Insonparvarlik, vatanparvarlik va tinchliksevarlik – shaxs ma'naviyatining ajralmas qismi - Manaviyat asoslari - Referatlar

Insonparvarlik, vatanparvarlik va tinchliksevarlik – shaxs ma'naviyatining ajralmas qismi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

31.076171875 KB

Ko'chirib olish

Insonparvarlik , vatanparvarlik va tinchliksevarlik – shaxs ma ' naviyatining ajralmas qismi Odam dunyodagi mavjudotlar ichida eng aqllisi hisobla-nadi. Odam xoh katta, xoh kichik bo'lsin, yashash uchun kurash olib boradi va atrof-muhitga moslashadi. Odam tushunchasi barcha shaxs va insonlar uchun bir xil ma'noda qo'llaniladi. Lekin odamga baho berilganda yaxshi odam, yomon odam, aqlli odam, johillarga nisbatan - odam emas, degan iboralar ishlatiladi va odamning jamiyatdagi o'rni aniqlanadi. Shaxs esa o'zida ijtimoiy sifatlarni mujassamlashtirgan insonni ifoda etadi. Kishilar shaxs bo'lib tug'ilmaydi, balki jamiyatdagina shaxs bo'lib shakllanadi va rivojlanadi. Inson ta'lim-tarbiya, mehnat, muloqot jarayonida, ijtimoiy tajriba, bilim, turh munosabatlar, axloqiy me'yorlar, siyosiy g'oya, milliy mafkura kabi omillar ta'sirida yashaydi, ularni o'zlashtiradi va shu jarayonda ijtimoiylashadi, ya'ni shaxs bo'lib shakllanadi va unda yangi sifatlar paydo bo'ladi hamda yaratuvchanlik omili yuzaga keladi. O'zini o'zi nazorat qilish, o'zini o'zi tarbiyalash, yuksak mas'uliyatni his etish, g'oya uchun kurashish, mustahkam e'tiqodga ega bo'lish, o'z fikr-mulohazalarini erkin bayon etish va ijtimoiy, siyosiy faollik shaxsga xos belgilardir. Shaxs mustahkam iymon-e'tiqod, g'oya va insoniy fazi-latlarga ega bo'lgan, Vatan, millat tuyg'usi bilan yashay-digan, o'zida davr xususiyatlarini ifoda etadigan insondir. Bir millatga mansub shaxslar qiyofasidan millat qiyofasi shakllanadi. Lekin shaxslar millat ma'naviyatiga ham bog'liq. Agar chuqurroq mushohada qiladigan bo'lsak, shaxs jamiyatning bir a'zosi hamdir. U jamiyatdan tashqari bo'lishi mumkin emas. Buning sabablari bor: birinchidan, shaxs axloqi hamisha jamiyat axloqiga bo'ysunadi, shunga majbur; ikkinchidan, kishi ko'pgina narsalarsiz ham yashay oladi, lekin tanhohkda yashay

olmaydi, baxtni ham odamlar ora-sidan topadi, shaxs baxt-saodati jamiyatdan tashqarida bo'l-maydi. «Yuksak ma'naviyat - yengilmas kuch» asarida ay-tilganidek, «insonga xos orzu-intilishlarni ro'yobga chiqarish, uning ongh hayot kechirishi uchun zarar bo'lgan moddiy va ma'naviy olamni bamisoli parvoz qilayotgan qushning ikki qanotiga qiyoslasak» to'g'ri yechim topilgan bo'ladi. Demak, har bir shaxs o'zi yashagan, yashab turgan jamiyatning a'zosi, bir farzandi hisoblanadi. Shaxs, davlat va jamiyat munosabatlarining nozik, sir-sinoatli tomonlari ham bor. Agar jamiyat adolatli bo'lib, unga adolatpesha shaxs rahbarhk qilayotgan bo'lsa, o'sha jamiyat ravnaq topadi va uning a'zolari erkin turmush kechiradi.Adolatli jamiyat shaxsni shunchaki shakllantirib qo'ya qolmaydi, balki ma'naviy yetuk qilib kamol toptiradi. Shu boisdan ham «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da «shaxs -kadrlar tayyorlash bosh subyekti va obyekti, ta'lim sohasi-dagi xizmatlarning iste'molchisi va ularni amalga oshirav-chi» qilib belgilangan. Demak, davlat va jamiyat - ta'lim va kadrlar tayyorlash tizimining faoliyatini tartibga solish, nazorat qilishni amalga oshiravchi kadrlar tayyorlash va ularni qabul qilib olishning kafolatidir. Falsafa ilmida ta'kidlanishicha, Inson - o'zida bio-logik, ijtimoiy va psixik xususiyatlarni mujassamlashtirgan ongh mavjudot. Insonning biologik xususiyatlariga ovqat-lanish, himoyalanish, zurriyot qoldirish, sharoitga mosla-shish kabilar xos. Inson boshqa mavjudotlardan sotsial xususiyatlari (moddiy va ma'naviy) bilan ajralib turadi. Chunonchi, til-muomala, ramziy belgilar, bilim, ong, mahsulot ishlab chiqarish, taq-simlash, iste'mol qilish, boshqarish, o'zini o'zi idora etish, badiiy ijod, axloq, nutq, tafakkur, qadriyatlar, tabu (raxsat va taqiqlash) shular jumlasidandir. Insonning psixik xusu siyatlariga rahiy kechinmalar, hayratlanish, g'am-tashvish, qayg'u, iztirob chekish, zavqlanish, kayfiyat kabilar kiradi. Insonga xos bo'lgan biologik xususiyatlarni ijtimoiy xu-susiyatlardan ustun qo'yish yoki psixologik xususiyatlarni bo'rttirish uning mohiyatini buzib talqin etishga, bir yoq-lamahkka olib keladi. Insoniyatning baxt-saodat va adolatga erishish orzusi xalq og'zaki ijodiyotida,

