Sertifikatlashtirish faoliyati

Yuklangan vaqt:

15.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

73.5 KB

Ko'chirib olish

Sertifikatlashtirish faoliyati Reja: 1. Sertifikatlashtirishning rivojlanishi 2. Sertifikatlashtirish va sifatni boshqarishning qonuniy va me’yoriy asoslari.

Sertifikatlashtirishning rivojlanishi Hozirgi vaqtda sertifikat degan atamani tez-tez uchratib turamiz. Bu qanday atama deb so’rasangiz turlicha talqin olishingiz mumkin: kimdir biror malaka olganlik to’g’risidagi tasdiqlovchi hujjat desa, yana kimdir, mahsulotni sifati to’g’risidagi hujjat, ba’zi birovlar esa mahsulotni hududimizga olib kirish yoki olib ketish uchun bojxonaga ko’rsatilishi lozim bo’lgan hujjat deb ta’rif beradi. O’ylaymizki, darsligimizning ushbu bo’limlarini o’qib va o’rganib chiqib shu bilan birga ma’lum ko’nikmaga ega bo’lganingizdan so’ng ushbu atamaga albatta aniq va mukammal javob topasiz. Sertifikat so’zining ma’nosini keltirishdan oldin mavzudan biroz chetga chiqamiz. Ma’lumki, SHarq, jumladan O’zbekistonimiz chet ellarda nafaqat go’zal tabiati va mehnatsevar xalqi bilan, balki o’zining ko’zni qamashtiradigan, rang-barang meva, sabzavot va turli mahsulotlarga serob bozorlari bilan ham mashhurdir. Bundan tashqari, bizning bozorlardagi yana bir o’zgachalik ham bor. Agar rastalar oralab yuradigan bo’lsangiz, sotuvchilar, dehqonlar meva-chevalardan uzatib, totib ko’rishni taklif etishlarini guvohi bo’lasiz (albatta, totib ko’rganlik uchun haq so’ralmaydi). Buni tagida bir ma’no yotadiki, u ham bo’lsa, mahsulotning sifatiga xaridorning o’zi baho bersin, ya’ni, taklif kilinayotgan mahsulot sifati va unga suralayotgan narx mutanosib ravishda belgilanayotganligiga o’zi ishonch hosil qilsin. Qadimdan bizda bir tushuncha bor. Xarid paytida savdo mukammal va to’liq bo’lishi uchun uchta tomon ishtirok etishi kerak. Birinchi tomon – oluvchi (xaridor), ikkinchi tomon – sotuvchi (tayyorlovchi) va uchinchi – xolis tomon. Uchinchi tomon sotilayotgan buyum yoki mahsulotga qo’yilgan narx ushbu mahsulot ega bo’lgan sifat ko’rsatkichlariga mutanosib ekanligi to’g’risida kafolat bergan. Bunda uchinchi tomon albatta mahsulot to’g’risida o’zining xolisona fikrini haqqoniy bildira olishi, juda ko’p vaqtdan buyon shu faoliyat bilan shug’ullanayotganligi sababli sotilayotgan mahsulotning shu vaqtda va shu bozordagi narxi bir-biriga mos tushushini belgilay oladigan mutaxassis bo’lishi talab etiladi. Savdoning bu turi asosan katta miqdordagi yoki qimmatbaho xarid

