Лицензияли битимларнинг асослари ва уларнинг шартлари - Metrologiya - Referatlar

Лицензияли битимларнинг асослари ва уларнинг шартлари

Yuklangan vaqt:

26.08.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

23.7109375 KB

Ko'chirib olish

Лицензияли битимларнинг асослари ва уларнинг шартлари Режа: 1. Лицензия битимларининг моҳияти ва уларни таснифлаш. Лицензия тоъловларининг шакллари. 2. Лицензиялаш, лицензия объектлари ва тартиби. Фаолиятнинг айрим турларини лицензияловчи органлар. 3. Ў лчаш воситаларини тайёрлаш, реализация қилиш ва прокатга бериш фаолиятини лицензиялаш.

Лицензия битими ёки лицензия лицензиар (сотувчи) лицензиат (харидор)га ўзаро келишилган тижорат шартларида интеллектуал мулк объектидан фойдаланиш ҳуқуқини тақдим этадиган савдо битимидир. Бозор товарлари сифатида лицензияларнинг ўзига хос хусусияти буюмлар (моддий объектлар) тақдим этилаётганидан эмас, балки интеллектуал мулк объектлари учун мутлақ ҳуқуқларнинг савдоси амалга ошаётганлигидан иборатдир. Алоҳида таъкидлаб ўтамизки, Ўзбекистон Республикаси қонунчилиги бўйича лицензия битимлари амалда бўлишининг мажбурий шарти уларнинг Давлат патент идорасида давлат рўйхатидан ўтиши ҳисобланади. Лицензия моҳиятининг таърифига кўра лицензия битимини имзолаш учун биринчи зарурий шарт лицензиарда ҳақиқий муҳофаза ҳужжатлари (масалан, ихтиролар, саноат намуналари учун патентлар, товар белгиларини рўйхатга олиш тўғрисида гувоҳномалар ва ҳоказо) билан тасдиқланган лицензия предметига мутлақ мулк ҳуқуқининг мавжуд бўлиши зарур. Бироқ, патентлар билан ҳимояланмаган интеллектуал мулк объектлари, масалан, ноу-хау ёки тижорат сирлари ҳам лицензия предмети бўлиши мумкин. Бундай ҳолатда эгасининг мутлақ ҳуқуқи рақобатчилардан сир сақлашга асосланади ва бу лицензия битимининг шартларига мувофиқ лицензиат ўз зиммасига оладиган мажбуриятлар билан таъминланади. Лицензиялар билан савдо қилишда "ноу-хау" (тижорат сирлари)ни лицензия битимига, масалан, патентланган ихтирога қўшимча сифатида киритиш амалиётидан фойдаланилади. Жаҳон амалиётида лицензия битимлари одатда қуйидаги энг муҳим белгилардан келиб чиққан ҳолда таснифланади: - лицензия предмети; - лицензия турлари; - тақдим этилаётган хуқуқлар ҳажми; - шартнома субъектларининг мақоми ва улар ўртасидаги муносабатлар характери.

Лицензия предмети бўйича таснифланадиган лицензия шартномаларининг гуруҳига ихтиролар, товар белгилари, саноат намуналари, ноу-хау, фойдали моделлар, селекция ютуқлари, ЭҲМ учун дастурлар, маълумотлар базалари ва интеграл микросхемалар топологиялари учун лицензия битимлари киради. Одатда муайян битимнинг предмети интеллектуал мулк объектларига хуқуқлар савдоси (тақдим этиш, сотиш) билан чекланиб қолмайди, балки лицензияни ўзлаштириш ва ундан фойдаланиш учун зарур техник хужжатларни бериш, техник ёрдам кўрсатиш, шунингдек бир қатор холларда махсус ускуналар, хом ашё, бутловчи қисмлар, намуналар ва бошқаларни етказиб беришни ўз ичига олади. Лицензиялар турлари бўйича таснифланадиган лицензия битимларининг гуруҳи, ўз навбатида, қуйидаги категорияларга бўлинади: - интеллектуал мулк объектларидан фойдаланиш учун хуқуқлар бошқа савдо битимларнинг таркибига киритилмасдан мустақил лицензия шартномаси доирасида тақдим этиладиган соф лицензиялар; - интеллектуал мулк объектлари учун лицензиялар асосий битимларга илова ёки бу битимлар бўйича шартномаларнинг алоҳида бўлимлари ҳисобланадиган йўлдош лицензиялар. Хусусан, комплекс ускунани етказиб бериш, пулрат ишлари, инжиниринг, ишлаб чиқариш кооперацияси, қўшма корхоналарни тузиш ва бошқалар бундай битимлар бўлиши мумкин; - лицензиарга лицензиат томонидан асосий лицензия шартномаси бўйича олинган бирламчи билимлар асосида ишлаб чиқилган техника ёки технология объектларидан фойдаланиш ҳуқуқларини тақдим этадиган қайтма лицензиялар. Бундай вазиятларнинг олдини олиш учун лицензия шартномаларига техник такомиллаштиришлар ва янги патентлар тўғрисида келишиб олинадиган моддаларни киритиш зарур; - кесма лицензиялар (кросс-лицензиялар) - ишлаб чиқариш ва тижорат фаолиятини ҳар бир тарафнинг интеллектуал мулк хуқуқини

