Машиналар лойиҳасини тузишнинг методологик асослари - Mashinasozlik - Referatlar

Машиналар лойиҳасини тузишнинг методологик асослари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

126.2001953125 KB

Ko'chirib olish

Машиналар лойиҳасини тузишнинг методологик асослари Режа: 1. Системали таҳлил. Системали таҳлилнинг услубиятини асослаш 2. Система чегараси 3. Системалар классификацияси 4. Системаларнинг структуралари

Системали таҳлил. Системали таҳлилнинг услубиятини асослаш Илмий техник прогресснинг ҳарактерли томони шундан иборатки, масалани ҳал қилиш, унинг ечиш йўлларини кўпайтириш ва кенгайтириш, уларни оптимал ҳал қилиш ва илмий-амалий фаолият юритиш усулига диққатни кучайтиришдан иборат. Методологик йўналишлар орасида замонавий илмий онгнинг бош йуналтирувчиси ҳисобланган системали таҳлил (система таҳлили ва синтези) кенг куламни олади. Мураккаб об’ектларни билиш, уни англаш усули фалсафада ҳам ўрганилган. Системали таҳлил - бу мураккаб муаммоларни ва топшириқларни ечишнинг система концепциясига асосланиб бажариладиган усулидир. Системали таҳлилни мураккаб топшириқ ва муаммоларни ечиш системасини куриш усули деб караш мумкин. Бу икки ҳолат ўзаро алокададир. Созлаш ва тўғрилаш ишлари бажарилаётган пайтда улчанган киматлар биринчи жадвалга ёзилди. Системали таҳлилнинг асосий хусусиятларини кўриб чиқамиз. Илмий билишнинг тараққиёти кўзатишларнинг қийинлигини ортиб бориши билан боғлиқ. Бу қуйидагича шаклланиши мумкин. 1. Илмий таҳлилнинг оддий шакли бўлган параметрларни қайд қилиш ҳолати. Бу шакл ҳар бир ўрганилаётган технологик машина ва жиҳозларнинг бошлангич даражасини курсатади ва эмпирик кўзатишлар, хусусиятларни қайд қилиш ва ўрганилаётган қурилмаларнинг белгисини ва бошқа об’ектларга муносабатини билдиришга асосланган. 2. Текширилаётган технологик машинанинг параметрлари аниқлангандан сўнг бажариладиган объектнинг структуравий тафсифлаш ҳолати. Бу текширилаётган аппаратни аниқлашнинг элементлар бўйича ўтишни назарда тўтади. Бундай форманинг асосий вазифаси: урганилаётган қурилманинг параметрларини таърифлаш пайтида уларнинг хоссалари, белгилари уртасида алока урнатишдир.

3. Урганилаётган машинани функционал таърифлаш. Бу келажакда билиш жараёнини чуқурлаштириш учун асос бўлади. Бундай таърифлаш функционал параметрлар орасидаги боғлиқликлар ва жиҳознинг қисмлари (детал ва узеллари) орасидаги боғлиқлик асосийда бажарилади. Система чегараси. Системали таҳлилнинг асосий операцияларидан бири система чегарасини ва структуравий тузувчиларни аниқлашдир. Бу операция асосан сифат операцияси булиб, структуравий тузувчилар ва уларнинг хусусиятлари орасидаги боғлиқликни урганишга асосланган. Система чегараларини аниқлашда йўл қўйилиши мумкин бўлган хатолар икки хил бўлиши мумкин: ораларида ўзаро ҳеч қандай боғлиқлик бўлмаган объектларни системага қўшиб қўйиш ва ажратиш мумкин бўлмаган объектларни структуравий тузувчиларга ажратиб қўйиш. Муаммонинг қўйилишидан келиб чиқадиган мақсад системага нима кириши ва атроф муҳитни нима ташкил қилиши кераклигига танлаб олишга ориентир беради. Системага элементларнинг охирги сони қўшилади. Бу сон системанинг функцияланиши ва унинг куйилган мақсадга эришишини таъминланиши учун зарур. Шундан келиб чиқиб яратилган система ва атроф муҳит орасидаги чегарани тасаввур қилиш мумкин. Масалан; транспортловчи машина конструкциясига система деб қаралса, ташқи муҳит деб эксплуатация нуқтаи назаридан йўл ва иқлим шароитлари, тайёрлаш нуқтаи назаридан эса ишлаб чиқариш шароитларини ҳисоблаш мумкин. Ҳеч бир система абсолют берк эмас. Системанинг ташқи муҳит билан ўзаро таъсири ташқи боғлиқликлар билан намоён бўлади. Система киришида муҳитдан таъсир олади, системанинг чиқиши эса муҳитга таъсир этади. Айтиб ўтиш керакки, физик системалар шунчаки атроф муҳит ичида турибгина қолмай, балки шу муҳит туфайлигина мавжуддир. Объектларни лойиҳалаш мувоффакиятлари уларнинг атроф муҳит билан бирга жойлаша олишидадир. Масалан, машина конструкциясининг самарадорлиги унинг атроф муҳит шароитларида функциялана олиши билан аниқланади (йўл ва иқлимшароитлари).

