Маънавият асослари курси, предмети уни укитишнинг максад ва вазифалари хамда методологик базаси - Manaviyat asoslari - Referatlar

Маънавият асослари курси, предмети уни укитишнинг максад ва вазифалари хамда методологик базаси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

54 KB

Ko'chirib olish

Маънавият асослари курси, предмети уни укитишнинг максад ва вазифалари хамда методологик базаси Бугунги кунда маънавият масаласи ижтимоий лаётимизнинг асосий масалаларидан бирига айланиб колди. Истиклол туфайли маънавий лаётимизда туб узгаришлар содир булмокда. Истиклолнинг дастлабки кунлариданок мамлакатимизда бу солага улкан ва узлуксиз эътибор каратиб келинмокда. халкимизнинг миллий онги, миллий Гурури усиб, маънавий асосини янада мусталкамлашга пойдевор яратаяпти. узбекистон Президенти Ислом Каримовнинг лар бир нутки ва маърузалари, макола ва чикишларида юксак маънавият келажак пойдевори эканлиги кайта-кайта таъкидланмокда. Унинг асарларида маънавият узига хос йулдан бораётган республикамиз тараккиётининг устивор тамойилларидан бири сифатида асослаб берилган маърифат ва маънавиятнинг ривожланиш негизлари, кудрати ва аламияти, маънавий камолот йуллари курсатилган бу соладаги вазифа ва тадбирлар белгиланган «халкимизнинг маънавий рулини мусталкамлаш ва ривожлантириш-деган эди Ислом Каримов-узбекистонда давлат ва жамиятнинг энг мулим вазифасидир» 1 . Маънавият муаммоларининг муайян кирраларини урганиш тадкики ва таллил этишга баГишлаб бир канча илмий, оммабоп китоб ва рисолалар ёзилди ва ёзилмокда. Инсон лаётида оддий элтиёжлар канчалик мулим аламият касб этса, маънавий элтиёжларга талаб ундан лам кучлирокдир. «Маънавият ва маърифат асослари» курси 3 бобдан иборат: 1-боб. Маънавият ва унинг кишилик жамияти лаётида тутган урни. 2-боб. Марказий Осиё ижтимоий-фалсафий тафаккур тараккиётида маънавият масалалари. 3-боб. Миллий истиклол ва комил инсон. 1 Каримов И.А. Исти³лол ва маъанавият. Тошкент: ¤збекистон. 1994 , 7-бет

Предмети: «Маънавият» арабча суз булиб «аъно» феълидан олинган: рул, акл, онг, идрок, рулий лолат, ички кайфият, дадиллик, жасорат, хусусият, молият, Гамхурлик, кайГуриш диди каби бир неча маъноларни англатади. Маънавият –одамнинг рулий ва аклий олами йиГиндисидир. Маънавият-жамиятнинг, миллатнинг ёки айрим бир кишининг ички лаёти, рулий кечинмалари, аклий кобилияти, идрокини мужассамлаштирувчи тушунча. Маънавият - инсон ва жамият маданиятининг негизи, инсон ва жамият лаёти маълум йуналишининг бош омили. У муайян иктисодий- ижтимоий лаёт тизимининг шаклланиши, узгариши ёки инкирозга юз тутишига кучли таъсир курсатади. Маънавият бойиб борса, жамият равнак этиб боради ва аксинча, маънавият кашшоклашса, жамият бора-бора таназзулга юз тутади. Мустакиллик йилларида маънавият масалаларига муносабат тубдан узгариб, унинг бойиб боришига кучли эътибор берилаётганининг боиси лам шунда. Бой маънавиятсиз буюк давлат куриб булмайди. Маънавият жамият ва миллат равнакининг бош омили ва пойдеворидир (Ватан туйГуси. Т. узбекистон, 1996 111 бет). Маънавият кенг тушунча булиб, маърифат ва маданият тушунчаларини лам уз ичига камраб олади. Буюк Алишер Навоий «маъно алли» деганда лакикат йулига кирган комил инсонни назарда тутганлар. Маърифат –илм, ирфон, маориф лам деганидир. Демак, маънавият инсонинг рулий оламидир. Республикамиз Президенти Ислом Каримов «Маънавият- инсониятнинг, халкнинг, жамиятнинг, давлатнинг куч-кувватидир», деган эди. Бинобарин, жамиятнинг, инсонларнинг маънавий маданияти канча юксак булса ватанимиз узбекистон шунча тез мусталкамланиб боради, бошка ижтимоий муаммоларни лал килиш осонланади. Япония казилма бойликлари, ер-суви билан гуллаб яшаётгани йук, у маърифати, акли тарихи билан ХХ асрда устивор булиб турибди. Маънавий кашшок халк качон бой булмайди. уз лукукини билмаган, уз конунлари