бузмасдан амалга ошириш мумкин бўлмаган ҳолларда турли патент эгалари томонидан бир-бирига патент хуқуқларишшг ўзаро тақдим этилиши. Бир патент эгаси томонидан бошқасига ўз патентидан фойдаланиш имконини таъминлаш мақсадида бирёқлама тартибда тақдим этилаётган лицензиялар ҳам кесишадиган лицензиялар таркибига киради; - мажбурий лицензиялар-патент эгаси ўзи ишлаб чиққан ихтиродан узоқ муддат ёки етарлича фойдаланмаган ҳамда лицензияларни сотишдан бош тортган ҳолларда давлат патент органлари томонидан манфаатдор шахсга патентланган ихтиро, фойдали модел, саноат намунасидан фойдаланиш учун бериладиган рухсатномалар. Ўзбекистон қонунчилигига мувофиқ кўрсатилган вақт уч йилни ташкил қилиб, бу муддат ўтганидан кейин патент эгаси лицензия шартномасини имзолашдан бош тортган холларда патентланган объектдан фойдаланишни истаган ва унга тайёр бўлган ихтиёрий шахс унга мажбурий номутлақ лицензияни берилишини сўраб расмий илтимоснома билан судга мурожаат қилиши мумкин; - очиқ лицензия - лицензияни ихтиёрий манфаатдоршахсга сотишга тайёр бўлган патент эгасининг Патент идорасига берилган расмий талабномаси бўйича патентланган объектдан фойдаланиш хуқуқини тақдим этиш. Бундай очиқ лицензияни сотиб олишни истаган шахс патент эгаси билан тўловлар тўғрисида шартнома ёки номутлақ лицензияни тақдим этиш тўғрисида шартнома тузиши шарт; - мажбурий лицензия - мамлакат мудофааси ва миллийхавфсизлиги манфаатларида интеллектуал мулк объектидан фойдаланиш учун ҳукумат қарори бўйича мулк эгасининг розилигисиз бериладиган рухсатнома. Ўзбекистон қонунчилиги бўйича бундай қарорни Вазирлар Махкамаси қабул қилиши мумкин, бунда патент эгасига тегишли товон тўлаш кўзда тутилган; - сублицензия-лицензиар ва лицензиат ўртасидаги асосий лицензия шартномасида келишилган шартларда ва лицензиарнинг розилиги билан

лицензиат томониданучинчи шахсларга тақдим этиладиган интеллектуал мулк объектларидан фойдаланиш учун лицензия. Тақдим этилаётган ҳуқуқлар ҳажмига қараб лицензия битимлари қуйидагиларга бўлинади: - лицензиар - лицензиатга белгиланган шартларда ва худудларда хамда келишилган муддат давомида лицензия предметидан фойдаланиш ҳуқуқини берадиган номутлақ(оддий) лицензия, бунда бир вақтнинг ўзида бу лицензия предметидан фойдаланиш хамда унга бошқа шахслар учун лицензия тақдим этиш хуқуқи лиқензиарда сақланиб қолади; - шартномада келишилган доирада лицензиатга интеллектуал мулк объекти учун мутлақ ҳуқуқ тақдим этадиган мутлақ лицензия, бунда унинг лицензиатга берилмайдиган қисмидан фойдаланиш ҳуқуқи лицензиар томонида сақланиб қолинади; - фақат саноат мулки объектларига тақдим этиладиган ҳамда лицензиатга ҳудудий чеклашларсиз ва патент амал қилишининг барча муддатида ундан фойдаланиш учун барча ҳуқуқларни берадиган тўлиқ лицензия. Интеллектуал мулк объектларини мухофаза қилиш усули бўйича лицензия битимлари патентли ва патентсиз лицензия битимларига бўлинади. Патентлар ва гувохномалар билан муҳофазаланган ихтиролар, фойдали моделлар, саноат намуналари, товар белгилари ва бошқа интеллектуал мулк объектларидан фойдаланиш хуқуқларининг берилишини кўзда тутувчи шартномалар патентли лицензия битимларига киради. "Ноу-хау", ишлаб чиқариш сирлари, техник, тижорат ва ишлаб чиқариш иқтисодий билимлар ва тажриба учун хуқуқларнинг берилиши бўйича лицензия битимларини патентсиз лицензия битимлари дейилади. Лицензия битимлари субъектларининг мақоми ва муносабати бўйича ҳуқуқий ва молиявий жиҳатдан бир-биридан мустақил фирмалар томонидан имзоланадиган шартномалар (фирмалараро лицензия битимлари) ва трансмиллий корпоратсиялар (ТМК) доирасида уларнинг бир-бирига боғлиқ