Ҳар қандай система ўз ичига система тизимидаларни олади? Бу система тизимидалар эса элементлардан ташкил топган. Элементлар булакларга булинмайди. Системадаги система тизимидаларнинг сони худди система тизимидадаги элементлар сонига ухшаб турли бўлиши мумкин. Бу система ва система тизимидаларнинг мураккаблиги ва куйилган мақсадга боғлиқ. 6.1-расмда система структурасининг схемаси келтирилган. Система миқдордаги система остига, система тизимида эса ўз навбатида элементларнинг бир канча миқдорига эга бўлиши мумкин. (m, n, ... , р). Мисол учун, машинани система деб қабул килиб, уни ташкил килувчи йиғма бирликларни система тизимида деб қабул қилиш ва деталларни элементлар деб қабул қилиши мумкин. Агар йиғма бирикмани система деб олинса, деталларни-система тизимида, уларнинг юзаларини элементлар деб караш мумкин. 6.1-расм. Система структурасининг схемаси Системани қўллаш билан кўзланган мақсадга қуйидаги шароитларда эришиш мумкин: а) барча структуравий тузувчилар (система тизимида, элементлар) система интилаётган мақсадга интилади; б) структуравий тузувчиларнинг бир қисми бутун система интилаётган мақсадга интилмайди, аммо колган тузувчиларнинг ҳаракати бу каршиликни компенсациялайди ва шу билан системанинг кўзлаган мақсадга эришиши таъминланади. Система С Система тизимида П 1 С Система тизимидаП 2 С Система тизимида П i С Элемент Э 1 П1С Элемент Э 1 П2С Элемент Э 1 ПiС Элемент Э 2 П1С Элемент Э 2 П2С Элемент Э 2 ПiС Элемент Э m П1С Элемент Э n П2С Элемент Э р ПiС