paytida qo’llanilgan bo’lib, bu holatni hozir ham qoramol, qo’y yoki ot savdolarida uchratishimiz mumkin. O’rtada turuvchi xolis tomon (ularni dallollar deb yuritilgan) savdoni bir muqim bo’lishiga yordam berib, savdo ob’ektiga xos bo’lgan sifat ko’rsatkichlariga tavsif beradi va xolisona baho beradi. Bu shaxsni hozirda ko’p qo’llanilayotgan broker bilan tenglashtirish maqsadga muvofiq emas, chunki broker sotilayotgan yoki olinayotgan mahsulotning sifat ko’rsatkichlari to’g’risida etarli baho bera oladigan shaxs sifatida emas, balki sotuvchi tomondan belgilangan narxda mahsulotni sotish yoki sotib olish bilan shug’ullanadi. Biz sertifikatlashtirishni tushuntirish maqsadida tanlagan misolimizda savdo tugagandan so’ng sotuvchi tomon o’z savdosidan, oluvchi tomon esa xarididan va savdo ob’ektining mavjud sifat ko’rsatkichlaridan ishonch hosil qilib, qoniqish hissiga ega bo’ladi. Bu savdoning yana bir muhim xususiyati – uchinchi xolis tomon sifatida alohida ishonchga va nufuzga ega bo’lgan, rostgo’y shaxslargina ishtirok etishi mumkin. Bizdagi mana shu savdo turi bir necha yuz yillardan beri mavjud bo’lib, chet davlatlarda sertifikatlashtirish deb ataluvchi faoliyatga aynan shu asos solgan bo’lsa ham ajab emas. Sertifikatlashtirish guvohlik berish, qayd yoki shahodat etish, ishonch bildirish ma’nolarini bildiruvchi certifus (lotincha) so’zidan olingan bo’lib, kerakli ishonchlilik bilan mahsulotning muayyan standartga yoki texnikaviy hujjatga muvofiqligini uchinchi, xolis va tan olingan tomon tarafidan tasdiqlaydigan faoliyatni bildiradi. Sanoat korxonalarida ishlab chiqilayotgan turli xil mahsulotlar muayyan sifat ko’rsatkichlariga ega bo’lishi kerak. Sifat ko’rsatkichlari esa ma’lum, belgilangan talablarga muvofiq mos kelishi lozim. Muvofiqlik o’z navbatida ma’lum standartga yoki boshqa me’yoriy hujjatlarga mos kelishini talab etadi. Muvofiqlikni sertifikatlashtirish (ya’ni tasdiqlash) mumkin. "Sertifikatlashtirish" tushunchasi birinchi marta Xalqaro standartlashtirish tashkiloti Kengashining sertifikatlashtirish masalalari bo’yicha maxsus qo’mitasi tomonidan ishlab chiqilib va bu muhim tushuncha "Standartlashtirish, sertifikatlashtirish va sinov laboratoriyalarining akkreditlash sohalaridagi asosiy

atamalari va ularning qoidalari" qo’llanmasiga kiritilgan. Qayta ishlangan Xalqaro standartlashtirish tashkilotining qo’llanmasida "sertifikatlashtirish" atamasining faqatgina izohlari berilgan: Sertifikatlashtirish umumiy atama bo’lib, mahsulot, texnologik jarayon va xizmatlarning sertifikatlashtirishda muvofiqlikni tasdiqlashda uchinchi tomonning qatnashishi va unga xolisona baho berishi tushuniladi. Sifat tizimini baholash sohasidagi taraqqiyot sifat tizimini sertifikatlashtirish tashkilotning sifatli mahsulot ishlab chiqarish imkoniyatlarini sertifikatlashtirish bo’yicha yangi dolzarb yo’nalishni keltirib chiqardiki, ushbu yo’nalish bugungi kunda keng qo’llanilib, bozor iqtisodiyotidagi raqobatbardoshlik, o’zaro savdo-sotiqning samarasi va istiqbolilik darajalarini belgilab beradigan omillardan asosiysi sifatida saxnaga chiqmoqda. O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so’ng sertifikatlashtirish sohasida juda katta ishlar amalga oshirildi va hozirgi kunda ham bu sohaning rivojlanishi, xalqaro miq’yosda tan olinishi ustida “O’zbekiston texnik jixatdan tartibga solish” agentligi tomonidan katta e’tibor berilmoqda. Binobarin, 1992 yil mustaqillikning ilk yillaridayoq Vazirlar Mahkamasi huzurida standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish Davlat markazi («O’zdavstandart») va keyinchalik, 2002 yilda, ushbu sohani yanada rivojlantirish va takomillashtirish maqsadida mustaqil «O’zstandart» agentligi tashkilotiga aylantirilishi Hukumatimiz tomonidan bu sohaga berilayotgan ahamiyatning maxsul sifatida qarash mumkin. Davlatimiz tomonidan sertifikatlashtirish ishlarini tashkillashtirish, uni tartibga tushirish va bu sohaning qonuniy asosini yaratish maqsadida 1993 yil «Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish to’g’risida»gi qonunning qabul qilinishi, buning natijasida ishlab chiqarilayotgan va chetdan olib kirilayotgan mahsulotlarning xavfsizligi to’g’risida Qarorning qabul qilinishi, uni amalga oshirish maqsadida qator chora-tadbirlarning ishlab chiqilishi ham aytib o’tilgan so’zlarning yaqqol misolidir.