кучини англаб етмаган ва тушунишни истамаган инсонинг шон-шавкати тупрок билан тенгдир. Маънавият тушунчаси маърифат тушунчасини лам уз ичига олади. Маърифат (куплиги маориф) сузи лам арабча булиб, «арафа» феълидан олинган. У билиш, маълумот таниш, танишиш маъноларини билдиради. Умуман унинг луГавий маъноси билимдир. Атама сифатида эса у табиат жамият ва инсон молияти лакидаги турли- туман билимлар, маълумотлар мажмуасини билдиради. «Маъруф» сузи олийлиммат, яхшилик килувчи каби маъноларни ифодалайди. «Маъруф» сузи билимларнинг барча-йуналишларини, яъни куйи боскичи ( Хабардорлик) дан тортиб юкори даражаси (илм-фан) гача булган боскични аск эттиради. Маърифат барча даврларда уз куринишига эса булган. Юнон-рим фалсафасида маърифат сузи тафаккур ва соф билим дея ифодаланган. Аристотелть эса билимни инсонинг энг ширин ва яхши фаолияти деб таърифлаган. Платоннинг «Мукаммал билимнинг, яъни мен эгаллаган билимнинг бирдан- бир тури мен узим билмаган нарсаларни билишимдир»–деган ибораси ликматли лакикат булиб колди. Бошкача айтганда, маърифатчилар билимларнинг чексизлигини тушуниб етганлар. урта асрлардаги ислом илм-фанида маърифат тушунчаси илолиёт фанида катта билимдонликни, укимишлиликни билдирадиган. Кишиларни маърифатли килиш ва уларни маънавий баркамол этиб тарбиялашда илолиётнинг таъсири бекиёс булган. Буюк аждодларимиз Имом ал-Бухорий, Хаким ат-Термизий, Алмад Яссавий, Баловуддин Накшбанд узларининг бекиёс билимлари билан умуминсоний маданиянинг ривожланишига улкан лисса кушиб келганлар. хаким ат-Термизий «Китоб байан-ал-илм» номли рисоласида билимни нур яъни ёруГликка киёслаган. Марказий Осиёдаги илолиёт фанида, шунингдек, араб илолиёт фанида «маърифат-акл-илм-одоб» ёки «илм-амал-одоб» тушунчалари узаро боГлик тушунчалар лисобланган. урта асрдаги мусулмон олами олимларининг нуктаи назарига кура кишининг одоби, хулки унинг маърифати, билимдонлиги билан чамбарчас боГлик

инсон канчалик маърифатли булса, унинг ахлокий хулки шунчалик яхши ва мукаммал, яъни ахлок билан билим узаро мусталкам боГланган лодисадир. Бу бой маданий мерос бугунги кунда лам уз аламиятини йукотгани йук. Аз-Замалшарий: «харакат заиф булган жойда кучли билим фойдасиздир. харакатсиз билим-ипсиз камалак укидир» деган эди. (Аз- Замалшарий. Маколалар. колира, 1335). урта асрнинг яна бир олими ар-Ролиб ал-Исфалонийнинг фикрича, илм адаб юксак унвонга, олийжаноб насабга ва бойликка тенгдир. Бу учта унсурга Шаркда лам ¢арбда лам катта эътибор билан каралган. ТуГри кейинги асрларда учинчи унсур купрок кадр топди. Шунга карамай, маърифатни вокеага таккослаганда билимга нилоятда катта бало берилгани маълум булади. ¢арбда маърифатчилик Х VIII асрда яълит оким сифатида шаклланди, «маърифат» атамаси эса машлур файласуф Иммануил Кантнинг «маърифат нима?» номли маколасидан (1784 йил) сунг узил-кесил карор топди. ¢арбнинг тарихий ва фалсафий фанида «маърифат» деганда иснон акл- идрокининг кучига ва билимлари тантасига чексиз ишонч даври англашиладиган булди. Маърифатли дегани-билимли, муайян солада маълумоти бор дегани булиб инсонпарварлик маънавият заминидагина уз молиятига эга бґлади. Кишиларнинг билимини, маданиятини оширишга каратилган таълим-тарбия лам маърифат деб каралади. Бу суз илму урфон маъноларида ишлатилади. Маърифатни лаётга сингдириш, билим ва маданиятнинг кушма мазмуни булиб, маориф эса ана шу мазмунни ёйиш куроли, воситасидир. Маориф асосан умумий ва урта махсус билим берувчи мактаб ва укув юртлари тармокларини камраб олади. Маърифат тушунчаси эса кенгрок булиб, билим ва маданиятни ёйиш ва юксалтиришнинг ламма турлари ва солаларини узида камрайди. Демак, маърифат кишиларнинг онг-билимини маданиятини оширишга каратилган таълим-тарбия маориф демакдир.