Агар структуравий тузувчиларнинг ижобий ҳаракатлари колган тузувчиларнинг қарама-қарши ҳаракатига бас келолмаса система кўзланган мақсадга эриша олмайди. Системалар классификацияси. Системали таҳлилнинг муҳим, аҳамиятли тузувчи қисми объект системасининг структурасини ишлаб чиқишдан иборат. Система структураси объектнинг мураккаблиги, топшириқнинг қандай қўйилиши ва уни ечишнинг кўзлаган мақсадига боғлиқ. Мухандислик топшириқларининг кўп турлилиги уларни классификациялашни қийинлаштиради. Бироқ машиналарнинг лойиҳалаш областида ечиладиган техник топшириқларни ўрганиш уларнинг структуравий тузувчилар сони ва боғликликларнинг ҳарактери бўйича классификациялаш имконини беради. Структуравий тузувчилар сони ва улар ўртасидаги ўзаро боғликликлар бўлган системалар структурасини кўриб чиқамиз. Таъкидлаб ўтиш лозимки, структуравий тузувчиларнинг бир хил сонида ўзаро боғлиқликларнинг сони ва ҳарактери ўзгариб туриши мумкин. 6.2-расмда икки структуравий тузувчиларга эга система структураси берилган: система тизимидалар А ва Б ва маълум параметрлар Р ав билан ҳарактерланувчи ўзаро боғлиқлик. Система тизимида ҳам маълум параметрлар Р А , Р В билан ҳарактерланади. Р АВ системанинг ҳолатини аниқлаш зарур. Система тизимидаларнинг ўзаро таъсири умумий қонуният билан ифодаланади деб қабул киламиз. Система остининг икки ҳолатини кўриб чикамиз: бошида ўзаро боғлиқлик таъсиригача, сунгра эса - таъсиридан кейин. Иккала система тизимидалар ҳолатининг ўзгариши бир вактда ўтади. Икки система тизимидали система структурасига сирпаниш подшипники мисол була олади. Подшипник вал ҳамда втулкадан тузилган. Бунда мойлаш ва бошқа конструктив параметрлар қурилмайди. Конструкция ҳолатининг критерияси сифатида диаметриал зазор қабул килинади. Бу зазор

ишнинг умрбокийлигини белгилайди. Система ҳолатини баҳолашда вал ва втулканинг алоҳида ёйилиш катталиги муҳимдир. Бу катталик дастлабки диаметриал зазор билан бирга йўл куйилган диаметриал зазорнинг энг четки қийматини ташкил қилади. Бундай муаммонинг ечимини вал ва втулканинг оптимал мослигига эришиш билан 6.2-расм. Икки структуравий тузувчиларга эга система структураси топиш мумкин (масалан, материали, катталиги, аниқлик, ғадир-будирлиги ва ҳ.). Шундагина диаметрал зазор ўсиш интенсивлиги пасаяди. Икки структуравий тузувчили система ҳолати система тизимидагининг ўзаро таъсир этиши ҳисоби билан структуравий тузувчиларнинг кўп сонли параметрлари ҳамда улар уртасидаги ўзаро боғлиқлик параметрлари билан ифодаланган бўлиши мумкин. Р АВ ={Р Ан , Р Вн , Р Св } (6.1) бу ерда, Р Ан - А система тизимидагининг унга В система тизимидагига таъсир килгунгача бўлган дастлабки ҳолат параметрлари; Р Вн - В система тизимиданинг унга А система тизимида таъсир этгунгача бўлган дастлабки ҳолат параметрлари; Р СВ - А ва В система тизимидагилар уртасидаги ўзаро боғлиқликни ҳарактерловчи параметрлар. Машина лойиҳалашда конструкциянинг оптимал вариантини аниқлашга ҳаракат килинади. Машина конструкциясини система сифатида Критерия А система тизимида ида В система тизимида Баъолаш натижаси

урганиб чиқиб, оптимал конструкция параметрларини аниқлаш учун математик модели ишлаб чиқилади. Икки структуравий тузувчили системанинг оптимал ҳолати, тузувчилар ва боғлиқликлар параметрларининг маълум қийматларида ўз урнига эга бўлади. Р АВ ОП =(Р А * , Р В * , Р СВ ,) (6.2) Параметрдаги * белгиси унинг факат маълум қийматидагина системанинг оптимал ҳолати урин топиши мумкинлигини билдиради. 6.3-расмда учта тузувчига эга система структураси кўрсатилган. Бу тузувчилар система ости ёки система тизимидаги элементлари бўлиши мумкин. Бундай структурали системага тебраниш подшипниги мисол бўлиши мумкин. Унинг қисмлари элементлар деб қабул килинади. Ташқи ва ички обоймалар ҳамда айланувчи таналар уртасида бевосита таъсир мавжуд. Бундан ташқари ташқи обойма ички обоймага айланувчи таналар воситасида таъсир утказади. Системаларнинг структуралари. Ҳамма системаларни икки позициядан урганиб чиқиш мумкин: ташқаридан (ташқи) ва ичкаридан. Ташқи урганиш системанинг ташқи муҳит билан ўзаро таъсири демакдир. Ичкаридан урганиш эса системанинг структурасини урганиш. 6.3-расм. Учта тузувчига эга система структураси Структура деганда функционал тузувчилар йиғиндиси ва уларнинг алокалари тушунилади. Бу эса система олдига куйилган мақсадга эришиш Элемент А Критерия Элемент С Элемент В Баъолаш натижаси3 1 2

