Автомобилсозликда таянч - Mashinasozlik - Referatlar

Автомобилсозликда таянч

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

71.5 KB

Ko'chirib olish

Автомобилсозликда таянч РЕЖА: 1.Таянч (база) т ушунчаси . 2.Олти нуқта қоидаси 3.Таянч турлари.

Таянч сўзлар ва иборалар:Таяянч;олти нуқта қоидаси; конструкторлик таянчи; ўрнатиш; йўналтириш; икки тамонлама йўналтириш; таянчли, икки таянчли таянчлаш; ўрнатиш хатолиги; технологик таяанч. База (таянч) деб, деталнинг ҳолати юзалар ўзаро жойлашишини аниқлаш (белгилаш) учун хизмат қилувчи ўқ, нуқта ва юзаларга айтилади. Ишлаб чиқаришнинг ҳамма босқичларида –кесиб ишлов бериш, ташиш, ўлчаш, йиғиш жараёнларида базалашнинг умумий назариясига амал қилинади. Бу умумий назарияга асосан ҳар қандай эркин қаттиқ жисм лотита харакат эркинлик даражасига танланган тизм бўйича эга бўлади (X,Y, Z), яъни ҳар ўқ бўйича илгариланма ва айланма ҳаракатлар бўйича. Ишлов бериладиган деталнинг қўзғалмаслигини таъминлаш учунунда олтита икки тамонли боғланиш ҳосил қилиши керак (таянч нуқталар). Агар детал маълум ҳаракатланиш эркинлигига эга бўлиши керак бўлса, шунга мос равишда боғланишлар олиб ташланади. Масалан, токар станокда ишлаш ёки ишлаш, уни беркитиб айланиш эркинлигини қолдириш лозим. Бу ҳолда валнингбеш ҳаракатланиш эркинлиги даражаси йўқотилган (орқа марказда учта ва олдинги марказда икки), ва эркинлик даражаси, яъни ўз ўқи атрофида айланиш эркинлиги қолдирилган. Стандартга мувофиқ деталга талабга мос холатини бериш учун таянчлар компелексидан фойдаланиш зарур, улар деталнинг координат тизммни хосил қилади. Куйида келтирилган расмда призматик деталнинг танланган Х 11 У 41 Z 1 координиталар тизимида I,II, III, таянчлари кўрсатилган. Шуни таъкидлиш лозимки, детал таянчлаш аниқлиги таянч нуқталарининг таянчларида жойлашиши билан ҳал қилинади. Таянчларнинг навбат рақамини бериш энг кўп таянч нуқталар ҳосил қилинган таянчдан бошланади. Таянчлаш тизимида детал проекциялари сони ҳамма таянч нуқталарини жойлаштириш учун етарли бўлши керак. Демак, детални унинг олтита эркинлик даражасидан чегаралаш учун олтита таянч нуқталарни учта ўзаро перпендикуляр текисликда жойлаштириш керак.

Таянч турлари уларнинг вазифаларига қараб технологик,лойихавий, ўлчов ва йиғиш бўлиши мумкин. Технологик таянч деталга ишлов беришда, унинг холатини аниқлаш учун хизмат қилади.Одатда асосий технологик тачнч конструкторлик ёки ўлчов таянчи билан мос келиши керак бўлади. Таянчлаш натижасида деталнинг тўлиқ ёки қисман қўзғалмаслигини таъминлаш мумкин. Таянчлашлашнинг қуйидаги усуллари мавжуд: ўрнатиш, йўналтириш, икки тамонлама йўналтириш, таянчли, икки таянчли. 1- расм. Призматик детал учун таянчлар бутлиги: 1-6 таянч нуқтлари: 1-3 детал таянчлари . Таянчлаш натижасида деталнинг тўлиқ ёки қисман қўзғалмаслигини таъминлаш мумкин. Таянчлашлашнинг қуйидаги усуллари мавжуд: ўрнатиш, йўналтириш, икки тамонлама йўналтириш, таянчли, икки таянчли. Ўрнатиш таянчи деб 1 (3.1-расм.), деталнинг уч эркинлик даражасини йўқотувчи - бирор ўқ бўйича силжишини чегараловчи (У) ва қолган икки ўқ атрофида айланишини (X, Z) чегараловчи таянчга айтилади. ХУ Z 1 Х ’ У ’ Z ’ 2 34 5 5 5 5 6 1 ' 2 ’ 3 ’4’ 6’ 0 0’ 5’ 1 ’ 0 ’ 3 ’ 2 ’ Х ’ Z ’ II 4’6 ’ 5’ III 5 ’ 4 ’ 6’ 1’ 2’ 3’ Z ’ y’ 0 I 6’ 3’ 1’ 2’ 4’ 5’ X’ y’ 0