diniy va falsafiy ta'limotlarda uzoq o'tmishdan beri o'z aksini topib kelmoqda. Markaziy Osiyo mutafakkirlaridan Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon Bera-niy, Abu Ali ibn Sino, Mirzo Ulug'bek, Alisher Navoiy va boshqalar o'z asarlarida inson erkinligi, uning qadr-qimmatini, insonparvarlik g'oyalarini olg'a surganlar. O'zbek ma'rifatparvar shoirlari Muqimiy, Furqat, Avaz O'tar o'g'li va shuningdek, jadidlar Behbudiy, Munawar-qori, Fitrat kabilar ijodida ham insonparvarlik g'oyalari kuylangan. Insonparvarlik har bir zamonaviy huquqiy-demokratik davlatning hayot qoidasi va ijtimoiy tuzilishi ustunlaridan biriga aylanmoqda. Mustaqil O'zbekiston o'z siyosatida gumanizm shartlari, talablari hamda qoidalariga, Sharq va G'arb davlatlarining eng ilg'or tajribasiga tayanib, xalq hayotini va jamiyat faoliyatini tashkil qilmoqda. O'zbekiston Konstitutsiyasi va qonunlari inson manfaatlarini himoya qilishga, uni qadrlashga, har bir shaxsning barkamollashuviga qaratilgan. Insonparvarlik g'oyalari, mazmuni va tamoyillari o'zbek milliy mentalitetining tarkibiy qismidir. Bu g'oyalar tashqaridan, mutafakkirlarning harakati bilan kiritilgan emas, balki xalq tafakkurining uzviy qismi bo'lgan. Bu an'ana mus-taqilhk yillarida yanada izchillik bilan davom ettirilmoqda. Insonparvarlik jamiyatida: «Agar sen kishilarning qadr-qimmatini hurmat qilsang, kishilar ham sening qadr-qim-matingni hurmat qiladi»,-prinsipi tantana qiladi. Zaiflar va xo'rlanganlarning qadr-qimmatini ko'tarish, hurmat qilish hozirgi va bo'lg'usi jamiyat shaxsi mehr-muravvati, insonparvarhgi me'yoridir. Insonparvar kishilar uchun o'z xatti-harakatlarini jami-yatning adolath va oqilona qonunlariga ixtiyoriy va tabiiy ravishda amal qilish asosida qurishni o'rganish muhimdir. Yangi insonparvar jamiyat yangi, lekin u, albatta, in- soniyatning insonparvarlik an'analarini, asrlar davomida shakllangan ezgulik prinsiplarini hisobga oladigan axloqni yaratish yo'lidan boradi. Insonparvar dunyoqarash inson ijodkorhgining manguhgini tasdiqlaydi. Zero, ayni inson ijodkorligi mahsuli o'lmas qadriyatlarga aylanish tamoyiliga ega. Insonning tanasi, «qalbi» o'ladi, uning qilgan ishlari esa mangudir. Inson o'z hayotida ham xayrli, ham yomon ishlar qiladi, lekin ulardan birinchisining ustuvor bo'lishi uning

umrboqiyligini belgilaydi. Insonparvarhk jamiyatida mulkchilikning turli shakllari - aksiyadorhk, kooperativ, davlat va boshqa mulklarning, xususiy, shaxsiy, ayniqsa, xususiy- intellektual mulkning ustuvorligida birga mavjud bo'lishi ko'zga tashlanadi. Umuman, bilim hosil qiluvchi ijodiy mehnat asosida insonparvarlik jamiyatining maqsadi - barkamol shaxs shakllanadi. Shaxsiy, xususiy mulk uni rivojlantirishning iqtisodiy negiziga aylanadi. Mulkning boshqa shakllari ana shu mulkni qo'llab- quvvatlashga yo'naltiriladi. Muqaddas va daxlsiz bo'lishi kerak bo'lgan xususiy- intellektual mulk alohida ahamiyat kasb etadi. Shu sababli insoniy bilimlarni muhofaza qilish uchun davlat va qonun zarar bo'ladi. Mamlakatimizda inson huquqlari va erkinliklarining us-tuvorligidan kelib chiqadigan, xalqaro miqyosda qabul qihngan yangi yuridik tamoyil vujudga keltirilganligi katta yutuq hisoblanadi. Jumladan, insonparvarlik (gumanizm) g'oyalarining rivojlanishi natijasida 1948-yilda «Jahon xalqlari huquqlari dekloratsiyasi» qabul qilindi. Bu hujjat Respublikamiz tomonidan e'tirof etilgan hamda uning qoidalariga to'la amal qilinmoqda. Bugungi kunda mustaqil O'zbekistonda inson huquqlari bilan bog'liq bo'lgan insti-tutlar vujudga keldi. Xususan, Inson huquqlari bo'yicha milliy markaz, Oliy Majlisning inson huquqlari bo'yicha vakih (Ombudsman) tashkil etildi. Ijtimoiy-siyosiy jihatdan olib qaraganda insonparvarlik eng awalo o'z-o'zini anglash natijasi va inson ma'naviy olamining yuksahshi demakdir. Shu sababli O'zbekistonda insonparvarhkning namunasi sifatida «Sog'lom avlod uchun» qabul qilindi va millatidan qat'i nazar barchaga xizmat qilmoqda. Insonparvarlik jamiyatiga insonparvarlik mafkurasi zarar. Mehr-oqibat, murawat ko'rsatish - insonparvarlikning oliy ko'rinishi. Insondagi bu sharafli olijanoblikning manbayi esa aql va donishmandlik, mehr-shafqat, mardlik, pokdil- lik sanaladi. Shu ma'noda insonni oliy qadriyat deb bilish hamda yuksak darajada e'zozlash milliy mafkuramizning asosiy maqsadlaridan biri va muhim talablaridan ekanligi e'tiborga sazovordir. Binobarin, mamlakatimiz taraqqiyoti- ni belgilovchi besh tamoyildan biri - aholini ijtimoiy

himoyalash asosiy yo'nalish bo'lib xizmat qilib kelmoqda. Buning ma'nosi shundaki, insonparvarlik munosabatlari nafaqat madaniyat sohasida, balki jamiyat tuzulmasining barchasida ro'yobga chiqariladi. Insonparvarlik jamiyatiga faqat islohotlar orqali o'tiladi. Insoniyat tarixida ijtimoiy inqiloblar ko'p bo'lgan. Ularning deyarli hammasi o'zlari awal qaror toptirgan tamoyillarini amalda barham toptirishga borib yetganlar. Inqilobdan ko'zlangan maqsadga, asosan, ijtimoiy larzalar va vayronagarchiliklar, cheksiz qurbonlar va azob-uqubatlar orqali erishilgan. Lekin oxir-oqibatda, ijtimoiy taraqqiyot behad qimmatga tushgani: unga kishi-larning hayoti va taqdiri evaziga erishilgani ko'zga tashlanadi. Shuning uchun ham insonparvarlik jamiyatiga o'tishning eng maqbul variant! islohotlar yo'li bo'lib, kishilar va mamla-katlar o'rtasidagi munosabatlar umuminsoniy, insonparvar xarakter kasb etishini bilib olish mumkin. Inson qadr- qimmatini xo'rlash esa eng dahshatli yovuzlik sifatida idrok qihnadi va qattiq, lekin adolatli jazoni taqozo etadi. Shim-day qilib, o'z qadr-qimmatini va boshqa kishilar qadr-qimmatini hurmat qilish yovuzlik jamiyatini ezgulik ham-da adolat jamiyatiga o'zgartira oladigan ma'naviy kuch hisoblanadi. Shuni ham unutmaslik lozimki, o'zida yovuz-likni bartaraf etish insonparvarlikning asosiy ma'naviy tamoyillaridan biridir. Insonparvarlik dunyoqarashi inson ijodkorligining manguligini tasdiqlaydi. Ayni inson ijodkorligining natijalari (bularsiz tarixni tasavvur etib bo'lmaydi) oliy, o'lmas qadriyatlarga aylanish tamoyiliga ham ega. Erkin ijod tamoyili o'zining ijod shakllari bilan birga-likda insonparvarlik jamiyatida muhim rol o'ynashini da'vo qilishi mumkin. Adolatli bo'lish jamiyatda uning hamma bo'lg'usi fuqarolari uchun bir xilda ijtimoiy shart-sharoitni ta'minlashni talab etadi. Qolganlari esa shaxsning erkin ijodiy mehnati jarayonidagi qobiliyatlari, mehnatsevarligi va yashirin imkoniyatlariga bog'liqdir. Lekin bunday mehnat uchun samarali rag'batlantirish mavjud bo'lishi kerak, chunki qilgan mehnati uchun adolat nuqtayi nazaridan taqdirlash g'oyat muhimdir. Mehnat qanchalik ijodiy bo'lsa, u shunchahk yuqori baholanishi, kishilik jamiyati uchun ahamiyati kattaroq bo'lishi lozim. Shu sababh ijodiy mehnat negizida ma'naviy va moddiy jihatdan boy kishilar