учун зарур. Структурани тузувчи қисмлардан иборат бутунлик деб ҳисоблаш мумкин. Системада куйилган мақсадга жавоб берувчи структуралардан бири акс этади. Масалан, транспортловчи машинанинг юриш қисми гилдиракли ёки занжирли схемада бўлиши мумкин. Бирок у маълум йўл шароитида талаб қилинган тезликни таъминлай олиши лозим. Юриш қисмининг схемасини тугал танлаш учун машинани эксплуатация қилиш шароитлари хакида қўшимча маълумот олиш зарур. Система структураси система тизимидаларнинг богланиш ҳарактери ва ўзаро таъсирлашиш усулига боғлиқ. Қуйидаги структуралар урганилади. 1. Олдинги система тизимидагининг чиқиши кейинги система тизимиданинг киришидир. 1. Олдинги система тизимидагининг чиқиши бир неча система тизимидаларнинг кириши. 2. Система тизимидагининг чиқиши унинг киришидир. Система тизимида 6.4-расм. Берилган система структурасида В ва С система тизимидагиларнинг кириши ва аввалги системаларнинг чиқиш схемаси 6.4-расмда берилган система структурасида В ва С система тизимидагиларнинг кириши ва аввалги системаларниинг чиқиши кўрсатилган. Бу мисолдаги А система тизимида вакт бўйича энг эртанги, лекин энг мураккаб ҳам, энг содда ҳам эмас. Бундай системага занжир юритмали машинанинг куч ўзаткичи мисол була олади. Бу ўзатма учта система тизимидан ташкил топган: двигателғ ўзатиш коробкаси ва борт ўзаткичи. Бу мисолда А система тизимида двигателни ифода этади. Кириш Жараён Чиыиш А Кириш Жараён Чиыиш В Кириш Жараён Чиыиш С

Двигател p ўзаткичлар коробкасининг бирламчи валига маълум катталикдаги айлантириш моментини ўзатади. В система тизимида ўзатмалар коробкасини ифодалайди. Ўзаткичлар коробкаси двигателдан олинган айлантириш моментини куч ўзаткичининг оралик ҳалкалари оркали борт ўзаткичининг етакловчи элементига ўзатади. Система тизимида С борт ўзаткичини ифодалайди. Айлантириш моментини етакловчи гилдирак билан богланган етакланувчи элементга ўзатади. Шу системани асосий ўзаткич система тизимидаси ва кучли ўзаткичнинг бошқа қисмлари билан биргаликда кўриб чиқиш мумкин. 6.5-расмда икки система тизимидадан ташкил топган (А ва В) ва ҳар икки система тизимида ҳам бир нечтадан бир хил элементга эга бўлган система структураси келтирилган. Бу ҳолда система тизимидалар орасидаги боғлиқликлар ҳар бир элемент оркали ўтади. Бундай структурали системага вал ҳамда втулка система тизимидаларига эга бўлган сирпаниш подшипниклари мисол була олади. Бундай системанинг умумий элементи булиб вал ва втулка буйинларининг ўзунлиги хизмат қилади. Элемент деб диаметриал зазор ҳам ҳисобланиши мумкин. Бу зазор вал ва тешик диаметр ўлчамининг аниқлигига боғлиқ. Масалан, вал диаметри 2-класс аниқликда, втулка тешиги 3-класс аниқликда ёки шунинг тескариси бўлиши мумкин. Бундай ҳолда вариантлар юзага келади. Улардан афзалроги танланади. 6.5-расм. Икки система тизимидан ташкил топган (А ва В) ва ҳар икки система тизимида ҳам бир хил элементга эга бўлган система структураси. Шундай стрктурали система ҳам учраши мумкинки, унда иккита система тизимида булиб, ҳар иккаласидаги элементлар сони ва уларнинг Элемент Э1АВ Элемент Э1АВ Элемент Э1АВА система тизимида В система тизимида