Sertifikatlashtirish va sifatni boshqarishning qonuniy va me’yoriy asoslari. Har qanday faoliyat yoki yo’nalish nima maqsadni ko’zlashidan qat’iy nazar albatta qonunlashtirilishi, tartibga tushirilishi, faoliyatni olib borish esa ma’lum me’yoriy hujjatlar asosida olib borilishi talab etiladi. Xuddi shuningdek, sertifikatlashtirish faoliyati ham bundan mustasno emas. Quyida ushbu sohaning qonuniy asosi va qonunosti hujjatlari to’g’risida tushuncha bermoqchimiz. Sertifikatlashtirishning qonuniy va me’yoriy asoslari va bazasi rasmda keltirilgan. QONUNLAR QONUNIY XUJJATLAR Prezident farmonlari va xukumat qarorlari “O’zbekiston texnik jixatdan tartibga solish” agentligi qarorlari Vazirlik va maxkamaviy me’yoriy xujjatlar Sertifikatlashtirish tartibi va qoidalari bo’yicha tashkiliyuslubiy hujjatlar Sertifikatlashtirishni o’tkazish jarayoni talablariga me’yoriy hujjatlar Sertifikatlashti-rishda muvofiqlikni baholash usuli (tartibi) me’yoriy hujjatlari Sertifikatlashtirish bœyicha qoidalar va tartiblar Xalqaro, davlatlararo, Davlat standartlari va boshqa me’yoriy Davlat standartlari va uslubiy qo’llanmalar va boshqalar Sertifikatlashtirishning qonuniy va me’yoriy bazasi. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan sertifikatlashtirish masalalari bo’yicha qabul qilingan qonunlar: -O’zbekiston Respublikasining «Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish to’g’risida»gi qonuni; -O’zbekiston Respulikasining «Standartlashtirish to’g’risida»gi qonuni;

-O’zbekiston Respublikasining «Oziq-ovqat mahsulotlari sifati va xavfsizligi to’g’risida»gi qonuni; -O’zbekiston Respublikasining «Iste’molchilar xukukini ximoya kilish to’g’risida»gi qonuni; -O’zbekiston Respublikasining «O’simliklarni karantini to’g’risida»gi qonun; -O’zbekiston Respublikasining «Reklama to’g’risida»gi qonuni va xokazolar. O’zbekiston Respublikasi sertifikatlashtirish milliy tizimining asos bo’luvchi me’yoriy hujjatlari: -O’z DSt 1.10 O’zbekiston Respublikasining standartlashtirish davlat tizimi. -Asosiy atamalar va ta’riflar; -O’z DSt 5.0: O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Asosiy qoidalar; -O’z DSt 5.2 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Sertifikatlashtirish idorasiga umumiy talablar; -O’z DSt 5.4 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Tekshirish va nazorat idoralariga qo’yiladigan talablar; -O’zDSt 5.5 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Asosiy atamalar va ta’riflar; -O’zDSt 5.6 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Sifat tizimini sertifikatlashtirish idoralariga talablar; -O’zDSt 5.8 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Muvofiqlik belgisini tasdiqlash. Qo’llash qoidalari. -O’zRH51-014 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Sifat bo’yicha Ekspert-auditorlar. Tayyorlash va baholash talablari; -O’zRH51-021 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. -O’zRH51-024 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Sertifikatlashtirish bo’yicha hujjatlarni ekspert baholash;