компаниялари томонидан имзоланадиган шартномалар (фирмалар ичидаги лицензия битимлари) фарқланади. Кўрсатилган таснифлаш шартли характерга эга ва шунинг учун у ёки бу турга киритилган лицензия шартномаси таснифлашда кўрсатилган бошқа белгилар нуқтаи назаридан хам кўриб чиқилиши керак. Бундай таснифлашнинг асосий мақсади интеллектуал мулк объектларини бозорда сотишда муайян тижорат манфаатларига жавоб берадиган лицензия битимларини аниқроқ ишлаб чиқиш хисобланади. Чунончи, амалиётда лицензия битимлари бошқа тасниф белгиларини тахлил қилган ва хисобга олган холда лицензия предметига кўра намунавий шартнома асосида ишлаб чиқилади. Одатда лицензия битимлари интеллектуал мулк объектларининг умумий иқтисодий табиатидан юзага келган уни тузишнинг ягона тамойилига эгадир. Амалиётда фойдаланиладиган лицензия шартномалари одатда қуйидаги асосий бўлимларга эга бўлади: 1. Лицензия битимининг матни кейинчалик лицензиар ва лицензиат деб номланувчи сотувчи ва харидорнинг тўлиқ номи бериладиган преамбуладан бошланади. Бу бўлимда патентлар, ноу-хау ва бошқалар, шунингдек улардан фойдаланиш учун лицензияни тавдим этиш ва бошқа шахсларга сотиш хуқуқи лицензиарга тегишли эканлиги, лицензиат эса ушбу битим шартларида кўрсатилган объектлардан фойдаланиш учун лицензияни сотиб олишни исташи таъкидланади; 2. Кейинги "таърифлар" бўлимида лицензия битимида фойдаланиладиган тушунчаларга изоҳ берилади. Олдиндан келишилган ва аниқ ифодаланган асосийт ушунча ва атамалардан фойдаланиш битим матнини қисқартиришга ва уларни турлича талқин қилиниши сабабли томонлар ўртасида келишмовчиликларга йўл қўймасликка имкон беради; 3. Сўнгра "шартнома предмети" бўлими келиб, унда муайян лицензия предмети, хуқуқлар хажми ва уларни бериш шартлари, ихтиродан