таркиби ҳар хил бўлади. 6.6-расмда икки система тизимидали система структураси кўрсатилган. Биринчи система тизимида олти элемент, иккинчи система тизимидада беш элемент бор. Ўзаро боғлиқликлар ҳар бир система остининг факат баъзи элементлари орасида ҳамда ҳар хил система остиларнинг алоҳида элементлари орасида учрайди. Умумий ҳолда олганда система структураси турли миқдордаги система тизимидагиларга эга бўлиши ва бу система тизимида турлича миқдорда элементларга эга бўлиши мумкин. Ўзаро боғлиқликлар бир система тизимида элементлари орасида ва турли система тизимидаларнинг элементлари орасида бўлиши мумкин. Олти элементли система тизимидага автомобилнинг куч ўзатиши мисол була олади. У двигател p , тишлашиш, ўзатмалар кутиси, карданли ўзатма, асосий ўзатма ва етакловчи гидиракдан ташкил топган. Бешта элементдан ташкил топган иккинчи система тизимидага тормоз қурилмаси мисол бўлади. Утормоз ричаги, асосий тормоз цилиндри, трубопроводлар, тормоз ишчи цилиндрлари ва тормоз колодкаларидан ташкил топган. Етакловчи гилдиракли элемент Э 3 П 1 , тормоз колодкаларини элемент Э 5 П 2 деб қабул киламиз. Бу элементлар орасидаги боғлиқлик тўташ юзаларнинг физикавий таъсирлашишини ифодалайди. Бундай ўзаро таъсирланиш эса суюкликнинг маълум босими остида тормозланиш самарадорлигини белгилайди. Элемент Э 1 П 1 Элемент Э 6 П 1 Элемент Э 2 П 1 Элемент Э 5 П 1 Элемент Э 3 П 1 Элемент Э 4 П 1 Элемент Э 1 П 2 Элемент Э 5 П 2 Элемент Э 2 П 2 Элемент Э 4 П 2 Элемент Э 3 П 2

1-система тизимида 2-система тизимида 6.6-расм. Икки система тизимидаги система структураси Критерия танлаш. Системали таҳлил методологиясининг марказий саволларидан бири ал p тернативларни миқдорий баҳолашдир. Шунинг учун мос келадиган критерия танлаб олиш муҳим аҳамиятга эга. Уни танлашнинг мохияти шундан иборатки, лойиҳалаш жараёнида кўп вариантли саволларни ечишда конструкцияни афзал вариантини аниқлаш лозим. Мураккаб бўлмаган топшириқларни ечишда, одатда, битта критерия қўллашга уринилади. Бирок лойиҳалашда юзага келувчи кўпчилик реал топшириқлар кўп критерияли бўлади. Бундай ҳолларда бир системанинг структуравий тузувчиларини бир неча критериялар билан баҳоланади. Масалан, конструкцияни умрбокийлик, огирлик ва х.к. критериялари билан баҳоланади. Бу ҳолда конструкция ўзоққа чидамлилигини оширишга интилиб унинг баъзи кесимларини катталаштириб юборилади. Бу эса массанинг ортиб кетишига олиб келади. Шу билан бирга массани камайтириш мақсадида алоҳида кесимларни қисқартириб юборилади. Буларнинг ичида эса ўзоққа чидамлиликни камайтириб турувчилари бўлиши мумкин. Кўп критерияли топшириқни соддалаштириш учун критериялар ичидан энг муҳимини танлаб олиб топшириқни бир критерияли килиб олиш мумкин. Бунда иккита асосий кийинчилик юзага келади: биринчидан, асосий критерияни топиб олиш зарур. Бу критерия бўйича параметрларнинг оптимал қиймати топилади; иккинчидан, колган критерияларни чегаралаш классига утказишда кийинчилик тугилиши мумкин. Бундай соддалаштириш йўли топшириқни ечишнинг аниқлигини пасайишига олиб келади. Шунинг учун асосий критерияни танлашда топшириқни бажариш аниқлигига таъсир этиши мумкин бўлган ҳолатлардан мумкин кадар оз фойдаланиш керак. Кўп критерияли топшириқларни ечишнинг яна бошқа усуллари ҳам маълум. Улар система ва ҳамма структураларнинг ҳолатини баҳолаш учун