-O’zRH51-025 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Sifat tizimlari va ishlab chiqarishni sertifikatlashtirish. Asosiy qoidalari; -O’zRH51-026 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Apellyasiyalarni ko’rib chiqish tartibi; -O’zRH51-027 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Sifat tizimlarini sertifikatlashtirish. O’tkazish tartibi; -O’zRH51-032 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Ishlar haqini to’lash tartibi; O’zRH51-035 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Ishlab chiqarishni sertifikatlashtirish. O’tkazish tartibi; -O’zRH51-103 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Sertifikatlashtirilgan sifat tizimlari va ishlab chiqarishlari inspeksion tekshiruv; -O’zRH51-044 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Majburiy sertifikatlashtirish qoidalariga rioya qilish yuzasidan Davlat nazorati va tekshiruvi. Umumiy talablar; -O’zRH51-061 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Xizmatlarni sertifikatlashtirish. O’tkazish tartibi; -O’zRH51-074 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Mahsulotni identifikatsiyalash yuzasidan yo’riqnoma; -O’zRH51-085 O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish milliy tizimi. Oziq-ovqat mahsulotlari va jihozlari va ularni ishlab chiqarish yuzasidan yo’riqnoma, Davlat qaydi tartiblari;

O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi me’yoriy hujjatlari: -O’z DSt 16.0 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Umumiy qoidalar. -O’zDSt16.1 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Sertifikatlashtirish idoralari va tekshirish idoralarini akkreditlashini o’tkazish tartibi. -O’zDSt 16.2 (EN 45013) O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Sertifikatlashtirish idorasi xodimlariga talablar. O’z DSt 16.3 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Standart namunalarni tayyorlash, attestatlash va ishlatish huquqi bo’lgan yuridik shaxslarni akkreditlash. Tashkillashtirish va o’tkazish tartibi. O’z DSt 16.4 (ISOMEK 17025) O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Sinash, o’lchash laboratoriyalariga quyiladigan umumiy talablar va ularni akkreditlash tartibi. O’z DSt 16.5 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Hujjatlarni metrologik ekspertizasi va o’lchashlarni bajarish usullarini attestatsiyalash huquqi bo’lgan yuridik va jismoniy shaxslarni akkreditlash. Tashkillashtirish va o’tkazish tartibi. O’z DSt 16.6 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. O’lchashlarni bajarish usulini nazoratini tashkillashtirish huquqi bo’lgan yuridik shaxslarni akkreditlash. Tashkillashtirish va o’tkazish tatibi. -O’zDSt16.7 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Inspeksion faoliyati mavjud firmalarga talablar. O’z DSt 16.8 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Ishlab chiqarish laboratoriyalarini attestatlash. Umumiy talablar va o’tkazish tartibi. O’zRH51-018 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Akkreditlangan laboratoriyalarining faoliyatini inspeksion tekshiruvini utkazish tartibi. O’zRH51-104 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Serrtifikatlashtirilgan maxsulotlarni inspeksion tekshiruvini utkazish tartibi.

$O’zRH51-105 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Akkreditlangan sertifikatlashtirish idoralari faoliyatining inspeksion tekshiruvini utkazish tartibi O’zRH51-112 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Putur etkazmasdan nozorat laboratoriyalarini akkreditlash O’zRH51-121 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Putur etkazmasdan nazorat. O’quv va imtihon markazlarini akkreditlash. O’zRH51-131 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Putur etkazmasdan nazorat. Sertifikatlashtirish idorasi xodimlarini akkreditlash. O’zRH51-054 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Sinov laboratoriyalari sifat bo’yicha qo’llanmasi. Ishlab chiqish bo’yicha uslubiy ko’rsatma; O’zRH51-056 O’zbekiston Respublikasining akkreditlashtirish tizimi. Sertifikatlashtirish idoralari sifat bo’yicha qo’llanmasi. Ishlab chiqish bo’yicha uslubiy ko’rsatma; Shu bilan birga aytib o’tish kerakki, 2007 yilning sentyabr oyidan O’zbekistonda sinov va kalibrlash laboratoriyalarini akkreditlashda yangi xalqaro standart «O’z DSt ISO\IEC 17025 «Sinov va kalibrlash laboratoriyalari kompetentligiga qo’yiladigan umumiy talablar»» joriy qilinib, Milliy akkreditlash tizimida akkreditatsiyaga talabgor laboratoriyalar ushbu standart talablari asosida tekshiriladi. Sifatni boshqarish me’yoriy hujjatlari: O’z RH 51-057 Sifat tizimi hujjatlari tarkibi va turlari. O’z T 51-087 Sifat tizimi hujjatlashtirilgan protseduralari va tarkibini aniqlash bo’yicha tavsiyalar; O’zRH51-090 Sifat dasturini ishlab chiqish bo’yicha uslubiy ko’rsatma; O’z T 51-094 Xizmatlarga sifat tizimini joriy qilish tartibi; O’z DSt ISO 9001 Sifat menedjmenti tizimi. Talablar.; O’z DSt ISO 9000 Sifat menedjmenti tizimi. Asosiy qoida va lug’atlar (ISO 9000); O’z DSt ISO 9004 Sifat menedjmenti tizimi. Sifatni yaxshilash bo’yicha tavsiyalar (ISO 9004, IDT);$

