Корхоналар – ишлаб чикаришни ташкил килишнинг асосий звеноси - Mashinasozlik - Referatlar

Корхоналар – ишлаб чикаришни ташкил килишнинг асосий звеноси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

72.5 KB

Ko'chirib olish

Корхоналар – ишлаб чикаришни ташкил килишнинг асосий звеноси Режа: 1. Корхоналарнинг турлари ва ташкилий-техникавий тавсифи. 2. Ўзбекистон Республикасининг корхоналар тўғрисидаги қонуни. 3. Корхонанинг асосий мақсади ва вазифалари.

Корхоналарнинг турлари ва ташкилий-техникавий тавсифи. "Ўзбекистон Республикасидаги корхоналар тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикасининг қонунининг 2-моддасида корхоналарнинг қуйидаги турлари кўрсатиб берилган: Жисмоний шахсларнинг хусусий мулкига асосланган корхоналар: - Ширкат мулкига асосланган, жамоа, оила, маҳалла корхоналари, ишлаб чиқариш кооперативлари, хўжалик жамиятлари ва ширкатларига, жамоат ташкилотлари ва диний ташкилотларига қарашли корхоналар ҳамда жамоа мулкининг бошқа шаклларига асосланган корхоналар; - Давлат мулкига асосланган республика давлат корхоналари, Қорақалпоғистон Республикаси давлат корхоналари, вилоятлари, вилоят, туманлараро, туман, шаҳар давлат корхоналари ва бошқа турдаги корхоналар; - Аралаш мулкка асосланган давлатлараро ва қўшма корхоналар ҳамда мулкчиликнинг турли шаклига мансуб, тўлиқ ёки ҳисобий йўсинда иштирок этишга асосланган бошқа турдаги корхоналар. Корхоналарни бир қатор хусусиятларга куйидаги гурухлар: Ишлаб чиқарилаётган тайёр маҳсулотнинг иқтисодий мазмунига қараб корхоналар икки йирик гуруҳга бўлинади: а) ишлаб чиқариш воситаларини ишлаб чиқарувчи; б) халқ истеъмоли буюмларини ишлаб чиқарувчи. Корхоналар ўз ҳажмига кўра йирик, ўртача ва кичик корхоналарга бўлинади. Уларнинг ҳажми қуйидаги кўрсаткичларга қараб аниқланади: ишлаб чиқарилаётган маҳсулотнинг миқдори, уларда ишловчилар сони, асосий фондларнинг қиймати. Корхоналар мулкчилик тарзига қараб бир неча турга бўлинади: - давлат корхоналари; - жисмоний шахсларнинг корхоналари; - жамоа ва кооператив корхоналари; - давлатлараро ва қўшма корхоналар.