ҳар бир критерияни баҳолашга асосланган. Ҳар бир критериянинг аҳамиятини балли усулда баҳолаш мумкин. Бу усул юқори аниқликка эга булмаса ҳам система ҳолатининг умумлашган баҳосини олиш имконини беради. 6.7-расмда турли ҳарактеристикали система ҳолатини баҳолаш схемаси келтирилган. 6.7-расм. Турли ҳарактеристикали система ҳолатини баҳолаш схемаси Улардан биттасини система ҳолатини баҳолаш учун олиш мумкин эмас. Чунки кўрилаётган ҳарактеристикалар барчаси муҳим. Бундай ҳолда келтирилган умумий критерия усулидан фойдаланилади. Бу усулнинг асосий тортилган ҳарактеристикалар приципидир. Мазкур принцип ҳар бир ҳарактеристика аҳамиятини акс эттирувчи коэффициентлар ҳолатини аниқлашдан иборат. Лойиҳалаш амалиётида асосий ҳарактеристикалардан бирини оптималлик критерияси сифатида танлаб олинади. Сунгра оптималлаштирилаётган объект ҳарактеристикасига кўпрок таъсир этувчи вариантланадиган параметр танлаб олинади ва шундан кейин объектнинг колган ҳарактеристикалари қийматининг чегараси аниқланади. Лойиҳалашда ишни икки босқичда олиб бориш мақсадга мувофиқ. Биринчи босқичда объектнинг берилган ҳарактеристикаларини таъминловчи параметрлар аниқланади. Иккинчи босқичда конструкция алоҳида ҳарактеристикалар бўйича ёки оптималлик критерияси сифатида қабул қилинган биттадан ҳарактеристика бўйича яхшиланиб боради. СИСТЕМА Ф С В Н Умумий келтирилган баъоМуъит Чегаралаш функцияланиш таннархи вакт ишончлиликКириш Чиыи шЪарактеристикалар Св Вв Нв Фв