shakllanadi. Avtomatlashtirilgan va kompyuterlashtirilgan ishlab chiqarish sharoitida mehnatning ijodiy mazmundorligi darajasi ko'tarilib boradi, uning qiymati shunga bog'liq holda belgilanishi kerak. Hozirgi rivojlangan mamlakatlarda bilim hosil qiluvchi mehnat jamiyatning barcha sohalarida eng ko'p haq to'lanadigan mehnatdir. Insonparvarlik jamiyatida xususiy mulkchilik shakli uzoq vaqt jamiyatning erkin, yaxlit rivojlangan shaxsini shakllantirishda iqtisodiy negiz bo'lib qoladi. Bu jihatdan qaraganda, mafkura har qanday jamiyatning g'oyatda muhim tarkibiy qismi sifatida yuzaga keladi. Mafkuradan butunlay xoli etilgan jamiyatlar tarixda uchramagan. Inson fikrsiz, ijodiyotsiz, g'oyalarsiz yashay olmaydi. Bu xususdagi qarashlar Islom Karimovning «Fidokor» gazetasi muxbiri savollariga javobida yana bir bor izohla-nadi. Unda keltirilishicha, mintaqamizga xavf solib turgan bir qator xatarlar mavjud bo'lib, odamlar qalbidagi ikkita kuch: bunyodkorlik va vayronkorlik hamisha kurashadi. Afsuski, insoniylikdan ko'ra vahshiylik, ur-yiqit instinktlari, ya'ni xatti-harakatlarini qo'zg'atib yuborish osonroq. Demak, odamlarimiz, yoshlarimizning iymon-e'tiqodini mustah-kamlash, irodasini baquwat qilish, ularni o'z mustaqil fikriga ega bo'lgan barkamol insonlar etib tarbiyalash lozim. Ularning tafakkurida o'zligini unutmaslik, ota-bobolari-mizdan meros qolgan muqaddas qadriyatlarni, jumladan, insonparvarlik tushunchalarini asrab-avaylash va hurmat qilish fazilatini qaror toptirib borish lozim bo'ladi. Shu boisdan ham insonparvarlik jamiyati ijtimoiy-iqti-sodiy va madaniy-siyosiy tamoyillarining rivojlanishi asosiy ijtimoiy ahamiyatga molik qadriyatlar borasida anchagina o'zgarishlar qilishni taqozo etadi. Bu narsa, ayniqsa, jami-yatni moddiy ne'matlarni jadal ishlab chiqarishdan ma'naviy qadriyatlarni hosil etishga qayta yo'naltirish mafkurasi borgan sari keng yoyilishi misolida yaqqol ko'zga tashlanadi. Shuning uchun hamma joyda insonning hayoti uchun muhim bo'lgan bilimlarni hosil qilish va buning oqibatida insoniyatning yashashi va gullab-yashnashi uchun xavf solmaydigan moddiy qiymatlarni ishlab chiqarish insonpar varlik jamiyatining asosiy vazifasiga aylanadi. Insonparvar jamiyat uchun nafaqat shaxslar va guruhlarning, balki, umuman olganda, insoniyatning ham manfaatlarini hisobga

oladigan ijtimoiy ishlab chiqarish zarur. Shunday qilib, bilim hosil qiluvchi ijodiy mehnat aso-sida insonparvarlik jamiyatining asosiy maqsadi bo'lgan barkamol shaxs shakllanadi. Shaxsiy, xususiy mulk uni rivoj-lantirishning iqtisodiy negiziga aylanadi. Mulkning boshqa shakllari ana shu mulkni qo'llab-quwatlashga yo'naltiriladi. O'zbekiston Respubhkasi insonparvarlik jamiyatini qurar ekan, inson huquqlari bo'yicha 21 ta xalqaro shartnomaga qo'shildi va bu bilan mustaqil davlat, xalqaro hamjamiyat a'zosi sifatida siyosiy mas'uliyatni o'z zimmasiga olgan holda kelajak sari ilgarilab bormoqda. 1997-yil «Inson manfaatlari yili» deb e'lon qilinib, eng oliy qadriyat - insonni e'zozlash zararligi qayd etildi. O'zbekiston inson huquqlari sohasida o'z siyosatini belgilashda 3 ta eng muhim tamoyilni nazarda tutadi: 1. Me'yoriy va tashkiliy jihatlardan xalqaro tajribaning ustuvorligi. 2. Insonga homiylik qilishda Vatanimiz tarixiy tajriba-sini hisobga olish. 3. Inson huquqlari bo'yicha xorijiy milliy institutlar tajribasini hisobga olish. «Tarix xotirasi, xalqning, jonajon o'lkaning, davlatimiz hududining xolis va haqqoniy tarixini tiklash milliy o'zligini anglashni, ta'bir joiz bo'lsa, milliy iftixorni tiklash va o'stirish jarayonida g'oyat muhim o'rin tutadi». Milliy o'zlikni anglash tushunchalarining tarkibiy qismlari mavjud. Yangi jamiyat poydevori barpo etilayotgan hozirgi o'tish davrida shaxs milliy o'zligini anglash jarayonini tahlil qilish hamda tegishli ilmiy xulosalar ishlab chiqish ijtimoiy-gumanitar fanlar vakillari oldida turgan muhim vazifalardan biridir. «Milliy o'zlikni anglash, - deb yozadi I. Makatov, - xalqlarning etnik birligini hamda uning boshqa milliy tuzilmalardan tafovutini anglash demakdir». Shular orqali umumiy va individual baho berish, ijtimoiy pozitsiya, kishilarning o'z ijtimoiy-etnik birligiga ham, boshqa birliklarga ham faol munosabati hosil qilinadi. Milliy o'zlikni anglash milliy tuyg'u, milliy mafkuraning ajralmas qismi hamdir. Milliy tuyg'ularimiz majmuyi milliy tasawur-larimiz, kayfiyatlarimizda oddiy ong sifatida ifodalanadi. Buni biz milliy ruhiyatimiz deb bilamiz. Agar milliy mansubhk ehtiyojlari ilmiy asoslangan bo'lsa, uni biz milliy o'zligini anglash deb tushunamiz. Milliy

