqamli standartga asosan kanop va zig’ir tolasidan tayyorlangan matolar (shollar)dan foydalaniladi. Shollar oldindan tayyorlanadi. Shollarni kerakli o’lchamda tayyorlash uchun paxta

korxonalarida matolar arqoq ipi bo’yicha qirqilib bichiladi va buning natijasida to’qimaning qirqilgan chizig’i bo’yicha ayrim iplari sochilib to’kiladi va tolaga qo’shilib uni ifloslaydi. Buning oldini olish maqsadida shol chetlari bukilib, 23A yoki 51 va 51A sinflardagi tikuv mashinalarida tikiladi. Standart bo’yicha tayyorlangan toyning umumiy ko’rinishi ko’rsatilgan bo’lib, bunda mato bilan o’ralgan tomonlari strelka bilan ko’rsatilgan. Tola, lint va tolali chiqindilar toylarining massasi (kg hisobida) jadval Press quvvati, kN Toy massasi, kg (brutto) 0, I, II va III navli tola toylari IV va nav tola, lint va tolali chiqindilar toylari 5500 225 + 15 235±15 5000—4800 215±15 235 + 15 4300—4000 210±15 220 + 15 3000 190±10 200 ±10 2500—2000 170±10 180 + 10 1500 155±10 165 + 10 1000 kam 135±10 145 + 10 bo’lgan Eslatma: agar tola namligi 6 % va undan kam bo’lsa, toyning brutto massasi 15 va 10 kg o’rniga 25 kg kam bo’lishi mumkin. rasm. Shollarni bichish sxemasi.

Asosiy shol toyning ikki tomonini va press plitasining yuqori qismiga qaragan tomonini o’rash uchun belgilangan. Pastki shol - «yastiqcha» toyning pastki qismini, ya’ni harakat-lanuvchi press plitasiga qaragan tomonini o’rash uchun belgilangan. Chetki shollar - toyning ochiq qolgan ikki chetini berkitish uchun belgilangan (38-rasm). Pastki va chetki shollar kanop (O’z DSt 665-96) bilan yoki toy O’z DSt 84197 ga asosan ip bilan yoki kord ipi bilan tikiladi. Mato bilan o’ralgan toylarning ko’ndalang kesimi 1x20 mm bo’lgan (O’z DSt 841-97) po’lat piltalar bilan o’ralib, piltalarning vaqtincha uzilish qarshiligi 340- 450 MPa ga teng va nisbiy cho’zilishi kamida 20 % bo’lishi shart. Ba’zi hollarda diametri 4...4,5 mm li yumshatilgan po’lat simlar ham ishlatiladi (MTU 4-342-70). Pressning bosim kuchiga va ishlatiladigan belbog’ materialiga qarab, belbog’lar soni quyidagicha olinadi (jadval). Toyni bog’laydigan belbog’lar soni Eslatma: lint va tolali chiqindilar toylari uchun belbog’lar sonini bittaga kamaytirishga ruxsat etiladi. 45-jadval Press quvvati, Belbog‘lar soni Simlar soni 5500 — 4800 11 1 2 4300 — 4000 9 10 3000 8 9 2500 — 3000 7 8 1500 6 7 va undan1000 5 6

rasm. Toylarni bog’laydigan belbog’larni bog’lash chizmasi: a - sim bilan bog’langanda; b - tasma bilan bog’langanda. rasm. Ilgakli tasma chizmasi. Belbog’lar soni quyidagi formuladan topiladi: bu yerda: P - hamma belbog’larga bo’lgan umumiy zo’riqish, Pa; s - sim yoki pilta uchun qabul qilingan zo’riqish, Pa; 2- zo ’ riqishning har bir belbog ’ ini ikkala uchiga barobar taqsimlanishini belgilovchi ko ’ paytma . Simlar avtomatik dastgohlarda kerakli uzunlikda kesib tayyorlanadi. Toyni bog’lash uchun simning bir uchi halqa shakliga keltiriladi, bu halqaga simning ikkinchi uchi kiritilib bukiladi. Toyni po’lat tasma bilan bog’lashda maxsus halqadan foydalani-ladi. Bu holda piltaning bir uchi halqaga oldindan 150-200 mm kiritilib bukiladi, ikkinchi uchi esa toy bog’lanayotganda kiritilib, bukib mahkamlanadi. Hozirgi kunda ikki uchida ilgaklari bo’lgan tasma belbog’lar ishlatilmoqda. Toylarni temir yo’l vagonlariga ortish Paxta tolasi, lint va tolali chiqindilar toylari 90, 106, 120 va 160 m 3 sig’imli berk vagonlarda tashiladi. Toylarning o’lchamlari va massasi O’zDSt 665 raqamli

standartda ko’rsatilganlardan katta yoki kam bo’lmasligi kerak, aks holda vagonlarning yuk tashish imkoniyatidan to’la foydalanmaslikka sabab bo’ladi. 62 t yuk ko’taradigan vagonlarga yuk ortish texnik me’yori jadval Quvvati 48000 kN li prossdan chiqqan tola toylarining navi Vagon hajmi, m 3 90 106 120 I, II va III 44 t 56 t 54 t IV, V 45 t 48 t 56 t Paxta tozalash korxonalariga toy ortish uchun asosan yuk ko’tarish imkoniyati 62 t va hajmi 120 m 3 li vagonlar beriladi. Temir yo’l tarmog’i kirmagan korxonalarda ko’pincha yuk ko’tarish imkoniyati 3-5 t li konteynerlar ishlatiladi. Toylar vagonlarga mexanizmlar yordamida ortiladi.

Adabiyotlar: 1. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 21 apreldagi «Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi PQ-2909-sonli qarori. 2. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 28 noyabrdagi Paxtachilik tarmog’ini boshqarish tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi PQ-3408-sonli qarori. 3. Paxtani qabul qilish va saqlash b о ’yicha y о ’riqnoma T.: 2017 4. Бўриев, Қ.Жуманиязов, А.Салимов “Уруғлик чигит тайёрлаш технологияси”. Т .:, « Пахтасаноат илмий маркази » АЖ -2016 5. R.B о ’riyev, Q.Jumaniyazov, A.Salimov “Paxtaning sifatini aniqlash”. T.:, «Paxtasanoat ilmiy markazi» AJ - 2015. 6. Р.Бўриев, Қ.Жуманиязов, А.Салимов “Пахтани дастлабки ишлаш машиналаридан фойдаланиш”.Т.:,«Пахтасаноат илмий маркази» АЖ - 2015 R.Bо’riyev, Q.Jumaniyazov, A.Salimov “Mexnatni muhofaza qilish va texnika xavsizligi”. T.:, «Paxtasanoat ilmiy markazi» AJ - 2015

O'xshashlar

Paxta momig’idan namunalar olish va sinash

Paxta tolasining sifatini aniqlash usullari

Muvofiqlikni tasdiqlash va baxolash uchun maxsulotni sinash

Paxtaning sifat kо’rsatkichlarini aniqlash

O‘lchash usullari va vositalari