Маънавият боя айтганимиздек маданият тушунчасини лам уз ичига олади. Маданият арабча "мадина" (шалар, кент) сузидан келиб чиккан. Араблар кишилар лаётини 2 турга булиб, бирини бадавий ёки салровий турмуш, иккинчисини маданий турмуш деб атаганлар. Бадавийлик бу кучманчи лолда дашту салроларда яшовчи халкларга, маданийлик эса шаларда утрок булиб яшаб шаларга хос турмуш тарзида яшовчи халкларга нисбатан ишлатилган. Маданият тушунчаси кенг ва тор маъноларда ишлатилади. Кенг маънода маданият тушунчаси-инсониятнинг бутун тарихий тараккиёт жараёнида яратган барча моддий ва маънавий бойликларининг йиГиндисини акс эттиради. Тор маънода маданият атамаси жамиятнинг маънавий лаётини курсатиш учун кулланилади. Маданият атамаси кенг маънода кулланилиб, жамиятнинг ишлаб чикариш ижтимоий ва маънавий лаётида кулга киритилган ютуклар мажмуини бирор ижтимоий гурул ёки халкнинг маълум даврда кулга киритган шундай ютуклари даражасини, укимишлилик таълим тарбия курганлик, зиёлилик ва маърифатлилик ламда турмушнинг маърифатли киши элтиёжларига мос келадиган шароитлари мажмуини билдиради. БМТ Бош Ассамблеясининг карорига биноан 2000 йил "халкаро жалон маданияти йили" деб эълон килинган. Умуман маданият умуминсоний лодиса ламдир. укитишнинг максад ва вазифалари: узбекистон Президентининг Ислом Каримов 1997 йил 29 августида Олий Мажлисининг 9-сессиясида «Баркамол авлод-узбекистон тараккиётининг пойдевори» нуткида «лар кайси миллат нафакат ер ости ва ер усти табиий бойликлари билан ларбий кудрати ва ишлаб чикариш салолияти билан балки биринчи навбатда узининг юксак маданияти ва маънавияти билан кучлидир» деган эдилар. Шу боис мамлакатимизнинг истиклол йулидаги биринчи кадамлариданок буюк маънавиятмизни тиклаш ва янада

юксалтириш миллий таълим тарбия тизимини такомиллаштириш, унинг миллий заминини мусталкамлаш, замон талаблари билан уйГунлаштириш асосида жалон андозалари ва куникмалари даражасига чикариш максадига катта аламият бериб келинмокда. Умуман 9-сессияда «Таълим туГрисида» ги конун ва «Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури» нинг кабул килиниши катта ижтимоий ва сиёсий вокеа булди. Таълим дастурини амалга ошириш туГрисидаги асосий максад ва вазифалар батафсил белгилаб берилди. 2 2 Баркамол авлод орзуси. Тошкент:Шар³» 1999 8-88 бетлар

O'xshashlar

Маънавият тушунчаси, унинг келиб чикиши

Маънавият асослари фанининг мавзу доираси, максади ва вазифалари

Миллий ва умуминсоний маънавият хамда уларнинг узаро муносабати

Маънавият асослари таълимининг воситалари

Дин ва маънавият