o'zligimizni anglashimiz ilmiy-siyosiy tus olsa va ijtimoiy harakat uchun qo'llanma darajasiga ko'tarilsa, biz uni mafkura deb ataymiz. Milliy mafkura haqidagi keng falsafiy qarashlarni mamlakatimiz rahbari I. Karimovning «Fidokor» gazetasi muxbiri savollariga bergan javoblaridan topish mumkin. Unda ta'kidlanganidek, mafkura qotib qolgan aqidalar yig'indisi emas. Millat o'z milliy mafkurasini butun umri davomida takomillashtirib boradi. Jahon tajribasi shundan dalolat beradiki, milliy mafkura bir emas, bir necha avlod umri davomida ishlab chiqiladi, takomillashib boradi. Demak, falsafiy, psixologik, pedagogik adabiyotlarni tahlil qilish natijasida milliy o'zlikni anglashga quyidagicha ta'rif berish mumkin: Milliy o'zlikni anglash- bu barcha insoniy fazilatlarning ibtidosi bo'lib, xalqimiz tarixiy xotirasi, ijtimoiy-ma'naviy hayoti, milliy meroslari, urf-odat va an'analari, qadriyatlari, ruhiyati haqida mustahkam bilim, ko'nikma va malakalar bo'lishiga erishish, ularni ongli ravishda baholash, ma'naviy his- tuyg'ularning ijobiy bo'lishiga erishish, o'zini ongli ravishda boshqarish, Vatan tuyg'usi bilan yashash, uning taraqqiyotiga o'z hissasini qo'shish; ona tilini e'zozlash va boshqa millatlarga hurmat ila munosabatda bo'lish kabi fazilatlarni o'zida mujassamlashtirish majmuyidir. Qadimgi grek faylasufi Suqrot (miloddan av. 469-399-y.y.): «O'zini anglagan inson o'zi uchun nima foydali va nimalarga qodir ekanligini yaxshi tushunadi. U qo'lidan keladigan ish bilan shug'ullanish asnosida o'z ehtiyojini qondiradi va saodatga erishadi. Har qanday xato va baxtsiz-liklardan xoli bo'ladi. Buning natijasi o'laroq, u o'zga odamlarni qadrlay oladi va ulardan ezgulik yo'lida foydalana biladi. Oqibatda, o'zini kulfatlardan asraydi». Suqrotning bu dono so'zlari o'zlikni anglashga undaydi. Milliy ruhiyatni shakllantirishda «milliy g'urar», «milliy iftixor», «milliy his», «milliy xarakter» kabi tushunchalar ham muhim o'rin tutadi. Наг bir shaxs o'z yutuqlaridan mammmiyat hissini tuyadi, ota-ona farzandlaridan, ustoz iste'dodli shogirdidan, yozuvchi yaxshi asaridan, bog'bon so'lim bog'idan faxrlanadi va hokazo. O'zligicha qola bilgan odamning g'urari butundir.

Milliy g'urar o'zlikni anglashdan boshlanadi. O'zlikni anglash milliy ongning uyg'onishi va shakllanishi, dun-yoqarashni umuminsoniy ko'lamlarda kengaytirishdir. Milliy iftixor - millat ma'naviy kamolotining barcha jihatlarini, merosi va bugungi qadriyatlarini o'z ichiga oladi. Milliy istiqlol natijasida iqtisodiy va ma'naviy sohada erishilajak va erishilgan yutuqlar ko'paygan sari O'zbekiston bilan faxrlanish hissi - milliy his shunchalik boyib borave-radi. Milliy his - bu millat manfaati bilan yashash, o'zining kimligini tanimoq. O'zligini tanimagan insonda milliy iftixor so'nadi. Milliylik, millatga mansublik - bu umumjahon taraqqiyotining qonuniyatidir, milliy g'urarsiz hech bir millat millat sifatida shakllanmaydi. Milliy xarakter - o'zbek xarakteri, milliy rahiyati, milliy o'ziga xos tomonlari asrlar davomida shakllangan hamda asta-sekin ularning qoniga va joniga singib ketgan. «Insonning kimligini nimani anglashiga qarab bilib olamiz» -degan edi hind mutafakkiri R. Tagor. Milliy iftixor tuyg'usi - o'z milliy Milliy iftixor mansubligidan faxrlanish imkoniyati. Milliy iftixor tuyg'usi o'z millatining boy tarixi, madaniy va ma'naviy merosidan, uning jahon sivilizatsiyasiga qo'shgan hissasidan g'urarlanish imkoniyati. Milliy iftixor tuyg'usi -o'zligini anglash va o'zgalarni tushunishga da'vat etuvchi qudratli kuch. Milliy iftixor tuyg'usi - mansublikni chuqur anglash va uni e'zozlashga intilish - ma'naviy ehtiyoj mahsulidir. Milliy iftixor, eng avvalo, o'zligini anglash, milliy ravnaqini ta'minlash yo'lidagi xatti-harakat, o'z mil-lati istiqboh oldida mas'ullikning beqiyos namunasidir. Milliy iftixor egasi bo'lgan kishi, eng avvalo, o'z millati o'tmishini yaxshi bilgan, uni qadrlay oladigan va ayni paytda uni yangicha sharoitlar va holatlarda boyitib boradigan komil inson hamdir. Marhum professor Begali Qosimov yozgandi: «Biz ja-hon sivilizatsiyasiga katta hissa qo'shgan va qo'shib kelayot-gan ma'rifatli millat ekanligimizni unutdik. To'g'rirog'i, ongimizdan siqib chiqardilar, o'rniga askarlikka qiziqmay-digan, texnikaga uquvsiz, til bilishga yaroqsiz bir millat sifatida o'zimizni o'zimizga tanitmoqqa urindilar. Oqibat-da, millatning eng yaxshi xususiyatlari, an'analari yo'qolib bordi. Shu tariqa millatning o'zligini mahv etish jarayoni