фойдаланиш учун зарур техник ёрдам турлари ва бошқалар аниқланади. Лицензия бўйича Лицензиатга ҳам мутлақ, хам номутлақ хуқуқларнинг тақдим этилиши мумкинлигини яна бир бор таъкидлаб ўтамиз. Бундай ҳолатда Лицензиат мутлақ хуқуққа эга "ҳудуд" хамда унга номутлақ ҳуқуқлар тақдим этиладиган "номутлақ ҳуқуқ зонаси" тўғрисида келишиб олинади. Шунингдек, лицензия бўйича Лицензиат махсулот ишлаб чиқариш хуқуқига эга бўлган худуд ва уни сотиш хуқуқи тақдим этилган худудни хам аниқлаш керак. Ву ҳудудлар мос келмаслиги мумкинлигини таъкидлаб ўтамиз; 4. Техник ҳужжатлар бўлимида зарур ҳужжатларнинг ҳажми ва уларни бериш шартлари, масалан, ҳужжатлар тили, нусхалар сони, уларни бериш муддатлари, техник ёрдам кўрсатиш масалалари ва бошқа масалалар аниқланади; 5. Кейин мажбуриятлар ва жавобгарликлар бўлими келади. Бу бўлимда ҳуқуқий, техник ва бошқа масалаларни хал қилишдаги томонлар ўртасидаги муносабатлар аниқланади. Масалан, лицензиар лицензия бўйича махсулот ишлаб чиқаришнинг техник жихатдан мумкинлигини кафолатлайди, лицензия предмети учун учинчи шахсларнинг хуқуқлари унга маълум эмаслигини таъкидлайди ва хоказо; 6.Тўловлар бўлимида лицензия тўловларининг ҳажми ва шакллари (кейинги бўлимга қаранг), тўловларнинг бошқа шартлари кўрсатилади ва ҳоказо; 7. Йиғимлар ва солиқлар бўлимида ушбу битимни бажариш билан боғлиқ харажатларни ким кўтариши белгиланади; 8. Ахборот ва ҳисоботлар бўлимида лицензиат томонидан ҳисобот даврида лицензиядан фойдаланганлиги тўғрисидаги ахборотни, масалан, ишлаб чиқарилган ва сотилган маҳсулот тўғрисидаги йиғма бухгалтерия маълумотлари ва бошқаларни тақдим этиш мажбурияти ва тартиби ўрнатилади. Шунингдек, лицензиар томонидан лицензиат ишлаб чиқаришининг ҳолатини назорат қилиш тартиби, мустақил аудиторлик

текширувларини ўтказилишининг мумкинлиги ва бошқалар тўғрисида ҳам келишиб олинади; 9. Ахборотнинг махфийлиги бўлими ҳар қандай лицензия битимининг муҳим бўлими хисобланади. Унда Лицензиарнинг ноу-хауси ва бошқа тижорат сирлари тўғрисидаги ахборотнинг ошкор этилишининг олдини олиш, Лицензиат ходимларининг тегишли ҳужжатлар билан танишиши-ни чеклаш ва бошқалар бўйича Лицензиатнинг мажбуриятлари келишиб олинади; 10. Одатда, битимга реклама бўлими киритилиб, унда Лицензиат лицензия бўйича маҳсулотда ҳамда тегишли реклама материалларида бу маҳсулот Лицензиарнинг лицензияси бўйича ишлаб чиқарилаётганлиги аниқ кўрсатиши кераклиги келишиб олинади; 11. Битимга қайси томон патентларни кучда сақлаб қолишини, бинобарин, зарур патент божларини тўлашини белгилайдиган патент ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўлими киритилиши мумкин; 12. Лицензия битими, одатда, битимнинг амал қилиш муддати, низоларни ҳал қилиш тартиби ва арбитраж, битимни бекор қилиш шартлари, форс-мажор ҳолатлари ва бошқа шароитларни аниқловчи бўлимлар билан якунланади. Интеллектуал мулкнинг лицензиялар савдосини ўтказишдаги муҳим вазифа хорижий бозорларга чиқишнинг энг қулай йўлларини аниқлаш ҳисобланади. Амалга оширилаётган тижорат лойиҳасининг ўзига хос хусусияти, экспорт қилувчиларнинг якуний махсулот (уни чиқариш) га қизиқиш ва хорижий бозорда татбиқ этишга қизиқишидан келиб чиққан ҳолда лицензиялар савдосида қуйидаги асосий тоифаларни ажратиб кўрсатиш мумкин:

1.Ихтиролар, саноат намуналари, товар белгилари, "ноу-хау" учун "соф" лицензиялар билан савдо қилиш. Одатда, бундай лицензияларга технологик жараён, конструкторлик ҳужжатлари ва бошқалар тўғрисидаги қўшимча ахборот илова қилинади. Лицензия объекти "ноу-хау" бўлган ҳолатда ахборотни сир тутиш ва учинчи шахсларга тарқатмаслик тўғрисида тегишли битимни имзолаш зарур. Шубҳасиз, лицензиялар савдосининг бундай шакли лицензиар учун ўта мослашувчан ҳисобланади, чунки алоҳида харажатларни талаб қилмайди (маҳсулотнинг тажриба, лойиҳа намуналари, одатда, лицензия қилинаётган технологиянинг афзалликларини чуқурроқ ўрганиш мақсадида лицензиянинг харидори томонидан талаб қилиб олиниши мумкин). Таъкидлаб ўтамиз, хорижий ҳамкорлар билан музокаралар Ўзбекистон Республикаси патентини олиш учун талабнома берилгандан, яъни ихтиро учун устуворлик ўрнатилгандан кейин бошланиши мумкин. Бироқ, патент ёки, масалан, халқаро патент қидирувининг натижалари олингунча ва талабнома нашр қилингунча ҳар қандай ахборотни маълум қилишга ўйлаб ёндашиш зарур, чунки сотувга таклиф қилинаётган интеллектуал мулкнинг моҳиятини керагидан ортиқча батафсил тавсифлаш сотувчи учун салбий оқибатларга олиб келиши мумкин. Хорижий ҳамкорда таклиф қилинаётган интеллектуал мулк объектларига тижорат қизиқиши пайдо бўлганда интеллектуал товарни апробация қилиш учун зарур ахборот ва бошқа материалларни тегишли "опционли" (дастлабки) лицензия битими орқали тақдим этишни расмийлаштириш тавсия этилади; 2. Янги техникани сотишда, масалан, бутланган ёки алоҳида тарқоқ ҳолда бўлган ускуна ва машиналарни етказиб беришда тижорат битимларининг таркибий қисми ҳисобланадиган "йўлдош" лицензиялар. Бу типдаги лицензиялар миллий ишлаб чиқаришни ривожлантириш учун энг яхши рағбатлантирувчи омил ҳисобланади. Шунга ўхшаш кўпгина лойиҳаларни амалга оширишнинг натижаси нафақат республика

илмий салоҳиятидан самарали фойдаланиш, балки маҳаллий меҳнат ресурсларини ишлаб чиқаришга жалб қилиниши ҳам бўлди; 3. Хорижий ҳамкорлар билан қўшма ишлаб чиқаришни ташкил қилиш мақсадида интеллектуал мулк объектларига лицензияни тақдим этиш. Бундай лицензия савдоси кўп холларда узвий ишлаб чиқариш алоқалари, маҳсулотни тайёрлаш ва сотиш соҳасида ҳамкорлик қилишда мақсадга мувофиқдир. Кўпинча интеллектуал мулк объектлари тузилаётган қўшма корхоналарнинг устав жамғармасига бевосита улуш сифатида киритилиши мумкин; 4. Муҳандислик-техник хизматлар савдоси ва инжиниринг. Бундай шаклдаги технологиялар трансфери (алмашуви) да шартнома асосида ҳуқуқларни берувчи томон буюртмачига янги технологик жараёнлар, линияларни тадқиқ қилиш, лойиҳалаш, қуриш ва унинг корхонасида жорий қилиш билан боғлиқ муҳандислик-техник хизматлар мажмуини тақдим этади. Патент ҳуқуқларини ва ушбу саноат корхонасининг ускунаси, технологияси, қурилиш объекти, лойиҳасига кирувчи "ноу-хау"ни бериш билан боғлиқ лицензия қисми умумий шартноманинг таркибий қисми ёки унга қўшимча бўлиши мумкин; 5. Ҳозирги вақтда энг кэнг қўлланиладиган ҳамкорлик тури франчайзинг ҳисобланади. Франчайзинг мустақил корхоналарнинг узвий ҳамкорлигига асосланган товар, хизмат ва технологияларнинг савдоси бўйича махсус тизимдан иборат. европа ҳамжамияти Комиссиясининг 9087Ғ88-сонли регламентига мувофиқ франчайзингга қуйидаги таъриф берилган (43.№1.1998): "бу саноат ва интеллектуал мулкнинг сўнгги истеъмолчига маҳсулот сотиш ёки хизматлар кўрсатиш учун фойдаланилиши керак бўлган савдо маркалари ва товар белгилари, фирмалар номи, муаллифлик ҳуқуқлари, конструкторлик ишланмалари, "ноу-хау"ёки патентлар учун қўшма ҳуқуқидир". Франчайзинг тўғрисидаги шартномага кўра франчайзер (сотувчи) франчайзант (харидор) га интеллектуал мулк объекти (кўпинча товар 280