Масалан, транспортловчи машинани лойиҳалашда ҳаракат тезлиги, юк кўтарувчанлиги ва х.к. нуқтаи назаридан саволлар ечилади, яъни лойиҳалашнинг техник топширигида берилган ҳарактеристикаларга эришишга ҳаракат килинади. Улар таъминлангандан кейин танланган критерия бўйича конструкция оптималлаштирилади. Бундай критерия бўлиши мумкин: машина массасини минимумга келтириш ёки унинг фойдали иш коэффициенти - максимумга келтириш. Куп вариантли топшириқларни ечиш ва логик урнатиш схемаси. Системали таҳлилнинг асосий қоидаларидан келиб чиқиб, системали моделлар ёрдамида кўп вариантли топшириқларнинг ечилиш кетма-кетлиги белгиланиши мумкин. 6.8-расмда лойиҳавий ишларга мувофиқ системали изланишлар схемаси берилган. Энг аввал муаммо, системали модел кўринишида аниқ қўйилиши лозим, сунг кетма-кет равишда умумий ва алоҳида топшириқлар қўйилади. Улар ҳам системали модел кўринишида берилади. Боғлиқликларни шакллантиришда қўшимча илмий-тадқиқот ишларини бажаришга эхтиёж тугилиб колиши, топшириқни шакллантиришда уни ечишнинг янги математик усулларини ишлаб чиқиш зарур булиб колиши мумкин. Топшириқни ечиш жараёнининг муҳим босқичлари деб ечишнинг кейинги давомида йўлларнинг шохлаб кетиши юз берадиган босқичларига айтилади. Уларга қуйидаги ечиш боскичлари киради: 1. Умумий ва алоҳида топшириқлар ечилиши мумкинми? 2. Мавжуд боғлиқликлар қўлланиши мумкинми? 3. Мавжуд математик усул ёрдамида топшириқ ечилиши мумкинми? 4. Янги математик усул ишлаб чиқилиши мумкинми? 5. Натижалар ишонарлими? Бу босқичлардан ҳар бири бир неча йуналишлар буйлаб бориш имконини беради. Бу йуналишларнинг ҳам ҳар бири яна усиб боради. Топшириқни ечиш мумкин, агар:

1) ечим талаб килинаётган имконга эришиш мақсадида параметрларни керакли йуналишда ўзгартиришларга йўл куйилувчи ҳаракатларни аниқласа; 2) ечим топшириқни қўйиш терминларида ифодаланса ёки шу терминлардан келиб чиқса; 3) топшириқ қўйиш ва топилган ечимга битта система тузувчиларидек қаралса; 4) ечим хажми ва мураккаблиги бўйича ечилаётган топшириқ билан бир хил бўлса; 5) қисман ечим, тўла ечим билан келиштирилган бўлса. Чунки қисман ечимлар орасидаги ёки улар билан тўла ечимлар уртасидаги қарама- қаршилик система учун оптимал ечим топилишига имкон бермайди. 6) қисман ечимлар ва тўла ечимлар ишончлилигини зарур бўлганда текшириб куриш мумкин бўлса. Шу билан бирга ечимларнинг афзалликларини аниқлаш учун мувофиқ критериялардан фойдаланиш мумкин бўлса. Системали таҳлил базасида мухандислик топшириқларини ечиш схемаси умумий кўринишда қуйидагилардан ташкил топади:

Ечилаётган топшириқни йўлга қўйиш: мақсадли аниқлаш; кўзда тўтилган мақсадга эришиш ва ечишда четлаш ва шартларни аниқлаш;М у а м м о с и с т е м а л и м о д е л и ш л а б ч и к а р и ш У м у м и й т о п ш и р и к к у й и л и ш с и с т е м а л и м о д е л и ш л а б ч и к а р и ш А л о к а л а р н и ш а к л л а н т и р и ш Т о п ш и р и к ш а к л л а н и ш и м а т е м а т и к м о д е л Е ч и ш у с у л и н и т а н л а ш Д а с т у р а л г о р и т м и н и и ш л а б ч и к и ш , х и с о б Э В М д а У м у м и й т о п ш и р и к е ч и л и ш и м у м к и н м и М а в ж у д б о г л и к л и к л а р к у л л а н и ш и м у м к и н м и М а в ж у д м а т е м а т . м о д е л . б и л а н т о п ш и р и к н и е ч и ш м у м к и н м и Н а т и ж а л а р и ш о н а р л и м и А л о х и д а т о п ш и р и к к у й и л и ш и с и с т е м а л и м о д е л н и и ш л а б ч и к а р и ш А л о х и д а т о п ш и р и к е ч и л и ш и м у м к и н м и И л м и й - т а д к и к о т и ш л а р и Я н г и м а т е м а т и к у с у л и ш л а б ч и к и ш м у м к и н м и Е ч и ш у с у л и н и и ш л а б ч и к и ш Е ч и м р е а л и з а ц и я с и Й у к Й у к Х а Й у к Х а Й у к Й у к Х а Й у к Й у к Й у к Й у к Й у к Й у к Х а Х а 6 . 8 - р а с м . Л о й и х а л а ш и ш л а р и г а м у в о ф и к с и с т е м а л и и з л а н и ш л а р с х е м а с и