Давлат корхонаси - бу давлат мулкига асосланган корхона. Улар жумҳурият иқтисодий имкониятларининг тараққиётини, аҳолининг ва халқ маҳсулотларга бўлган эҳтиёжини таъминлайди. Корхоналар тўғрисида конунга асосан хўжаликлар ўз-ўзини маблағ билан таъминлаш, ўз-ўзини идора қилиш ва шартномалар асосида маҳсулот ишлаб чиқаради ва сотади. Шу мақсадда корхонага ишчилар жалб қилиниб, машина ва механизмлар, ускуналар, хом-ашё ва материаллар билан таъминлаш асосида хўжалик фаолияти ташкил этилади. Бундан ташқари асосий жамғармаларни, оддий ва кенгайтирилган такрор ишлаб чиқаришни корхона амалга оширади. Давлат корхонаси ҳуқуқий шахсдир. Эгалик қилиш, умумхалқ мулкининг унга тегишли бўлган қисмидан фойдаланиш ва бошқариш ҳуҳуқига эга. Бунинг учун мустақил балансга, банкда ҳисоб рақамига эга, ҳисоб-китобнинг тугалланган тартиби ва ишлаб чиқариш хўжалик фаолияти таҳлили учун ҳисобот олиб боради. Бундай корхоналарнинг фаолияти давлат режаси асосида олиб борилади. Корхоналар тўғрисидаги қонунга кўра уларга мустақил равишда режаларни ишлаб чиқариш ва тасдиқлаш ҳуқуқи берилган. Ўзбекистоннинг мулкчилик тўғрисидаги қонунида корхона ва ташкилотларнинг хўжалик уюшмаси жумладан концерн, тармоқ бирлашмаси тармоқлараро ва унга корхона ва ташкилотлар ихтиёрий равишда кириш ҳуқуқини берган, шунингдек, ўз хўжалик фаолияти натижасида олинган мол- мулкга эга. Хўжалик уюшмасига кирувчи корхона ва ташкилотлар корхона мол- мулкига эгалик килиш ҳуқуқига эга эмас. Хўжалик уюшмасининг фаолияти тўхтатилгандан кейин қолган мол-мулк унга янги кирган корхона ва ташкилот ўртасида уларнинг қўшган ҳиссаларини эътиборга олган ҳолда тақсимланади деб таъкидланган. Қўшма корхоналар, бошқа мамлакатлар иштирокида бунёд қилинган корхоналар-улар ўзаро манфатдорлик негизида ҳукуматлараро шартномалар асосида ташкил қилиниб, илмий-ишлаб чиқариш, илмий-техника ва бошқа вазифаларни ечишга қаратилган. Қўшма корхоналар саноат, кишлоқ хўжалиги, қурилиш, транспорт, савдо, фан ва халқ хўжалигининг бош қ а со ҳ аларида таркиб топиши мумкин. Бу корхоналар асосан, чет эл техникаси ва технологияси асосида барпо этилиб, маҳаллий хом ашё ва ишчи кучи ҳисобига ишлайди.

Корхона ўзининг мустақил балансига эга ва тўла хўжалик ҳисоби асосида фаолият юритади. Бадал тўловчи ҳисобига молиявий фонд яратилади. Ассоциация - ўз ихтиёри билан бирлашган қўшма корхона бўлиб асосий вазифаси хўжалик фаолиятини юқори даражада биргаликда хўжалик ҳисоби ҳамда ўзини-ўзи маблағ билан таъминлаш ва ўз-ўзини идора қилиш асосида амалга оширишдир. Ассоциацияга аъзо бўлганлар ўзининг асосий ва айланма фондлари, пул маблағлари, қимматбаҳо қоғозлари билан ўз ҳиссаларини қўшишлари мумкин. Мустақил равишда ишлаб турган корхоналар учун ассоциация юқори идора органи ҳуқуқига эга бўлмасдан, фақат аъзолар каби улар қаторида вакиллик ҳуқуқига эга. Жамоанинг умумий мажлиси эса унинг юқори органи ҳисобланади. Ассоциациянинг устави - унинг таъсис ҳужжати ҳисобланади. Унинг номи ва унга кирувчи концерн, соҳалараро давлат бирлашмаси, хўжалик ассоциация, консорциумлар, ассоциация раҳбарлиги органларининг жойлашган жойи, уларнинг асосий вазифалари, ҳуқуқлари, мажбуриятлари, аъзолик принциплари ва бошқалар кўрсатилган. Ассоциация устави - маҳаллий кенгашлар ижроия қўмитасида тасдиқланади. Концерн - фирма, корхона дегани саноат доираси асосида ташкил бўлган корпорация шаклидир, корпорация энг кўп тармо ққ а эга ва ўзининг хизмат характери билан бошқа бирлашмалардан фарқ қилади. Ҳозирги замон концерн бирлашмалари таркибида бир қанча корхона, илмий текшириш идоралари, ўқиш марказлар ва бошқа бўлинмалар бўлиб, улар кўп тармоқли хўжалик органларини таъмин этиш учун ишлайди. Концерн ишлаб чиқариш ва ўрта фирмаларда илмий техника асосида иш олиб боришда ва иқтисодни кўтаришга имкон яратиб беради. Кичик корхоналар - корхона структурасининг муҳим элементи, энг кўп жўшқин ва эгилувчан соҳибкорлик фаолияти ривожининг шаклидир. Майда корхоналарни ташкил этиш натижасида иқтисодий шаклланишнинг зарурий шарт-шароитлари вужудга келиши натижасида бозор иқтисодиёти муносабатларини такомиллаштириш орқали монополияга йўл қуймасдан, товар ишлаб чиқарувчилар орасида рақобатчилик ҳосил қилиниши туфайли маҳсулот сифатини яхшилашга эришиш мумкин.