O’z DSt ISO 10006 Sifat menedjmenti tizimi. Sifat menedjmenti loyihasi bo’yicha rahbariy ko’rsatma (ISO 10006, IDT); O’z DSt ISO 10007 Sifatni ma’muriy boshqarish. Ma’muriy boshqarish konfiguratsiyasi bo’yicha rahbariy ko’rsatma; O’z DSt ISO 10013 Sifat bo’yicha qo’llanmani ishlab chiqish bo’yicha uslubiy ko’rsatma; O’z DSt ISOTR 10014 Sifatni iqtisodiy boshqarish bo’yicha rahbariy ko’rsatma; O’z DSt ISO 10015 Sifatni boshqarish. O’kitish bo’yicha rahbariy ko’rsatma; O’z DSt ISOTR 10017 Sifat menedjmenti tizimini hujjatlashtirish bo’yicha tavsiya. O’z DSt ISO 9001 doirasida statistik usullarni qo’llash bo’yicha rahbariy ko’rsatma;  O’z DSt ISO 19011 Sifat menejmenti tizimi vayoki ekologik menejmenti tizimi auditi bo’yicha rahbariy ko’rsatma.

Adabiyotlar : 1. Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bagishlangan Oliy Majlis palatalarining kushma majlisidagi nutki. -T.: "O’zbekiston" NMIU, 2016.- 2. Mirziyoev SH.M. Konun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash - yurt tarakkiyoti va xalk farovonligining garovi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi kabul kilinganining 24 yilligiga bagishlangan tantanali marosimdagi maruza 2016 yil 7 dekabr. T: "O’zbekiston" NMIu. 2016-486. 3. Mirziev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalkimiz bilan birga kuramiz. - T.: "O’zbekiston"NMIU, 2017. - 488 6. buyicha 4. Ismatullaev P.R., Matyakubova P.M. Turaev SH.A. Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish. Dasrlik. T.: Lesson-Press, 2015.423 5. Ismatullaev P.R., Axmedov B.M., Matyakubova P.M., Xamrokulov F.X. Turaev SH . A . Sertifikatlashtirish asoslari va sifat menejmenti . Darslik. Toshkent, Sano-standart, 2014. - 330 6. 6. Abduvaliev A.A. i metrologii i upravleniya kachestvom Izdatelstvo TGTU, 2002. - 287 s. dr. Osnovы standartizatsii, sertifikatsii produksii. Uchebnoe posobie. - Tashkent: 7. Axmedov B.M., Ismatullaev P.R., Turaev SH.A. Sertifikatlashtirish va sifatni boshkarish asoslari, o’kuv kullanma. O’zR O MTV; TDTU. – Toshkent 2007. -233 6. 8. Axmedov B.M., Ismatullaev P.R. Turobjonov S.M., YUsupov E.D. Typaev SH . A . Osnov ы sistem ы menedjmenta kachestva . Izd-vo iptd Uzbekistan. - Tashkent, 2009. -208 s.

O'xshashlar

O’zbekiston Respublikasida sertifikatlashtirish faoliyati

Sertifikatlashtirish

Xizmatlarni sertifikatlashtirish

Halol sertifikatlashtirish

Sifat menejmenti tizimini sertifikatlashtirish