boshlandi» («Fidokor» gazetasi, 2000- yil 8-iyun). Bosqin-chilar xalqni zabun etish uchun, avvalo, ta'lim-tarbiyani milliy zamindan uzoqlashtirib, bizga maorifning g'arbona usullarini taqdim qilganlar. Mustaqillikka erishgach, milliy ma'rifat tarmog'ini vujudga keltirish vazifasi qo'yildi. Prezident Islom Karimovning 1997- yil 29-avgustda Oliy Majlis 9-sessiyasida «Barkamol avlod - O'zbekiston taraq- qiyotining poydevori» nutqida, «Ta'lim to'g'risida»gi Qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da olg'a surilgan ma-salalar tufayli xalq ta'limi davlat siyosati darajasiga ko'tarildi. Bu hujjatlar ma'rifat sohasiga keng imkoniyatlar ochib berdi. Maktab - maorifimiz sharqonalik va zamonaviylik kasb etishga qaratilganhgi katta tarixiy voqea bo'ldi. Yevropa xalqlarida tarbiyaning mezoni nafosat (estetika), Sharq xalqlarida esa asosan, axloq-odob (etika)dir. Nafosat va axloq-odob mohiyati o'zaro bog'liq bo'lsa- da, nafosat ko'proq tashqi ko'rinishda zohir bo'lib, axloq-odob esa, asosan, muloqot jarayonida ko'zga tashlanadi. Dunyo mamlakatlari millat va elatlarining odat, rasm-rasum va odob qoidalari bir xil emas. Bu qoidalar tarixan tarkib topgan bo'lib, joy va iqlim, an'ana va sharoit taqozosi bilan o'zgarib boradi. Taniqli ras yozuvchisi Ilya Erenburg deydi: «Xitoyda men birinchi marta rasm-rasum, urf-odat va axloq qoidalari xususida bosh qotirdim. Negaki, Osiyoning odatlari yevropaliklarni taajjublantiradi. Negaki, oyoq kiyimini yechmasdan turib uyga kirish mumkin emas, restoranlarda yevropacha kastum, paypoq kiygan yapon erkaklari polda o'tiradi... Venalik korchalon esa, sira ikki- lanmasdan, begona ayolga: «Qo'lingni o'paman», deydi va uning qo'lini o'padi. Xitoy va yaponlarning odati sharqliklar, turkiylarga juda mos keladi. Kiyinish bobida Janubiy Amerika va Afrikaning ba'zi bir qabilalarida ayollar hozir ham yalang'och yuradi, talay Yevropa mamlakatlarida qiz-juvonlar yoqasi yelkasiga qadar ochiq, etagi tizzadan bir-bir yarim qarich baland kiyimlarni xushlaydilar, bu hoi sharqliklar uchun kamida behayolik sanaladi. Sharq iftixori xususida Ibn Sino bunday yozadi: «Ax-loq - har bir kishining o'zini-o'zi idora qilish ilmidir. Bu ilmni egallash o'z-o'zidan bo'lmaydi, balki unga ko'nikma natijasida, e'tiqod vositasida erishiladi. Muayyan axloq qoi-dalarining

maqsadga muvofiq bo'lishi uchun ularning zara-riyhgini anglab yetmoq lozim». Abdulla Avloniy: «Axloq - insonlarni yaxshilikka chaqiravchi, yomonlikdan qaytarav-chi bir ilmdir. Yaxshi xulqlilarning yaxshiligini, yomon xulq-lilarning yomonhgini dalil va misollar ila bayon qiladurg'on kitobni axloq kitobi deyilur». Buyuk fransuz adibi G. Flober «Nimaiki go'zal ekan, u axloqiydir»,- deydi. Yoki ras faylasufi N. Chernishevskiy: «Inson qaysi narsada o'zi o'ylagan ma'nodagi hayotini (tirikhkni) ko'rsa, o'sha mavjudot go'zaldir», deb yozadi. Bu gaplardan mumtoz ras estetikasining mohiyati o'zligini anglashdan iboratligi ma'lum bo'ladi. Milliy g'urur va millatga sadoqatlilik masalalarida ma'naviyat va ma'rifatning bir bo'lagi bo'lmish milliy mafkura muhim amaliy ahami-yatga egadir. Milliy mafkura, Yurtboshimiz ta'biri bilan aytganda, bu xalqning, millatning o'tda yonmaydigan, suvda cho'kmaydigan o'lmas e'tiqodidir. Shunday bo'lgan taqdirda ham, bu ibora biron shaxsga nisbatan ishlatiladi. Yagona zamin, yagona vatan, yagona taqdir tushunchasi ko'pgina xalqlarga xos bo'hb, xalq qudratini birlashtirib turadi. «Ona Vatan» ibo-rasi kishilar orasida muqaddas, aziz, sevimli Vatanga nis-Ma'naviyat asoslari batan ishlatiladi. Vatan Onaga tenglashtiriladi. Ularning ikkalasiga bevafolik, sotqinlik qilgan kishining kosasi oqar-maydi, xor-zorlikda, pushaymonlikda, yolg'izlikda kun o'tkazadi. Vatan tushunchasi tarix davomida ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot munosabati bilan o'zgarib, kengayib, rivojlanib, boyib borgan. Ibtidoiy jamoa tuzumi sharoitida muayyan qabila yashagan joy o'sha qabilaning vatani sanalgan. Jondosh va tildosh qabilalarning uzviy ittifoqidan elat paydo bo'lgan, elat yashagan hudud el deb atalgan. Masalan, o'zbek xalq dostonlarida Chambil eli iborasi ko'p uchraydi. Muayyan hudud doirasida markaziy boshqaravning paydo bo'lishi bilan Vatan tushunchasi elat, ya'ni xalq va davlat tushunchalarini qamrab olgan. Xalqning madaniyati, iqtisodiy turmush, rahiy va rahoniy, ma'rifiy va ma'naviy ravnaq topa borishi natijasida shu xalqqa mansub kishilar orasida mushtaraklik shakllanadi. Xalq bilan millat o'rtasidagi birinchi va birlamchi farq shundaki, millat vakillarida uyushqoqlik, jipslik, birdamlik, hamjihatlik, maslak va e'tiqodda yagonalik, o'zaro manfaatdorhk, bog'liqlik va aloqadorlik, bugungi turmush va