Кичик корхоналар қуйидаги шартларга асосланиб ташкил топади. Бу шартлардан бири корхоналарда ишловчилар сони бўлса, иккинчиси - ишлаб чиқарадиган маҳсулотнинг ҳажми; - саноат ва қурилиш кичик корхонасида ишлайдиганлар сони 200 кишига тенг; - йиллик сотиладиган маҳсулот ҳажми 10 млн. сўмдан ошмаслиги керак; - илмий текшириш корхоналарида ишлайдиганлар сони 100га яқин бўлиши белгиланган; - маҳаллий саноат корхоналарида ишлайдиганлар сони ва аҳолига хизмат кўрсатиш соҳаларида ишловчилар сони 25 киши ва ишлаб чиқарган маҳсулотлар ҳажми 1млн. сўмгача белгиланади. Кичик корхоналар саноат корхоналари қошида ташкил этилиши мумкин. Корхоналар илмий-техника тараққиётининг ривожланишига имконият туғдиради. Кичик корхоналарнинг асосий вазифалари: -халқ истеъмол товарларининг талабини ўрганиб уни қондириш; -меҳнат ва хом ашё ресурсларидан самарали фойдаланиш; -саноат корхоналарида ҳосил бўлаётган 2 даражали чиқиндилардан янги турдаги маҳсулотлар ишлаб чиқариш; -кичик серияли маҳсулотларни ишлаб, чет элга чиқариш; Республикамизда сўнгги йилларда майда корхоналар ташкил этилишига катта эътибор берилмо қ да. Ўзбекистон Республикасида корхоналар тўғрисидаги қонун. Корхоналар фаолияти жуда мураккаб ва қиррали бўлгани сабабли бу фаолиятни тартибга солиб турувчи қонун ва қоидалар бўлиши керак. Шу сабабли ҳар бир давлатнинг, жамиятнинг субъектлари тўғрисида маълум қонун ва қоидалар ишлаб чиқилади ва улар Олий Кенгашда муҳокама этилиб, тасдиқланади. Мана шундай қонунлардан бири Ўзбекистон Республикасида корхоналар тўғрисидаги қонунидир. У корхоналар фаолиятини тартибга солиб турувчи қонунлардандир. У 1991 йил 15 февралда қабул қилинган ва кейинроқ 1993, 1994 йилларда унга бир қатор ўзгартириш ва қўшимчалар киритилган. Бу қонун Муқаддима, 8 бўлим ва 40 моддадан иборат.