Йўналтирувчи таянч деб, деталнинг икки эркинлигини чегараловчи таянчга айтилади. (11-юза). Бу таянчлашда детал “ X ” йўналишида ва “У” ўқи атрофида айланиши чегараланади. Таянчли таянчлашда деталнинг бир ҳаракатланиш даражаси йўқотилади, кўрилаётган холда (III)Z ўқи бўйича силжиши йўқотилади . Икки тамонлама йўналтиришда таянчлаш тушунчаси деталларни ўрнатишга боғлиқдир. Бу усулда ўрнатишда детал 4 эркинлик даражаси бўйича чегараланади. Детал ўқи Z йўналишда бўлиб, таянч бўлиб цилиндрик юза ва икки кўндаланг тугал юзалар хизмат қилади. Детал 2 координат ўқи (Х,У) йўналиши ва улар атрофида айланиш харакатлари бўйича чегараланади. Икки таянчли таянчлаш дисксимон деталларни ўрнатишда қўлланилади, бунда ҳам детал ўқи Z йўналишида бўлади. Бу усулда таянчлаш детални икки ўқ йўналишида (Х 1 У) ҳаракатланишини чегаралайди. Таянчлар яққол ва яширин бўлиши мумкин. Яққол таянчларга деталнинг реал юзаларини ва шунингдек чизиқли белгилар, уларнинг кесишиши гуқталарини ҳам кўрсатиш мумкин. Яширин таянчга тишли ғилдиракнинг геометрик ўқи мисол бўла олади. Махсулотни яратиш босқичларида қўлланилиш вазифасига қараб таянчлар лойихавий, технологик ва ўлчаш таянчларига бўлинади. Технологик таянч деталга ишлов беришда, уни жихозга зарурий ҳолатда ўрнатиш учун хизмат қилади.Технолгик таянч етарлича аниқлик билан ишлов берилган юза бўлиши керак. Бу юзага ишлов беришда детал ишлов берилмаган юзаси билан жиҳозга ўрнатилади. Ишлов берилмаган юза силлиқ бўлиб, технологик таянч юзага ишлов берилганда ҳар томонидан бир хил қалинликда материал олиниши керак. У юза асосий технологик юзага нисбатан параллел, перпендикуляр ёки юза ўқи бўйича мос бўлиши керак. Асосий технологик таянчни танлашда у юзанинг имкон қадар катта бўлиши таъминлашиши ва асосий тоза ишлов бериладиган юзаларга ишлов бериш, шу таянчга нисбатан амалга оширилиш имконияти юқори бўлиши

керак. Бу принципга риоя қилиш айниқса мураккаб тузилишга эга бўлган деталлар учун муҳимдир. Лойихавий таянч - детал ёки йиғма бирлкнинг махсулотдаги ўрнини аниқлаш учун хизмат қилади. Асосий лойихавий таянчи детал ёки йиғма бирликнинг махсулотда жойлашиши холатини кўрсатади.Ёрдамчи лойихавий таянч (детал ёки йиғма бирликга тегишли) деталга ёки бирикмага туташувчи махсулот ҳолатини белгилайди. Тирсакли вал таянч бўй и ни асосий лойихавий таянч , чунки у тирсакли валнинг двигателдаги холатини характерлайди. Ўлчаш таянчи деталнинг ўлчаш воситисига нисбатан жойлашишни белгилаб, деталнинг барча параметрлари шу таянч элемент ёки юзага нисбатан аниқланади. Технологик таянч деталга ишлов беришда, унинг холатини аниқлаш учун хизмат қилади. Одатда асосий технологик таянч конструкторлик ва ўлчов таянчи билан мос келиши мақсадга мувофиқ бўлади, чунки бу таянчларнинг ўзаро мос келиши ишлов беришда қўшимча хатоликларнинг келиб чиқиш эҳтимолини бартараф қилади. Таянчларни танлаш ва таянчлаш хаталигига, ўрнатиш хатолигига, шу ишлов берилаётган детал ўлчамига бевосита таъсир қилади:     прE E Er y 3 2 , б у ерда – Ег- таянчлаш хатолиги; Е 3 – беркитиш хатолиги; Е пр – жойлашиш (мослама) хатолиги. Детални тайёрлашда таянчларини танлашда технологик ва конструкторлик таянчларининг ўлчов таянчи билан мос бўлишини таъминлаш мақсадга мувофиқдир.

O'xshashlar

Автомобилсозликда янги технологиялар

Автомобилсозликда йиғиш технологик жараёни ва ахамияти

Намунавий агрегатларни, таянч деталларини ва уларнинг элементларини тиклаш технологик асослари

Автомобил агрегатларини йиғиш технологик жараёни

Лойихалаш мазмуни