kelgusi maqsadlarda umumiylik xalq vakillaridagidan ko'ra kuchli va qudratli bo'ladi. Kishilik taraqqiyotining bugungi bosqichida ijtimoiy guruhlarning eng ravnaq topgan bo'g'ini millatdir. Shuning uchun ham hozirgi kunda o'ziga jahondagi 187 davlatni birlashtirgan eng nufuzli xalqaro uyushma Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) deb ataladi, Xalqlar Tashkiloti deb emas. Biroq hahgacha yer yuzida kishilik taraqqiyotining il-garigi bosqichlarida yashayotgan qabilalar, elatlar va xalqlar mavjud. Demak, hozirgi talab nuqtayi nazaridan yondashilsa, xalq millat deb hisoblanishi uchun boshqa asos va omillardan tashqari xalqaro huquqning subyekti deb tan olingan mustaqil va suveren davlatga ham ega bo'lishi kerak. Shundan kelib chiqilsa, O'zbekiston Respublikasi o'zbek millatining vatanidir. Bu o'rinda davlat va ona-Vatan ayni bir ma'noni ifodalaydi, ya'ni O'zbekiston Respublikasi deganimizda Vatanimizni tushunamiz, Vatan deganda O'zbekiston Respublikasini idrok etamiz. Vatan hissi shu Vatanning egasi bo'lmish xalqni bilishdan, uning qadriga yetishdan, buyukligini e'tirof etishdan boshlanadi. Vatan va xalq egizak, mushtarak tushuncha: birinchisini his etish uchun ikkinchisini bilmoq kerak. Vatan bu xalqning o'tmishi, buguni va kelajagidir. Bu madaniyati, ma'naviyati, ma'rifati, tili, dini, fe'1- atvori, ota-bobolaridan qolgan oltin merosi, tomirlarida gupurib turgan, avloddan- avlodga o'tib kelayotgan pokiza qoni, tarixidagi muhim bosqichlari, buyuk davlat qurish maqsadida olib borayotgan kurashidir. Zero, ma'naviyat odamlar qalbi va ongiga kelajakka ishonch tuyg'usini olib kirishi, Vatanga muhabbat, inson-parvarlik, mardlik va sabot-matonat, adolat hissini tarbiya-lashga xizmat qilishi lozim. Hadisi sharifda qayd qilingan «Vatanni sevmoq iymondandir», «Ota yerim», «Ona yur-tim», «Kindik qonim to'kilgan yer» kabi tarixiy tushun-chalar hayotda o'z o'rnini egallab, ahamiyatini tiklamoqda va xalqimizning o'zligini anglashiga xizmat qilmoqda. «Yuksak ma'naviyat - yengilmas kuch» kitobida aytilga-nidek: «Inson o'zligini anglagani, nasl-nasabini chuqurroq bilgani sari yuragida Vatanga muhabbat tuyg'usi ildiz otib, ulg'aya boradi. Bu ildiz qancha teran bo'lsa, tug'ilib o'sgan yurtga muhabbat ham shu qadar yuksak bo'ladi». Vatanga muhabbat - vatanparvarlikning asl mohiyatidir. Vatanni yurakdan his

qilmoq va sevmoq kerak. Buning uchun sog'lom, aqlli va o'tyurak bo'lmoq lozim. Ingliz shoiri J. Bayron: «Kimki o'z yurtini sevmasa, u hech nimani seva olmaydi»,- degan edi. Vatanni qalbdan chuqur his qilish uchun ham, xalqning vatanparvarlik namunalarini ko'rsatish uchun ham Vatan hur, mustaqil bo'lishi shart hisoblanadi. O'zbekiston mustaqilhgi e'lon qilingach, Vatanning qadri ortdi, xalqimiz ning qadri tiklandi. Shu bois mustaqillikning qadriga yetishimiz, uni e'zozlashimiz, mustahkamlab borishimiz kerak. Vatan mehrini, Vatan tuyg'usini, uning mo'tabarligi-yu ulug'vorligini so'z bilan ifodalash qiyin. Har bir barkamol inson Vatan uchun hamma narsani, hatto jonini ham ayamaydi. Mavlono Fuzuliyning: «Mening bitta hayotim bor, bordi-yu mingta hayotga ega bo'lgan taqdirimda ham hammasini Vatan uchun sarflagan bo'lur edim», - degan so'zlari Vatanni his qilish zaruriyatini anglatadi. Shu o'rinda Vatan tuyg'usini quyidagicha izohlash lozim bo'ladi: «Vatan tuyg'usi - bu aziz vatanimizni obod etgan oddiy kishilarimizning fidokorona mehnatini yodda tutishdir. Vatan tuyg'usi - bu o'z aql-idroki bilan jahon siviliza-tsiyasiga ulkan hissa qo'shgan qomusiy mutafakkirlarni yodga olishdir. Vatan tuyg'usi - bu musulmon dunyosi e'tirof etgan Imom Buxoriy, Termiziy, Samarqandiy kabi allomalar nomini yodga olishdir. Vatan tuyg'usi - bu islom ta'limoti rivojlanishiga bemisl hissa qo'shgan (Bahouddin Naqshband, Xoja Ahror Valiy singari) o'nlab buyuk zotlarni yodga olishdir. Vatan tuyg'usi - bu Vatanni himoya qilib, Vatan deya fido bo'lgan (To'maris, Shiroq, Spitamen, Kubro, Sohhbek) larni eslash. Vatan tuyg'usi - Turonzaminni yer yuzida eng qudratli davlatga aylantirgan buyuk sarkarda Amir Temurni esga olish va unga munosib bo'lishdir. Vatan tuyg'usi - bu mustamlaka tuzumiga qarshi bosh ko'targan Dukchi eshon xotirasini unutmaslikdir. Vatan tuyg'usi - bu 20, 30, 40, 50 va 80-yillarda qatag'on qilingan, qurbon

bo'lgan minglab millat vakillarini unut maslikdir. Vatan tuyg'usi - bu aziz va go'zal Vatanimizga yuksak e'tiqod bilan yashash, unga hamisha sadoqatli bo'lishdir». 1994-yil 23-mayda O'zbekistonda Qozog'iston kunla-rining ochihshiga bag'ishlangan tantanali yig'ilishda yurt- boshimiz Islom Karimov shunday degan edi: «Ona yurtimiz Turkiston - katta bir uy, buyuk bir ro'zg'or, buyuk bir oila. Bu oila farzandlari qanchalik yaqin va ahil bo'lsa, ro'zg'or ham shunchalik obod va to'kin bo'ladi... Markaziy Osiyo mintaqasida ham iqtisodiy, ham ma'naviy, ham siyosiy jihatdan yagona muhit tashkil qilish bugungi kunning eng dolzarb masalasidir. Yagona Turkiston shiorini barcha xalqlarimiz qo'llab-quwatlashiga zarracha ham shubha yo'q. Buni Markaziy Osiyo mintaqasining tinchligi, barqarorligi va kelajak ravnaqini qadrlaydigan ming-minglab insonlar ochiq qalb va ochiq chehra bilan kutib olmog'i muqarrar». Ana shu yig'ihshda Yurtboshimiz Islom Karimov «Turkiston - umumiy uyimiz» degan nomni taklif qildi va bu tashabbus to'la qo'llab-quvvatlandi. 1994-yil Ю -yanvarda Toshkentda O'zbekiston bilan Qozog'iston o'rtasida yagona iqtisodiy makon barpo etish to'g'risidagi Shartnoma imzolandi. 1994-yil 16- yanvarda Qirg'iziston ham shartnomaga qo'shildi. 1994-yil 30-aprel-da Qirg'izistonning Cho'lponota shahrida O'zbekiston, Qozog'iston va Qirg'iziston o'rtasida yagona iqtisodiy makon barpo etish to'g'risidagi shartnomaga Tojikiston Respubli-kasining qo'shilishi to'g'risidagi protokol, mintaqaviy integratsiyani yanada chuqurlashtirish to'g'risida 4 davlat rahbarlarining bayonoti qabul qilindi. O'zbek, qozoq, qirg'iz va boshqa turkiy xalqlar o'rtasida amaliy do'stlik va qardoshlik, iqtisodiy, madaniy-siyosiy aloqalar yo'lga qo'yilganligi mustaqillikning buyuk sama-rasidir. Prezidentlar va Hukumat boshliqlarining Toshkent, Bishkek, Ashxoboddagi uchrashuvlarida Markaziy Osiyo xalqlari hayotiga oid ko'pgina iqtisodiy, madaniy-siyosiy muammolar muhokama qilinib, ularni hal qilish yo'llari, moliyaviy asoslari belgilab olinganligi va ularning amaliy natijalari sezilayotganligi diqqatga sazovordir. Umumiy ma'naviy qadriyatlar bilan bir qatorda bizni, shuningdek, energetika,