Қонуннинг Муқаддимасида қуйидагилар баён этилган: "Ушбу қонун мулкчиликнинг барча шаклига мансуб корхоналарни барпо этишнинг, улар фаолиятининг, уларни қайта ташкил этиш ва тугатишнинг умумий, ҳуқуқий, иқтисодий ва ижтимоий асосларини белгилаб беради". Қонун фойда олишни кўзлаб иш олиб борадиган корхоналарнинг мустақиллигини таъминлашга қаратилган бўлиб, уларнинг ҳуқуқлари ва масьулиятини белгилайди, бошқа корхоналар ва ташкилотлар, давлат ҳокимияти ва бошқарув идоралари билан мунособатларини тартибга солиб туради. Қонуннинг биринчи бўлимида "Умумий коидалар" хусусида фикр юритилади. Жумладан, корхона ва унинг вазифалари, корхонанинг турлари, хўжалик уюшмалари, корхона тўғрисидаги қонунларга тегишли масалалар ёритиб берилган. Иккинчи бўлимда корхонани барпо этиш ва уни рўйхатдан ўтказиш тартиби белгилаб берилган. Унда корхона мол-мулк эгаси ёки у вакил қилган идора, корхона, ташкилот қарорига ёки меҳнат жамоасининг қарорига мувофиқ бўлмаса, таъсис этувчилар гуруҳи ва айрим таъсис этувчи шахслар қарори билан ушбу қонунда ҳамда Ўзбекистон Республикасининг бошқа қонуний ҳужжатларида кўзда тутилган тартибда барпо этилиши мумкин. Корхонанинг асосий мақсади ва вазифалари. Ҳар қандай корхонанинг мақсади - унинг фаолияти асосида аввалдан фикран ўйлаган, пировард натижага эришишдир. Ишлаб чиқариш жамоаси ҳисобланган корхонанинг нияти унинг ривожини объектив қонуниятларини ва истиқболини белгилаш асосида амалга ошади. Корхона ўз олдига онгли равишда мақсад қўйиб фикрий модел ярата олади ва унда объектив шароитларни инобатга олади. Корхоналар ўз мақсадларига эришиш учун маълум вазифаларни бажарадилар. Масалан озиқ-овқат саноати корхоналарининг фаолияти ҳозирги замон шарт-шароитлари асосида қуйидаги вазифаларни бажаришдан иборат: - истеъмолчиларнинг ўсиб келаётган талабларига мувофиқ юқори сифатли маҳсулотлар ишлаб чиқариб, етказиб бериш; - узлуксиз тарзда меҳнат унумдорлигини ўстириб бориш;

- ҳар бир корхона маҳсулот ишлаб чиқариш ва уни сотиш корхонанинг режада белгиланган топширикларини ўз вақтида сўзсиз бажариш; - асосий ишлаб чиқариш фондларидан унумлироқ фойдаланиш; - айланма маблағларидан фойдаланишини яхшилаш; - хом-ашё материал ресурсларидан тежамкорлик асосида фойдаланиш; - мунтазам равишда маҳсулот таннархини пасайтириб, корхона рентабеллигини ошириш; кадрлар маданий - техникавий масаласи даражасини ошириш;

АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 1. И.А.Каримов " Буюк келажак сари" Т. 1998 й 2. Р.А.Фатхуддинов "Производственный менежмент"М. 1997 й. 3. Н.А.Саломатина, З. П. Румянцева тахрири остида "Менежмент организации". Ў қ ув қ ўлланма, Москва " Инфра-М" 1996 й 4. Уткин Э.А. "Управление фирмой". Москва 1996 г. 5. С.В.Валдейцев та ҳ рири остида "Управление исследованиями, разработками и инновационными проектами". Санкт Петербург"1995 6. Р.В.Кружкова та ҳ рири остида " Организация, планирование и управление производством на предприятиях пищевой промышленности" М. "Агропромиздат" 1985 й. 7. www.Ziyonet.uz

O'xshashlar

Асосий ишлаб чиқаришни ташкил этиш

Ташишни ташкил этишнинг асосий элементлари

Ишлаб чикариш жараёнини ташкил килиш, мехнат предметларининг харакат турлари

Ишлаб чиқаришни моддий-техник таъминлашни ва энергетика хужалигини ташкил қилиш

Замонавий машина, механизм ва мосламаларнинг умумий тузилиши. Махсулот ишлаб чикаришнинг замонавий технологиялари техника хавфсизлиги, ёнгинга карши кураш