белгиси) дан фойдаланиш учун лицензияни ўз ичига оладиган ва бир вақтнинг ўзида уни ўз фаолиятини франчайзер концепциясига мувофиқ амалга оширишни талаб қиладиган франшизани тақдим этади. Франшиза моҳиятига кўра интеллектуал мулк ҳуқуқларини ўз ичига оладиган, лекин улар билан чекланиб қолмайдиган тизимдан фойдаланиш учун лицензия ҳисобланади. Масалан, ишлаб чиқариш учун франшизага биноан франшиза эгаси ишлаб чиқарувчига муҳим ингридиентни етказиб беради ёки уни техник ахборот билан таъминлайди, шунингдек франчайзерга тегишли бўлган махфий ахборот ёки патентланган технологиядан фойдаланиш учун лицензияни беради. Бундан ташқари, франчайзант франчайзернинг товар белгиси билан товарлар ишлаб чиқариш ва сотишга ваколат олади. Шундай қилиб, интеллектуал мулк соҳасидаги лицензия битимлари технологик алмашув, товар обороти ва давлатлар тараққиётини рағбатлантириб, замонавий халқаро иқтисодий муносабатларда муҳим рол ўйнайди. Ўлчаш воситаларини тайёрлаш, реализация қилиш ва прокатга бериш фаолиятини лицензиялаш тўғрисидаги Низомни тасдиқлаш ҳақида ЎзР ВМ 02.12.2003 й. 539-сон Қарори билан "Фаолиятнинг айрим турларини лицензиялаш тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 5- моддасига мувофиқ Вазирлар Маҳкамаси қуйидагилар: – Ўлчаш воситаларини тайёрлаш, реализация қилиш ва прокатга бериш фаолиятини лицензиялаш тўғрисидаги Низом 1-иловага мувофиқ; – Вазирлар Маҳкамасининг ўлчаш воситаларини тайёрлаш, реализация қилиш ва прокатга бериш фаолиятини лицензиялаш комиссияси таркиби 2иловага мувофиқ тасдиқланган. 2. "Метрология тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 14моддасида кўрсатилган соҳаларда қўлланиладиган ўлчаш воситаларини тайёрлаш, реализация қилиш ва прокатга бериш фаолияти лицензияланиши маълумот учун қабул қилинган.

3. Комиссия икки ҳафта муддатда: – Вазирлар Маҳкамасининг ўлчаш воситаларини тайёрлаш, реализация қилиш ва прокатга бериш фаолиятини лицензиялаш комиссияси ҳамда эксперт хулосалари тайёрлаш бўйича ишчи гуруҳ тўғрисидаги низомларни ишлаб чиқиб ва у тасдиқланган; – експерт хулосалари тайёрлаш бўйича ишчи гуруҳ шахсий таркибини ишлаб чиқилиб ҳамда тасдиқланди. 4. "Ўзстандарт" агентлиги манфаатдор вазирликлар ва идоралар билан биргаликда "Метрология тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни ҳамда мазкур қарор талабларига мувофиқ уларни тайёрлаш, реализация қилиш ва прокатга бериш лицензияланадиган ўлчаш воситаларининг аниқлаштирилган рўйхатини икки ҳафта муддатда ишлаб чиқсин ҳамда тасдиқлаш учун Комиссияга киритилган. 5. Мазкур қарорнинг бажарилишини назорат қилиш Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг котибиятига ва "Ўзстандарт" агентлигининг бош директори Р.А.Бўриев зиммасига юклатилган.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. Джумаходжаев А.З. Патентоведение. Учебник для ВУЗов. Изд. Меҳнат, 2001 г. 2. "Ихтиролар, фойдали моделлар ва саноат намуналари тоъгърисида"ги Оъзбекистон Республикаси Қонуни. - 2003 йил. 3. Правила составления и подачи заявок на изобретения и полезные модели – Патентоведение. Ведомство Республики Узбекистан. Ташкент, 2003 г. 4. Прахов Б.Г. Зенкин Н.М. Изобретательство и патентоведение 2-е изд. Киев. Техника, 1988 г. 5. Патентоведение. Учебник для ВУЗов. Под. Ред. В.А.Рясенцева, авт. Артемов Е.И. и др. 3-е изд. М.: Машиностроение, 1984 г.

O'xshashlar

Лицензияли тўловлар шакллари. Инновация тушунчаси

Ихтиро бўйича патент олиш шартлари

ХАТОЛИКЛАРНИНГ ТАҚСИМЛАНИШИ ВА УЛАРНИНГ ЭҲТИМОЛИЙ БАҲОЛАНИШИ

Хатоликларнинг тақсимланиши ва уларнинг эҳтимолий баҳоланиши.

Бино ва иншоотларни текшириш ва синаш асослари