урганилаётган система чегараларини, система ҳолатининг самарадорлик категорияси ва структуравий тузувчиларни аниқлаш; ўзаро боғлиқликларини аниқлаш ва уларни баҳолаш; Ечилаётган топшириқ таҳлили: структуравий тузувчилар чегарасини аниқлаш ва улар уртасидаги муҳим боғлиқликларни аниқлаш; структуравий тузувчилар ҳолатини ифодаловчи маълумотларни аниқлаш, белгиланган критериялардан фойдаланиш эхтимолини текшириш; топшириқни ечиш схемасини ишлаб чиқиш; оптималлик бўйича таққослаш учун топшириқнинг ечимлар вариантини аниқлаш. Куйилган топшириқни ечиш: топшириқни ечиш режасини тўзиш; структуравий тузувчилар уртасида боғлиқликларни белгилаш; қисман ва тўла ечимларни баҳолаш; реализация режасини қабул қилиш. Топшириқни мувоффакиятли ечилиши кўп жиҳатдан унинг тўғри қўйилишига боғлиқ. Топшириқни қўйиш босқичидаёк муҳими структуравий тузувчилар, уларнинг параметрлари, уларнинг урталаридаги боғлиқликлар ва х.к. хакида етарли дастлабки маълумотларга эга бўлиш керак. Шунингдек куйилган топшириқнинг тўғрилигини текшириш, дастлабки маълумотларда қарама-қаршилик ва мосликнинг мавжудлигини текшириш зарур. Топшириқни қўйишда маълум термин ва критериялардан фойдаланиш лозим. Ечиш учун зарур бўлган маълумотларни қўшимча қилиш керак бўлган маълумотлардан ажратиб қўйиш мақсадга мувофиқ. Топшириқни соддалаштириш учун ортиқча маълумотларни чикариб ташлаш лозим. Топшириқни қўйишда қуйидаги босқичларни бажариш шарт: биринчидан, топшириқни нимадан ва нима сабабдан юзага келганини баён қилиш; иккинчидан, нима учун унга ҳали етмаган деб каралаётганини аниқлаш; учинчидан, унинг ўзига ухшаш ёки шунга якин топшириқлардан фаркини аниқлаш; туртинчидан, мумкин бўлган вариантларни ва исталмаган ечимларни аниқлаш мақсадга мувофиқ.

Адабиётлар рўйхати: 1. И. Каримов. Баркамол авлод - Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори. Тошкент: Шарқ ,1997. 2. Правовая охрана изобретений и полезних моделей. Сборник нормативних актов. Государственное Патентное ведомство Республики Ўзбекистан. Ташкент, 2000. –63 с. 3. Ўзбекистон ихтирочилар ва рационализаторлар жамиятининг Республика Кенгаши. Расмий ҳужжатлар тўплами. №2. Тошкент-1994. 4. Я.Х. Закин., Н.Р. Рашидов Основ научного исследования. Тошкент: Ўқитувчи, 1981. 5. Косарев А.А., Янушкевич И.П. Практика применения временних указаний о порядке оформления, подачи и рассмотрения заявления на рационализаторское предложение. - «Вопрос изобретателства», 1989, №22. 6. Артемғев Е.И. и др. Патентоведение. М.: Машиностроение, 1986.

O'xshashlar

Машиналар лойихасини тузишнинг методологик асослари

Машиналар ишончлилиги асослари

Машиналар яратишнинг техник асослари хақида умумий маълумотлар

Машиналар ишончлилигининг физик асослари, ишончлилик кўрсаткичларини аниқлашнинг математик усуллари

Юк транспортловчи машиналар