suv va mintaqaning boshqa tabiiy resurslaridan foydalanishga asoslangan an'anaviy savdo, iqtisodiy aloqalar ham bog'lab turibdi. Shuni hisobga olgan holda 1995-yil 3- mart kuni Tosh- hovuz shahrida bo'lib o'tgan kengashda Markaziy Osiyo prezidentlari Qo'shma bayonot qabul qildilar. Unda hozir- gi muhim bir davrda mamlakatlarimiz xalqlari hayotining buguni va kelajagi uchun teng huquqli hamkorlik, yaxshi qo'shnichilik asosiy tamoyillar bo'lib qolishi e'tirof etildi. Vatan tuyg'usi tushunchasini diliga jo qilgan har qanday inson mahalliychilikdan xoli bo'lishi lozim. Prezident Islom Karimov ta'kidlaganidek: «Biz Vatan tuyg'usini mana shunday yaxlit holda, ya'ni dunyoda yagona o'zbek millati bor, xorazmlik, farg'onalik, surxondaryolik o'rtasida hech qanday milliy farq yo'q, ularning barchasi o'zbek xalqining farzandi deb anglashimiz, yosh avlodimizni aynan shu mhda tarbiyalashimiz zarar». Boshqacha aytganda, vatanparvarlik - Vatanga bo'lgan mehr-muhabbatning e'tiqod va iymon darajasiga ko'tarilishi, ona-yurt tarixi, milliy meros va qadri- yatlarini bilish va e'zozlash, xalq va millat manfaatlari yo'lida astoydil mehnat qilish, Vatan himoyasi yo'lida har doim shay turish, o'z aql-zakovati, mehnati bilan uning boyligiga boylik, qudratiga qudrat qo'shishdir. Vatanparvarlik - o'z vatanining mustaqilligini asrab-avaylash, uning yo'lida fidokorona mehnat qilish, Vatan pos-bonhgiga tayyor bo'lish, Vatan tarixi, madaniyatini bilish, faxrlanishdir. Milliy istiqlol mafkurasining asosiy maqsad- laridan biri ham O'zbekistonda yashovchi har bir fuqaroni, birinchi navbatda yosh avlodni vatanparvarlik, el-yurtga sadoqat ruhida tarbiyalash, ularning qalbiga insonparvarlik va odamiyhk fazilatlarini chuqur singdirishdan iboratdir. Shiroqning o'z Vatanini yovlardan ozod etish uchun jonini fido qilgani, To'marisning tengsiz shijoati vatanpar-varlikning yorqin ko'rinishidir. Bunday insonlarning nomi xalq qalbida mangu yashaydi. Bugungi O'zbekistonning eng buyuk vatanparvari Pre-zident Islom Karimovdir. Yurtboshimiz mamlakatimizni mustaqillikka boshlab, uning dunyo hamjamiyatidan munosib o'rin egallashida mislsiz xizmatlar qilmoqda, eng og'ir vaziyatlarda ham «Biz tanlagan yo'limizdan qaytmaymiz! » deb xalqni olg'a boshlamoqda.

Shuning uchun ham bugun yuksak natijalarga erishayotgan yurtdoshlarimiz Vatanimiz dovrug'ini dunyoga yoymoqda. Vatanparvarlik - iymon-e'tiqodga aylangan yuksak ma'naviyatdir. Vatanparvarlik so'z va ish birligidir. Vatan-ga bo'lgan mehr-muhabbat havoyi va'dalar, balandparvoz so'zlarda emas, mehnatda, insonning bunyodkorlik faoliyatida namoyon bo'ladi. Prezidentimiz Islom Karimov asarlarida vatanparvar insonni tarbiyalash vazifalari chuqur tahlil qihngan. Demak, xalqimiz oldida turgan eng muhim, eng dolzarb vazifa-jamiyatimiz a'zolarining qalbida milliy g'oya, milliy mafkura, o'z Vataniga mehr-sadoqat tuyg'usini uyg'otish, o'zligini anglash rahida tarbiyalashdan iboratdir. Vatanparvarlik - bu ona zaminni sevish, e'zozlash, o'z ona-Vatani uchun jonkuyarlik qilish, o'z xalqining milliy madaniyati, san'ati, me'morchilik yodgorliklarini asrab-avaylash, Vatan oldida mas'uliyatli bo'lishdir. Shu boisdan ham Abdulla Avloniy «Turkiy Guliston yoxud axloq» nomli asarida: «Har bir kishining tug'ilib o'sgan shahar va mamlakatini shul kishining vatani deyilur. Har kirn tug'ilgan, o'sgan joyini jonidan ortiq suyar... Biz turkis- tonhklar o'z vatanimizni jonimizdan ortiq suyganimiz kabi, arablar Arabistonlarini, qumlik, issiq cho'llarini, eskimoslar shimol taraflarini, eng sovuq qor va muzlik yerlarni boshqa yerlardan ziyoda suyarlar. Agar suymasalar edi, havosi yax-shi, tirikhk oson yerlarga hijrat qilurlar edi». Vatanparvarlikni tarbiyalashda awalo xalq og'zaki ijodi katta rol o'ynaydi. Prezidentimiz ta'kidlaganidek: «Alpomish» dostoni bizga vatanparvarlik fazilatlaridan saboq beradi. Odil va haqgo'y bo'lishga, o'z yurtimizni, oilamiz qo'rg'onini qo'riqlashga, do'st-u yorimizni, or-nomusimizni, ota- bobolarimizning muqaddas mozorlarini har qanday tajovuzdan himoya qilishga o'rgatadi». Vatanparvarlik ajdodlarimizdan avlodlarga meros bo'lib o'tayotgan buyuk tuyg'udir. To'maris, Shiroq, Spitamen, Mahmud Torobiy, Jaloliddin Manguberdi singari xalq qahramonlari, Mirzo Bobur, Qurbonjon Dodhoh, Dukchi Eshon, Namoz Pirimqulov va boshqalar jasoratlari hammamizga o'rnak bo'ladi. Istiqlol uchun kurashgan vatandoshlarimiz va ikkinchi jahon urashi yillarida jasurlik namunalarini

ko'rsatgan va uzoq joylarda qurbon bo'lgan yurtdoshlarimizning jasorati qalbimizda mangu qoladi. Inson uchun na davlat va na saltanat, na toj-u taxt, hech bir narsa Vatanga, el- yurt mehriga teng kelolmaydi. Zero, Vatandan judolik - inson uchun katta baxtsizlik. «O'zbekiston fuqarolari uchun mustaqillikning muqaddas ramzlari: Davlat gerbi, Davlat bayrog'i, Davlat madhiyasi azizdir. Ular ona-Vatan - O'zbekiston Respublikasiga iftixor va cheksiz hurmat tuyg'usini tarbiyalaydi. Tinchliksevarlik - insonpaivaitik va vatanparvarlik kabi shaxs ma'naviyatining asosiy mezonlaridan biri hisoblanadi. Urush xavfidan xalos bo'lish, tinchlikka intilish har bir ma'rifatli mamlakatning bosh g'oyasidir. Shu boisdan ham mamlakatimizda islohotlarni amalga oshirish va taraq-qiyotimizning asosiy shartlaridan biri sifatida tinchlik va barqarorlik ustuvor vazifa sifatida belgilab qo'yilgan. Al-batta, bu g'oyani amalga oshirish, uni xalqimiz qalbi va ongiga singdirishda istiqlol mafkurasining ahamiyati beni-hoya kattadir. Bashariyat o'z taraqqiyotining barcha bosqichlarida, awalo, tinch-totuvhkka intilib kelgan. Biroq, har doim ham bu maqsadga erishilavermagan. Tarixga nazar tashlasak, inson ongli hayotining 6 ming yili davomida sodir bo'lgan 14 ming 513 ta turli darajadagi urashlarda 3 mlrd 640 mln kishi qurbon bo'lgan. Hisob-kitoblarga ko'ra, agar mana shu son-sanoqsiz urashlar natijasida barbod etilgan qiymat - qadriyat oltinga aylantirilganda, Yerning ekvator aylanasi bo'yicha uni qalinligi 10 metr, eni 8 km bo'lgan oltin kamar bilan aylantirib chiqsa bo'lar ekan. Bu narsa urush va tinchlik, xavfsizlikni ta'minlash masalasi hanuzgacha insoniyat oldidagi eng olamshumul muammo bo'lib kelayotganidan dalolatdir. Xolbuki, bashari-yat faqat tinchlik va osoyishtalik barqaror bo'lgan taqdir-dagina o'z oliy maqsadlariga erishadi, moddiy va ma'naviy yuksaklikka ko'tariladi. Sohibqiron Amir Temurning nabirasi Mirzo Ulug'bek Movarounnahrga podshohlik qilgan 40 yil mobaynida mamlakatda tinchlik-barqarorlik ustuvor bo'lgani sababli ilm-fan, madaniyat yuksak taraqqiy etgan, bunyodkorlik ishlari rivojlangan, ko'hna zaminimiz gullab-yashnagan. Aksincha, urush nizolari insonni odamiylik qiyofasidan ayiradi, jamiyatni butkul tanazzulga botiradi. 20 yildan ortiq

o'zaro harbiy mojarolar tufayli sivilizatsiyadan batamom uzilib, dunyoning eng qoloq mamlakatlaridan biriga aylanib qolgan Afg'oniston buning yaqqol dalilidir. Demak, tinch-totuv yashash ulkan siyosiy hamda ma'naviy masala bo'lib, u davlatlarning o'zaro hamkorlik, yaxshi qo'shnichihk, bir-birining ichki ishlariga aralashmaslik, har bir davlatning milliy mustaqilligi va suverenitetini hurmat qilish, zo'ravonlik, kuch ishlatish siyosatidan voz kechish kabi qoidalarga asoslanadi. Tinch-totuv yashash siyosati, awalo, har bir davlatning to'la teng huquqhhgini, ularning bir-biriga tazyiq o'tkaz-mashgini, o'zaro ishonch va hurmatga asoslangan muno-sabatlarni har tomonlama rivojlantirish, chegaralarning daxlsizligini e'tirof etishni nazarda tutadi. Tinchliksevarlikning eng muhim belgilaridan biri -dunyoning bir butunhgini va yaxlitligini anglashdir. Shu sababli Respublikamiz ba'zi davlatlar o'rtasidagi o'zaro nizolarni siyosiy vositalar bilan hal etish tashabbusi bilan chiqmoqda. Hozirgi vaqtda urush va tinchlik masalasi dunyodagi eng yirik va boy mamlakatlar qo'lidadir. BMT doimo tinchlik tarafdori bo'lsa-da, dunyoning turli joylarida olovli nuqtalar tinchlikka xavf solib turibdi. O'zbekiston o'z xavfsizligini mustahkamlash maqsadida BMTning «Tinchlik uchun sherikchilik» dasturi mashqlarida qat- nashmoqda. Urush olovini yoquvchilar tuban va ma'na-viyatsiz kimsalardir. XXI asrda dunyoni ma'naviyat qutqaradi. Mamlakatimiz Prezidenti Islom Karimov mustaqil O'zbekiston davlatini jahon hamjamiyatiga tanitishda, xalqaro va tinchlik siyosatini yuritishda hamisha rahnamo bo'lib kelmoqda. Xullas, insonparvarhk, vatanparvarlik va tinchliksevar-lik Sharq xalqlari hayotiy tajribasi va taraqqiyotida asosiy ma'naviy mezonlardan bo'lib kelgan. Bugungi demokratik huquqiy jamiyatni shakllantirishda ham bu tushunchalar e'tibordan chetda qolayotgani yo'q. Aksincha, bugungi yangi jamiyatning ham asosiy poydevori ayni shu tushunchalar zaminida qad rostlamoqda. Bu esa jamiyat a'zolaridan ma'naviy yetuklik va yuksak onglilikni talab qiladi.

Adabiyotlar ro'yxati 1. Qur'oni Karim (Abdulazim Mansur tarjimasi). - Т .: «Cho'lpon», 1992. 2. Imom Buxoriy. Hadis (Jome' as-sahih). - Т .: Qomuslar Bosh tahririyati. 1991- 1997. 3. O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. - Т .: «O'zbekiston», 2007. 1. Karimov I. Istiqlol va ma'naviyat. - Т .: «O'zbekiston», 1994. 4. Karimov I. O'zbekistonning o'z istiqlol va taraqqiyot yo'li. 1-jild. -Т.: «O'zbekiston», 1996. 6. Karimov I. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. 2-jild. - Т .: «O'zbekiston», 1996. 7. Karimov I. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. 3-jild. -Т.: «O'zbekiston», 1996. 8. Karimov I. Yuksak malakali mutaxassislar - taraqqiyot omili. 4- jild. -Т.: «O'zbekiston», 1996. 9. Karimov I . Yuksak ma ' naviyatsiz kelajak yo ' q . 5-jild. -Т.: «O'zbekiston», 1997.

O'xshashlar

Tabiatni asrash-inson ma'naviyatining muhim belgisi

Marosimlar - xalq va shaxs ma'naviyati ko'zgusi

Bilim inson ma’naviy kamolotiga omili

Sharqona, o’zbekona ma’naviy fazilatlar

Islom Karimovning milliy – ma'naviy tiklanish kontsеptsiyasi va uning milliy mustaqillikni mustahkamlashdagi ahamiyati